Katalog

29 TEMMUZ 1984 EKONOMİ CUMHURIYET/9 EKONOMDE DIWJQG Itl l.l TOĞLL 1911'de doğdu. htanbul Universıtesi Hukuk Fakuitest'ni bitırdıkten sonra Parıs Unhersıtesi'nde iktisat doktorasım verdi. Istanbul Universitesı Maliye kursusu profesoru olan Bulutoğlu, Boğaziçi Universitesı 'nde de oğretim uyeliği yaptı. Prof. Bulutoğlu, millen ekili seçildi ve Işletmeler Bakanlığı gorevınde de bulundu. Vergi hukuku konusunda çeşıtlı kıtaplan bulunan Prof. Kenan Bulutoğlu'nun son kıtabı "Para ve Insan" adını taşı\or. Bunun bir şeklı dedıniz, başka bir şekli de mi var? BULUTOĞLU Dığer şeklı şu: Bankadan borç almak ısteyen bırısıyle ve bır bankayla anlaşıyorsunuz ve siz bankaya paranızı yatırıyorsunuz, banka da ona kredı açıyor Banka sıze normal mev duat faızını oduyor ondan da kredı faızını alıyor. Ancak yapılan anlaşmayla banka paranızı yatırdığınız anda bunun mesela \uzde 10'unu sıze ıade edıyor, kredı alana da o kadar eksık kredı verıyor Bovlece mesela siz 1 mılyon yatırmış gorunuyorsunuz, oysa aslında 900 bın lıra yatırıyorsunuz ve 1 mılyon lıra ıçın tahakkuk eden yasal faızı alıyorsunuz, tabıı faiz oranı da boylece yukselmış oluyor Bu olabılır, ama bunu daha çok kuçuk bankalar yapıyor ve mevduat mıktarı 3 mılvonu aşınca bılıyorsunuz sıgorta falan da yok, yanı bankada bır problem olursa rıskı uzerınızde kalıyor Siz "Para \e Insan" kilabınızda taksille dayanıklı tuketim malı alımına da değinmişsiniz. Bugun bu seçenegi nasıl değerlendiriyorsunuz? BLLUTOGLU Taksıtlı satışların bence çekıcılığı kalmadı. Bu, fıyat artışları faızlerın onunde gıderken çekıcıydı; şımdı faız yuku çok ağır olduğu ıçın bunu oneremıvorum Sonuç olarak "once konut" diyorsunuz anladıgım kadar, ondan sonrakı seçenekleri nasıl sıralıyorsunuz sayın Bulutoğlu? • Geçen hafta paralara karşı değer kazandı m Kenan Bulutoğlu (sağda) Osman Ulagay 'ın sorulanm yamtlarken. Dolar, Alnıan nıarkını ezdi Amerıkan dolan zafer hattalarına bır yenısını ekleyerek JaDolar (TL) pon yenı dışında hemen tum sert 378.05 377.65 Dolar başlıca rakıbı olan Alman markı karşısında son 11 yılın en yuksek değerıne ulaşarak hafıa sonunda 2 8752 marktan ışlem gorurken Fransız frangına karşı yenı bır rekora, dığer paralar karşısında da son yıllann en \uksek değerlerıne ulaştı ^BD'de ıkıncı çevrek buyume hızının beklenenın de ustunde olması ve enflasyonun duşuk seyrettığının açıklanması, doları hatta başında atağa kaldırdı Salı gunu de yukselen dolar çarşamba \e perşembeyı durgun geçırdıkten son ra cuma gunu yenı bır hamle daha yaptı ve Turk lırasına karsı da bırgunde2 lıra pahalılaştı Boylece hafta başında 375 60 lıra olan dolann Merkez Bankası do\\? alış kuru hafta sonunda 375.60 Ulagay sordu, Bulutoğlu ynnıtladı: IfHttekle para çalıştırmayı küçük tasarruf sahibuıe hiç tavsiye etmiyorıun. Taksitti satışlara para bağlamanm da eski cazibesi kalmadı. 27 28 Temımız 378 05 lıraya enşmış oldu Hafta başında 131 55 lıra olan Alman markırun dovız alış kuru ıse hafta »onunda ancak 131 90 lıraya yukseldı ce altın kötu bır hafta daha geçırdı ve Londra'da altının onsu 12 ağustos 1982'den bu yanaılk kez 335 dolara kadar duştu Çarşamba gunu altının onsu 346 doİardı Turkıye'de ıse dunya fıyatlarındakı duşuşun etkısıne Hazine bonoları olayı da eklenınce geçen hafta sonunda 29 bın 600 lıra olan Cumhuriyet altını hafta bdşında 29 bın lıra dolayına duştu Hafta ıçınde 29 bın 300 lırava kadar yukselen Cumhurı>et altını hafta sonunda yenıden gerıleyerek 29 bın lıra dola; ına ındı 24 ayar kulçenın gramı ıse 4 270 lıradan satıldı. Londra borsasını yakından ızleyen uzmanlar OPEC'ın dağılacağı söylentısının cuma gunu 10 dolar kadar aşağı çektığı altın fıyatlannın onumuzdekı hafta sınırlı da olsa yukselebıleceğını soyledıler. 26 Küçük tasarruf sahibi her şeyden önce koııııt sahibi olmaya bakmal Sayın Bulutoğlu; siz bir sure once piyasaya çıkan "Para ve tnsan" adlı kitabınızda Turlme'de tasarruf sahibinın karşı karşıva bulunduğu seçenekleri degerlendirerek bazı sonuçlara varmışsımz. Ben sizden ozellikle kuçuk tasarruf sahibinın parasını degeıiendirirken nelere dikkat etmesı, hangt \atinra turlerıne oncelık \ertnesi gerekır sonısunu >anıtlamanızı istoeceğim. Sızce kuçuk tasarruf sahıbı açısından bırıncı oncelıgı alması gereken yatırım turu hangisi? BULLTOGLU Şımdı efendım kuçuk tasarruf sahibi a<,ısın dan önemh olan öncelıkle sağlam bır şekılde bırıktırebılme, sonra bellı bırıkım sevı>elerıne ulaşınca en lyı yatırırna parasını bağlama Burada ılk onerdığım seçeneğı de hemen söyleyeyım; ucretıyle geçınen kışılenn uzun vadelı bır tasarruf planı yaparak öncelıkle konut sahibi olmaya çalışmalarını onerıyorurn Eğer bu konut yatınmına kamu tarafından bır yardım, bır subvansıyon sağlaruyorsa, va da bunu kışının çalıştığı muessese sağhyorsa, bunun cazıbesı daha da artmaktadrr Ikıncı olarak ıse eğıtıme yatırımı önerırım Bir de gazetelerde ilanlar goruyoruz, ayda yuzde 10 faizte paranız değeriendirilir turunden. Bunlan nasıl değerlendirivorsunu?? BULLTOGLL Bunun bır şeklı doğrudan ıpotekle guvence sağlayıp para çalıştırmak Burada onemlı oian ıpoteğın guvencelı olması, bırıncı ıpotek olması Ayrıca borcun odenmemesı durumunda bunu paraya çevırecek ımkânlara sahıp olmak, avukat masrafını, takıp masrafını göze almak lazım Ayrıca bızdekı ıcraıflas kanunu da bunu zorlaştırıyor Bu nedenlerle ben kuçuk tasarruf sahıplerının yuksek taızın çekıcılığıne kapılmamalarını \e bu şekılde para çalıştırmaktan kaçınmalarını onerıyorum. Ipotekle para çalıştırmak profesyonel ışı. BULUTOĞLU îkıncı olarak eğıtıme yatırım demıştım Ondan sonrakı seçeneklere bakarsak devlet tahvılı, banka mevduatı ve ozel tahvıl arasında getırı açısından az fark var, ama guvence bakımından devlet tahvılı başta, 3 mılyona kadar mevduat ıkıncı sıra da, ozel tahvıller uçuncu sırada yer al'r Ddvızlı mevduat hesabının avantajını da belırtmıştım. Hisse senedi sağlamsa ve fıyatı çok duşukse cazıp olabılır, ama bunu saptamak uzmanlık ışı Altına ıse artık guvenemıyorum, altının geleceğı buyuk ölçude ÖPEC'm ye nıden guçlenmesıne bağlı Peki vatınmcının enflasyon beklentisi vade tercihinı nasıl etkilemeli? BULUTOGLL Eğer bır tasarruf sahibi enflasyonun hızlanmasını beklıyorsa parasını kısa vadelı olarak bağlamalı, çunku enflasyon yukselırse faızler de ona gvre yukselebılır Tersıne eğer enflasyonun yavaşlaması beklenıyorsa parayı uzun vadelı yatırmakta fayda var, o zaman enflasyonla bırlıkte faızler duşse bıle bellı bır sure tasarruf sahibi eski faızden vararlanma olanağını bulacaktır Bu açıdan uzun vadelı ve yuksek faızlı ozel sektor tahvıllerı bır seçenek olabılır, ancak enflasyon duşerken yuksek tahvıl faızı odeyecek şırketın durumunu da goz onunde bulundurmak gerek Dolann durmak bılmeyen tırmanışına OPEC'ın dağılma tehdıdıyle karşı karşıva bulunduğu yolundakı soylentıler de eklenın Altın için tatsız hafta Cumhuriyet altını 29.250 29.050 29 300 29 000 23 24 25 26 27 Temmuz Altınm eski cazibesi yvk. Altına ancak fiytıt inisçıkıslarını çok yakından izleyip tâhmin edebilecek kimseler yutınm yupmalu bunu ise uzmanlar bile beceremiyon Eğitıme yalırım deyınce... BULLTOGLU Bunu bızde pek çok kımse >atırım kabul etmıyor, ama bence kışının çocuklannın eğıtımıne yaptığı satırım da son derece geçerlı \e kârlı bır yatırım, geleceğı duşunursek Şimdi siz bınnci onceliği konut >a(ırımına verdiğinize gore geçtiğımiz donemde konutunu satıp da bankaya. bankere yatıranlar size gore dogru olanın tam tersını yaptılar gglıba.. BLLUTOĞLU Tabıı, o dönemde bır taız vanılgısıyla çok yanlışlar yapıldı ve zararı da çekıldı Ben şımdı kuçuk tasarruf sahıplerının uzun \adelı bır tasarruf planı yaparak ve varsa Konut Fonu gıbı olanaklardan da yararlanarak bırıncı öncehğı konuta vermelerını onerıvorum A>rıca tabıı yasallığı tartışma konusu olmakla bırİıkte gecekonduya yatırımın da çok parlak bır seçenek olduğunu belınmek lazım Ama ben bunu rızıkosu nederuyle değerlendırme dışı tutuyorum Halkımızın geleneksel olarak ilgisini çeken altın içın ne diyorsunuz? BULUTOĞLU Altm tabıı banka faızlerının çok duşuk olduğu ve enflasyonun azdığı donemde çok ılgı gördu O yıllarda altına yatırım yapanlar kârlı da çıkabıldı Ancak bu altın fîyatının dunyadakı gelışımıne de yakından bağlıydı, petrol şokları sonrasında hızla buyuyen OPEC fonlannın altına yatınlması sonucu altın fiyatının onsta 800 dolara kadar yukselmesıne bağlıydı Ben bundan sonra boyle bır artış beklemı>orum altında, olsa olsa enflasyona karşı değerını korur. Altına ancak fıyat ınış çıkışlarını çok yakından ızleyebılecek, fıyat en duşukken alıp en yuksekteyken satabılecek kışıler heves etmelı. Tabıı kı bu da kuçuk tasarruf sahibinın yapacağı bır ış değıl Yurt dışında çalışan yurttaşlarımıza İş Bankası'ndan bir öneri: NELER OLDU? Haziran ihracatı 500 milyon dolaru, ithalat 800 milyonu aştı Turkıye'nın haziran ayı ıhracatının 500 mılyon dolann uzerıne çıktığı, ıthalatının da 800 mılyon dolar cıvarında gerçekleştığı oğrenıldı Turkıye'mn 1983 yılı beş ayındakı ihracatı 425 mılyon 455 bın dolar, ıthalatı ıse 711 mılyon 360 b.n dolar olmuştu Anadolu Ajansı muhabırının Devlet Istatıstık Enstıtusu Başkanlığı yetkılılennden aldığı bılgıye göre, ıhracat ve ıthalata ılışkın değerlendırme ışlemlerı suruyor İ lşinizin başına İş Bankası'nda hesap açmış 1 olarak dönün! İş Bankası'nda açılan her hesap bir yatırımdır... Iş Bankası gü cüyle beslenen, İş Bankası güvencesiyle verimlenen sağlıklı bir yatırım. İşinizin başına İş Bankası'nda Türk Lirası'yla ya da dövizle hesap açmış olarak dönün... tasarruflarınızı "gelir kaynağı"na g* dönüştürmüş olarak. Dövız bozdurarak Turk Lirası'yla | açılacak hesaplar ıçın örnek "net gelir" tablosu (TL) VADE 3a> ıhbarh ıhbarh \adesız vadesız vadelı vadelı 1 vil Piyusadan 8.3 milyur lira daha çekildi Merkez Bankası'nın 20 temmuz gunlu son haftalık durumuna gore, pıyasadan yenıden 8 3 mılvar lıra çekıldı Boylece, 6 temmuz tarıhınden bu yana pıyasadan çekılen para mıktarı 25 6 mılvar lıravı buldu Yılbaşında 730 5 mılyar lıra olan pıyasadakı para mıktarı, sıkı bır kontrol altında tutularak 25 Mayıs 1984 tarıhıne gelındığınde 704.9 mılyar lıraya duşurulmüştu. Ancak bu tarıhten sonra hızla genışleyen emısyon 130 5 mılyar lıralık bır artışla 6 temmuzda 835 4 mılvar lıraya çıkmıştı. Devletin yiiksek faizli Hazine bonoiarı bir anda en çekici seçenek haline geldi. Mevduat türleri içinde ise dolar merduat hesaplarma yntirun ynpanlar kazançh çıkü. Peki bugunku faızlerie bankaya para yatırmayı nasıl bir seçenek olarak değerlendirivorsumız? BLLUTOGLL Şımdı burada guvence ve faız konuları onemlı. Mevduat sıgortasıyla 3 mılyon lıraya kadar olan butun mevduatlar guvence altına alındığı ıçın kuçuk tasarrufçu açısından bu konuda bankalar arasında ayınm kalmadı Faız konusunda ıse, fıyat artışlarının ne kadar olacağını bılemedığımız ıçın kesın bır şey soylememız zor Tabıı şu sırada en cazıp olanı Hazine bonoları Eğer bu soruyu yılbaşında sorsaydınız o zaman dolar mevduat hesabmı önerırdım, bu Turk lırası mevduat hesabından daha fazla faız getırıyor, ama bunu bankalar bazen bellı mıktarların altında kabul etmı>or Bu hesabın karşılığı sonunda dolar olarak değıl de Turk lırası olarak ödense de kârlı Tabıı yurt dışmda çalışanlar ıçın geçerlı olan kredı mektuplu dovız mevdııat hesapları en kârlısı, onun faızi normal dövız tevdıat hesabı faızınden de yuksek.. Burada bir de şunu sormak istiyordum: şu anda en yuksek banka faizi >ıllık oran olarak yuzde 56 dolayında olduguna gore buna eşdeğerde Hazine bonosu faizi ne olmalıydı sızce? BULUTOĞLU Bence yuzde 4547 yeterdı Çunku devlet tahvıllennın bazı avantajları var, tekanıt sayılıyor, guvence bakımından psıkolojık ustunluğu var, guvence mutlak burada Ozel sektor tahvıllerınden yılda vuzde 58.5'e kadar gelir saglamak mumkun. Bunlar ıçın ne diyorsunuz? BULUTOĞLU Onlann değerı banka mevduatından daha duşuk, çunku demın de soyledığım gıbı banka mevduatı 3 mılyon lıraya kadar sıgortalı, oysa tahvılı ıhraç eden şırketın odeyıp ödemeyeceğmı bılmıyorsunuz Tahvıl banka guvencesıyle çıkartılmışsa o zaman tabıı başka, ama bunun orneğı pek az. Tahvılın bankalar elıyle pazarlanması ıse banka guvencesı taşıdığı anlamına gelmıyor, bunu ıyı bılmek lazım Banka guvencesı yoksa tahvılı çıkartan şırket hakkında yeterlı bılgıye sahıp olmak gerekıyor Ayrıca bence banka faızıyle ozel sektör tahvıl faızı arasmdakı fark çok az, bu nedenle de tahvılın çekıcılığı fazla değıl. PETKhrde indirimU satış 6 a> vadelı 1 vıl vadelı 3'er aylık 3 er a\lık faız feız txleraelı ödemelı FAİZ ORANI 50000 100000 200000 300000 400000 500000 1000000 2000000 3000000 4000000 5000000 %39 %56 %52 1486 293 5946 6265 12 531 25 062 11636 232^2 46 544 69816 93088 116361 232 722 %49 22 050 %47 5 258 10517 21034 31552 %42 4 699 9398 18 797 * PETK.1M, bazı uıunlerının satış rıyatlarında ındırım yaptı PETKlM'ın satış şartları da gunun koşullarına uygun olarak yenıden duzenlendı Fıyatlardakı ındırım, 30 ağustostan ıtıbaren geçerlı olacak Yenı duzenlemeye gore vapüacak satışlara da aynı tarıhte başlanacak. PETKİM Genel Mudurluğu'nden yapılan açıklamaya gore, paketleme ve elektrık yalıtım malzemesı yapınunda kullanılan "Alçak yogunluk polietüen"ın satış fıyatı, yuzde 10 ındırıldı Metal borular ve tellerın yalıtımı ıle yer kaplamalarında kullanılan "polivinilklorur suspansıyon" ve "polivinilklorur kampaund" ıle buzdolapları ve klıma cıhazlannın yapımında vararlanılan polıstıren urunlerının satış fivatları da yuzde 5 oranında duşuruldu. Ösel tahvil ve hisse senedi alaeak olanlar. ilmti şirketlerin durumunu iyi incelenıelL ğağlam ve kârlı bir halka açık şirketin hisse senedi, enflasyona karşı da korunakh olduğundan iyi bir yutınm olabilir. Hisse senedi için ne dıyorsunuz? BULUTOĞLU Sermaye Pıyasası Kanunu'ndan sonra bu alanda bıraz gelışme var, kuçuk hıssedarm haklannın konınması konusunda bır duzelme var. Yenı yasal çerçeveye gore kuçuk hıssedar kânn kaçırılmasını onlemek ıçın dava açabılır, ayrıca halka açık şıjketler kârın yuzde 50'sını dağıtmak zorundalar. Bu nedenle ıyı kâr eden bır şırketın hisse senedi, fıyatı da uygunsa ıyı bır yatırım olabılır Şımdı burada hisse senedının yılhk getınsı ovle banka faızı duzeyıne çıkamaz kolay kolay, yuzde 20 olur, belkı yuzde 25 olur normal olarak. Ama onemlı olan hisse senedının fîyatının enflasyona paralel olarak artma şansının bulunması, boylece sahıbıne bır değer artışı ımkânı sağlaması Nasıl bır bına yuzde 5 gelır getırse bıle enflasyona karşı korunaklıdır, aynı şeyı hisse senedi ıçın de soylemek mumkun Fakat altını çızerek soyluyorum halka açık ve kârlı şirketlerin hisse senetlerı Bu bakımdan hisse senedi alırken de şırketın durumunu ıyı bılmek lazım Bu konuda herhaide işlerlıgi olan bır borsanın bulunmaması en buyuk engellerden bırı.. BLLUTOGLU Tabıı, Iıkıdıte unsuru eksık bu yuzden Ayrıca şımdı devlet tahvılının, Hazine bonosunun çok yuksek faızlı çıkartılması hisse senedi pıyasasına buyuk bır darbe vurdu bence. a919 37 593 28.195 11892 50124 P6400 42069 37 593 14 865 62 656 220 500 52 586 46992 29^29 125 311 441 000 105 V2 93984 59459 250623 465443 882 000 210344 187967 89189 3^5 934 698164 1323000 315 516 281951 118918 501 246 930885 1 "'64 000 420688 375 934 U8 64"7 626 55^ 1 16160"7 2 205 000 525 861 469918 44 100 88 200 132 300 * 4.5 milyur 1 dolarhk banka kurtarma operasyrtnu ABD'nın sekızıncı en buyuk bankası olan Contınental lllınoıs 4 5 mılyar dolarhk dev bır kurtarma operasyonuyla batmaktan kurtanldı Banka bır suredır mevduat kaçışı ve gerı donmeyen kredıler nedenıyle çok cıddı bır bunahma duşmuştu. Bankaya 4 5 mılyar dolarlık kaynağı Federal Mevduat Sıgortası kurumu (FDIC) sağlayacak. Ozel gırışım yanlısı olan Reagan yonetımının kuçuk bankaları kaderlerıyle başbaşa bırakırken yarı resmı nıtelık taşıyan FDIC'ın buyuk bır bankayı kurtarmak içın seferber o'ması eleştırılıyor. [ 1 av ^1 3 a* 91 6 r, 182 1 vıi 366 gun uzennden heszpJanmçzır Benkli TVye zam TÜRKİYE $ BANKASI "Paranızın, ıstıkbalını/ın emnıvetı Satışlan rekor duzeyde seyreden renklı televızyonlar, zam görmeye başladı Profilo Holdıng'ın urettığı Sony marka renklı televızyonların 36 ekran olanlarının yenı tıatı 138 bın 700 lıra oldu 51 ekran Sonyler 158 bın 600, 56 ekranlar ıse 211 bın 950 lıraya yukseldı