Katalog

10 OCAK 1985 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURİYET/5 DÜNYASENDA SANAT EDEBÎYAT HAYVANLAR ÎSMAİL GVLGEÇ ÖSS2 *&£•} c ^ BİR it&iM Vok. O«uR>cEN LÜTPEN Her şeyden önce bir dil ürünü Geç Kalmış Ölü I MehmetEroğlu'nun romam / 318 sayfa / Can Yayınları GÜRSEL AYTAÇ Mehmet Eroflu'nun ikinci romam "Geç Kalmış Ölü", Can Yayınlan'ndan çıktı. Üç bolümden oluşan eser 45 dakikabk bir dış, 15 günlük bir iç zaman çerçevesine oturtulmuş. Baş kişisi ve sorunsaJı açısından yazarın ilk romanırun bir devamı sayılabilecek öğeleri var. Siyasal eylemlere dönüşen öğrenci hareketlerinin edebiyatımızda yansımasında Mehmet Eroglu'nun romanlan kanımca bir aşama niteliği taşıyor. Füruzan, Emine Işınsu ya da Ayla Kuttu'da bu siyasal eylemlerin somut görüntüsü ve güvenlik güçleriyle çatışması ele alınmışken, "Geç Kalmış Ölü"de ruhsal düzeyde bir hesaplaşmaya geçiliyor. Gerçeklik karşısında yenilgiye uğramış, yaşama direncini kaybetmiş bir genç olarak tanıdığımız Ayhan, arkadaşı Zafer'in izini bulmak, sonra da hayatına son vermek konusunda kararhdır. Roman, onun güney illerinde sürdürdüğü onbeş günlük arayışıru, güneyin etnik ve toplumsal tablolanna, yetmişli yıllann siyasal, ekonomik görünümlerine de yer vererek işliyor. Benanlatı biçiminde kaleme alınan eserde ağırlık, merkez fıgürün yani Ayhan'ın iç dünyasında, ama pavyon kadınları, politikayı yönlendiren ticaret burjuvazisi, Arap asıllı tüccarlar, ahlâk düşkünü çıkarcı kozmopolit tipler, Ayhan'ın bunalımlarım ortaya çıkaran yan Fıgürler olmanın ötesinde bir işlev yükleniyor. öteki uçta yer alan temel tutumuna sıçradığmt göstermektedir: Salt eylemcilikten salt düşünürlüğe geçmiş, her iki halde de ni ele veriyordu." dengeden yoksun bir tekyanlıhk içindedir. Sonunu merak ettiği Romanın en başarılı arkadaşı Zafer'in "direnmekten birimlerinden vazgectigini", kaçtığını, yani hayatta olduğunu öğrendiği an on"Geç Kalmış Ölü"nün kurgudan nefret etmeye, kendine gü sunda kendini duyuran gerçekven duymaya başlar. özel bir lik anlayışı da roman figürlerinanlam yüklediği intihar düşün den yine Fuad Bey'in formülü cesi Ayhan'ın yenik benliğinin doğrultusunda: Her zaman tek bir çeşit savunma tepisi niteliğin olan bir gerçeklik, ona göre "Sadedir: Hayata, Tann'ya başkal de peşin hükümlüler ve dar gödırmakla cesaretini kanıtlayaca rüşlüler için geçerli olabilecek bir ğına inandırmıştır kendini. Meh tarif'tir. Romanın çeşitli pasajmet Eroğlu romanın odak figü lan, en belirgin biçimde de üçührü Ayhan ve onun temsil ettiği cü bölümün ilk sayfalarında yer eylemcilik serüveninden yenik alan telefon görüşmesi tablosu Türk olmadığımı anlalmaya çalışıyordu. Ama yine de ince bir sızı gibi gögsiimde titreyen bir siı nir, haklı olduğunu, bütün hayatım boyunca çözemediğim diiğümlerden birisinden söz ettiğiyaşıyor. Anlatım tekniği, simgesel ağırlık ve gerçeklik anlayışı açısından bu pasaj kanımca romanın en başanlı birimlerinden. Mehmet Eroğlu diyaloglarla merkez figürün iç monologlarını roman boyunca usta bir doku içinde yürütmeyi başarmış. îşte Ayhan'ın hayatından çizdiği son tablodaki iç monologdiyalog örgüsü: "... Sonra, o büyük kaya suratlann önünde. Doğuyla Batının, geçmişle geleceğin düğümlendiği o noktada, tiz bir ses gökyüzüne sivri bir hançer gibi batarak yükselecek ve beni gezegenin yüregindeki sonsuzluğa gömecek. 'Şimdi ne yapacaksın?' diyor Beatrice. Bunca yılı letiğe dokunacağım o saniye için yaşadım. Geçmişimle gelecegimi birbirinden ayıracak, zamanı durduracak o saniye için; artık korkmuyonım. Sevincimden çığlık bile atabilirim. Öliimii bir kılıf gibi iizerime geçirecek ve geçmişten, yenilgilerimden kurtulacağım. Artık özgürüm. 'Ne olur gülme.' diyor Beatrice, 'beni korkutuyorsun.' 'Bu sefer agzımın içine ateş edeceğim,' diyorum. 'You are speaking in Turkish.1 'Ayın yirmisinde Dante'nin cehenneminde olacagım,' diye neşeyle bağınyorum. 'Orada seni arayacagım.' " (s. 308) Mehmet Eroğlu diyaloglarında fıgürlerin kişisel üslubunu gerçekçi bir tutumla yakahyor. Bu konuşmalar arasında roman kahramanının yabancı figürlerle olan iletişiminde Ingilizce, Fransızca ve Türkçe cümleleri devreye sokarken konuşmanın iletişim dışında ruh hali gerçekliğiyle ilişkisini de yansıtmış oluyor. "Geç Kalmış Ölü", toplum eleştirisi, ruh çözümlemeleri, kültür felsefesinin ötesinde romanın her şeyden önce bir dil ürünü olduğunu kavramış bir vazann eseri. K • DV iLL H/C KİM KİME DUM DUMA BEHIÇAK Geç Kalmış Ölü, siyasal eylemlere dönüşen öğrenci hareketlerinin edebiyatımıza yansımasında bir aşama oluşturuyor. Kitap, bazı benzerlerinin tersine, bir ruhsal hesaplaşmanın öyküsü. çıkmış genç aydınlann karşısına " o ince Arap bilgeliğini" servet hırsı yüzünden kaybettiğini söylediği Arap asıllı Fuad Bey'i yerleştirmiştir. ikinci bölümün sonunda yer alan Fuad BeyAyhan diyaloğu, yazann yansız tutumunu Fuad Bey'e ağırlık vererek bilinçli bir biçimde eleştiri yönüne kaydırdığını hissettirmektedir: " '[...] Selim. Zafer ve sîz. Üçiınüz de bir Fransız kadar Batılı... [...] hatta Hıristiyansınız. Oysa ben sizden değilim. Müsliiman ve Doğuluyum. Eğer meseteye bir zaviyeden bakarsanız, yani bir Tttrk'ün Batılı olmadıgını ve Müslüman olduğunu hatırlarsanız, ben bir Türk'e sizden daha ziyade yakınım.' Birden gülmeye başlamaktan korktum. Türkçe sözcükleri seçmekte zorluk çeken biri bana böyle birçok katlı gerçeklik anlayışının ürünü. Ayhan, otel odasmda onu çağıran şilep düdüğünü algıladığı anda hayatının dönüm noktasındadır: Ya kaçıp kendini kurtaracak ya da eski kararmı uygulayarak intihar edecektir. Kendisini hayata bağlayan Ferda'yı Ankara'dan yıldırım telefonuyla aramak isteği bir yerde içindeki çekişmenin son kıpırtısıdır. "tki dakika sonra telefon çalıyor. Ferda!" ile başlayaH pasaj okuyucuya Ayhan'la aynı sannyı paylaştmr. "Yoksa konuşmadım mı? Düşiincelerimi telefonun zili kesiyor. 'Alo, Ankara yıldırım taanr.' (...] 'tptal edin!' diye bağınyorum. 'tptal edin, onunla konuşraak isteraiyorum." Sanrılamadan gündelik gerçekliğe geçişi Ayhan gibi okuyucu da böyle PEKNIK PİY4LE MADRA "lnce Arap bilgeUğı" Ayhan, yaşantılannı sürekli olarak irdeleyen, soyutlayan, düşünceye dönüştüren tutumuyla hayatı doğallıktan uzaklaşmış bir genç. Kendisiyle durmadan hesaplaşması, başansızlıkla sonuçlanmış eylemcilik döneminin ardından onun adeta hayatın Aşınmaz rnı ii zamanı şiiriıi Dilsiz ve Çıplak / Oktay Rifat / Adam Yayıncılık / 142 sayfa REFİK DURBAŞ Şiirimizin usta ve verimli şaairlerinden Oktay Rifat 19821984 yülan arasında yazdıgı son ürünlerini "Dilsiz ve Çıplak" adı altında topladı. tçinde 105 şiirin yer aldnğı kitap 19*4 Behçet Necatigil Şiir Ödülü'ne değer görüldü. önce şu söylenebilir: Oktay Rifat'ın "Dilsiz ve Çıplak"ta gündeme getirdiği en önemli sorunsal, kullanılan gündelik dilin şiirin anlam katında kazandığı yeni ve değişik anlatım olanaklan. Kitabın adıyla "müsemma" olarak sözcükler gündelik anlamlanndan soyutlanarak "çıplak" bir biçimde şiirin bilinç düzleminde açığa vurmuşlar kendilerini. "Yoksulluk yüzeyde, acı dipte" der gibi: Bilinen anlamın dışında anlatılanın, anlatılmak istenenin, giderek "anlaşdamayanı" ele geçirmeye çalışmamn "şiirsel dili"ni yakalama çabasımn yetkin ürünleri de diyebiliriz. Yayın Raporu ORTA DIREGI YIKAN AYI Muzaffer tzgü'niin mizah öykttleri / 1S0 sayfa / Bilgi Yayınevi Ülkemizin en üretken yazarlanndan olan Muzaffer lzgii, yeni gülmece öykülerini "Orta Diregi Yıkan Ayı" adlı kitabında topladı. 19 öykünün yer aldığı kitap, lzgii'nün kabaüğa kaçmayan ölçülü mizahının yeni ve ilginç örnekleriyle dolu. Hepimizin her gün karşı karşıya geldiği insanlar, sıradan olaylar Izgii'YEREL KÜLTÜRLERDEN EVRENSELE Yazan: Nedim Gürsel / 204 sayfa / Cem Yayınevi. "Uzun Sürmiış Bir Yaz" adlı öykü kitabıyla Türk Dil Kurumu Öykü ödülü'nü alan, son olarak "Kadınlar Kitabı" adh kitabını yayımlayan Nedim Gürsel, öykücülüğUnün yani sıra inceleme ve deneme alanmda da uğraşını sürdürüyor. "Şeyh Bedrettin Destanı Üzerine" ve "Çağdaş Yazın ve Kültür" adlı çalışmalarından sonra şimdi de "Yerel KültUrlerden Evrensele" adh kitabını yayımladı. Kitapta, Giirsel'in Paris Türküsü, Rastlantının Işığında, Yerelden Evrensele ve Cehennemde Bir Deli başhkları altında topladığı yazıları, 1975'ten bu yana Milliyet Sanat Dergisi'ne ve gazetemize yolladığı Paris Mektupları'ndan oluşuyor. Gürsel, bu yazıları bir kitapta toplarken, Paris'le yazınsal bir ilişki kurmaktan çekindiğini, kentin kendisini değil, kültür ve sanat etkinüğini yansıtmayı, bu etkinliğin bir Türk yazarında bıraktığı izlenimleri Uetmeyi amaçladığını belirtiyor. fflZU GAZETECİ NECDET ŞEN yüzü, ince kadınlan düz erkekleri, yüzeydeki yoksulluğu, dipteki acıyı. Söylenmeyeni söyleyen, görünmeyeni gören bir büyü içinde kendi kendisiyle konuşur gibi. Duru bir sessizlikte görüntüler çizerek: Bir ince kız vardır yatakta, mavi yorganı açık, kuşlan vardır karyolanın demirlerine konmuş uçup giden geceleri. GÖRÜMDÜĞÜ Öİ8İ OLMALI. TAVIRLARIAAI2A SÎNMIS O Zamanı şiirin Yaşanmış ve yaşanmakta olan bir zamanın şiirleri nvidir bütün bunlar? Oktay Rifat gibi söylenirse, şiirin aşınmaz zamanı mıdır? Bu geniş zaman dilimi içinde renkkri, kokulan, sesi ve sessizliğ^yle, sılası ve özlemiyle okuyanı sarsmayan, ama bir andan bir anıya, bir sesten bir sessizliğe sürükleyen imgeler sarmaşığı bilinç düzleminde yerlerini alırlar. Anılar gündemdedir. Mavi damarlı memeleriyle kadın gün KAYIP demdedir. Yaşayan, soluk alan, Yazan: Thomas Hauşer / Çevibir dokunuşla, bir kokuyla sezi ren: Mahmut Tali Öngören / len ve sevilen kadın gündemde 312 sayfa / Alan Yayıncılık dir. Cinsellik şiirlerin dip sulaBirkaç haftadır sinemalarda nnda sessiz ve derinden akjp du gösterilen Costa Gavras'ın ünlü rur. filminin romanı. 12 Eylül 1973 ölüm de öyle. günü Şili'de çalışan genç AmeDenizi, bulutu, yağmuru, ba rikaiı gazeteci Charles Horman, lıkçıları, çımacıları, yengeçleri, Başkan Allende'nin devrilmesitramvaylan ve bütün o karma ne ABD'nin doğTudan katkıda şa ve kargaşasıyla bir de tstan bulunduğunu kanıtlayan belgebul. ler elde eder. Beş gün sonra da Hiçbir olaya, olguya bıyık al evinden ahnarak götürülür, katından gülmeyen, durmuş otur rısıyla ailesi onu bir daha canh muş bir şiirler toplamı. göremez. Horman'ın son günleBilincin karanlık odalarından riyle, kansının, annesinin ve baumudun, yalmzbğın, özlemin, basırun onu bulmak için harcadüşlerin ve düşüncelerin aydın dıkları çabaları anlatıyor kitap. hk penceresine yüzünü dönmüş, Ve okur bu kitabı okurken, Cosbakmayla bakılmamış arasında, ta Gavras'ın "büyük" filminin bakıldıkça yarası sızlayan şiirler. iki başoyuncusu, Jack Lemmon Ateşle gece, bilinçle sezgi ara ile Sissi Spacek'in acılı yüzleri gözünün önünden gitmiyor. sında: Dilsiz ve çıplak olarak. Felisberto Hernandez'in öyküleri / Türkçesi: Muhterem Anıt / 224 sayfa / Can Yayınları Gözlemin açık yüzü Arguedas, Girüaldes, Alberto Dipte yatan bu şiirsel dilin dış VasquezFigueroa, Cortazar, yüzünü ise ince bir gözlemin yaAmado, Asturias, Llosa, Rulfo. lınkat görünümü oluşturuyor. Vasconcelos, Marquez ve FuenBütün antenleri gerili bir bilintes gibi ustalann yani sıra Can cin dünyaya, nesnelere, doğaya DEMEK Yaymlan'nın Türk okuruna tadolaysız doğrudan bakışı. O baAPETAYA nıttığı öteki Güney Amerikalı kışla aynmına varılmıştır kitabın yazarlar. Ülkemizde adları yeni masada açık duruşunun. O ba6EN OE KÜÇUK yeni duyulan bu ilginç yazar kukışla dökmüştüı ağaçlar yaprak6İR ÇOCUKKEN şağmın son örneği de Felisberto larmı. Bizler dışarda, onlar içerGOUIDE SONKU Hernandez. Yazann "Ortancadedir ve kilitlidir demir kapı. O •)ü AĞIKTIM... 6kz. lar" adıyla yayımlanan kitabınbakışla yumurtadan yeni çıkmış da on öykü yer alıyor. Uruguaylı bir kadınm göğsünden bakmakHernandez 19121963 yıllan aratadır gökyüzü: stnda yaşamış. Kısa süre önce Görmekte, gözlemekte, sezinönceşu yüzünü yıka» Tamam.. Szvkzaz ölen Julio Cortazar, kitaba yazlemekte ve anlatmaktadır. Oktay dığı sunuş yazısında bize bu özRifat. Bir iç konuşma biçemiy10 OcaJk gün kalem ustasını çok hoş ta TARİHTE BUGÜN MVMTAZ ARIKAN le, uyanıkken görülen bir düş ginıtıyor: "... Dünyanın yazgısı bi: Geceyle gündüzü, ayla günekarşısında takındığımız ağırdan şi, yansı açık yansı bulutlu bir BUFFÂLO B/LL.. ve tembelce tutum, bir yoksul ev 1317'DE 8U6ÜN, 8UFFALO BlLL, 71 YAÇtNMAt* avlusundaki ya da eş dost arasınHİKA'M ÖLbÜ.ASILADl, \MILUAKA F. COOYOIM CUMHURtYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER daki bir kâğıt oyununun güzelBCIFFALC BJLL, K/ZILPS&U SAVAŞLA&HMKİ İZlik ve hüznü, Felisberto'nun öyCİLİ6İ Ve ÖZEUJKLB DetOÜNYA TU&J YAPHĞt BÜYÜK ecsTEei GRUSUYLA <\vıu> wesr) ÜN KA lanmaya başlandı. Ayın yeni çı kataloğunda kitap tanıtım yazı külerini doğuran o yenilmesi zor Kitap 2ANMIŞTIR. ÖNCSLElti ATLI POS7* OLA&UC ' kan kitaplan, üye mektuplan, lart bulunan yazarlar ise şöyle: düş kırıklığında belirginleşir... "PONY EXPgESS"TB ÇAUŞUIŞ, DAHA SpNRA DA ayın çoksatan kitaplan, tükenen Zeyyat Selimoğlu, Füiı Ali, Ab Tüm büyük yazarlar gibi laf kaKulübü'nün AMERİKAN ORDUSUHUN KI2IL0£RİÜ KIYtMIve fiyatı değişen kitapların yer dülkadir Yücelman, Bülent Soy labalığına getiımeden uyarırken ikinci anketi NA KATrUMŞTt. Bu AeADA PCAHSAS PACIPIC aldığı ocak kataloğunda, ayrıca lan, Refîk Durbaş, Hakan Der bizi, geleceğin kapılarını açarak özgür havaya çıkmamız için bir OaMİRYOUJ YAPIMINOA ÇAJJŞANLAR İÇİN Cumhuriyet Kitap Kulübü'nün Şükran Kurdakul ve Zeki San man, Tülay Bozkurt, Fikret EKlBİYLE BİZON AVLAKAIÇ VE 8U HAYVAN han 'la yeni çıkan kitaplan üze Kaynakçı, Okan Dinç ve Öner anahtar uzatır." üye girişformlan üzerinde yapTÜ&ÛNÜU H€GSP£Y£e YOK OlMASttJA YOL tığı ilk anketin ardından geçen 1 rine söyieşiler yer almakta. OcakKemal. AÇMIÇTIR. ADIMI DA Bü AVCIUKmu ALAAJ yılm değerlendirilmesini de kapTREN GtDİYOR SUFfALO BİLL,TÜMDcMJYAYA KOV8CY ROMAH sayan ikinci anket, ocak katalo AYIN EN ÇOK SATAIS ÇOCUK KİTAPLARI Yılmaz Onay'ın tiyatro oyunu / 7İZUİAJİ YAYAN SAÇLICA K/$İLE£D£MDİR.. ' ğu ile birlikte tüm üyelere gön102 sayfa / Hacan Yayınları derildi. Kitap Kulübü 'nü uyele 12.12.19849.1.1985 Kısa süreden beri başkentte 10 Ocak 1935 rin istekleri doğrultusunda geliş19351985 Yazan/ çalışmalarını sürdüren Hacan tirebümek ve daha iyi hizmet veSıra: Kod: Kitabın Adı: Çevirmeni: yapılan toplantıya Atatürk Lugatte umumi olarak Yayınları, kataloğunda tiyatro Yeni lugatin 800 rebilmek amacıyla hazırlanan başkanhk etmişlerdir. Bu kullanılan kelimeler resmi 1 097.294 Yumurtadan Çıkan Öğretmen Muzaffer İzgü oyunlarına da yer vermek amaanket, çeşitti konularda 19 sorufastlasız çalışmamn ilk kelimeler, gazetelerle cıyla ilk örnek olarak Yılmaz kelimesi seçildi yu içermektedir. Üyelerin yanıt2 021.104 Ben de Çocuktum Aziz Nesin safhasının on beş güne kadar kitaplarda kullanılan kelimeler Onay'ın "Tren Gidiyor"unu ya Ankara 9 (Telefonla) Yeni layıp kulübe ulaştırdıklan anke3 074.009 Öküz Başkan Aziz Nesin biteceği tahmin ediliyor. bulunacaktır. yımladı. Onay'ın oyunu, yazann Türk lugatini hazırlayan tin sonuçların kısa surede değer 4 02L135 Şah Mat R.Danielson/ Komisyon Tarama Bu ilk adımdan sonra mtuıiye önsözde de belirttiği gibi, Genç komisyon faaliyetine devam lendirip tekrar üyelere duyuruÜlker Livaneli PARAMIZI SOKAÖA ATtlAK dergisindeki kelimeleri tetkik devam olunacak, ilmi ve lik Yılı için genç bir yönetmenin ediyor. Komisyon bayram lacak. 5 097.282 Topal Arkadaş Fakir Baykurt 'iSTEMEZSENtZ isteği üzerine kaleme alınmış. günleri de çalışmıştır. Şimdiye ve lugate ahnacaklan tefrik mesleki ıstüahlara aid tetkikat 6 021.187 La Fontaine Masalları La Fontaine/ etmektedir. Şimdiye kadar 800 yapılacaktır. Onay, Timur Selçuk'la birlikte kadar Ulus matbaasmda Orhan Veli Ocak kataloğu kelime tefrik edilmiştir. bir müzikli oyun oluşturmayı çalışan komisyon üyeleri 45 Seçilen kelimeler 7 161.003 Okul ve Eğitim Gülmeceleri Şerif Ertuna amaçladığını belirtiyor. Sırtına günden beri Ankara Bunlann 15002000 kadar üyelere alelumum kullanılan Türkçe 8 021.109 tlyada Homeros/ vurulmuş (vurduğumuz) yükün kulübünde çalışmalanna olacağı tahmin edilmektedir. kelimelerdir. Atatürk bugün Celal Üster gönderildi altında ezilen çağımız gençliği devam etmektedirler. Bu kelimelerle ilk Türk lugati de 1.5 tan 3.5 a kadar 9 002.163 Şimdiki Çocuklar Harika Aziz Sesin 1985 yılının ilk kataloğu olan Onay'ın oyununun baş kişisi. İlyapılacak ve ucuz bir fiatle komisyonun toplantısına 10 161.001 Okul Anıları Enver Naci ocak ayı bülteni üyelere postaampolleriııi haUanuuz. ginç bir deneme. Bayramın birinci gününde her tarafa tevzi edilecektir. başkanhk etmişlerdir. Gökşen ORTANCALAR ÇEKİCİÜeİN ÖLÇÜSÜ KRAV/ST CEKET CXAVW\ÛU.. ĞÜZEL ' DERİMLERDE. 50 YIL ONCE Cumhuriyet