Katalog

'3 OCAK 1985 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURİYET/5 İSMAÎL GÜLGEÇ BİOMTEKMK HAYVANLAR Bilgisayurla yollanan tşini zamanında bitiremeyip fırsatı başkasına kaptırana şu söz söylenir: "Yaya kaldın tatar mektup rumda tonlarca mektup gidecek yerde sadece mesaj gitmektedir. Bölge içinde mektubun dağıtımı bir iki saatlık, en çok bir günlük bir zaman almaktadır. Bunu, benzetme ile, daha da açıkhğa kavuşturabiliriz. Siirt'te, biri telefonlu, öbürü telefonsuz iki arkadaşınız var, diyelim. Siz, telefonsuza bir haber iletmek istiyorsunuz. Ne yaparsınız? Haberi telefonlu arkadaşınıza iletir, onun da bunu telefonsuz arkadaşınıza iletmesini rica edersiniz. Böylece haberiniz en çok bir saat sonra ilgiliye ulaşmış olur. Sistemi ülkemize, örneğin şöyle uygulayabiliriz: Türkiye, hava durumu raporlarındaki gibi, 8 bölgeye aynlır. Bunların her jr ' S Artık bilgisayarlar mesajları kâğıda geçiriyor, zarflıyor, postahyor ağası". Çünkü tatann görevi mektubu sahibine aüa vaktinde ulaştırmaktı. Atsız, yani yaya kalmak, görevi yapamamak demekti. Eski dilimizde "tatar", mektup taşıyandı. Bu işi yapanlann başına da "tataragası" denirdi. Şimdiki postacı ve posta müdürü gibi. Ancak bunlar, halkm mektuplannı değil, devlet mektuplarını götürüp getirirlerdi. Çünkü 3 kıtaya yayılmış uçsuz bucaksız denen bir imparatorlukta yazışmaların çok çabuk yapılması, büyük önem taşıyordu. Bu yüzden, her vezirin, her sadrazamın emrinde birçok "tatar" vardı. Hatta, tatar sayısı 50'yi bulan vezirler vardı. Nedim, Üçüncii Ahmet ve Damat İbrahim Paşa'ya bir övgüsünde, günümüz diliyle: "Senin sarayında, mektup götürüp getiren Toli ve Öktfi gibi birçok tatar var" demiştir (Toli ve öktâ, Cengiz'in oğullanndan ikisi idi; Hulâgu, Toli'nin oğlu idi.) Tatarlann baş görevi mesajları en süratle ulaştırmaktı. At değiştirme yerlerinde hayvanlann zamanında hazırlanmaması insanı ipe götürürdü. Hızlı gitmeyen atlar, kamçı altında çatlatıhrdı. Bu durumda Istanbul'dan Edirne'ye 2 günde gidilebiliyordu. Istanbul'dan 2300 kilometre uzakbktaki Bağdat 14 günde aknabüiyordu. Bir seferinde, Bağdat'tan Istanbul'a bir tatar 9 günde gelerek rekor kırmış, fakat geldikten 2 saat sonra ölmüştü. Doktora tezi olabilecek bu konu için daha fazla bilgiyi Mehmet Zeki Pakahn'ın Osmanb Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü'nün 3. cildindeki Tatar ve Tatarağası maddeleri ile lslam Ansiklopedisi'nin 120. fasikülündeki "Tatar" maddesi incelenebilir. 1982'de uygulamasına başlanan yöntemle mektup dağıtımları bir günlük bir laman alıyor. Amerikalılar buna ECOM adını veriyorlar. "Elektronik Computer Originated Marl" kelimelerinin ilk harflerini bir aray gelmesiyle oluşturulan kelime "bilgisayarla gönderilen elektronik mektup" anlamında le dünya çapmda geniş bir alana yayılmış askerlerin tonlar tutan mektuplannı taşıyacak gemi ve uçak bulmak güçtü. Bulunsa da savaş saldınları bunların gününde gitmesini engelliyordu. tngiliz hükümeti, 1942 ilkbaharında konuya şöyle bir çözüm buldu: Yazılan mektuplar mikrofîlmlere ahnıyor, bunlar gönderiliyoıjdu. Böylece örneğin 100 bin kişilik bir birliğin mektuplan küçücük bir kutuya sığdırılabiliyordu. Mikrofilmler, dağıtılacaklan ülkede tekrar mektup haline getirildikten sonra zarfîanıp adreslenerek sahiplerine gönderiüyordu. Savaş süresince bu yolla 321 milyon mektubu götürüp getirmiş olan Ingilizler, sisteme 'Airgraph' (Hava mektubu) adıru vermişlerdi. 4 ay sonra, yani 1942 haziranında Amerikablar da bu yola gitüler. Çünkü bu ülkenin de, savaş alanlannda şimdiki Belçika nüfusu kadar askeri vardı. Amerikalılar, kendi sistemlerine "Vmail" (zafer mektubu) adını vermişler ve bu yolla 1.5 milyar mektup taşımışlardı. yazdıklan büyük bir gizli raporu dürbünün ters tarafı ile küçülterek (j) v « (i) harflerinin üzerlerindeki noktalar haline getiriyor, sonra bunları çabuk donan şeffaf bir kimyasal maddenin üzerine düşürüyorlardı. Sonra da bu minimini maddeyi alelade bir mektuptaki harflerden birinin noktasınm yerine gömüyorlardı. Tabü karşı tarafta bu zerre, bu sefer dürbünün yüz tarafı ile gene duvar büyüklüğüne getiriliyor ve okunuyordu. biriki saat, en çok KİM KİME DUM DUMA birine bir 'elektronik haberleşme merkezi' kurulur. Örneğin Kuzeydoğu Anadolu'daki arkadaşma mektup göndermek isteyen kimse kendi bilgisayan ile haberi oramn haberleşme merkezindeki bilgisayara geçer. Sonra bilgisayar bunu kâğıda geçirip zarflar ve hemen postacıya verir. Amerikalılat buna ECOM adını vermişlerdir. 'Electronic Computer Originated Mail' kelimelerinin ilk harflerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulan kelime 'bilgisayarla gönderilen elektronik mektup' anlamına gelmektedir. Bizde de mektup köylere aşağı yukan böyle gitmiyor mu? Mektubunuz, köyün bağlı olduğu kasabadaki bir bakkala veya bir eczaneye gidiyor. Köyden gelen birine o koyün bütün mektupları teslim ediliyor. Ama biraz geç oluyormuş. E, o kadar kusur kadı kızında da bulunur. Ama çanklı erkânı harplere yakışan pratik bir buluş. 20 yıl önce bir Amerikan elçisi, Türk köylüsü için "çarıklı erkânı harp' sözünü kullanmıştı. Bunun ne demek olduğu sorulduğunda ŞÜ cevabı verdi: "Çarıklı erkânı harp, babadan kalma Sersisot saati 5'ı gösterırken 3'U çalınca vaktin 4 olduğunu anlayan köylüdür." Elçi, tanımı ile Türk köylüsünün güçlükleri ustalıkla çözmede gösterdiği pratik zekâ üstunlüğüne işaret etmek istiyordu. Ama artık köytumuzün 4'ü gösterirken 4 kez çalan ve vaktin 4 olduğunu gösteren saatlere sahip olması da en doğal hakkı olmalıdır. feuHanıuorım. bu i b i ^ ı n M İYİ... MflVİYLE, örgiJı olunai, kendmı gi de ça?caz > Gttntimtizde iletişim Günümüzde 3 günde aya gidilmektedir. Avrupa'dan Türkiye'ye de mektup 3 günde gelmektedir. Amerika ile mektuplaşma, gidişli dönuşlü bir ay almaktadır. Hatta bir ülkenin sımrları içinde bir uçtan bir uca mektup da 10 günde gitmektedir. Buna çare olmak üzere Amerikan posta idaresi 'etektronik mektup' yöntemini uygulamaya başlamışur. 1978'de düşunülüp 1982 haziranında uygulanmasına başlanan yöntemde Amerika 25 bölgeye ayrılmıştır. Her bölgenin merkezine de bir 'elektronik haberleşme merkezi" kurulmuştur. Siz evinizdeki bilgisayarlarla bu merkezlerden birini arayıp mesajınızı merkezin bilgisayarlarına iletebiliyorsunuz. Sonra, bilgisayar bu mesajı kâğıda geçirip zarfa koyduktan sonra bölgeye dahil yerdeki adrese postalamaktadır. Bu du PÎKNİK PİY4LE M4DRA CİMCBJ MELED İSTEOİM BİLıyOC MUSUKJ ? AMA, SBOIM İCİKJ DE BIBSEy İSfEA^IŞTIM ? /TTs Savaşlarda iletişim Çabuk haberleşme, savaşlarda daha da büyük önem kazanır. lkinci Dünya Savaşı'nda tngiltere, üzerinde güneş batmayan bütün topraklan üzerinde düşmanla dovuşüyordu. Buralarda çarpışan askerlerinin, subaylannın, yakınlan ile yazışmaları, maneviyatlarınm yükselmesi bakımından büyük önem taşıyordu. Fakat aksiliğe bakın ki, böy Casuslukta mikrofilm Savaş zamanında düşman ülkesinden haber göndermek de çok önemli idi. Ancak bu haberlerin de çok cabuk gönderilmesi gerekliydi. Çabuk iletişim için bunda da mikrofilmden yararlanılmıştı. Amerika'daki Alman casuslan bir odanm duvarma fflZLJ GAZETECİ HECDET ŞEN PÜFFP.'.. ALUJU KA«ETSİ^.ĞENE KDTÜ jtOTVM^lM ... AZIC1K ISL&TIP "TELâFİ ECHC1 Ç&KEH5EK PÜZEÜR KPVOLMU^... >, TIYATRO GOSTERI KARTAl SftNAT ISLIĞI TIYATROSU 528 66 29 526 10 00/412 VUR Füumena BİRMASTIKA "KABARE" W: 337 »1 21 / U*k*| KENT OYUNCULARI DORMEN TOPLULUĞU Georges Feydeau OTKL Tel: U 4 46 75 Peısembe 20 30 Cuma 18 00 ındınınlı 20 30 C tesı 15 00 18 tl'Pa;ar 15 00 18 00 Seanstv P « s S * h»nç Ç*ş Pers Cunu 2100 Ctımt 18 00 • 21 00 Paar 14 30 18 00 tlkı 1*1 i l i H l l ı E ı t m U i CM m Sl Tel: 111 27 37 FM|*b 3PERK Öngoren jfıkrrı flMk.ııı ŞMTİYATmSU'MM FOMLE ÇORuBl GÖNJÜL FEBiHUöryCA ICÛUVÜLTMAI Y£f>£EkÜflVA ARTIK.,. NEEE6/..AU^K! ASİYE NASIL KURTULUR? Zelıha Berksoy Yoneten: Genco Erkal S a . Ç a P e ' C o 18 3C Ct Ps 16 00 1 8 00 (Tıpatrosu Yılın Tiyatro Olayı Ukara Ttontesi IKVvMyiv Yazan M k a s Kazancakis Uyarlayan ve Yöneten H k ı t t Hakaa 2 MtMfcUM 2İJ0O ISTANBULDENEYSELSAHNE 72. KOĞUŞ 0RHAN KEMAL MÜZİK MZIMTGL Aksaray Tuncay Ûzınel Tıyatrosunda Tel 522 41 12 SAHNEYE KOYJUI ERTUSMN. EFENDİOĞLU BESTELERIYLE ttNHiTa rtntia Resital Özel konuk sanatçı D O Ğ A N C A N K U 12 Ocak CnaartMİ Saat 18.00 BHetler satşa çıkanİMştır. i t r o j l u >UCU> S«HW KOCATEPE HAYROLA KARYOLA Tel U3 M 17 UJ 43 2* İSTAHMH. TUlStH SAHIKSI UtTMHt KOPtT DUNYANJN Hetflun 11 00 13 15 15 30 118 4 5 2 1 0 0 JACK laiMOR fJABE F0MM latUımtitl ISTUMR KUM1ESI SHM riY«TM0UM 713 W Ocak 1985 tantilennde ORTAOYUNCULAR TARİHTE BUGÜN 7/ , < 0 v J " K > •* 1 11 MVMTAZ ARIKAIS 13 Ocak DEV'IHHYATROU\RI Kızılderililer Yöneten Yucel Erten Oyun günlen' 15161718192223242526 Ocak 20 30 1926 Ocak Cumartesi 15 OO'te 0OA TİTATROSU "İN KARAGUNU.. ?^Z INGILIZLER 1942 'OB 8USÜN, 2.. OÛNYA SAVAÇISÜZERKEH, Ku ZEY AFRİKA 'OAKİ İNGİLİZ KUVVETLSRİ,ALMAN~LAR KARŞISINOA YBNÎLGİYE UĞGAPI ĞEA/fRAL EDWIN ROMMEL KOMUTASIHDAJİI ALMAN OfZDUSU S(jyü/Ç SİK SALCHRI YAMRAK, BİR GÜNDB, <N6fLİZL£R'£ REKOR SAVIOA (ZSÖ) TANK KAV8ETTİRDİ. İNGİÜZ ÇÖL ORÖUSU, BU YeNİLGİOEN SONRA,KlYl &OYUNCA 6ERİ ÇEICİLE/ZeK MISlR SfNIRlMA DE6İKJ 6ELECBKLER&. "ÇÖL Tİ1JCİSÎ* ROMMEL'İN KARŞlSlNA, İNGİÜZ G£NEKAÜ BERNARO MONTGOtAERY (MONTY) GETİRİLDİItTEAl SONRA, İN6İÜ2LER'İN ALMANLAR KA£Ş(SlNOA ŞANSLARI ĞÜLMEY£ Shakespeare • Nureddın SEVIN 50. OYUN C u . tteMc l M Cw 21ü Cwune» Pıu> M 30 I I M 0AMCI0GUI FERHAN NURHAN HIRÇIN KIZ Yoneten Engm ULUDMS Oyun 2 Bölum RefiKEROURAN Yöneten: Erol KESKIN INYEN 4 AYLtK {H^ftaöd 10 saatj 18 Ocak'ta ba^lıyor. MüzHcal Komedi NECATİ CUNMU Çocuk Oyunu Grimm BROTT N Mahfi AYRAL Derya Gülü Oyun 2 Bölum Yöneten. Nıfiat Akçan Oyun Gunlen' 1516171822232425 Ocak 18.30 1926 Ocak 15 00te PMtUKPRENSES veYEDİCÜCE Bılgesu ERENUS Yoneten Tutgut «flSCVEN (Canantıa «SOCtesı 1100) TİYATRO TEMEL EĞİTİMİ Kayıttar ıçm son hafta Başvuru ^ K J . nanç netgun 131T arası) Ka 3 TAKSIM ISTANBUL 18 31 OCAK arasının biletleri satılmaktadır HAR8İYE K0NAK SİNEMASI 1405458 • 1482606 LYSSTMTAKOMEM SAMATI M U M I İ S KOÇÂİK NASREnİN Temsıllenne devam edıyor Ovvn gunlerı SHı 1330 Car5 Pws .Curm 2 0 % Cles Pa»' « 1 0 1830 Yöneten Nurtan KARAOAĞ MİSAFİR 5 0 YIL ÖNCE Cumhuriyet Dil Komisyonu Ankara 12 (Telefonla) Dil Kurumu Tetkik Komisyonu, bugün de içtimaına devam etmiştir. Atatürk saat beşte Anadolu Kulübü'ne gıderek bu toplantıya başkanlık etmiştir. Atatürk'ün htanbul'u şereflendirmesinin geriye kalması, bu komısyon faaliyetinin neticesini beklemesınden ileri geldiğı söyleniyor. Komisyonun simdiye kadar bulduğu 13 Ocak 1935 Üçüncü Rayh Devletinin kati teşkilat kanunu'nda medeni haklarmı kaybederek, ecnebi telakki edileceklerini bildirmiştir. 19351985 "Ter,, gllzelliğin dUşmannlır ali poyrazoğlu tiyatrosu kenter tiyatrosu'nda FrMisa ESİN AFŞAR RESİTALİ 6c* Saat 18J0 THGSSTERİ SftR TtYATftOSU'NM W.: 140 67 92 J P SARTRETOM EYEN DEMİR PARMAKLIKLAR ARDINDAKİ KADINLAR Paartesı nanç ner gece.21 15 ' Ctesı 15 30 Pazar 15 30 ve 19 00 Aksaray522 41 12 { 8 OCAK'14 Bıletler satısa cıkmıstır HARMYE KEMTER TİYHTROSU W : 147 38 M 146 35 89 TI.YATR0. GÛSTERİ İLANLARI HER GÜN BU KÖSEDE Ankara 12 Havrlanmakta olan tekaüd kanun layihasına Ahnan Yahudileri ikramiye almak için 35 sene çalışmak kaydı konulmuştur. Berlin 12 (a.a.) Iç Bakam Muallimlerin fazla Frikin Amerikan gazetelerine yıprandıkları nazarı dikkate yaptığı beyanaı, Alman Yahudilerinde şiddetli heyecan ahnarak, ontarın hizmet uyandırmıştır. Çünkü Frik, ari müddeti 25 seneden 20 seneye inmiştir. ırkına mensub olmayanlarm kelimeler bin kadar vardır. Bu yolda çalışmanın esas kısmı 15 güne kadar bitmiş olacaktır. Bu çalışma sonunda elde edilecek olan sö'zlerin mayıs ayında bir sözlük klavuzu haline getirilmesine gayret edilmektedir. ü1^ Tekaüdlük Uı Bsto msvslmi g*ldi