Katalog

2 NİSAN 1984 KÜLTÜR YAŞAM CÜMHURİYET/5 Y^YIN DUNY\SINDA INCELEME ARAŞTIRMA Sosyal demokrasi ve olabilirliği İsmail Cem, Sosyal Demokrasi Nedir, Ne Değildir, Cem Yayınevi, lstanbul 1984, 313 s. Zengin toplumsal deneyimlerimize yerleşik bakış açılanndan sıyrılarak, eleştirel bir gözle bakabilmeyi başaran ender yazarlarımızdan biri olan İsmail Cem, Güneş gazetesinde çıkan yazılanndan seçmeleri GEÇİŞ DÖNEMî TÜRKİYESJ: 1981 1984 başhğı altında (Cem Yayınevi, lstanbul 1984) bir kitapta topladı. Cem'in yeni çıkan başka bir kitabı da, bugün toplumumuzda pekçok kişinin yanıt aradığı bir soruyu, "Sosyal demokrasi, nedir, ne değildir" sorusunu konu alıyor. Toplumumuzun demokrasi, kalkınma ve sosyal adaletin sağlantnası açısından çağdaş uygarlığı temsil eden ülkelerin düzeyine gelebilmesi için katedeceği uzun bir yol var. Bu yolu aşabilmemizin önemli koşullanndan biri de kuşkusuz, başka ülkelerin deneyimlerinden alacağımız derslerdir. Işte bu anlayışla Cera, Batı'da bu amaçlann gerçekleşmesinde büyük katkıları olan sosyal demokrasinin duşünsel kaynaklanndan başlayarak, günümüze kadarki evrimini ve karşı karşıya bulunduğu güçlükleri hayli yetkin bir şekilde irdeliyor; çıkarılabilecek dersleri açık bir dille ifade ediyor. ramlarında üretim araçlarının sosyalleştirilmesi "giderek folklorik bir özellik halini almıs"; ekonomi politikaları, "ürelim araçlarının büyük çoğunlukla özel mülkiyette kaldığı ve piyasa kurallannın geçerlikte olduğu bir ortamda... ekonomiyi çalışan kitlelerin yararları dogrultusunda" değiştirmeye yönelmi,tir. Sosyal demokrat panilerin üçüncü temel tercihi de, esas olarak çalışan kitlelerin çıkarlanmn temsilciliğini yüklenmeleri; üyelerinin ve seçmenlerinin büyük çoğunluğunu bu kitle arasından almalarıdır. Yine Cem'e göre sosyal demokrat partiler, 19. yüzyıhn sonlannda ortaya çıkışlarından bu yana önce siyasi demokrasinin, sonra sosyal demokrasinin gerçekleşürilmesinde Batı toplumlarına öncülük etmişler; şimdi de ekonomik demokrasinin sağlanmasını gündeme getiriyorlar. Cem'e göre, bizde ortaya çıkan sosyal demokrat iddialı partiler daha çok, "Muhafazakârlığı reddeden, küçük burjuvazinin 'aydın' unsunlanna, serbest meslek saniplerine, bürokrasiye, merkez dışındaki bölgelerdeki egemen güçlere" dayanan; başlıca özellikleri "Cumhuriyetçilik, ödünsüz bir laiklik anlayışı, po/itivizm... elitizm" olan, radikal nitelikli partiler olmuştur. Oysa Türk solu "radikalizmin şu ya da bn seçenegi arasında sıkışıp" kalmamalı;sosyaldemokrat bir temele oturmalıdır. bunlardan önemli bulduğum birine değinebileceğim: Cem'in Bernstein ve Kautsky'nin fikirlerinin "sosyal demokrasinin ideolojik kavnaklannı... yeterince açıkladığı" göruşune hiç katılmıyorum. Sosyal demokrasinin düşünsel kaynaklanndan biri kuşkusuz sosyaüzmdir. Ama bu sosyalizm, yalnızca Marx'tan aynlan Bernstein ve Kautsky gibi düşünürleri değil, Marxist olmayan sosyalizmi de kapsar. Marx'ın bazı en temel teorilerini reddeden Bernstein'm bugünkü sosyal demokrasinin fikir babalanndan biri olduğu söylenebilir. Ama Berrr.tein'ın revizyonizmine karşı ortodoks Marxizm'i savunan Kautsky'e bu sıfatm verilebileceği şüphelidir. Kautsky'nin demokrasi ile ilgili görüşlerinin kaynağı da herhalde sosyalist geleneğin dışındadır. Sosyal demokrasinin sosyalizm kadar önemli bir diğer düşünsel kaynağının, temellerini J. S. Mill ve T. H. Green gibi 19. yüzyıl lngiliz düşünürlerinden alan ve sosyal liberalizm olarak anılan akım olduğu açıktır. Bugün sosyal demokrasinin siyasal özgürlük anlayışının kökeninde Mill'in fikirleri vardır. Green, devleti yurttaşlann temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almak kadar, bu özgürlüklerden eşit olarak yararlanmalannı sağlayacak önlemlen almakla da görevli sayarak, özgıirlüklerde eşitlik sağlamak için devletin ekonomiye müdahale etmesi fikrinin temelini atmıştır. Denebilir ki, sosyal demokrasi, sosyalizmle sosyal liberalizmin bir sentezidir. Eşitlik idealini sosyalizmden, özgürlük idealini liberalizmden almıştır. Ikinci Dünya Savaşı ertesindeki dönemde bu sentezin ağır basan yönü de sosyal liberalizmdir. YÖNETEN: ŞAHİN ALPAY Duyduk Gördük Doğum yerine göre K1SA... KISA... atanan kamu görevlisi Şevket Pamuk. OSMANLI EKONOMİSİ VE DİJNYA KAPİTALİZMt (18201913), Yurt Yayınları, Ankara 1984, 222 s. Genç kuşak iktisat tarihçilerimizden değerli araştırmacı Dr. Şevket Pamuk'un "19. Yüzyıl Osmanlı ekonomisinin dünya kapitalizmi veya emperyalizm ile ilişkileri ve bu ilişkilerin üretim alanındaki sonuçlan"nı inceleyen çalışması, son iki yüzyılda dış iktisadi ilişkilerimiz konusunda önemli bir katkı. Bu kitapla ilgili bir değerlendirme yazısını ileride yayınlayacağız. Server Tanilli. YÜZYILLARIN GERÇEĞİ VE MtRASI, CİLT I, Say Kitap Pazarlama, İstanbul, Nisan 1984, 638 s. TaniHi'nin "Insanlık Tarihine Giriş" alt başlığını taşıyan yeni eseri, ükçağdan yirminci yüzyıla uygarhk tarihini tarihsel materyalist yöntemle incelemeyi amaçlıyor. Eserin "tlkçağ" üzerine olan ilk cildi, "Eski Doğu" dan Roma Imparatorluğu'nun çöküşüne kadar olan dönemi kapsıyor. Doktor A. ErolKüfesoğlu, 27yüdır devlet hizmetinde çalışan bir hekim. Halen Samsun Devlet Hastanesi'nde İç Hastahkları L'zmanı olarak görev yapıyor. 27/7/1983 tarihli bir dilekçeyle boş bulunan Samsun Karayollan 7. Bölge Tabipliğine naklen atanmak için başvuruda bulundu. Gerekli işlemler ve güvenlik soruşturması yapıldı, dosyası Başbakanlık Personel Genel Müdürlüğü 'ne gönderildi. Uzun bir beklemenin sonunda da, Karayollan 7. Bölge Müdürlüğu'nün 21/3/1984 tarih ve 7184 (D. 442) sayıb yaztsıyla atanmasının "uygun görülmediği"ni öğrendi. Bunun da gerekçesi, nüfus cüzdamnda doğum yerinin Samsun olarak gösterilmesiydi. Evet, Samsunlu olduğu için 1966'dan beri görev yaptığı kent içinde naklen dahi atanması olanaksızdı. "Düşunebıliyor musunuz", diyor Dr. Küsefoğlu, "yurt dışında beş yıl ihtisas yaptıktan sonra, yurda dönüp Hükümet Tabipliği'nden Başhekimliğe kadar çeşitli görevlerde bulunmuş, 19 Mayıs Üniversitesi'ni Koruma Derneği'nin kurucu ve ilk Yönetim Kurulu üyesi, bir çok sosyal etkinliklerde hizmeti görülmuş, Samsun 'daki Sağlık Koleji'nde ve Tıp Fakültesi'nde ders vermiş, 100. Yıl 19 Mayıs Şenlikleri'ni izlemek üzere kentimize gelen Cumhurbaşkanımtz sayın Kenan Evren 'in sağlık sorumluluğu kendisine verilmiş bir hekim, doğum yeri Samsun olduğu gerekçesiyie atanamıyor. Düşünün ki, Ankara'dadoğmuş olsam ve üç aylıkken ailem Samsun 'a yerleşse Samsunlu sayılmayacak ve atanmamın yapılmasında bir sakınca bulunmayacaktı. Samsun 'da doğup üç aylıkken bu kentten aynlsam ve 40 yıl sonra bu il sınırları içinde bir göreve istekli bulunsam, Samsunlu sayıldığımdan yine atanmam gerçekleşmeyecekti. Kamu görevlilerini nüfus kayıtlarmdaki doğum yerlerine göre atamaya kalkmanm gerekçesini anlamak mümkün değil. Bu durumda, tümünü doğum yerlerinin dışındaki illere gönderelim de sonın kalmasın ve devlet çarkı tıkır tıkır işlesin. Türkiye Cumhuhyeti bir hukuk devletiyse ve Anayasa'daki temel hak ve özgürlükler satır arasında kalmak için yazılmamışsa, bu işin sonucunu da size bildireceğim." Başka bir kitap konusu Okurlann, kitabm Türkiye ile ilgili bu son bölümünü yetersiz bulacaklannı söylemek haksızlık olmayacak. Herhalde Cem, Batı'da sosyal demokrasinin ne olduğu üzerine bu yararh ve başarıh çalışmasını, Tütkiye'de olabilirliğini konu alan başka bir kitapla tamamlamahdır. O takdirde yazar birçoklarının sorduğu şu gibi sorulan da yanıtlama olanağım bulabilir. Sosyal demokrasi çalışan kitlelerin temsilciliğini kazanabilmek için, bugüne kadarki çabalardan farkh olarak ne yapabilir? SODEP ve HP neden sosyal demokrat değildir? Türkiye kalkınmak için ihtiyacı olan sermaye birikimini sosyal demokrasiyle başarabilir mi? Ekonomide ve kültürde çoğulculuğun sağlanması için ne yapılmalıdır? Sosyal demokrasi " ü ç ü n c ü dünyayı sömüren kapitalistemperyalist ülkelerde" basarılı oldu; Türkiye gibi bir üçüncü dünya ülkesinde başanlı olabilir mi? Ve sıralayabileceğimiz pek çok başka sorular. Cem'in kitabımn Batı'da sosyal demokrasinin gelişimiyle ilgili esas bölümlerine de çeşitli eleştiriler yöneltilebilir. Burada "Atlantis'ten Çelen AdcavFlar İstanbuVda Burhan Felek kapah yüzme havuzu bir süredir gerçekten "kapah" bir yüzme havuzuydu. Kaloriferler bozuk, pompalar anzalı gibisinden gerekçeletie havuz tam üç ay süreyle çaltşmalara kapah tutuldu. Çeşitli kulüplere bağh yüzücüler, 27 martta açüabUen havuzda büyük bir özİem ve coşkuyla yeniden çahşmalara basladılar. Ancak bazı yüzücülerde bir gariplik gözlenmekteydi. Daha önce hiç rastlanmayan bir takım hareketler, stü denemeieri. Bir yandan su eüerie aşağı üilirken, öbür yandan popolar su yüzeyine 90 dereceük bir açı oluşturarak aşağı yukan indirilip kaldınlmaktaydı. Sonunda bir kulüp yöneticisi dayanamayıp havuzdaküere sesUndu Çocuklar, kendi tarzmızda yüzüru Size öğretildiği gibi yüzün. Televizyonda gördüğünüzü taklit etmeyi bırakın. Olay aydtnlanmıştL Anlaşüan, üç ay yüzmeden uzak kalan çocuklar, bu ara TVdeki "Atlantis'ten Gelen Adam"ı bol bol izteme olanağı bulmuşlar, etküenmişler ve daha önce "Dallas"tan da tanıdıklan Bobby'ye, yani Patrick Duffy'yt özenip onun gibi yüzebilmeyi düşlemiş, sonra da uygulamaya koymuşlardL Bizde olabilirliği Cem, sosyal demokrasinin Batı'daki gelişimini ve ortak özelliklerini inceledikten sonra, kitabımn son 40 sayfasında sosyal demokrasinin "Türkiye'de olabilirliği"ni tartışıyor. "Gelenekleri, alışkanlıklan, özellikleri bakımından" koşullar her ne kadar elverişsiz görünse de, ülkemizde demokrasi içinde kalkınma ve sosyal adalet amaçlannın gerçekleşmesi için sosyal demokrasiden başka çıkar yol olmadığı görüşünü savunuyor. Bunun için öncelikle sosyal demokrat bir partiye ihtiyaç olduğunu; oysa bugüne kadar kurulmuş bu iddiadaki panilerin sosyal demokrat olmadıklarını ileri sürüyor. Tean Pikget / GENETİK EPİSTEMOLOJİ, Çe*. Ali Cengizkan, Birey ve Toplum Yay., Şubat 1984, 70 s. Isviçreli unlu psikolog Piaget'nin düşünsel gelişmeyle biyolojik gelişme arasındaki ilişki üzerine teorilerini kapsayan bu kitapçık, düşünurün 1968'de Columbia Üniversitesi'nde yaptığı bir konuşmaya dayanıyor. Nazım Güvenç / KIBRIS SORL'NU. YLNANİSTAN VE TÜRKİYE. Çağdaş Politika Yay., İstanbul 1983, 238 s. Temel tercihler Cem'in ulaştığı sonuçlara göre, sosyal demokrat partiler, siyasiiktisadi programlan ve aphımsal dayanaklan bakımından "iiç temel tercihe" dayanmakta. Bu partiler, "Klasik ya da başka bir tanunia burjuva demokrasisini, çogulcu toplum ve siyaset anlayışını" benimsemiş ve bu anlayışın "Giderek en büyük savunucusu ve güvencesi" haline gelmiştir. lktisadi prog Nerede ciddiyet ve yüksek başarı nna göre vizelerin yer ve saatlerini serbest bırakması gerekçesine dayandırılarak, sık sık böyle anormal koşullarda kalmaktan yakmıyorlar. tşte YÖK'ün yüksek öğretime temel yaptığı vize stnavlarmm flîli uygulanısı böyle, Bu koşullarda ciddiyetten, sayın thsan Doğramacı'nm çok övündüğü yüksek başarı oramndan söz edilebiür mi? TIYATROGOSTERI 52» 66 29 522 N S7 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Fılolojisi öğrencilerine ait ilan tahtası. Son Kıbrıs sorunuyla ilgili bu ye stnıf öğrencilerinin öğretmenlik ni incelemenin yazarı Güvenç, 1 formasyonu derslerineilişkin vi"ulusal ınkârcılığa düşmeden, I ze saatleri aynı gün 14.30, 15.30 ve 16.30 olarak sıralanmıs. Yani şovenizme kapılmadan yapılmış, kısır sloganlardan olduğu kadar j aynı öğrenci üç saat arka arkaakademik otosansurden de ann ya bir vizeden çıkıp öbürüne girecek. mış, doğru ve tutarlı, nesnel bir Öğrenciler, YÖK'iin dershane çözümleme" yapmayı amaçladıve öğretim üyelerinin durumlağını belirtiyor. Akbank'tan Sevgili Çocuklara Akbank ÇocukTiyaîrosu "Mas^dan Kacan Ketoglan" Er:. CJtıav<İ r. Rem.zı îıen Demırcan Erb.l Çovtkeı Ovnayanlsr rvr...f T. 1. A T. Anİ.ık ı Er ' • Ganıy t.n 5 îhîiiî Btls^v M. " i n Ar. ;» . si ' ' V T , YAVUZ TOP Halk Müziği dinletisi Konatc Sineması nda HAYVANLAR ismail Gülgeç 16 nisan Pazartesı Saat 1^.30 H v Cumartssı ' . , i . S.ETJ .« Tnm andJerry ve Konukj Cocuk Fdmten oıvogju isımn^ 9<k.ı» v.îstır.bu. k t.i:lrı v lsîant l> ^ ^ Akbank Cocuk Sineması Akbank KaragözveKukla ,. , T , . ~. . Sunanlac Taceddn Otke. Setohattin Eıçner TryatlDSU [J V } İstanbul Devlet Opera ve Balesi YARASA Ovetn 3 cx<ue a i poyrazoğlu tiyatrosu kenter tıyatrosu'nda £" !«"£ sonhafta KİM KİME DUM DUMA Behiç Ak ^ .•vv.ı s .•rrü: Htr P u a r . , , ,, Bakırkv Bulem KİİM1,J; 14 Ma<t Ciinnııp. i j a ı ?0 0O 'GM.A AKBAIMK "Cocuklannda settiajı banka. 4khan\ şubrfermıien LABAYADERE " SCTİİAZAf OANSveEZGİ §||\ankara sanat tiyatrosu I>EVEKÜSUKABARE GÜNEYLİ BAYAN BİLGESU ERENUS |SIK Ybnelen: RUTKAY AZIZ Çev. DüzGiysi YUCELTANYERI KENTER TİYATBOSU'MO» Tel: 146 35 19 SaiıCars 21 00 Pers Cuma 1 9 00 Cumt 19 30 21 30 Paar 19 30 MUŞFİK KENTER • 3,c KORHAN ABAY Çarş 1800 Cuma. 21.30 C.tesı Pz 14 30 1700 egemen bostancı sunar BAŞAR SABUNCU veGUL karmen s a n oyotrosunda KUCUKSAHNEDE HARBİYE KONAK SİNEMASINDA 140 54 58 Pazanesi hariç hergun 22.00 Cumartesı • Pazar 18.00 • Nisan biletteri satılmaktadır. • Mayıs biletteri her cumartesi haftalık olatak sattşa çıkar. DOSTLAR TİYATROSU TARIHTE BUGUN Mümtaz Arıkan SUPHI EZGI 'N[N KAYBL 12 Nisan YlükhetLunu Cars Pers • Cuna Cuml 21 15 Cunt 18 00. Paza' 14 30 "8 OC 12 Nisan'dan başlayarak bizim tiyatro üsküdar/tH 333 06 18 kuçüklere de/büyüklere de Yöneten: Genco Erkal rsPrsC 1900 Ct Pz 15001830 ORTAOYUNCULAR Suadiye ATLANTIK SİNEMASI'NDA Yerli TARZAN c lesipazar 11.00 4* ŞAHLARI DA v^'VURURLAR Pers 18 30 Cuma 18 3021 00 CTesıPazar 15 3018 30 143 64 17144 43 27 FERHAN ŞFNSOY'UN LEVENT KIRCA TİYATROSU Yazan: Tuncer Cücenoğlu Yöneten: Levent Kırca Kareografi: Sait Söktnen Müzik: Grup Giindoğarken 1328 DE BU&UH, 6ELMİŞ GEÇMİŞ Ehl 8ü1362 'DE 8UGÜM, TÛRK MÜZİĞİ 8ESTECİSİ VE YÜK EdKEK ŞARKJCıLARDAN FEO0OIÇ BİL6İNİ Dr.MEHMETSUPHİ E2Gİ, 33 YAÇINDA İVANCVİÇ CHALIAPlNB (ŞALYAP/H OKUNURS ÖLDÜ. tCÜÇuK YAŞTA MÛZİK ÖğgefJİM/A/E gAŞPA£İS'T£ ÖIÛÜ. t8?3'7E ÜUSYA'PA POĞAAj LAYAM EZ6İ, NAC/ AR.İFBEYtMEDENİ AZİZ CHAUAPfNE, 6ENÇ VAŞTA SEZİCİ &R KU VE ZEKAİ DEDE&8İ ÜSTATLÂRDAN DERS L PANYA'YA ŞARKICI OLAgAK KAT/LMlŞTt. ALMtÇTI BU AGADA TtP FAKÜLTESİSİI gİJİ\ SAUKEYE İLK KEZ TİFLİS'TE ÇIKAN RİP ASKERİ HEKİM OLPU. 1922'7E EMBKÜYE SONRA, SADETTİAI AREL'İN DE SAMATÇI, GLIA/K4 'NlN "ÇAR İÇlN YAŞAM" MÛZİKOLOJİYE EĞİLİM DUYMUfTU. OPERASINPA OYNAMtÇTl. 13C8'£>E AMEBU ALANOA S ClLTUK BÛYÜK. B/& YAPlT RİKA'YA, 1913'TE OE İNGlLTE££'YE GıPEN ŞARKtCJ ÇOK SÜYCy/t SAÇAR.I KAZAHMlŞri. ÖZELLJKLE,MCZfllZTL i VE MAZARİ TÜRK MuSİKİS)} İN OPERAlAfi/NDAM"SEt/İL BEZgE&l "NDEkJ DON 8ALAYAM SUPHİ EZGl'NİN , YAY/ULANMIŞ SlUO VE "DON &/OI/AHA// " DEKl' LEPOHELLC ROLLE16O TAM FA2LA SESTESl */A£OiR. RİHDE, BAS SESINlN OLAĞANÜSTU KATKISIYLA, UA/ÜYAY/NLANMAM/ŞLAJ2/AI SAY/SI İ££ TULŞAAZ KDMPOZlSYONLAK YASATMIŞTl. 5OO 'U ŞEÇER., SUSAN BUYUK YETENEK.. 50 YIL ONCE Cumhuriyet Orta tahsil vasiyeti ASKÂRA 11 (Telefonla) Fırka grubu bugun saat uçten yedi buçuğa kadar sıiren bir içtima aktetmiştir. Bu içtimada Maarif Vekili Hikmet Bey orta tedrisat vaz'ıyetine temas ederek yaptığı tetkikatı çok güzel bir şekilde anlatınış, geçen sene açılan 19 ortamekiebın vesaıtsizük ve muallimsizlik yüzünden iyı vaziyette bulunmadıklannı, bunlardan bir kısmının lağvedilmelerinin duşunuidıiğünu, bir kısmının da mıntıkalara göre meslek orta mektebi haline konulacağını söylemiştir. Hikmet Bey ortamektep denince ne tasavvur edildiğini, liselere daıma çok iyi gençler ahnması noktastnın esas tuıulması lazım geldiğini anlatmıştır. Vekil Bey, ortamektep ve liselerde talebenin imiıhana tabi tutulmalarının vekaletçe duşünuldüğünU, liselerin de 12 seneye iblağı lazım geldiğini bildırmışıir. 12 \isan 1934 19341984 yazan yoneten zaler dıper "en büyük Romulüs başka büyük yok" carsamba 18 30 Oyuncular: Levert Kırca, Alev Sayın, Ece Orge, Meiakat Özekit, Dursun Ali Sarıoğlu, Ferdi Akarour, Metmet Giney, Aydın Tolan, Yavuı Kumcay, Burhan Gokhan. $efil< Avcı. Mustaia İncesu, Beyler Guııay. rSalıÇarşPerşCunv 21.30 IC tesi: 18.3021.30 Pazar 18.30 Tel: 355 43 70 Dalüli istimlak vergisi ANKARA 11 (Telefonla) Bütçe encümeni dahili istimlak vergisinin bir maddesini tadil eden iayihayı kabul ederek heyeti umumiyeye sevketmistir. Lalihanın aldığı son şekle göre eski fabrikalarm yaptıklan şekerden yüzde 12. faaliyei devresi bir seneyi geçmemiş olan fabrikalardan yüzde 10 alınacaknr. YAPIM SÜREÇ YAYINCILIK Çarş. 18.30 21.00 Perş. 21.00 Cuma 18.30 21.00 C.tesi 15.3018.30 Paz. 15.3018.30 SAKINCASIZ SON 2 HAFTA 2 bölümlük müzikal güldürü ı sanat ı 1 /ınifîi 1 u irü