Katalog

28 MA YIS 1984 EKONOMİ CUMHURİYET/9 EKONOMIDE Ulagay sordu, Koçak ynnıtladı: Ozkaynağı ve üretimi arttırarak maliyet enflasyonıınu yenmeliyiz Sayın Koçak; şimdi yurt dışı taahhüt işlerinde bir daralma kaçınümaz göriindüğüne göre, yurt dışında çalışan Tiırk muteahhitlerin ve müteahhitlik firmalannın yeniden içe dönme eğilimleri söz konusa mu? KOÇAK Tabii. Şimdi şöyle söz konusu: Bir kere Türkiye tarihinin en avantajh döneminde, dış kredi alma açısından. Ayrıca bugün bizim altyapımız tamamlanmış değü. Mesela.enerji, Türkiye'nin bugünkü gündeminde de yannki gündeminde de en büyük darboğaz olacaktır ve enerji yatınmlannın tümüne dış kredi bulmak mumkündür. Şu anda bir kredi verildiğinde, bu kredinin geri alınma şansının en çok görüldüğü ülke Türkiye. Neden? Evvela Türkiye son on senede, onbeş senede, aşağı yukan 1617 milyar dolar net para almıştır. Ve bununla o kadar güzel bir sanayi kurmuştur ki, şu anda Türkiye'deki sanayi en son teknolojiyi kullanan bir sanayidir. Devamlı da yeni teknoloji takip edilmektedir. Sonra Türkiye'nin hâlâ kullanılmamış birçok potansiyeli vardır ve Batılı bunu görmektedir. TürkiyiR, son ononbeş senede, fırsatları çok iyi değerlendirerek çok modern bir sanayi kurdu. Ancak herkes kendi gücünün üstünde yatınm ynptığı için bunun problemleri de çok olmuştur. tır. Petrol saün alan devletlerin bütçeleri bir hayli zorlanmışür. Yaünmlar kısılmıştır. Problemler başlamışür. Bunun bir düzelme devresi vardı. Işte24 Ocak kararlannın esası buna denk geliyordu. Biliyorsunuz enflasyon çok fazla yükselmişti. Sosyal problemler çok fazla artmıştı. Bütün bunlara bir çare olarak bir 24 Ocak Kararlan'yla geciş düşünüldü. Şimdi, 24 Ocak Kararlan'yla bu geçişe ayak uydurabilen belki, epeyce bir kısım olabilir. Her holdingin hiç değilse, yandan fazla şirketi, yatınmı, bunlara intibak etmiş olabilir. Fakat bilelim ki, bunlara intibak edemeyen, yeni ortama gecmeyen, gerek holdingterin, gerekse şahıslann epeyce bir sanayi kuruluşu var. Ben onun için önümüzdeki senelerde çeşitli gruplann yatırunlara fazla iştahh bir şekilde gireceklerini zannetmiyorum. Zaten girrnemeleri lazım, yani siz evvela kendi yaralannızı iyileştireceksiniz. önce mevcut bünyeyi saglamlaştınnak gerekiyor diyorsuBaz... KOÇAK Tabii. Burada şöyle bir şey var. Diyelim ki, siz bir holdingsiniz. Sizin on tane, onbeş tane fabrikamz var. Bunlarda iştirakiniz birinde yüzde 20'dir, birinde yuzde 30'dur. Şimdi eğer bir müessesenin bir problemi varsa, götürüp de kendi holdinginden oraya büyük bir parayı koyamazsınız. O müessesenin problemi yürüyor. Şimdi o problem yürüdüğü müddetce, bütün bu problemleri geçmeden yeni yatınmlara girmek, aynı şekilde hastalıklı olur. Oysa bizim de yeni yatınma ihtiyacımız var ve Türkiye, muhakkak bu yeni yatınmlara çok hızlı bir şekilde girmelidir. Yeni yatınmlar derken, yeniden bir tesisi kurmak var, bir de tevsii yolu var. Bizlerin elinde iyi bir sanayi var. Hem teknolojileri takip bakımından, hem de kapasitelerimizd arttırmak bakımından, tevsiüer olacaktır. Bu zaten son beş senedir de oluyor. Bütün problemlerine rağmen oluyor. Ancak rantabüiteye erişebiliyorsunuz o zaman. Dış rekabete girebilmek için... KOÇAK Tabii. Şu meydana çıktı ki, eğer ihracat yapmazsak, eğer dış pazara gidemezsek, Turkiye'nin önümüzdeki senelerde de iç pazarı bu sanayii doyuramayacaktır. Problemlerimiz çok daha da büyüyecektir. Kapasiteniz büyük, kullanım kapasitemlz ona gö re darsa, sizin maliyetiniz de ona göre büyük olacaktır. Dışanya gidemezsiniz, dışanda rekabet edemezsiniz ve içeride de zarar ederekproblemlerinizi büyütürsünüz. Yeni yatınm için öngördügüniız alanlar var nu? KOÇAK Turkiye'nin önünde bana göre çok büyük bir fırsat var. Bu "agroendüstri". Bunun ileride büyük çalışmaları olacak. Bütün holdingler göreceksiniz bu agroendüstriye gelecek. Bunun avantajlanndan bir tanesi, şu anda sanayi yatınmı yapıyorsanız, geçen yıl TÜSİAD'da verilen rakamlara göre, 20 milyon lira işçi başına sarfetmeniz icap ediyor. Bugün, gerek Türkiye'deki firmalann, gerekse Türkiye devletinin bütçesınin, böyle bir yatınm seferberliğini karşılayacak durumda olacağına inanmıyorum. Çünkü o kadar büyük bir yatınm hacmi çıkıyor ki... Halbuki işçi başına 3.54 milyon lira bir yatınmla çok rahatlıkla siz agroendüstri kurabilirsiniz. Sonra, hizmeti büyük çapta yayıyorsunuz. Doğu Anadolu'ya yayabilirsiniz, bu şekilde. Bir de berhalde tamamen yerli girdüerle çalışmak imkânı var. KOÇAK Tamamı aşağı yukan, yerli girdüerle çalışıyor. Bir de, agroendüstri ürünleri tamamen insanın yaşamına dönük ürünler olduğu için, her yerde ve her şekilde satabileceğiniz konulardır. Zannediyorum ki, yatınmlarm yönü o tarafa doğru gidecektir. Çünkü elimizdeki fabrikalann hepsinin, hem kapasitesi, hem teknolojisi, ilerideki günlerde Türkiye'nin ihtiyaçlannı karşılayacak şekildedir. Aynca dilimizdeki fabrikalann, elimizdeki sanayi tesislerinin öz kaynaklanru arttıracağız. öyle güclü olduğunuzda, bana göre enflasyonun esas sebebi olan, maliyet enflasyonu böyle önlenmiş olacaktır. Üretimi arttırmak suretiyle... KOÇAK Bugün mahyet enflasyonunu önlemeden, ben enflasyonu durdunıyorum demeyi ben pek realist görmüyonım. Evvela onu halletmek lazımdır. Çünkü, ben bunu pahalıya mal ediyorsam, bunu siz ucuza sat derseniz, satarım, bir süre sonra iflas ederim. Tekstüciler, yeni yatırun için devletten destek bekliyor Doç. Rıdvan Karluk: AET'ye tekstil ihracını arttırmanın yolu bulunmazsa bu sanayi çöker. Şuhubi: 1980 sonundan itibaren yaşanan krizi, kısıtlı katma değeriyle tekstil sektöru ağırlıklı olarak taşır hale geldi. MARMARtS, (Cumhurivet) Devlet Planlama Teşküatı AET bölümü Başkanı Doç. Rıdvan Karluk "AET'nin tüm kısıtlamalanna rağmen, her yolu deneyip topluluğa tekstil ihracatını artlırmanın yollannı bulmalıyız. Aksi halde, tekstil sanayimiz çöker" dedi. Türkiye Tekstil Sanayi tşverenleri Sendikası'nca Marmaris Martı Motelde düzenlenen "Serbest Piyasa Ekonomisi tçinde Türk Tekstil Sanayiinin Sorunlan" konulu seminerde konuşan DPT Ortak Pazar bölümu Başkanı Doç. Karluk, tekstil sanayinin lngiltere, Japonya ve bir çok Batılı ülkenin sanayüeşmesinde öncü sektör olduğunu hatırlattıkdan sonra, "Bizde de tekstil sektöru öncüdür. Ancak, AET'nin haksız ve hukuksuz kısttlamalan, pamuk ipliği dışındaki tekstil ürünlerinden kalkmazsa, tekstil sanayimiz bogulacak ve ülkenin sanayileşmesi dogmadan ölecektir" dedi. mirtaş, buna karşılık devletin bu sektördeki yalınmlan son ydlarda desteklemediğinden yakındı. "1 milyar dolann üzerinde döviz getiren, yanm milyon insanımıza iş sağlayan, 45 milyonumuzu giydirip ele güne muhtaç etmeyen tekstil sektöriimüze devlet daha gerçekçi ve sıcak davranmalıdır." diyerek sözlerini sürdüren Demirtaş: 1 Tekstil yatınmlannda gumriik muafiyetlerinin yeniden saglanmasını, 2 Kullanılmış tesis ve makine ithaline izin verilmesini, 3 Dtşlan makine ve yatınm malı kiralanmasımn yasaklanmamasını istedi. Türkiye Tekstil Sanayi Işverenleri Sendikası Denetleme Kurulu Başkanı ve İSO Yönetim Kurulu Başkan Vekili Mehmet Şuhubi ise, Türkiye'de 1980 yılına kadar giderek artan enflasyonun aldatıcı bir biçimde "paradan kaçış" ve tüketim olayı doğurduğuna işaret ettikten sonra sözlerini şöyle sürdürdü: Seminerin açılışında konuşan "Bu ortamda ucuz krediye Tekstil Sanayi Işverenleri Sendikası lkinci Başkanı Talha Altın alışmış sanayiciler, finans eksikbaşak ise, Türkiye'nin gerçekte liklerini biraz fıyatı yükselse de yılda 4 milyar dolan aşkın teks krediyle tamamlamışlardır. 1980 til ürünü ihraç potansiyeli bulun sonuna gelindiğinde, tüm sanadugunu, oysa lVHJ'de 1,5 milyar yi feryat eder oldu. Krizin etkidolara yakın tekstil ürünü ihraç siyle yıpranan sanayi yapısı içinde, esasen kısıtlı katma degeriyedildigıni söyledi. Seminerde daha sonra konu le tekstil sektoni bu krizi agıriıklı şan Yılteks Mensucat Yönetim olarak taşır hale geldi. " Mehmet Şuhubi, ülkemiz saKurulu Başkanı ve Tekstil Işverenleri Sendikası Danışma Kuru nayinin kendi ihmal ve kusurunlu üyesi Orhan Demirtaş ise, iş dan kaynaklanmayan zorunlu sizliğin büyük boyutlara vardı olarak şekillenmiş bir finansal ğı ülkemizde katma degeri yük bozukluğa girdiğini söyleyerek sek emekyogua tekstil sanayinin sözlerini şöyle tamamladr. "Tekstil sektöru artan nüfuişsizligi emici sünger rolü oynasun 15 yılda 75 milyona varabiyabilecegine işaret etti. Tekstil sektöründe yatınmlarm, işsiz leceginin ve dışsatım ile daha çok Iiğin hafifletilmesi açısından da döviz getirmek zorunda olduğuönem taşıdığını vurgulayan De nun bilincindedir. Bu bilinç, yatınm demektir. Kuruluşlan halka açmak mümkün olmadıgına göre; çözüm, birkaç alternatifli fınansman olanakları yaratarak bulunabilecektir. Hukumetin yol gösterici onderligi çerçevesinde sektöriımüz görecegi deslegi fazlasıyla değerlendirecektir." Türkiyv iç pazarı önümüzdeki yıllarda da bu sanayii doyuramayaeaktır ve ihracat ynpıp dış pazarlara açılamazsak problemlerimiz daha da büyüyecektir. Tiirkiye'nin son on onbeş yüdır kurdnğu sanayi, en ileri teknoloji ile kunılmuş derken, banu btitün alanlarda leşmil ediyor mnsvnuz, yoksa bazı sektörler için mi söylüyorsunuz? KOÇAK Bu mesela tekstilde böyledir, bazı başka alanlarda böyledir. Biz, geiişmekte olan bir ülkenin avantajını çok iyi kullanmısız ve sanayimizi seçerken hep en son teknolojiyi, en son makineleri almış getirmişiz. Düşünebiliyor musunuz, bugün ortaJama yüzde 6070 randımanla çalışan bir sanayi, 50 milyonun ihtiyaçlannı karşıhyor, aynca 4 milyar dolar tutannda sanayi ürünü de ihraç ediyor. Bunu siz yüzde 100'le çalıştırabilirseniz, ki maliyet enflasyonunu önlemenin en büyük şartlanndan birisi bu olacak. Demek ki biz 10 milyar dolarlık bir sanayi ihracatını, sadece mevcut sanayimizle yapabilecek durumda olacağız. Sizin biinyenizde, iç pazara döaiik faaliyet gösteren sanayi kuraluşlan da var. Son yıllarda, biraı da zoranhı koşullar altında, içeride yaünmlar yavaşladı, iç pazardaki büyüme durdu ve daha önceid on yılda dediginiz gibi büyük bir atılım yapan, büyuycn bir iç pazara hizmet etmeyi ahşkanlık baline getiren, ucuz kredilerte, ucuz dörizk çalışmaya ajışan bir sektör birdcn, intibak problemleri geçinneye başladı. O konuda nasıl görttyorsunnz sanayinin bugünkü durnmanu? Bugün maliyet enflasyonunu önlemeden, enflasyonu önlüyorum demek bence gerçekçi değil. Ben pahalıya sattığım malı ucuza satarsam iflas ederim. Bunun başka bir imkânı kalmıyor. Burada maliyetlerde son derece büyük rol oynayan, fınansman masraflan, ancak ve ancak öz kaynaklannızı arttırarak azaltılabilir. ö z kaynaklannızı arttırarak bunu azaltmazsanız, önümüzdeki senelerde de bu faizin ben yürüyeceği kanısındayım. Biz hiçbir zaman, maliyetierimizi düşüremeyeceğiz. Düşüremeyince de enflasyon düşemeyecek, enflasyon düşmeyince de kredi faizleri düşmeyecek. Yani bu fasit daireyi bir şekilde geçmek lazım. Evet bu çok büyük bir sonın tabii. Bir de ithal girdiierin maliyetleri herhalde önemli. Yani dolann deferi... KOÇAK Tabii dolann değeri yükseldikçe, ithal girdileri de artıyor. ihracat yapan firmalar için, bu bir yerde kompanse oluyor, ama bununla beraber, bu şekilde girdüerle imal ettiğimiz ürünlerin fıyatları artıyor. Bunu kabul etmek lazım. Yann: On yıllık Milli Plan Yeni yntırımlar için en eherişli olan ağır endüstridir. Daha az yatınmla daha çok istihdam ynratan bu alana göreceksiniz bütün holdingler girecek. KOÇAK Sizin de söylediğiniz gibi, o on yıllık deyre herkesin kendi gücünün üzerinde sanayi kumluşları kurmak için hevesinin arttığı bir devredir. Ve hepimiz, açıkça söyleyebilirim ki hepimiz, gücümüzün üzerinde sanayi hamlesine atümışızdır. Sebep şuydu: Bakıyordunuz, >1izde 40 öz kaynak, yüzde 60 kredi deniyordu ve o günkü kredi faizleri sizin yapmış olduğunuz fizibilite hesaplarında müspet neticeler çıkanyordu, siz yapıyordunuz. İç pazar çok hareketli bir pazardı Birkaç senede kredi kullanma problemlerinizi azaltiyordunuz. Hemen yeni yatınma başlıyordunuz. Ben tenkit etmiyorum, iyi ki olmuş. Bu sanayii kurmuşuz. Eğer bu kadar özendirilmeseydi de, bu sanayi kurulmasaydı, ben zannetmiyorum ki biz, bu hızda bir netice alabilecektik, daha öndeki günlerde. Çünkü zaten o tam zamanına denk gelmiştir. Bu bir fırsattı diyorsunuz. KOÇAK Bir fırsattı. Ondan sonra da petrol fiyatlan artmış EKONOMİ NOTLARI Ekonomıde Diyalog sürdüğünden, Osman Ulagay'ın Ekortomi Notları'nı bu hafta çarşamba günü yayınlayacağız. Dıs İslemler Dosyasındari: Günün aynası Işi zamanında bitiremeyen müteahhide gecikme cezası ANKARA, (ANKA) 2886 sayılı Devlet Ihale Kanunu kapsamındaki idarelerin her türlü alım ihalelerinde uygulayacaklan genel ve ortak esasları belirleyen eksiltme tip şartnamesi ile aynı kuruluşlann yapım, hizmet ve taşıma işleri ihalelerinde uygulayacaklan genel ve esasları belirleyen tip şartname Resmi Gazete'de yayınlandı. Buna göre, idarece verilen süre uzatımı hariç, iş zamanında bitirilmediği takdirde, geçen her takvim günü için müteahhidin hak edişinden ihale bedelinin on binde 3'ü tutannda gecikme cezası kesilecek. Gerekli görülduğünde, işin muhtelif kısımlanna ait bitirme tarihleri ve bu tarihlerde bitirilmemeleri halinde, geçen her takvim günü için alınacak kısmi gecikme cezalan idarece sözleşmede belirtilecek, işin tümünün suresinde bitirilmemesi halinde gecikme zammı uygulanacak. Ayrıca kısmi gecikme cezası alınmayacak. Gecikme cezalan, hiçbir ihtarda bulunulmadan müteahhidin hak edişinden kesilecek. Döviz Satısı Yurt dışına çıkmak isteyenler... işadamlan.. Tur Organizatörten... Nakliyeciler; Yapı Kredi, ticari ve turistik amaçlı her tür döviz gereksinmeniz için, yetkili şubeleri aracılıgryla hizmetinizdedir. Yurt dışına çıkarken banka banka dolaşarak zaman yitirmeyin. Gelin Telelşlem'li Yapı Kredi'lere.. istediginiz dövizi seçin, alm. Beklemeden... üstelik. pasaportunuza damga basılmadanl Her tür ticari ve turistik Serel<sinmeniz icin... Serbest bölgelerin v: ^ sınırı saptandı 3 Hükümet, canlı hayvan ihracını "baltalamakla" sııçlandı MERStN, (ANKA) Güney JUeri Canlı Hayvan İhracatçıları Birliği Başkanı Ağa Çelik, hükümetin canlı hayv an ihracatını "kendi eliyle baltaladığını" söyleyerek, "Canlı hayvan ihracaünda yaş sınmnın kaldınlması gerekir" dedi. Ağa Çelik, hükümetin uyguladığı "yanlış politika" nedeniyle, bu canlı hayvan ihracatının geçen yılın, ancak dörtte biri oranında olabileceğini belirterek, "Onlem alınmazsa Ortadoğu pazannı Yunanistan ve Bulgaristan'a kaptınrız" dedi. Çelik, canlı hayvan ihracatı konusunda hükümetten, yaş sınırının kaldınlmasını, hayvanların satışı için konulan 45 kiloluk sınınn 40 kiloya indirilmesini, hükümetçe belirlenen ton başına 2 bin dolar olan asgari ihraç fiyatının 1800 dolar olarak yeniden tespitini istediklerini söyledi. I Işte dilediğiniz döviz... çabucak...kolayca! Tıcari Seyahat dövizi satısına yetkili şubelerimiz: Istantnjl Beyo0u Bahcekapı Kadfcuy Sı* BmadaÇ Karaköy Parmakkapı Aksaray Asmaaltı Bahkpazan Beyazıt Çemberlıtas Fatıh FndMı Fıruzaga Gayrettepe Kartal Gazıosmanpa^a Gumüşsuyu Kapabcanji Kazkçe^ne Kuledıt» Meıtan Osmanbey Persembepazan Rıtitım SırHea Sultanrıamam Taksmn Tophane Toptopı Tünel Nısantaşı Yealkuy Ankara Kjzııay Anafartaiar Yenışetw GQv«nev1er Gazıantep Uresun Izmıt Kaysen Konya Mersır Izmır Ordu BüvîSteotelı Samsun Duy\jR«ıeot Trateon Adarva Merkez Tekırdag Antalya Denıztı Bursa AntaKya »yartakır Adapazan Edme Kuşadasj Erzurum IsKenöenın EsKışehr Turistik Seyahat dövizi satısına yetkili şubelerimiz: IstanbulAntara Beyogiu Kızılay Bançekapı Anafartaiar Izmır Kordon Adana Antalya Bursa Dıyarbakır DISBANK 28 MAYIS 1984 DÖVİZ KURLABI AmenKan Doiar B.AIman Markı ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Mersin ve Antalya'da kurulnıası öngörülen serbest bölgelerin alan saptama çahşması tamamlandı. Mersin'de 2800, Antalya'da 3 bin dönümlük alan serbest bölge olarak saptandı. Söz konusu bölgeler, Türkiye sınırlannın dışında yer alacak ve bu bölgelere, ancak özel izinle girilebilecek. Sınır saptama çalışmasına ilişkin paftaların önümüzdeki günlerde Resmi Gazete'de yayınlanması bekleniyor. Gelişmeler hakkında bilgi veren Serbest Bölgeler Genel Müdürü Vekili Temel Iskit, "Bu konuda büyük mesafe artık alınmıştır. En geç önümüzdeki yılın mayıs ayında serbest bölgelerin çalışmasını bekliyonız" dedi. Kasım 1983'te çıkarılan bir kararname ile Mersin, Serbest Ticaret Bölgesi, Antalya ise müteahhitlerin antrepo alanı olarak belirlenmişti. Kararnamede öngörülen alan saptama çahşması ise, 90 gün içinde tamamlanarak sonuçlandı. 2800 dönümlük Mersin Serbest Bölge Alanı, Mersin Limanı ve çevresini kapsıyor. Ancak belirlenen alanlar limanın da dışına çıktığından, bundan sonra bir de kamulaştırma yapılması gerekecek. Antalya'da ise 3 bin dönüm olarak belirlenen alan potansiyel olarak saptandı. Alınan bilgiye göre, 750 dönümlük alan serbest bölge etkinliği içinde kullanılacak. Gereksinime gore bu alan daha sonra üç kilometre kareye kadar çıkarılabilecek. ALIŞ SATIS 357.94 131.30 354.40 130.00 DÖVİZ KURLARI Merkez Bankası doların esas kurunu 337 lira 68 kuruş olarak belirledi Dövizin Cirtsi 1 ABD Dolan 1 A vustralya Dolan 1 Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangt 1 Danimarka Kronu 1 FransK Frangı 1 HoUanda Florini 1 lsveç Kronu 1 İsviçre Frangı 100 ttalyan Lireti 100 Japon Yeni 1 Kanada Doları 1 Kuveyt Dmarı 1 Norveç Kronu 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyali Ahş 354.40 318.96 18.52 130.00 6.39 35.40 42.27 115.35 44.04 157.44 21.01 153.15 273.71 1199.29 45.61 490.38 100.68 Yumurtada vergi iadesi düşürülünce dışsatım tehlikeye girdi İZMİR, (Cumhuriyet Ege Bürosu) Yumurta dış satımında uygulanan vergi iadesinin, önce yüzde 20'den yüzde 16'ya, şimdi de yüzde 8'e indirilmesi sonucu. ihracatın tehlikeye düştüğü öne sürüldü. Önümüzdeki günlerde Irak'ta yapüacak yaklaşık 30 milyon dolarlık ihale için 19 ayrı teklif veren Türk firmalarının, teklifleri geri çekmek durumunda kaldıklan açıklandı. Vergi iadesinin indirilmesini tavukçuluğa indirilen bir darbe olarak nitelendiren Tanör Tavukçuluk Yönetim Kurulu Başkanı Reha Tanör, "Karann uygulamaya sokulması halinde sonbahar aylannda Türkiye'de tavukçuluk üe ugraşan hiçbir üretici kalmaz" dedi. Döviz Satış 357.94 322.15 18.71 131.30 6.45 35.75 42.69 116.50 44.48 159.01 21.22 154.68 276.45 1211.28 46.07 495.28 101.69 Döviz Efektif Efektif Ahş Satış 354.40 361.49 303.01 325.34 18.52 18.89 130.00 132.60 6.07 6.52 35.40 36.11 42.27 43.12 115.35 117.66 44.04 44.92 157.44 160.59 19.96 21.43 145.49 156.21 260.02 279.18 113?.33 1223.28 43.33 46.52 490.38 500.19 95.65 102.69 YAPI KREDİ "hizmette sınıryoktur"