Katalog

CUMHURİYET/2 nı çok iyi biliyor, ona göre hareket ediyorlardı. Ancak bu özel halı koleksiyonlannın sahipleri, Türk seccadelerini ya Almanya'Türkiye'deki halı ve kilim sanatının geçmişi, Anadolu uygarhğı ile dan ya da Isviçre'den sağladıkyaşıttır. Zengin motif ve desen zenginliğinin tarihsel bir geçmişi vardır. larını bildirmişlerdi bize.. NorBu eşsiz sanat eserlerine dışsatım vergi indirimi, yazık ki halılarımızın veçli bir doktor, ipek ve sim işleme 16. yüzyıla ait bir Gördes değerini düşürmüştür. seccadesini Tokyo'dan almıştı. Dr. MEHDİ HALICI Haiıcılık Uzmanı NATO'da yiyecek müteahhitliği yapan bir halı koleksiyoncuHalı dünyasında, Türk halı ve Anadolu'da mevcuttur. Bu tür geçmişten günümüze özellikle su Norveçli tüccar ise 19. yüzyıkilimlerinin büyük yeri var. bitkiler öbür ülkelerde bu kadar Tslamhğın kabulünden sonra la ait kenarları cami motifli ZiDünya halı kitaplarında Türk bol miktarda bulunmaz. öte uğradığı değişimler çok ilginç bir le seccadesini, Rio de Janeiro'haiıcılık sanatına yer verı yandan yine ip boyamada kulla inceleme konusudur. da bir Türk diplomatından aldılir. Bu ilgi, Türk halılarının ta nılan bazı madensel bileşimler, Eski uygarhklann bulup orta ğını söylemişti. rihsel değerinden, dokuma ve doğal camurlar yine yalnız Ana ya koyduğu motif ve desenlerin Biz halı ve kilimlerimizi tanıtmodel özelliklerinden, kullanılan dolu'nun bağrında bulunan ve izleri ve kökleri günümüzde ma uğraşına giriştiğimizde, büözel boyalardan ve bölgesel ge halı sanatını yücelten yapı mal Türk halı ve kilimlerinde bol yük turistik otellerin galeri saleneklere dayalı kullanım amaç zemelerini oluşturur. Jşte tüm bu miktarda bulunduğuna göre, lonlarını kiralayarak işe başlalarından kaynaklanır. Türk ha öğeler dünya halı literatüründe bunlann taşıdığı "artistik me dık. Bulunduğumuz her ilin Vali lı ve kilimlerinin tartışma götür Türk hahlarının kolayca tanın saj"ı çözmek bilim adamlarımı ve Belediye Başkanı, basm menmez Ustünlüğü, yabancı bilim masını sağlar. Aynca Türk halı za düşen ilginç bir görev olacak suplarını halı ve kilim sergimize adamlannı bu konuda araştırma sanatının tartışma götürmez üs tır. davet ettik. Konuklara Türk çayı tünlüğünü de kanıtlar. yapmaya zorlamıştır. Türk halı ve kilim sanatının sunduktan sonra Türkiye'nin tuTürkiye'deki halı ve kilim sayukanda yazdığımız özelliklerin ristik yerlerini görüntüleyen natının geçmişi, Anadolu uygar MOTtF VE DESEN den ötürü yurt içinde olduğu ka renkli nimlerimizi gösterdik. lığıyla yaşıttır. Nitekim başlan ZENGtNLİGl dar yurt dışında da önemi çok Slaytlarla Türk halı ve kilim sagıçta düz dokuma ve kilimle başAndolu halı ve kilimlerinde büyüktür. natının özelliklerini acıkladık. layan bu uğraş, daha sonraki dö kuilanılan motif ve desenlerin de Konuklara ayrıca turistik bronemlerde yücelir ve halıya dönü tarihsel bir geçmişi vardır. Bu DIŞARDA TANUMANIN şürlerimizi dağıttık. SohbetlerÖZELLtKLERİ şür. Dünyada kilimden halıya desen ve motifleri incelediğimizden sonra edindiğimiz deneyim geçişin yaşandığı bölge de Türki de kökeninin Sümerlere, KassiNorveç'te Türk halıcılığını ta şu oldu ki, Avrupa'da ve özelye'dir. Kars, Ardahan bölgesin lere ve Hititlere kadar indiğini nıtmak için yaptığımız çalışmalikle Norveç'te Türk halılarının de hâlâ görülen ve "geve" adı görürüz. Çok tannlı dinlerden larda, halıcılığın tarihsel gelişien iyi şekilde pazarlanması için verilen dokuma örnekleri, kilim tek tanrılı dinlere geçilirken, es mini, yapı özelliklerini, dokuma sadece yabancı kaynaklı halı kiden halıya geçişin en belirgin ör ki inanç sistemlerinde yer alan nedenlerini anlatarak işe başlataplarına bel bağlamak yeterli neğidir. Ancak Selçuklular dö resimsel bulgular, tarihi yontu dık. Çünkü 1968'li yıllarda Türk değildir. Çünkü pek çok halı alıneminde halı sanatı estetik güzel larda gördüğümüz hayvan mo habları Oslo'da ve çok az mikcısı, bilimsel bir araştırma yaplik, hammadde, kök boya ve do tifleri, örneğin Ejderha, Şahmer tarda satılıyordu. Halı mağazama zahmetine katlanmaz. Bu kuma özellikleriyle doruk nok dan, At, Kartal ve Anadolu'da lannda, lran, Pakistan, Afganisbakımdan >Tirt dışında gerek sertasına ulaşır. Türk halı ve kilim gördüğümüz başka kuşlar, desen tan ve Çin halıları vardı. Ticagi gerekse mağaza aracılığıyla lerinin en büyük özelliklerinden ret erbabı ile yaptığımız konuşhalı satan yurttaşlanmızın Türk birisi de "taklit edilemez" olu zenginli|imizin ana öğelerini malarda o tarihlerde mevcut buhalı ve kilimlerinin tartışma göşudur. Türk halı ve kilimlerinin oluşturur. Süs eşyaları ile ev ve lunan dışsatım zorluklarının türmez üstünlüğünü sabırla taklit edilemezliği, yabancı halı mutfak araçlannı stilize eden müşterilerine anlatmalarında büuzmanlarının üzerinde önemle öbür desen ve motiflerin çoğun Türkiye'den mal alımını engelluğu Anadolu dinlerinden, Ana lediğini söylemişlerdi. Tanıştığıyük yarar vardır. Biz, Türk hadurduklan bir konudur. dolu folklorundan çıkıp gelir. mız pek çok Norveçli halı koleklılannı tanıtırken Avrupa'nın Çünku Anadolu'da hammadde Anadolu insanı, eski dönemlerin siyoncusunun evlerinde ise bol en büyük kentlerinde bol mikmiktarda ve çok değerli Türk olarak yünün ayrı bir özelliği anJatılarıru, çizgi sanatıyla hah tarda satılmakta olan, lran, seccadeleri ile karşılaştık. Gervardır. Sanki doğa halıda kulla ve kilimler üzerinde yaşatarak Çin Afganistan ve Pakistan nılan yünün en iyisini, en yatkı günümüze kadar taşıyıp getirdi. çekten halı ve kilim sanatını çok halılarının tecimsel amaçla nını Türkiye'de yaratmıştır. Kök Bize göre Türk halı ve kilimle iyi tanıyan Norveçli kişiler, kodokunduğunu vurguladık. Gerboya yapmakta kullanılan bitki rinde gördüğümüz her çeşit mo leksiyonlannın ancak Türk secçek de böyleydi. Bu ülkelerin pek çok çeşıdi de yalnız tif ve desenlerin tarihi gelişimi, cadeleri ile bir değer taşıyacağılere ait halı yapım merkezle Türk Halıcıbğı Bir Sanattır ri, Batının zevkine uygun renk ve ve dışında tüm güzelliğiyle soyadımıza kadar bulaştı. Bundan desenleri seçiyor, böylece çıkış büyük mutluluk duyuyoruz. merkezinin özelliklerini taşımayan mallar Avrupa pazarİarını BÜYÜK YANLIŞ: dolduruyordu. Bunların büyük VERGİ ÎADESİ bir bölümü de melez ve taklit haAncak, hiçbir zaman unutmalılardan oluşuyordu. Oysa Türk malıyız ki, bir ressamın yaptığı halı ve kilimleri, genellikie ticatablo, bir heykeltıraşın yontturi amaçla dokunmuş halılar olğu taş, bir şairin yazdığ şiir, hiçmayıp "FamilialeaUevı, Tradıbir zaman bir fabrika malı, yanı tionelle, geleneksel" sanat ürün bir buzdolabı, ya da televizyon leriydi. Evlenecek genç kızın, çe göstercisi değildir. Bu bakımdan yiz eşyası düzerken müstakbel bir sanat ürünü olan halı ve kikocası için namaz seccadesi dolime; bir otomobile, bir çamaşır kuduğunu ve seccadeyi dokur makinesine uygulandığı gibi verken hiçbir tecimsel amaç gütme gi iadesi uygulanamaz. Örneğin diğini ve kendi bölgesinin yünu, Picasso'nun herhangi bir tabloboyası ile gelenekten gelen de su vergi iadesi ile satılır mı hiç? senlerle dokuduğunu, dolayısıyNe acıdır ki hah ve kiüme verla halıcılık alanında bir kullanım gi iadesi uygulandıktan sonra eşyasından çok bir "sanat ese Avrupa pazarlan o kadar değeri" ürettiğini konuşmalanmızda ri olmayan çul çaputla doldu vurguladık. ki, artık el emeği ve göz nuru Bu açıklamalann büyük yara olan bu mallarımız ucuzluğunnnı gördük. Bir şeyin sanat ürü dan ötürü satılamaz hale geldi. nü olması yani el emeği, göz nuHer hasta, pahah ilacı sever. Heru ile bölgesel özellikler, gelenek le bir sanat eserinin ucuz olmaler, göreneklerle hem de özel sı, onun değerini büsbütün dümalzemelerle yapılması, onun şürür. Nitekim biz de, on beş yılyabancı ülkelerde daha da bir dan fazla bir süre candan ve yüdeğer kazanmasına yol açıyor. rekten tanıtmaya ve pazarlamaŞiirimizden, romanımızdan, ti ya çahştığımız Türk halı ve kiyatromuzdan, öykülerimizden, limlerini vergi iadesi uygulanıp şarkı ve türkülerimizden daha et da fiyatların, yurt dışında, yurt kili olan sanat ürünümüz, halı ve içinden daha aşağı bir miktarc kilim sanatımızdır. düşmesinden sonra sergilerimizi Türk ruhunun üıceliğini, re kapatmak zorunda kaldık. sim ve desen sanatını en iyi anÇünkü halı ve kilim gibi Türlatan ve benzeri köken olarak kiye'nin tartışma götürmeyen bir Batıda bulunmayan bu sanat ha sanat ürünü, bir ütüye, bir yağ zinemizi böylece dış ülkelerde tavasına indirgenmişti. değerlendirerek Türkiye'nin taŞimdi Norveç'teki halı eksnıtılmasında ve sevilmesinde, ha pertizleri Türk halılarının değelı ve kilimin en büyük ve çok ya rini öğrenmek için gelenlere rarlı bir araç olduğu kanısına "Para etmez, Pakistan halılannvardık. Türk halı ve kilimleri, dan da daha az değerlidir" dibizleri pek çok yabancıya sevdir yorlar. Acaba birdenbire yaradi. Vergi iadesi çıkıncaya kadar, tılan bu faciaya daha ne kadar pek çok yabancı aileyle dostluk seyirci kalacağız? En büyük sakurmamıza halı ve kilim bir köp nat hazinemizi böylesine acımarü oldu. Bir buket çiçek gibi en sızca ve hoyratça harcamanm büyük dostluklann temellerini kazancı kimin cebine girecek? vergi iadesi çıkıncaya kadar Uluslararası halı kongresi nedeTürk halı ve kilimleriyle attık. niyle gerçekleri dile getümeyi fırHah ve kilim sanatı, yurt içinde sat bildik. PENCERE Yazar ile Özal... 23 EKlM 1984 Mehmet Yazar beş ytldan beri 'Türkiye Odalar ve Borsalar Biriiği'n'm başındadır; daha önce Ankara Sanayi Odası Başkanıydı; epey deneyimli olması gerekir. 14 Ekim 1984 günlü Cumhuriyet'te arkadaşımız Osman Ulagay'a şu bilgileri veriyor Yazar: Biriiğimizin yapısındaki 26 bin şirketin kompütüre aktanlmıs raporlan değeriendirilir. Biriiğe bağlı Oda"lann ilettiği bilgiter etimizde toplanır. Ayrıca örgütümüz hem resmi göstergeleri takip eder, hem anketler yapar. Bütün bu verilerden yola çıkarak vardığtmız sonuç, bizi hükumetin ekonomi politikasına karşı çıkmaya zorlamıştır. Gerçekte gereğinden ılımlı davrandık. Eğer iyi özetleyemediysem, Sayın Yazar beni bağışlasın; ama Odalar Birliği Başkanı'nın ardında küçümsenemez bir itici güç bulunduğu kesindir. • Özal hükümetinin ekonomi politikasına karşı çıkan Mehmet Yazar'ın seçenek olarak ilk asamada sunduğu reçete nedir? Onu da özetlemeye çalışayım. Diyor ki Mehmet Yazar: Bugün 500 özel firma "atıl"dır; üretim yapamtyor. Devletin 300 milyariık bir destekle yapacağı pompalama, bu çarkı çevirmeye yeter. özal hükümeti "ayrıcalıklı ihracatçı sermaye şirketleri"ne bir yıtda 200 milyariık kaynak aktanyor. Oysa üretici olan ve bugün "donmuş" bulunan 500 şirkete verilecek destekle 60 bin kişiye iş bulunmuş olacaktır. Bu amaca varabilmek için yeni yatırım yapılacak olsa 1 trilyon 200 milyar gereklidir. Sayın Yazar'ın reçetesi salt çıkar paylasımından doğan bir çatışmanın ürünü müdür? Özal hükümetince "gözetilen holdinglere" tanınan ayrıcalığa karşı bir çıkış mıdır? "ithal ikamesi" döneminde kurulan sanayi kurumlarının yaşam savunması mıdır? Sınır dışından gelen boğucu dalgaya karşı ulusal içeriği de bulunan bir direnme midir? Bilemem. Boyle sorular, "donmuş 500 şirkefm yapısını inceleyerek verilebilir. * Ancak kesin olarak söylenebilecek şey şudur: 24 Ocak 1980'de, büyük sermaye, IMF reçetesi programında bütünleşmişti; şimdi bir parçalanma gözleniyor. 4 yıl 10 aydan beri en katı bıçimde uygulanan ekonomi siyaseti sonucunda sanayileşmemiş her ülkede vanlan kaçtnılmaz sonuca doğru yaklaşıyoruz. Oysa 1980'de yürürlüğe giren 10 yıllık tasarımın ana çizgileri neydi? İlk dört yılda demokratik hakiann da askıya alınmasıyla sı(Arkası 11. Sayfada) BURHAN ARPAD HESAPLAŞMA Beyoğlu Dolayısıyla Mektup Almanya'da şehir planlamacısı olarak çalışan okurlanmdan sayın Ali Vardar, "Beyoğlu'nda eski yapılar" yazım dolayısıyla kısa bir mektup gönderdi. Daha doğrusu uzunca bir kart. "Sitem ettiğiniz kent plancılanndan biri olarak yazılannızı yrflardır ilgiyle okuyorum" diye başlayan Ali Vardar, uzun bir mektubun fotokopisini de ek olarak göndermiş bulunuyor. Beyoğlu Belediye Başkanı sayın Haluk Ûztürk Atalay'a yazılmış mektupta, şehirlerin eski bolümlerinin onarımı ve yenilenmesi konusunda ilginç görüşler ileri sürüyor: Kimi bölümleri aktarıyorum: "Guç olan, korunmaya değer yaptiann korunmasımn sağlanması, yıkılması zorunlu olan yapıların yerine de korunanlarla uyumlu yeni yapılann yapılmasıdır. Eski yapıtlann korunmastnm gerekliliği, sadece yapıların tarihi eser niteliğinden değildir. Bunun ötesinde yatınmlann ekonomikliğinin sağlanması, sosyal yapınm korunması, atıl duran konut stoğunun tekrar kuilanılması, kent merkezlerinin gece ölü kentler olmalarının önlenmesi, v.b. gibi ölçütler de korumu karariarında önemli rol oynariar, Bütun bunların dışında bir kenti güzel kent yapan, kentin geçirdiği tarihi evrelerin kentin bugünkü yapıstnda okunabilirtiği, kentte bazı kentsel ölçülerin, özgun mekânlann korunmuş olmasıdır. Yurt dışına çıkitğımızda bizleri etkileyen en önemli görüntülerden biri de hatta modern yapılardan daha fazla korunmuş, yenilenmiş eski kent dokulandır. Ülkemizde ise kent konınmasında karşılaşılan güçlükler, öze/likle finansman güçlükleri hepimizce bilinmektedir. Ancak Beyoğlu gibi özel önemi olan bir Belediye'ce şimdiye kadar yapılmış hataları, alışılmış reçetelen, kolaycılıkları tekrarlamak yerine, kent yenilemesi konusunda tüm Türkiye'ye ömek olacak duyariı yaklaşımlan getirmenin, yeni uygulamalara çaba harcamanın zorunlu olduğu görüşündeyim. Altincı Dairei Belediye'nin 19. yüzyıldaki öncü rolünü bugünkü Beyoğlu Beiediyesi kent yenilemesi konusunda neden tekrarlamasın? Kent yenilemesinde belki ytkım da zaman zaman kaçtnttmazdır: ama bu adım, koruma içm bütün çabalar harcandıkian sonra eğer başka bir yol bulunamamışsa, en son çare olarak, atılmalıdır. Ekonomiklik konusunda burada bir anımsatmayı yaraıiı göruyorum. Hamburg'ta tarih değeri olmayan yapılarda hesaplanan onarma ve modemize etme maliyeti, yeni yapısal maliyetin yüzde yetmişini aşmadığı durumlarda, yapılar yıktınlmamaktadtr. Tarih değerli yapılarda ise onarım ve modemize etme maliyetleri yeni yapı maliyetini geçtiği durumlarda bile yapılar; korunmaktadır. Avrupa kentlerinin yenilenmesini sağlamak için, daha fazla yasal olanaklannın, mali kaynaklarmm olduğu doğrudur. Ama, ondan daha önemli olan faktör, eskiye duyarlı, kentsel korumanın gerekliliğine inanmış kent yöneticileridir." Sayın Ali Vardar mektubunda Hamburg uygulamalanndan söz açıyor. Birkaç satırla konuya değinmek isterim: İkinci Dünya Savaşı'nda pekçok tahribedilen Hamburg şehri yeniden kurulurcasına onanlırken, VViederaufbaustelle'yi, Prof. Ölşner yönetiyordu. İkinci savaş yıllarında Ankara'da Bayındırlık Bakanlığı'nda uzman mimar olarak çaJışmış ve sanınm Kayseri şehir planını hazırlamış Prof. Ölsner'le İstanbul'da ve Hamburg'da konuşmuş, bir süre de mektuplaşrmştık. Hatta, İstanbul'un yeni nazım planı için İstanbul Belediyesi'nce anlaşmayla göreve çağınlmıştı. Bereket, banka işlemlerini yaptjnrken, kalp durmasından ökJü. Bereket, sözümü açıklayım: Sevimli ve alçakgönüllü bir bilim adamı olan Prof. Ölsner, kimi yöneticilerin, uzman beledıyecilerin ve meslektaşlarının yaptıklanna katlanamazdı. Ya da İstanbul'da görevini yaparken, burada ölürdü. Türkiye'den sevgiyle söz açar ve ünlü mimarlarımızdan birini överken: "Onu oğlum gibi severim." derdi. O mimarımızın Türkiye Şehircilik Enstitüsü'nü bir süre yörtettiğini bilseydi, yine de: "Oğlum gibi severim" diyebilir miydi? Hele günümüz İstanbul'unu görecek kadar yaşamış olsaydı! /• ~ '< 1 v, 49. BAŞARI YILINI KUTLUYOR 49 ytldır Etıbank, yurt sathının derinliklerinden kalkınma gücü yaratan bankadır. Etıbank 49. yılında 1 28.900.000.000. TL sermayesiyle güçlü. ilk aitı ayda 40 miiyarı aşan ıhracatıyla dış tıcarette uzman bankadır. 49. yritnda Etibank'ın mevduatı bir önceki yıla göre % 7 0 , Kredüe' :se %95 oranında artmıştır. 49 Yıhnın ilk aitı ayında 20 miiyarı aşan kârıyla Etibank verimii, büyük ve dünyaca tanınan bankadır. Etibank adı tüm bankacılık işlemlerinizde gerçek güvencedir, Etibank'a güvenebilir. Etıbank'la öğünebilirsiniz. TEŞEKKUR Çok sevgili eşim ve biricik babamız YÜKSEL CAPLTnın Cenaze törenine bizzat gelerek büyük acımızı paylaşan, çelenk gönderen, telefon ederek başsağlığı dileyen; T. Iş Bankası Genel Md., T. Iş Bankası Türbe Şubesi, T. tş Bankası Kadıköy Rıhtım Şubesi arkadaşlanna, Hürriyet Holding Kayaoğlu Güneyli Soyak Caplı Türkay Mertsoy ve Aladar ailelerine, tüm yakın dost, arkadaş ve akrabalarımıza derin minnet duygulanmızla şükranlanmjzı sunanz. EŞİ: AYLA CAPLI KIZLARI: ESRA EBRU CAPLI güçlü kuruluş, güçlü bankacılık" Şoför Amca Okulum av'ildı. beni koru. Türkne Trafik Ka/alarını Ünlemr Dernefci VV Enerji tasarrufunda yarın geç olabilir 9 00'dan 19.00'a kadar yaşlı hanım yanında kalacak, ev işlerinde yardımcı olacak, lise mezunu, 30 yaşmı geçmemiş bayan aranıyor. Ataköy Tel: 571 96 79