Katalog

29 MSAN 1984 KÜLTÜR YAŞAM BHJMTEKN1K DUNİASI VEHBI BELGIL Mısır tanelerinden "Atlayan genler" kuramına 1938 Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmış olan Amerikab bayan romancı Pearl Buck (18921972), şu altın sözü, geçen yılın Nobel Tıp Ödülünü alan Amerikalı bayan McClintock için söylemiş gibidir: "Gençler en olmayacak işleri başarmaya kalkaıiar... İşin tuhafı, başarırlar da." Bugün 83 yaşında olan bayan McClintock'un buluşunu, ödulü veren İsveç Bilimler Akademisi "Biyoloji alanında yiızyılımızın ikinci bü>ük buluşu" diye nitelendirmiştir. Birinci buyuk buluş, DNA'nın, yani hucre içindeki kromozomlan oluşturan gen'lerin okunmasıdır. Genlerin okunması, yazılabilmelerini de mümkün kılmıştır. Bugün, bu sayede, doğada olmayan canlılar yaratma tekniği demek olan yepyeni bir teknik, Hücre Mühendisliğı (Genetic Engineering) onaya çıkmıştır. Bayan McClintock'un buluşu ise kanserin anlaşılmasına yeni bir bakış açısı getirmiş, böceklerin antibiyotiklere mukavemetinin sırlarını çözmede yepyeni bur ufuk açmış, canlıların gelişmelerini hızlandırmayı mümkun kılmıştır. isteyince annesinin itirazı Ue karşılaştı: Kendini bilen bir genç kızın, üniversitede, erkeklerin içinde işi ne idi? Kadın kadındı ve yeri evdi. McClintock, annesini dinlemedi. Ancak bitki üretme, üretip inceleme de kadına uygun bir iş sayılmıyordu. Bilgin, bu itirazı da, bitkibilim dalını seçme yoluyla onledi. Sonuçta iki iş de aynı kapıya çıkıyordu. Böylece genç bayan, iki olmazı olur yapmıştı. Şimdi sıra başkalarını gerçekleştirmeye gelmişti. 27 yaşında genbilim uzmanı olarak üniversiteyi bitiren bayan McClintock'un tek isteği öğretim üyesi olarak universiteye girmekti. Fakat, o tarihlerde, bu yol da kadınlara kapah idi. Bu yuzden, genç bilgin, ijten işe atladı. Bir ara, 1942'de hiçbir iş bulamadı. Sonunda, rica minnet, Carnegie (Karnegi) müessesesinin genbilim laboratuvannda bir iş bulabildi. Ve buyuk buluşunu da burada yaptı. şaklarda hep ayru yerlerde bulunmuyordu: Bir başakta kırrruzı veya siyah taneler yukarda ise, başka birinde aşağıda, onde, arkada... olabiliyordu. Bu neden böyle idi? Renkli taneler tur gereği olsa idi mısırların hep aynı yerlerinde olmalı idi. öyle değildi. O halde, tanelerin böyle yer değiştirmelerinin bir nedeni olmalı idi. İşte genç bilgin bunu incelemek istiyordu. Hiçbir yerde iş bulamamasının başlıca ned* ni bu idi: Mısır başağı ile bilım yapılır mı idi? Bayan bilgin, ödül kazandıktan sonra, gazetecilerin bir sorusuna şu yanıtı vermiştır: "Başka bir kunıluşta çalışsa idim, beni mohakkak ko>arlardı." KISA...KISA... Din için fiyat farkı tran Körfezi'nin giriş kısmımn sol tarafındaki Umman Suitanlığı'nda araba kazalannda ölen Hıristiyan kadınlara 17 bin frank, Müslüman kadınlara 50 bin frank tazminat ödendiği haber verilmektedir. Ölen, Hıristiyan erkekse 34 bin, Müslüman erkekse 100 bin frank (Fransız Frangı) tazminat verilmektedir. Bugün 83 yaşında olan bayan McClin tock 'un buluşunu, İsveç Bilimler A kadem isi ' 'biyoloji alanında yüzyılımızın ikinci büyük buluşu" diye nitelendirmiştir. McClintock'un buluşu kanserin anlaşılmasında yeni bir bakış açısı getirmiş, böceklerin antibiyotiklere mukavemetinin sırlarını çözmede yepyeni bir ufuk açmıştır. Geçen yılın Nobel Tıp Odülü' nii alan Amerikalı McClintock. genlerin de boyle oldukları sanılıyordu: Saç rengini, deri rengini, boy uzunluğunu... belirleyen genler de yerlerine çakılmış gibi olduklanndan başka bir genin yanına veya yerine gidemezlerdi. İşte McClintock, bunun tersi kanıda idi. Genler yer değiştirebilirlerdi. Mısır başaklarındaki renkli tanelerin her başakta başka yerlerde olmaları bunu göst eriy ordu. Böyle bir konuya ne denirdi? Sadece gülünurdü. Ve bilim dünyası da gülüp geçti. Evet, bilim adamları, en yüksek basamaktaki bilim adamları, iddiaya gülüp geçtiler, hatta McClintock'u alaya aldılar. Zavallı kadın o kadar üzulmüştü ki buna, buluşlarını açıklamayı yarıda kesti. Bilim çevrelerinin gulme konusu olmuştu. Bu olay 1951'degeçiyordu. İki yıl sonra da ünlü "ikili sartnal", namı diğer DNA bulunacaktı. Hem de 29 ı\'isan bilginimizin çalıştığı laboratuvar tarafından. Hem de bilginimizin laboratuvarırun başkanı James VValson ile Francis Crick tarafından... kendisi de unutmuştu. Artık emekli olmuştu. Yaşı da kemale ermişti. Doktorlan, her sabah yürüyüş yapmasını sahk vermişlerdi. 83 yaşındaki bir nine için bu yürüyüşler sağlık demekti. Katarakt ameliyatında silikon mercek Katarakt, göz bebeği dettğinin tam arkasmdaki merceğin donuklaşarak görmeyi önlemesi hastahğıdır. Hasta mercek ameliyatla çıkarılıp alınmakta, hastamn gözü, mercek işini gören gözlük veya kontakt lensle görmektedir. Güney Kaüfomiya Universitesi göz hastaukları uzmanı Dr. Mazzocco, göz merceğini aldıktan sonra yerine silikon bir mercek takmıstır. Bu madde cam türündendir, fakat onun gibi çabuk kınlmaz. Slikon mercek takılan göz, ameliyattan bir hafta sonra iyüesmektedir. Bugünkü yöntemlerle göz, bir buçuk ay kadar sonra iyileşebilmektedir. ilk buz bebeğinin, bu yılın 28 martında Avustralya'nm Melburn kentindeki Monash Universitesi'nde dünyaya geldiği haber verilmistir. Zoe adı verilen bebek 3 kilodur ve gayet sağlıklıdır. Yani, bebek şu anda, tam bir aylıktır. Nedir buz bebeği? Bebeği dünyaya getiren Dr. Carl Wood, bundan bir yıl önce, kısır bir kadından üç yumurta almış, bunlan kocanın spermleri ile birleştirmiş, embriyo haline getirmişti. Bilindiğigibi, embriyo, bebeğin ilk şeklidir. Dr. Wood, bu embriyolarm üçünü rahme yerleştirmis, öbürlerini eksi 196 derece soğukluktaki sıvı azotta saklamışıır. Ancak bunlaruı, iki ay sonunda gelismemesi üzerine doktor, buzda yatan üç embriyoyu yerlestirmistir. Bebek Zoi sezaryenle 8 ayltk ola Ve birdenbire... Bilginimiz, 1983 ekiminde , yine bir sabah yürüyüşüne çıkmak üzere idi. Radyo da adını duyar gibi oldu. Düğmeyi bir diş daha çevirip iyice dinledi: Ajanslar, kendisinin 1983 Nobel Tıp Ödülüne layık gorüldüğunü haber veriyorlardı. Önce biraz şaşırdı... Sonra, bir ara, buluşunu yaptığı yıllar öncesinin aruları film gibi gozlerinin önünden geçti... Fakat, sonra kendini toparlayıp yine ormanlann yolunu tuttu. Artık, ölse de olurdu. tnsanhği görevini yapmıştı. Atlayan genler teorısı çeşıtli yorumlara açtı (jumping genes). Kanser, bazı hücrelerın, gen atlaması sonucu azmasının, yamyamlaşmasının sonucu olamaz mı idi? Şimdi bu yolda yürunüyordu. Kanserin genel olarak, mikrobuna, virüsüne rastlanmamıştı. Atlayan, sıçrayan genler buna yol açabilirdi. Son yıilarda bazı hastalıkların salgınları yeniden başlamıştı. Orneğin sıtmanın. Bir ara yok olur duruma gelen sıtma birden artmaya başlamıştı. İlgililer, sıtma sineklerinde antibiyotiklere karşı koymanın nedenini gen atlaması ile izah ediyorlardı. Ve nihayet, geni atlatma, sı.çratma yolu ile, bazı hayvanların büyütulmesi çabuklaştırılabilirdi. Buz bebekleri Mendel «ibi Genbilim, bilginimizin doğuşundan löyılönce, 1884'deyaşama gözlerini yuman Johann Gregor MENDEL'in çalışmaları sonucu ortaya çıkmıştı. Çekoslovakyalı Mendel, kalıtım yasalarını bezelyeler uzerinde çalışarak bulmuştu. Bayan McClintock, mısır başaklan uzerinde çalışıyordu MendeFe gülüyorlar mı idi? Bilemiyorum. Ama, McClintock'a herkes gülüyordu Neydi McClintock'un biyolojiye yeni ufuklar açan buluşu? Bilgin, atlayan genler kuramı ile çağdaş tıbba en büyük katkısını yapmıştı. "Atlayan Genler" kuramı ne idi? Bunu bir benzetme ile şöyle anlatabiliriz: Elmas bir gerdanlık düşünelim. Bunda butun elmas parçalan, yerlerine çakılıdır, hiçbirisi düşmez. Yani, bir elmas bir yerden başka bir elmasın yerine sıçramaz. Bilginimizin buluşuna kadar Gülmeyenler Bilginimizin, buluşu hakkında yayınladığı kadar ile fikirleri, tam on yıl sonra anlaşılmaya başlanır gibi oldu. Biokimyacılar (molecular biologists) işin ilk farkına varanlardı. 6O'lı yıllar, kuramın incelenmesi ile geçti. Konu anlaşılmıştı. McClintock dahice bir buluş yapmıştı. 70'li yıllarda başka bilim dalları da aynı karara vardılar. Bu arada, Nobel bilginleri de konu uzerinde denemeler, incelemeler yapıyorlardı. Yani McCİintock'a gülmeyenler çoğalıyordu. Aradan yıllar geçti. Bilginimizin 50 yaşında yaptığı buluşu Olmayacak başka bir McClintock'un bu kadar güçlükle iş bulmasının bir nedeni belki kendisi idi. Çünkü bilgin, renkli mısır başaklanna aklını takmıştı... Asıl vatanı Amerika olan mısırın, bir de renkli taneler taşıyan türii vardı. McClintock bir gözlemde bulunmuştu: Bu renkli taneler, ba tlginç bir yaşam Bayan McClintock'un yaşamının, Pearl Buck tarafından söylenen yukardaki söze uygun biçımde geçtiğini belinmiştim. Yüzyılımızın ilk yıhnda doğan bilgin, bir doktorun kızı idi. 17 yaşında iken universiteye gitmek Yanmaz plastik rak doğmuştur. Ikiz bir buz bebeğinin daha önce Hollanda 'da doğduğu haber verilmişse de bu haber kanıtlanmamıştır ve böylece, Zoe, ilk buz bebeği olmustur. Ciddiyetçiler daha kapsamlı ve doyurucu biryayının hazırlığma girdiler. Bu nedenle her pazar bu sayfada yer alan köşeye bir süre ara veriyoruz. CİDDİYETten okurlara Plastik sıcakhğı geçirmez, fakat yanar. Şimdi, yine sıcaklığı geçirmediği halde yanmayan plastik yapılmıştır. Saydam (şeffaf) plastik ten böyle bir parçamn üzerine bir kedi yavrusu oturtulmus, parça alttan havagazı alevi ile tsıtılmış, yavru hiçbir şeyin farkında olmamıştır. Plastik, uzay gemilerinin dış kaplamalannda kullamlmaktadır. Uzay gemileri uzay boşluğundan atmosfere girdikleri anda, sürtünme yüzünden birden alevler içinde kalırlar. Bunlann sıcakhğı uzay gemisine geçse astronotlann yanması isten bile değildir. 29 Nisan 1934 kuruş dığer muhıehf masraflara aynlmıştır. Dikkate şayan bir nokfa da 1933 senesinde yüzde 1047 nisbetinde olan pahahlığın 934 senesinde, Belediyenin esaslı bir murakabesinden uzak kalan muhtekirlerin tesirile yükseklik göstermesi ve aradaki farkm mart ayında yüzde 12'yi bulmuş olmasıdır. Harpten evvelkine nazaran, gıda maddeleri yüzde 901, yakma, aydınlatma ve temizleme maddeleri yüzde 948, giyecek ve ev eşyası 19341984 yuzde 1130, ev kirası yüzde 1666, sigorta ve tasarruf kısmı yüzde 857, diğer muhtelif maddeler yüzde 982 nisbetinde yüksektir. TARIHTE BUGUN Mümtaz Arıkan T/YATROMUZUN BASÖGR£7MENİ 5 0 YIL ONCE Cumhuriyet Geçinme derdi Hayat 20 sene evvelkinden % 1059 defa pahalı İstanbul Ticaret Odası geçen mart ayına ait geçinme endeksini çıkarmıştır. Bu istatistiğe nazaran, hayat pahalılığı, martta, umumî Harpten evvelki zamanlardan yuzde 1059 nisbetinde vüksektir. Maamafıh pahalılık, ihtikâr tesirile yükseltilen gıda maddeleri müstesna olmak üzere, diğer maddelerde, gittikçe hafiflemektedir. Üç çocuklu bir ailenin aylık geçinme masrafı 124 lira 21 kuruştur. Bunun üzerine 3795 kuruşu yiyecek ve içecek maddelerine 1138 kuruş yakma, aydınlatma ve temizleme maddelerine, 2850 kuruş giyecek ve ev eşyasına, 2500 kuruş ev kirasına, 763 kuruş tasarruf ve sigortaya, 1375 13*9'M 8U6UH, 8ÛYÜK TTYATRO ADAMf MUHSİN EKTUgRUL, 8? yAŞINOA /2A4İ£'£>£ ÖCDÛ. ÇAĞCAŞ TÜRK 77YATROSUNA EMEĞİ GECENLERİU BAÇINPA 6ELEN MUHSİN EeruĞRVL, İLK KEZ *? vOf/NM SAUNEYE ÇIZMIÇ, TTJTKUYIA BAĞIANO/6I SU SAHATt İYİ ÖĞRENEBİLMEK İÇİN PgANSA,ALMANYA GİTMİÇTİ. ANOSâ AWTOWE,MAX REIAJf/AROr VE RINPAN ÖĞGENDl/OE&Nİ REK,TÜRKIYE'PEUyfSUCAAAAYA GieİfM/fTİ. OYUNCU, ÇEVİRMEN, YÖNE7MEN VE OĞeETMEN OLAgAK AM 7O Y!L,TİYAreOYA H/2MBT££>EN A4UHSİH eRTUĞRUL, TÜRK SİUEJüMSlN'N BİR DEl/R/NE DE DAMŞASlM/ g/ISMfŞ, 3O 'PAN FAZIA FİLM Ö İ / rirLrrTl Ltl TIYATROGOSTERI ^ a n k a r a sanat tiyatrosu DEVEKUŞUKABARE 528 66 29 • 522 89 97 (J >• f İstanbul Devlet Opera ve Balesi J.Stnass GALERILER GALERISl 528 66 29 522 89 FANGALT1 ,f SANAT GALERİSI « Pjngaftı Takslm Sanat Gatortoi GÜNEYLİ BAYAN Çev Saa 19 00 BİLGESU ERENUS C»s19 00 Per5 i s 00 Cuma19 00 7100 r .p5j 14 v\ 17 nnf Panr 14 ^n ^7 nn YonelBn. RUTKAY AZİZ DüzGiysı VUCELTANYERI KENTER TİVATROSU'NDA Tet: 146 35 89 IŞIK YENERSU RUTKAY AZİZ Semih Balcıoğlu Özgün Baskı Karikatur Sergisi 3 Nisan 1 Mayıs Husrev Gerede Caö 126 Teşvıkıye Mçydam 141 65 10 11 12 13 HALİS BAŞARIR "gecikmis resimler..." 21 aisaı • 16 Pangaltı, Bıtekçe Sokak 46 Tel 141 58 83 Vural Yıldırım Basri Erdem YARASA opcrvt 3 pcraf 2S nisan çarşMfca u>t 28.00 28 nisan UHMrteti saat 15.30 RESİM ONARIM MERKEZI Uzman RESİM SERGİSİ 18 Nisan 2 Mayıs L.MMus KJLE & M T GALEOâî lf » E % i • JCOtS 3 b 5E3EK ot 3 2 DT Şeker Ahmet Paşa Halil Paşa Hoca Ali Rıza Turgut Zaim Hikmet Onat Hamit Görele Vecih Bereketoğlu İbrahim Safi Orhan Peker Mehmet Ali Lâga Bedri Rahmi Eyüboğlu Nuri İyem Yaşar Yeniceli Mustafa Esirkuş Fikret Otyam Mehmet Pesen Gıyas Korkut Necdet Kalay Turan Erol Avni Arbaş Burhan Uygur UHAHT R n i m Saratsi 5 Nrssn 3 Mayıs UĞUR BÖCEKLER! KUMPANYASI VIDEOKONDU MOZJKÜ GÛLDÖRÜ 2 BÖLDM Ufcır Böcekleri M.AII Erbil Saieyman Taran 27 Nisan'dan itibaren ŞAN TIYATROSU'NDA : 11.30 (H50 TMdattı M Ü M ) I: 14.38 PuartMİ M : 21.M I Suna Peknysal > Cank Koray ^ ^ 6aMtati HARBİYE KONAK SİNEMASINDA 140 54 58 Pazartesı harıç hergun 22 00 Cumanesı Pazar 18 00 • Nisan biletleri satıimaktadır. LA BAYADERE tolt 1 pcrtfe N.Rta»kr«ırcako* Pcıruk Cimek ve uzman kadro Maçka Cad. 73/1 Teşvikiye İstanbul Tel. 148 22 35 SANAT GALERİSİ Aydın Ayan ŞEHRAZAT bat« 1 pcrte 27 nisan cuma saat 20.00 OANS VE EZGİ Üç nodttn kat* 29 nisan pazar saat 15.30 | Mwıt Meıt (Daas) I Fatof SaM« W: 14821 93. UMTMtHİIl • Mayıs biletleri her cumartesi haftalık olarak satışa çıkar. Cemal Jollu Eşref Üren Ali Celebi Cihat Burak YAPIM SÜREÇ YAYINCILIK Çarş. 18.30 21.00 Perş. 18.30 Cuma 18.30 21.00 C.tesi 15.3018.30 Paz. 15.30 18.30 SAKINCASIZ w holktiy UCUft MUMCü 2 böfümlük müzikal güldürü 27 nisan 27 mayıs KARMA SERGİ Yağh Boya Reshnlerinizi, Antik ftzılsnnızı kıynMtteMHnnck, Ssnst Şsetmek isttyt vfcte sanız: uzmaırianmoca uretilen ArrtikKlasik stit lake ve masrf çerçeveterimai muttalta görünâz. Teştiir «e Sipariştef: ARSAl: Vali Konaqı Cad. Pasaj 73/14 IBşantasıİST. KARMA RESİM SERGİSİ 2» « S M 12 Itey» Ntsp«tıye Cad 44/2 Ebler TH 165 19 35 gülerman DeriMask Sergisi 24 Nısan8 Mayıs SANAT ATOLYE VE GALERİSI MEKMET ARPACIK Resim Sergisi Taksım Sanaî Galerisı egemen bostancı sunar BASAR SABUMCU A/1 onkoıo ANKARA HALK TİYATROSU EMİN ERDOĞDU ALİ YALDIR %f. Akyol sok 59'2 Fındıklı Tel 145 88 38 149 24 47 MUSTAFA PİLEVNELİ A L I İSMAİL TUREMEN BERNA TUREMEN HAŞİM NUR GUREL P.IVAP xABAKLAm / SIR'JSTU HESIMLER SEFC'Sİ "şehir hatları yolcusunun sesir defterinden" MEHMET GÜNSÜR resim sergisi SEVÎMCE SANAT GALERISIDEKORASYON T*'f 338 S3 29 KANveGUL kannen Cars • Pers Cuma f u ^ t 21 15 Curnt 18 00 Pazar 14 3018 00 A ERHAN BENER 18 Nisan 2 Mayıs (î.ılatj S;ın.ıi Galerisı a 3O Nisjjı84 Td: 149 3551 atrosu BÜROKRATLAR MÜZİKLI GÜLDÜRÜ Satı 18 30. Carç 16 30 18 30 Perş 18 30 Cuma 18 30 M 15 C lea 14 00 16 30 18 30 Puaı 14 00 18 30 AYRICA HER C TES1 PAZAR 11 OO'de ÇOCUK OYUNU ' \ ^? EFKÂRI AŞK MAKAMINDAN BİR MISRA" EPSILON DENEME TOPLULUĞU DOSTUR TİYATROSU Tel: 144 81 37 30 nisan 1984 saat 18.00 KONSER ÖZDEMİR ALTAN 27 NİSAN31 1M4 KunulusCad<Je»iHo191ISTANBULTel 140 47 83 « ^ san tiyatrasundâ DOSTLAR TİYATROSU > ' v BETOĞLU KÜÇÖK SAHNEDE TH: 144 43 27 143 64 17 LEVENT KIRCA TİYATROSU Tuncer Cücenoğlu'nun bizim tiyatro üsküdar/tH 333 06 18 kuçüklere de/buyüklere de KADINCIKLAR TOBAV 1 LİK ÖDÜLÜ "Avni Dilligil Yılın en iyi yerli oyunu" odullu Suadiye ATLANTiK SiNEMASI'nda Yöneten: Genco Erkal rsPrsC 1900 CîPz 1500'830 ISalıÇarşPerşCum. 21.30 ICtesi 18.3021.30 Pazat 1 Yerli TARZAN c tesipazar 11.00 JAZZ KULÜP B0DRUM N Ü K H E T RUACAN Rez: SANAT KİTABEVİ Ve ÜMİT YAŞAR SANAT GALERİSİ işbirliğiyle 24 28 Nisan 1984 Salâh Birsel haftası yazan yonelen zafer dıper Tel: 355 43 70 149 11 99 Orkestra METİN ÇOTAL ve Grubu • Sanatçının yurtiçi ve yurdışında vayımlanmış tüm yapıtlan ve elvazısıyla sanatından örnekler sergısi • Fotoğraflarla, belgelerle yaşamından kesitler • Kazandığı öduller, hakkındaki yazılardan kupurier • Hafta boyunca her gun saat 14.30 17.00 arası ımza saatleriyle Kitabevı caleri armağanı imzalı fotoğrafları • Okurlarıyia söyleşiler istiklâl Caüöesi Paşabahçe Yani, Terkos çıkmazı, Yapıkur Han Kat 1 Telefon144 96 33