Katalog

PERDE ARALIĞINDAN Nadir Nadi Çağdaş Yaymları Türk Ocağı Cad. 39/41 Cağaloğlu tstanbul, 150 Lira. Cu m h u r i yet 60. Yıl Sayı: 21169 Kurucusu: Yunus Nadi 40 TL. 4 Ağustos 1983 Perşembe Ekonomi Servisi ABD dolarının şaşırtıcı tırmanışı, dünya para piyasalarını birbirine katarken Türk Lirasr'nın dolar karşısındaki değer kaybı da hız kazandı. 25 temmuz günü 225 lira 90 kuruş olan doların resmi alış kuru dün 230 lira 15 kuruştu. Türk Lirası'nın dolar karşısındaki durumunun ne olacağı konusunda Cumhuriyet Ankara Bürosu'nun sorularını yanıtlayan Merkez Bankası yetkilileri, " D o lardaki yükselmeye ayak uydurmak zorundayız. Onun için giinliik ayarlamalan bugiinlerde çok daha dikkatle izlemeye başladık. Giinlük ayarlamaların yüksek olması, doların dünya piyasalarındaki durumu dikkate alındığında kaçınılmaz oluyor", biçiminde konuştular. ı Doların dünya para piyasalarında hızla değer kazanması durumunda Türk Lirası'nın dolar karşısındaki değerini korumak olanaksız hale geliyor. Türk Lirası'nın günlük değeri ABD Doları'nın diğer başlıca paralar karşısındaki değeri de hesaba katıîarak belirlendiğinden doların bu paralarla çapraz kuru açıldığı zaman Türk Lirası'na karşı değer kazanması gündeme geliyor. Doların dünyada değer kazanır KAVRAM DERSANESI • ><% Lise Sonlar: 19 Ağustos Beklemeliler: 5 Eylül Laleli Ordu Cad. 202/3 (Kimya Fakültesı karşısı) 528 64 37 522 75 74 Doların tırmanışı TEyi sıkıştırdı Dünya piyasalarında altın fiyutları da düşüyor Zorlayan enflasyona yeni şırıngalar OSMAN ULAGAY Amerikan doları bir kez daha dünyayı kasıp kavuruyor. Başta Fransa ve ttalya olmak üzere başlıca Avrupa ülkeleri paralarının dolar karşısında bir türlü tutunamamasını her gün artan bir kaygıyla izliyor ve "büyük ağabeyleri" ABD'nin kendilerine çok insafsız davrandığını düşünüyorlar. Doların tırmanışı Avrupa ülkelerinin yalnızca petrol faturalarını kabartarak enflasyon tehlikesini artırmıyor, bu ülkelerin faiz oranlannı yüksek tutmaları, yani çok ihtiyaç duydukları yatırımları caydıracak bu uygulama içine girmeleri sonucunu da doğuruyor. Dolardaki ve ABD faiz oranlarındaki tırmanışın Türkiye gibi petrol ithal eden ve dış borç yükü altında bulunan ülkeler üzerindeki etkisi de en az iki yönden olumsuz sonuçlar yaratıvor. Bir kere doların değerindeki her artış bu ülkelerin petrol faturasını kabartıyor. lkincisi, sözkonusu ülkeler değişken faizli borçları için daha fazla faiz ödemek zorunda kalıyorlar. Üçüncü ve dolaylı bir etki ise ABD faizlerinde ve ona bağlı olarak diğer sanayileşmiş iilke faizlerinde meydana gelecek bir yükselmenin dünya çapında bunalımdan çıkış senaryosunu yan yolda durduracak bir nitelik taşıması. Dünya ekonomisinin ve ticaretinin bir türlü canlanamaması bizim gibi ülkeleri de tabii olumsuz etkiliyor. Tüm bu nedenlerle ABD faizlerinde ve dolardaki tırmanış karşısında kaygıya kapılmamak olanaksız. Bu genel kaygının (Arkası Sa. 11., Sü. 7'de) Bağdat'ın iki numarah adanıı Tarık Aziz, aniden Ankara'ya geldi Doların 1982 başından bu yana TL. karşısındaki değeri ABD doları (alış kuru) 4 ocak 1982 2 şubat 1982 1 mart 1982 1 nisan 1982 1 mayıs 1982 1 haziran 1982 1 temmuz 1982 1 ağustos 1982 1 eylül 1982 1 ekim 1982 1 kasım 1982 1 aralık 1982 3 ocak 1983 1 şubat 1983 1 mart 1983 1 nisan 1983 2 mayıs 1983 1 haziran 1983 1 temmuz 1983 4 ağustos 1983 132.30 140.70 143.35 146.60 147.35 151.20 163.60 167.50 173.15 175.00 178.85 183.15 184.90 191.40 194.55 203.85 208.00 213.95 219.55 230.15 Şirket kurtarmak zorlaşıyor Güç durumdaki şirketlerin kurtanlmasına doğrudan Bakanlar Kurulu karar verecek ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) Güç durumda bulunan şirketlerin kurtarılmasıyla ilgili olarak Maliye Bakanlığı'nın yetkilerinin daraltılmasmdan sonra, 4 bakan ve DPT müsteşarından oluşan komisyon tek tek kurtarılacak şirketlerin dosyaları üzerinde çalışmalara bugün başlıyor. Alınan karar gereğince, şirketlerin kurtarılmasında en son kararı doğrudan doğruya Bakanlar Kurulu verecek. Dolayısıyla, bundan böyle "Şirket kurtarma operasyonunun" güçleştiği bildiriliyor. Ekonomik kurulda önceki gün alınan karar gereğince kurtarılacak şirketlerle ilgili "Temel ilkelerin belirlenmesi" üzerinde durulmuş ve bu ilkeleri saptayacak 4 bakan ve DPT Müsteşarından oluşan bir komisyona görev verilmişti. Maliye Bakanı Adnaıt Başer Kafaoğlu, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Turgut Kültür ve Turizm Bakanı İlhan Evliyaoğlu ile DPT Müsteşan Vıldınm Akttirk'ten oluşan beşli komisyon çalışmalanna bugün başhyor. Komisyon Maliye Bakanhğı'na başvuran ne kadar şirket varsa, tümünün durumunu tek tek dosyalar üzerinde inceleyecek ve o firmalar hakkında hangi işlemin yapılacağına tek tek karar verecek. Ancak, dosyaların incelenmesinden sonra Beşli Komisyonca verilecek karar önce ekonomik kurulda, daha sonra da Bakanlar Kurulu'nda ele alınacak. Şirketlerin hangi durumda olduklan, kendilerinin mali bunalımdan kurtulmaları için neler yaptıkları, haklannda şimdiden sonra nelerin yapılması gerektiği kamisyonca belirlene(Arkası Sa. 11., Sü. 2'de) ken Türk Lirası'na karşı sabit bir değerde tutulması "gerçekçi k u r " ilkesine ters düştüğü gibi dolar karaborsası doğmasına da imkân hazırlamış oluyor. Bu nedenlerle doların dünya piyasala Kurtulma sırası kimde? YALÇIN DOĞAN ANKARA "Asilçeliki in kurtarılması için verilen para ile işçi şirkellerinin yüzde 80'i kurtarılabilirdi..." tşte, uzmanların yaptığı bu hesar> ve ardından bazı büyük holdinglerin "kurtarma sırasına" girmeleri ve de gireceklerini çeşitli yollarla bildirmeye başlamaları, yönetimin dikkatini çekti. llk önemli tepki de, Başbakan Bülend Ulusu'dan geldi: "Olmaz böyle şey" diyordu Başbakan ve ekliyordu: "Bu şirketler hangi ölçülere göre kurtarılıyor, kime ait ve neden bu duruma düşmüşler, neden aynı durumda olup, başvurmayan şirketler var da, sadece bunlar kurtarılmak için sıraya girmiş?.." lşte, Başbakan'ın ortaya koyduğu gerekçeler "Şirket kurtarma operasyonlanm" (Arkası Sa. 11., Sü. l'de) ıargıcı reddeden Baştürk, mahkemeye hakaretten tutuklandı Istanbul Haber Servisi DtSK davasının dünkü oturumunda, DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, duruşma yargıcı Çetin Güvener'in taraflı davrandığı savıyla reddini istedi. Ancak mahkeme, Baştürk'ün red ile ilgili dilekçesinde mahkemeye hakaret ettiği kanısma vararak tutuklanmasına karar verdi. Baştürk'ün bugün olayla ilgili olarak aynı mahkemede yargıç önüne çıkarılacağı bildirildi. Dünkü oturumda, delillerin okunmasına geçilmeden önce söz alan DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk, "reddi hakim talebi" olduğunu bildirdi. Baştürk yazılı olarak mahkemeye verdiği ve okuduğu "reddi hakim" dilekçesinde özetle, yargılamanın başladığı günden bu yana duruşma yargıcınm sürekli tek yanlı bir tavır içinde olduğunu, davayı usule aykırı olarak sürdürdüğünü bildirdi. Yargıç Güvener, Baştürk'ün okuduğu dilekçeyi zapta geçirirken, "savunma hudutlarını aşan, duruşma yargıcı, dolayısıyla mahkeme heyetini eleştiriye tabi tutan ve direktif verir mahiyetteki dtlekçesi okundu" kaydını koydu. Görüşü alınan savcı 353 sayılı yasanın ilgili hükümleri gereğince savaş hali uygulamasında sanıkların ancak akrabalık gibi nedenlerle "red(Arkası Sa. 7, Sü. 6'da) rındaki tırmanışının, Türk Lirası'na yansıması ve lirayı sıkılaştırması kaçınılmaz oluyor. ABD ile Türkiye arasındaki enflasyon farkının yanısıra, doların dünya para piyasalarındaki bu anormal tırmanışı da Türk Lirası'nın dolar karşısındaki değerinin korunmasını olanaksız kılıyor. Doların tırmanışının ve Türk Lirası'nın dolar karşısındaki değer kaybının başta petrol ürünleri fiyatları artışı olmak üzere çeşitli olumsuz etkileri oluyor. Bu arada F. Almanya'dan mark olarak yollanan işçi dövizlerinin dolar değeri de doların marka karşı değer kazanmasına paralel olarak düşüyor ve işçi dövizi gelirleri azalmış görünüyor. Amerikan Dolan'nın son günlerde yeni bir tırmanışa geçmesinin dünyadaki yankıları da artarak sürüyor. Doların tüm tahminleri aşarak Alman Markı ve Isviçre Frankı da dahil olmak üzere, hemen tüm sanayileşmiş ülke paralan karşısında yükselmeye devam etmesi üzerine ABD, F. Almanya Japonya ve hatta Jsviçre para otoritelerinin duruma müdahale gereğini duydukları, artan miktarlarda dolar satarak dolardaki tırmanışı durdurmaya çalıştıklan görüldü. özellikle ABD Merkez Bankasfnın ilke olarak reddettiği böyle bir müdahaleye girişmek gereğini duyması ABD Doları'na karşı talebin gücünü gösteriyor. Uluslararası "sıcak para" piyasasında yatınm yapan, milyarlarca doları yönlendiren yatırımcıların son günlerde "gözleri dolardan başka bir şey görmüyor" ve bu katı talep, doların her gün yeniden değer kazanmasına neden oluyor. TEMELDEKİ NEDEN ABD dolarına karşı gözlenen bu aşırı ilginin başlıca nedeni, ABD faiz oranlannın yeniden bir yükselme eğilimine girmesi ve bu eğilimin sürmesinin beklenmesi. Pek çok ekonomistin daha önce tahmin etmiş olduğu gibi ABD'nin büyük bütçe açıklan devletin büyük müşteri olarak fon piyasalarına girmesi sonucunu doğuruyor. Buna ekonomideki canlanma nedeniyle özel firmaların artan fon talepleri de ek(Arkası Sa. 7, Sü. S'de) Irak destek istiyor BEKLENMEDtK KONUK Irak'ın iki numarası olarak kabul edilen Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Tarık Aziz. ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Iran birliklerinin Irak topraklarına girerek Kerkük'ü hedef alabileceklerini ilân ettikleri savaşın diplomatik trafiği Ankara'ya kaydı ve Irak Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Tarık Aziz dün beklenmedik bir şekilde Ankara'ya geldi. Savaşla ilgili son gelişmeler üzerinde Ankara'da Türk hükümeti yetkilileriyle bir dizi görüşmelerde bulunan Irak'ın iki numarah adamı Tarık Aziz, Cumhurbaşkanı Kenan Evren'e Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in bir mesajını sundu. Saddam Hüseyin'in Cumhurbaşkanı Evren'e gönderdiği mesajın içeriği açıklık kazanmadı. Bununla birlikte diplomatik çevrelerden sızan haberler, Saddam'ın mesajmda savaşın arzettiği "kritlk" durum karşısında Türkiye'nin ağırlığını koymasını istediği yolunda. Baas yönetiminin Türkiye'nin (Arkası Sa. 7, Sü. 7 de) Iran: 50 kilometrekarelik bîr bölgeyi ele geçirdik Irak: Iranh ağır darbeler Dış Haberler Servisi 34 aylık Körfez Savaşı cephenin orta kesimlerinde karşıhklı saldırılarla sürüyor. Iran, Mehran kenti yakınlarındaki bazı "stratejik tepeleri ele geçirdiğini" açıklarken, Irak İran'a "ağır darbeler" indirdiğini bildirdi. Iran dini lideri Ayetullah Humeyni, önceki gün yaptığı konuşmada, Arap ülkelerini Irak'a yardımı durdurmaya çağırdı. AP ajansının haberine göre, Iran askeri yetkilileri birliklerinin sınırdaki Iran kenti Mehran'ı kuşatan bir dizi tepeyi, Irak sınır karakoliarını ve stratejik yolları ele geçirdiğini bildirdi. Yetkililer önceki gün meydana gelen çarpışmalar sonucunda, Irak sınırları içinde 50 kilometre karelik bir toprağı da ele geçirdiklerini belirttiler. Çarpışmaların yoğunlaştığı Mehran kenti, Irak'ın başkenti Bağdat'a 125 kilometre uzaklıkta. Irak askeri yetkilileri, son indiriyoruz çarpışmalarla ilgili açıklamalarında, cephenin orta kesimlerinde şiddetli kara ve hava çarpışmaları olduğunu açıkladılar. Bağdat radyosundan yapılan açıklamada, tran birliklerine "ağır darbeler" indirildiği de belirtildi. Irak kayıplar hakkında bir açıklama yapmadı. Iran resmi haber ajansı tRNA geçtiğimiz cumartesi günü başlayan Şafak3 saldırısında toplam 6 bin Irak askerinin öldürüldüğü ya da yararlandığını açıkladı. İRNA'nın yayınladığı bildiride, Iran helikopterlerinin ve uçaklarının Irak mevzilerini günboyu bombaladıkları bildirildi. Irak birliklerinin lran'ın Hürremşehir kentini bombaladıklarını ancak saldırılarının geri püskürtüldüğü açıklandı. Iran dini lideri Ayetullah Humeyni, önceki gün yaptığı bir konuşmada Suudi Aribastan ve diğer "ılımlı" Arap ülkelerinden, Irak'a yaptıkları yardımı (Arkası Sa. 7, Sü. 6'da) Universite sınavı sonuçları belli oldu BİRİNCt FUNDA İLE ÎKİNCt BETÜL SIN1F ARKADAŞr SINAV ÜÇÜNCÜSÜ NEJAT SONUCA ÜZÜLDÜ: BtRÎNCİLİK BEKLİYORDUM Haberierl 12. Sayfada ABD savaş gemisi Sovyet ştlebinin yolunu kesti. 3. Sayfada • Boğaziçi Hazırhk Bölümü 'nde sınav tartışması. 8. Sayfada • Memurun emekli ikramiyesiyle konut alma fikri tarihe kanştı. • "Devlet desteği" isteyen isteyene 9. Sayfada • Türklş'e bağlı sendikalar genel kurullar için 1.5 milyar harcayacak. • Fabrikalar renkli TV yetiştiremiyor. • Turizntde Türkiye ve Yunanistan 'm işbirliği yapmalan istendi. 12. Sayfada Iran Dışişleri: Bölgedeki ülkeler kaygı duymasın Resmi işlem için noterden onaylı nüfus sureti şart değil ANKARA, (THA) Başbakan Ulusu, kamu kuruluşiarına yayınladığı genelgede, hizmetlerin yerine getirilirken zorlaştırıcı değil, kolaylaştıncı olunmasını istedi ve "Yol gösterici olmaya özen gösterilmelidir" dedi. Oenelgede, kamu hizmetlerinin hızlı, verimli ve kanunlara uygun bir şekilde vatandaşların hizmetine sunulmasının, devlet kurumlarında çalışan personelin en önemli görevi olduğu da açıklandı. Genelgede ayrıca, resmi işlemler için gerekli nüfus cüzdanı suretlerinin noterden tasdikli olmasının zorunlu olmadığı ve bütün kamu kuruluşlarının "su(Arkası Sa. İL, Sü. 4'de) • Sünger Denizi Dalgıç İbrahim Göymen anlatıyor: İyi bir dalgıçtım. 1962 yılında Libya'nın Pahvat kenti açıklarında sünger çıkarmaya gittik. Bir iki gün daldım. Denizin 80 metre dibindeydim. Bir de baktım ki köpek balığı geliyor. Hızla yükselmeye başladım. Tekneye çıktığımda işim bitmişti... Hikmet Çetînkaya Yarın Cumhuriyet'te Kartay:SODEP'te Marksistlere yer yok ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Sosyal Demokrasi Partisi Genel Başkanı Cezmi Kartay, "SODEP'te Marksistlere fer yok" dedi. Kartay, partisiıin seçimlerden önce de sonra da iç temel görüş çizgisinden ayrılnayacağınm bilinmesini istedi. Kartay, dün yaptığı yazılı ııklamada üç temel görüş çizgisi konusunda şöyle dedi: "SODEP'in içinde ve Marksistlere ne de Marksizme yer yoktur. Çünkü SODEP'in sosyal demokrasi anlayışı, Marksizmin düzen anlayışı ile taban tabana zıttır. tkincisi, SODEP'in Atatürk ilkelerinin temel taşı saydığımız laizisme (laikliğe) bağlılığıdır. Bu inancımızın nedenleri ve siyasi amaçla din sömüriicülüğü yapmanın sakıncaları yakın tarihimizin olayları içinde kolaylıkla gürülebilir. Üçüncüsü de şudur: SODEP, Türk Ulusunun kederde ve kıvançta beraberliğine inanmaktadır. SODEP için iilkemizin ve (Arkası Sa. 7, Sü. l'de) îllerde siyasi durum ve partiler TAHRAN, (a.a.) İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Velayeti, İran'ın Irak mevzilerine düzenlediği saldırının tek amacının savaşı sona erdirmek ve Irak'a savaşın sona ermesi için Iran tarafından öne sürülen koşulları kabul ettirmek olduğunu belirterek: "Bölge ülkeleri bundan emin olmalıdırlar" dedi. Velayeti, şöyle devam etti: "Bu saldınlar, bölgedeki kanserli bir uru kesip çıkarmak için glrişilmiş cerrahi bir müdahale gibidir. Irak'taki Baas yönetimi bir kez devrildikten sonra bölgede barış ve güvenlik sağlanacaktır. Harekât doğrudan doğruya Saddam Hüseyin yönetimini devirmeye yöneliktir ve tran fslam Cumhuriyeti, her zaman bölge uluslannın kaynaklannın korunmasını saglamıştır." Velayeti'nin doğrudan doğruya Türkiye'nin adından sözetmediğini, fakat tran Haber Ajansı (ÎRNA) bu demecin Kerkük petrollerini, Türkiye'nin Akdeniz kıyısına ulaştıran Irak petrol boru hattının hasara uğraması olasılığının Türkiye'yi tedirgin ettiği yolundaki gazete haberleri üzerine verildiğini belirtti. HDP Isparta dışmda tüm illerde örgüt kurdu >M üyesi Recep Adli Onmuş MDP'ye girdi. SO)EP'in İstanbul H yönetimi açıklandı. Bayrak Parisi görev bölümü yaptı, Yuriöven parti başkanı Haber Merkezi Milliyetçi »emokrasi Partisi 66. il örgütüü Artvin'de kurdu ve KS\SJ IVI1IY l* l l l l ' M I « * V IVU1UU T V böylelik: Isparta dışmda bütün illerde rgütlenmiş oldu. MDP'nin Artvin îl Başkanlıına eski milletvekillerinden Hilli Çeltikçioğlu getirildi. Adıyalan'da MDP il örgütü Abuzer .slan başkanhğında, Abuzer Karaaslan, Sadık Gürsoy, Nusrct Erkaya, Abuzer Şahan, Abuzer Yaşar, 9 Yusuf Çelik, , Halil I £^1 R 0341 1 UJ[II V/tllA IlflH Aktuluk, Ömer Sarıgül, Mehmet Fahri Ünsal, Ali Karakuş'tan oluşuyor. Bitlis MDP örgütünde: İl başkanı Ali Okıımuş (tüzcar), 2. başkan Nesip Ayyıldız, sekreter Naci Nasır, muhasip Suphi Şanlı, üyelerTurgay Nermut, Alaaddin Yıldızlı, Alaaddin Demir, Yaşar Tuncer, Burhan Çavuşoğlu, Nevzat Şahin. M. Şerif Geyrani. Bitlis merkez ilçesinde de MDP örgütlendi. tlçe yönetiminde başkan Musa Acar, yönetimin öteki isimleri:Ahmet Bakır (2. başkan), Mehmet Şirin Kara (sekreter), Naci Özdemir (muhasip), Şükrü Bora, Yakup Koçyiğit, Sckıhallin Ölekli, Ferman Haspolat, Malısum Kumaş. (Arkası Sa. 7, Şü. l'de) Tekirdağ Sağ kesimde 3 parti yarış halinde IstanbuTda 46 DevYoFcu yakalandı Washîngton Times: 1915'te tüm dünyada Ermeni sayısı 1.5 milyondu WASHİNGTON, (a.a.) The VVashington Times gazetesi Ermeni terörizmine ilişkin yazı serisi yayınladı. Gazete, yazı serisinin ikinci bölümünde, 1915 yılında tüm dünyadaki Ermeni sayısının bir buçuk milyon olduğu bildirilerek, "1915 olayları saptırılarakhayali bir soykırıma donuştürülmüştür. 1915'de tüm »i"nyada Ermeni sayısı 1.5 milyondu. Bugün, Türk yetkilileri ve ailelerine karşı girişilen cinayetlerin mantığını bu hayal oluşturuyor" deniyor. Russel Warren Howe imzalı, "Trajik bir geçmişin abartılması terorizmin mantığını oluşturuyor" başlıklı VVashington Times gazetesinin yazısında, lstanbul'da Amerikahlar tarafından kurulan Robert Koleji'nin ilk müdürü Dr. Cyrus Hamlin'in 1980 yılında yazdığı bir yazıya da yer. veriliyor. Yazıda, Anadolu'daki Ermenilerin giriştiği şiddet eylemlerinin Osmanlı lmparatorluğu'nun uzun zamandır Hıristiyanlığa gösterdiği hoşgörüyü tehlikeye düşürdüğü aktarılırken, Hamlin'in, Ermeniler'in Müslüman köylerine saldırdıklarını bildirdiği anlatıhyor. "Rıısya, insanlık ve uygarlık adına duruma müdahale ederek Anadolu'yu işgal edecek" diye devam eden yazıda, Doğu Anadolu'nun o zamanlar şimdiki Lübnan durumunda olduğu anIatılıyor. Yazar Howe, 1890'larda Ermeniler'in Rus Çarı ve Iran Şahı'ndan silah yardımı aldığına (Arkası Sa. 7, Sü. 8'de) 7. Sayfada tstanbul Haber Servisi Güvenlik kuvvetlerince İstanbul'da girişilen seri operasyonlar sonucu, yasadışı DevYol örgütüne mensup 15'i kız 46 kişi yakalandı. 1. Ordu ve Jstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Basın ve Halkla Jlişkiler Şubesi'nden yapılan açıklamada, Siyasi Şube Müdür(Arkası Sa. 11., Sü. 2'de)