Katalog

28 EKİM 1984 EKONOMİ CUMHURİYET/9 EKONOMDE DIYALOG BURHAN ŞENA TALAR 1945 yıhnda doğdu. Alman Lisesi'ni bitirdikten sonra l.Ü. tktisat Fakültesi'nden mezun oldu. 1969 'da asistan olan Şenatalar, 1973'te doktorasmı verdi ve 1979'da doçent oldu. Almanya'da Searbrücken ve tngiltere'de York üniversitelerinde de bir siire çalışan Şenatalar, uzurt bir dönem l.Ü. tktisat Fakültesi'nde öğretim üyeliği yaptı. Şimdi, l.Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi'nde iktisat ve maliye alamnda öğretim üyeliği görevini sıirdürüyor. Doç. Dr. Burhan Şenatalar (sağda), Osman UJagay'ın sorulanm yanıtladu ŞENATALAR 1984 bütçesi <7o5 büyüme hıa ve «7o25 enflasyon varsayımıyla hazırlanmıştı. Halbuki yıl sonuna kadar fiyat artışının % 45'e yaklaşacağı biliniyor. Bu nedenle birçok hizmet için aynlan fonun yetmemesi ve ek ödenek alınmış olması düşünülebilir. Ancak bu yılki ek ödenek uygulaması farklı bir nedenden kaynaklanmaktadır. Ağustos sonuna kadar alman 800 milyarlık ek ödeneğin % 73'ü devlet borçlan nedeniyle aünmıştır. Devletin dış borç odemelerine bütçede 97 milyar ayrumışken, ilk sekiz ayda buna 422 milyar eklenmiş, aynı şekilde iç borç odemelerine 60 milyar aynlmışken, sonradan 161 milyar eklenmiştir. Bu sayılar, borç ödemeleri dışındaki harcamalann fiyat artışlanna yetişemediğini, bir baş Geçen hafta Lira, bu kez dolaru baş eğmedi Lira bu kez dolar karşısında eğilmedi. Dünya döviz piyasalarında gerileyen dolar, Türk Lirası karşısında da değer yitirdi ve 3 lira azaldı. Dolar için geçen hafta kazançlı bir hafta görünümünde değildi. Amerikan bankalannın "prime rate" diye adlandınlan ve en iyi müşterilere uygulanan kısa vadeli kredi faiz oranını bir hafta içinde ıkı kez düşürerek yüzde 12'ye indirmeleri, faizlerin duşeceği beklentisini yarattı ve dolan olumsuz etkiledi. Bu arada, ABD'de dayanıklı tüketim mali siparişlerinde ciddi bir düşüş olması, Alman Merkez Bankası'nın piyasaya müdahale ettiği söylentileri de dolan geriletici yönde etkili oldu. Bununla birlikte haftanın son günü dolann hafıf bir yükseliş kaydettiği gözlendi. Dolann dünya borsalarında Altın fıyatları geçen hafta dünyada ve Türkiye'de kayda değer bir gelişme göstermedi. Dünya borsalarında haftayı 338 dolann ustünde açan bir ons altın, bir ara 340 dolar sınırım zorladı, ancak daha sonra hafif hafıf inerek 337 dolara kadar geriledi. Altın fıyatlanndaki değişme dolann eğilimine ve piyasadaki beklentilere bağlı olarak gerçekleşti. Dünya borsalarındaki bu gelişme Kapalıçarşı'ya da yansıdı. Hafta ortasına kadar "istikrarlı" giden altın fiyatlan haftanın ikinci yansında çok hafıf bir iniş gösterdi. Pazartesi gunü 31.000 31.100 liradan işlem gören Cumhuriyet Altını hafta414.25 1979 bütçesinde % 23 olan sosyal hizmetlerin payı 1981 ve sonrasında hep % 20'nin altında kaldı. 1985 bütçesinde ise bu oran yalnısca % 15. Eğitim ve sağhk hizmetlerine ayrılan paylar sürekli geriliyor. ka deyişle 1984 bütçesinde öngörülen hizmetlerin nicel veya nitel olarak gerçekleştirilemediğini düşundürtmektedir. Peki, 1984 uygulamasının ışığı altında 1985 bütçesi gercekçi göriinüyor mu? ŞENATALAR 1985 ve 1984 bütçelerini karşılaştınrken, başlangıç ödeneklerini temel almak yerine, 1985 bütçesini 1984'ün tahmini uygulama sonuçları ile karşılaştırmak daha yerinde olur. Böyle bir karşılaştırma 1985 bütçesinin hayli iddialı ve iyimser hazırlandığını gösteriyor. Örneğin konsolide bütçe harcamalannın *7o 43 artması bekleniyor. Konsolide bütçe gelirlerinin ise "/o 59 ve vergi gelirlerinin de "?« 45 yukselmesi umuluyor. 1985 bütçesinin "Io 5.5 büyüme hızı ve % 25 fiyat artışı varsayımlarıyla hazırlanmış olduğu hatırlanırsa, umulan artışların hayli iyimser olduğu ortaya çıkar. Tahminlerle ilgili bir başka iyimserlik örneği de, 1985 yıh için doların 500 TL olarak hesaba katılmış olması 1984 uygulama sonuçları da aslında 1985 bekleyişlerinin iyimserliğini kanıtlar nitelikte. Fi 22 geri çekilmesi Türk Lirasını ferahlattı. Hafta başında döviz alış kuru 414 lira olan dolar haftanın son günü 411.35 liradan işlem gördü. Dolann Merkez Bankası efektif satış kuru da 419.58 liraya kadar gerüerken bankalarda dolar efektif olarak 423 liradan satıldı. Ulagay sordu, Şenatalar Bu bütçeyle gelîr dağılımı düzelmez, enflasyon önlenemez, büyüme hızlanmaz Sayın ŞenaUlar, «n«lizioe geçmeden önct 1985 bütçesinin temel büyüklüklerini kısaca özetler misiniz? ŞENATALAR 1985 bütçe tasansı 5 trilyon 508 milyar TL olarak Meclise sunulmuş dunımda. Parlamcntoda kesinleşecek tutar bundan biraz yüksek olabilir ama, çok farklı olacağı tahmin edilmez. 5.5 trilyonluk harcamanın ekonomik ayınma göre bikşimi şöyle öngörülmüş: Cari harcamalar butçenin < 39'unu ahyor (personel % giderleri % 21 ve diğer cari giderler 1* 18 olmak üzere), transfer harcamalan butçenin <?« 43'ünü alıyor, yatınmlara da yalnızca *?» 18'lik bir pay ayrılmış. Bütçede öngörülmüş harcamalara bir de işlevsel ayınm açısından bakılabilir: Butçenin 1» 53'ü ekonomik hizmetlere', "!7»25'i genel hizmetlere aynlmış, sosyal hizmetlerin payı ise yalnızca *l* 15, bütçenin °7o 7'si de borç odemelerine gidecek... Gelirler kısmında... ŞENATALAR Bütçenin gelir bileşimi de şöyle: Vergi gelirlerinin 3.5 trilyonu aşarak bütçenin f« 65'ini oluşturması öngörülmüş. 500 milyar tutannda, yeni bütçenin °/o 9'u kadar da bir borçlanma öngörülmuş. Kalan bölümun de vergi dışı normal gelirler, özel gelirler gibi kanallardan sağlanması umulmakta... Şimdi bizde bütçelerin uygulanışı çogu kez pariamentoda kesinleşen tutarian aşıyor. 1984 bütçe uygulaması da böyle oldu galiba... ŞENATALAR 1984 bütçesi yaklaşık 3.3 trilyon olarak kabul edılmiş, ancak alman ek ödeneklerle ağustos sonunda 4.4 trilyona yaklaşmıştı. Ek ödenekle ulaşılan tutann tümü kullanılmayacağmdan, Maliye Bakanhğı'nın tahminine göre gerçekleşen harcama tutannın yıl sonunda 3.9 trilyona, gerçekleşen gelir düzeyinin de 3.5 trilyona yaklaşması umuluyor. Yalnız vergi gelirlerinin de 2.5 trilyona yakın gerçekleşeceği öngörülmüş. Bu neden böyle oluyor, neden ek ödenege gerek duyuluyor? yantdadı: Altın fiyatlarında hareket yoktu Dünyu borsalarında geçen hafta SERMAYE PİYASASINDAN Hazırlayan YENER KAYA ANAP hükümetU yüksek gelir gruplarındaki vergi potansiyeline dokunmak istetniyor. 1985 bütçesinin tüm tahminleri gerçekleşse bile sağlanaeak vergi geliri gerçekte 1978'de saglanan vergi gelirinin altında kalacaktır. yat artışının Vo 45'e ulaşacağı 1984'te resmi tahmine göre konsolide bütçe harcaması °7o38, konsolide bütçe geliri %34, vergi geliri de *%27 artmış olacak. 1985 bütçesi AN AP'ın hazırladıgı ilk bütçe oluyor. Bu bütçenin önceki yıllann bütcelerinden farklı bir yaklaşımı var mı sizce? ŞENATALAR Son yülarda bütçeler bence iki faktörün etkisinde belirleniyor. Birincisi, Türkiye kapitalizminin 1970'lerin sonunda düştüğü kriz, ikincisi de 1980'den beri uygulanan iktisat politikası. Bu iki etkenin sonucu olarak 1980 sonrası bütçelerde birçok ortak yön, ortak eğilim görmek mümkün. 1985 bütçesi bu eğilimleri sürdürüyor. 5. Beş Yıllık Plan'dan da anladığımız kadanyla gelecek yıllardaki bütçeler de sürdürecek. Bu eğilimlerden bazt örnekler verebiliriz. Birincisi devletin ekonomi içindeki yerinin sınuiı tutulması ile ilgili. Konsolide bütçe harcamalannın GSMH'ya oranı bunu bir ölçüde açıkhyor. Söz konusu oran 1978'de V 28'e, o (Arkası 8. Sayfada) Cumhuriyet altını 26 EUm yı 30.900 31.000 liradan kapatırken, külçe altının gramı 4.6904.700 liradan 4.6754.685 liraya indi. Böylece bir hartada Cumhuriyet Altını 100, külçe altının gramı 15 lira değer kaybetmiş oldu. 22 23 24 25 Ifeni Kartonsan prim yapıyor Yaklaşık bir aydan beri piyasadan çekilen KARTONSAN hisselerinin eskileri aranan kâğıtlar listesine girerken, yeni KARTONSAN hisselerine de talep yoğunlaştı. 17 milyar liralık yeni bir tevsi yatırırruna giden KARTONSAN hisselerinin sürekli prim yapmasını şirketin mali durumunun sağlamlığına bağlayan piyasa uzmanları söz konusu şirketin hisselerinin önumüzdeki aylar içinde de prim yapmaya devam edeceği görüşünde birleşiyorlar. Geçen haftalarda tasarruf sahiplerinin gübre üreticisi sirketlerin hisseleri üzerine dikkatlerini çevirmelerini önenniştik. Nitekim, eski BAGFAŞ hisseleri geçtiğimiz hafta içinde talep görürken GÜBRE FABRİKALARl hisseleri de araa kurumlar tarafından aranıhyor. Çoğu piyasa uzmanı, gerek BAGFAŞ, gerekse de Gübre Fabrikalan hisselerinin halen en uygun fiyata indiğini söylüyorlar. Bu arada, yeniden değerleme fonundan beher hisseye bir adet bedelsiz verme ihtimali oldukça yoğunlaşan KOÇ YATTRIM hisseleri ile geçtiğimiz yıl içinde Sabancı Holding ve Akbank'm çoğunluk hisselerini satın aldığı OLMUKSA kâğıtlanna da ilginin arttığı gözleniyor. Transtürk Holding'in mali yapısındaki dengesizliğin meydana geldiği günlerde nominal bedele kadar düşen OLMUKSA hisselerini alan tasarrufçular şimdilerde bu kâğıtlann aranan ve prim yapanlar listesine girmesinden ötürü memnunluk duyuyorlar. öte yandan, geleneksel sağlamlıgı tartışılmayan KORDSA, KAV ve KOÇ HOLDtNG hisseleri her zaman olduğu gibi aranan ve talep gören kâğıtlar olma niteliğini sürdürürlerken bu kâ NELER OLDU? Irakhan da elektrik alacağız Türkiye, Sovyetler Birliği ve Bulgaristan'dan sonra Irak'tan da elektrik enerjisi alımı için ön anlaşma sağladı. Türkiye Irak Karma Ekonomik ve Teknik lşbirliği Komisyonu'nun 6 Ağustos 1984 tarihinde Ankara'da imzaladığı dördüncü olağanüstü ara toplantısı mutabakat zaptı Bakanlar Kurulu'nca onaylandı. Anlaşma uyannca, ekonomik işbirliği çerçevesinde Türkiye, 1986 yıhndan itibaren Irak'tan elektrik enerjisi alımına ilişkin görüşmeler sürdürülecek. Irak tarafı 1986 yılında 800 milyon kilovatsaat 1987 1988 1989 yıllannda 1.1 'er milyar kilovatsaate kadar elektrik enerjisi satabileceğini bildirdi. Fransa'da menkul kıymet bulundurmak yasaklanıyor. PARtS BORSASVndan haftanın en ilginç haberi geldi. 3 kasımdan başlayarak Fransa'da hiç kımse evinde, isyerinde ya da kasasmda menkul kıymet bulunduramayacak! Portföy yönetiminin kolaylaştırılması amacıyla alman bu karar uyarınca, hisse senedi ve tahvıl sahipleri bu menkul kıymetleri bankalara, borsa acentalanna ya da diğer kayıtlı resmi araa kuruluşlara makbuz karşılığı bir tür "mevduat" gibi yatıracaklar... Böylece portföylerin aracılar ve uzmanlarca yönetimi fiilen gerçekleşmiş oluyor. Yeni uygulamaya geçişi sağlıklı olarak gerçekleştirebilmek için de 2 kasım günti Paris Borsası kapah tutulacak. Ancak, uygulamamn yalnızca Fransız hisse ve tahvillerinı kapsadığı, yabana kıymetlerin bu karar dışında tutulduğu da bıldiriliyor. LONDRA BORSASI'nda endekslerde belirgin bir yükselme gözleniyor. Grevci maden işçüeriyle işveren arasında anlaşma utnudu belirmesiyle birlikte Financial Times endeksi 9 puan kazanarak 1124 dolayına çıktı. lngiliz Hazine bonolarma da talep canlı. Londra Borsası'nda hafta içinde BP, Tricentrol, Lasmo, Glaxo gibi hisselere rağbet editiyor. Banka hisseleri de değer kazanıyor. FRANKFURT BORSASI'nda menkul değerler, önceki haftanın büyük canlılığından sonra bir miktar diiştü. Commerzbank endeksi 10 puan kadar kaybederek 1090 dolayında. ZÜRİH BORSASI'nda Isviçre hisseleri yüksek değerlerini koruyorlar. NEW YORK'ta hafta içinde sürekli inıs çıkışlar gözlendi. ğıtlara HEKTAŞ ve ŞİŞE CAM'ın da kanlması haftanın ilginç gelişmeleri arasmda bulunuyor. Tasarruf sahiplerinin özellikle önumüzdeki hafta içinde ÇUKUROVA ELEKTRİK ve ŞIŞE CAM hisselerine dikkat etmelerini ve gelişmeleri özenle incelemelerini salık veririz. /7er/ teknolojiye dayalı yatırımlarla ülke sanayiine ham madde ve ara mali üretmede önder SABANCI topluluğunun en büyük sanayi kuruluşlarından DUYURU The Ck)caCola Export Corporation, Türkiye şubesi, İstanbul Meşrubat Sanayii A.Ş. İMSA ile The CocaCola Company ve The CocaCola Bcport Corporation arasında mevcut İstanbul ve Bursa bölgelerine ait ve CocaCola meşrubatının imal, satış ve dağıtım haklarmı kapsayan Şişeleme Anlaşmalarının yenilendiğini, Adana bölgesine ilişkin Şişeleme Anlaşmasının ise halen yürürlükte olduğunu, görülen lüzum üzerine, üçüncü şahıslara duyurur. KO Merkezı Atlanta, Turkıyelzmır Şubesi Tasarruflarınıza yön veren kuruluş MENIOJL DEGERLER TİCARET A S SEMIH SEMIH l PECERltR TK ARET \b 0 h100 Türk sermayesiyle, Türk h'alkının tasarruflanyla 1973 yılında kurulan Kordsa, 1975 yıhndan bu yana, lastik sanayiinin ana ham maddesi Kord Bezi üretmektedir. Kordsa, Türkiye'deki tüm lastik fabhkalarının ihtiyacını karşıladığı gibi, 1977 yıhndan beri de üretiminin 0/o40'ını İran, Irak, Suriye, Yugoslavya, Romanya, Pakistan ve Mısır lastik fabrikalarına ihraç etmektedir. Sovyetler Birliği'yle 1983 yıhndan beri sürdürmekte olduğu kalite kabulü çalışmalarını tamamlayarak ihracat bağlantısım gerçekleştiren Kordsa, ilk Kord Bezi Avrupa'nın en büyük Kord Bezi Tesisi yüklemesini Ekim ayı içinde yapacaktır. Yatınmlarında öncelikle Türk halkının çıkarlannı gözeten Sabancı topluluğuna bağlı Kordsa, iç ve dış faalıyetleriyle Türk ekonomisine katkılarını sürdürecektir. Gelişen Sermaye Piyasasında yılların deneyimi ile Hisse Senedi, Tahvil ve Hazine Bonosu alımsatımında güçlü ve tecrübeli kadromuzla hizmetinizdeyiz. Sermayesi tamamı ödenmiş: 100.000.000 TL. Bahçekapı4 VaM Han asma kat No 68/1 tstanbul Tel 5 28 67 13 5 27 73 41 5 2 0 53 915 20 5 3 9 2 S.P.K.'nm 26.9.1984 gün ve 4. sem. 3848 sayılı müsactesiyle yayımlanmaktadır. "teknolojide öncü...yatırımda ölçü" HOLDING E D»HIL BİR KURULUSTUR