Katalog

12 TEMMUZ 1983 EKONOMt CUMHURÎYET/9 Günün Aynası Merkez Bankası muslukları açtı ANKARA (ANKA) Merkez Bankası, haziranın son haftasında para musluklarını açtı. Merkez Bankası verilerine dayanılarak yapılan hesaplamalara göre, 24 haziran 1 temmuz tarihleri arasında, Merkez Bankası kaynağından en çok bankalara finansman desteği sağlandı. Bir haftalık sürede bankalara 84.1 milyar liradan kredi açıldı. Böylece banka kredileri, yılın ilk yansında 129.3 milyar liralık genişlemeyle, 419.2 milyar liraya yükselmis bıılunuyor. Kamu kurumlarına ise son bir haftada 10.6 milyar liralık kredi sağlandı. Bunun 9.6 milyar liralık böliimü, hazine avanslanndan kaynaklanıyor. Sözkonusu artışla 571.6 milyar liraya yükselen kamu kredileri, yılbaşındaki düzeyinin 6.4 milyar lira altında bulunuyor. Tarım kooperatiflerine, Merkez Bankası'nın sağladığı krediler ise haziranın son haftasında 20.8 milyar liralık genişleme kaydetti. Çok ortaklı şirketlerin ortak yazgısı kırılacak mı? Aykim'de "küçük sorunlar" büyük dişlinin ivme kazanmasını önlüyor Dr. Akay Bilgili, "2154 ortağın vücut vcrdiği bir heyecan ölmez. Ama muhatap yokluğu" derseniz bu sözkonusudur. Çok ortaklı şirket kimden kredi alır. Orası belirsiz... KENAN MORTAN tZMİR Aykim Aliiminyum Sanpyi, Aydın'ın 5 bin nüfuslu ilçesi Koçarlı'da kurulu. Düne dek pamuktan başka üretim bilmeyen koçarlılar için artık aliiminyum gündelik bir konu. Aykim'in kuruluşu 1978 yılına dayanıyor. O yıl yurt içinden 901 ortak, yurt dışından da 234 ortak biraraya gelince Koçarlı bir sanayi toplumu olarak düşlere girmeye başladı. 1135 ortağın yanısıra, Milli Aydın Bankası, TARİŞ, Özel tdare ve Sınai Kalkınma Bankası ve en son olarak Koçarlı Belediyesi bu kuruluşa ortak oldu. Kuruluşun başına genç, dinamik bir kimya doktoru Akay Bilgili getirildi. Yatırım planlamasının hızlı yapılması yerinde bir yer seçimi sonucu inşaat hızla ilerledi. Ikinci yıl hızlanan yatırım, yeni bir sermaye artışını zorunlu kıldı. Sermaye 153 milyona çıkanldı. Yurt içinden bu kez 684 ortak, yurt dışından ise 568 ortak ya rüçhan hakkını kullandı ya da gelişen yatırım heyecanıyla ilk kez ortak oldu. Aykim'in ortak sayısı artış göstermîşti. 1252 ortak, artık yatınm sonucunu bekliyordu. 1981'de deneme iiretimine geçildiğinde sermaye de 200 milyon liraya çıkanlmıştı. Ama, bir türlü üretime geçilemiyordu. Nedeni tümen tümendi. Ama odak noktası finsnsmanda düğümleniyordu. 200 milyon kararı verildiğinde, sadece yurt içinden 90, yurt dışından da 144 ortak rüçhan hakkı kullandı. Toplam katılımcı ise sadece 234 kişiydi. Şimdi sermaye 400 milyona çıkarıldığında, Uç kez yenilenen apel çağnsına karşın, henüz bir canlıhk yok. Maliye Bakanlığı'nın olağanüstü çabalarıyla TARtŞ 80 milyon liralık bir katılıma girdi. Ama sermaye artışı hâlâ tamamlanmış değil ve 140 milyonluk bir işletme sermayesi gereğinden ötürü sirket tam kapasitede üretim yapamıyor. Görüldüğü gibi Aykim'de herşey var. Ortak sayısı yeterli, Özel Idare'nin desteği alınmış, yatırım konusu Türkiye'nin açık gere! nim duyduğu bir alan ve en önemlisi bölgesel yönüyle istihdam varatan bir proje. O halde d[ğer çok ortakhlar gibi, Aykim'in tıkanıklığı ne? Bu sorunu'n yanıtını Genel Müdür Dr. Akay Bilgili şöyle veriyordu: "Bir yanlış tanım var. Olü deniliyor çok ortaklıklara. Ölmiiş defiliz ki, canlandınlalım. En azından 2154 ortağın vücut verdiği bir heyecan ölmez. Ama, muhatap yokluğu derseniz bu doğrudur. Çok ortaklı kimden kredi alır? Orası belirsiz. DESİYAP denecektir ama fonu yetmez ki. Bunun yanında Türkiye'nin en kıt kayns«ğı tasarrufu, hane halkından vatırıma dönüştüren çok ortaklılara her halde bir başka bakıs gerekir. Ornegin, alüminyum iireten bizim gibi bir kuruluşun yarattığı katma degere bakılarak, belli enjeksiyonlar yapılabilir. Tiirkiye bunu yapacak kadar giiçlüdür. En azından bir faydamaliyet hesabı böyle bir şeyin ne denli anlamlı olduğunu ortaya çıkaracaktır." Aynı soruyu Milli Aydın Bankası adına kuruluş döneminde şirketin Yönetim. Kuruiunda olan iktisatçı Nuri Önertaç'a soruyoruz: önertaç daha sade bir yaklaşımla şöyle diyor: Çok ortakhlar için özel diizenlemelerden söz edilmiştir. Bunun kısa zamanda gerçekleştirilmesi olanaksızdır. Ama çok ortaklıiarı hane halkı tasarrufunu yatırıma donuşturen temel itici güç olarak kabul edersek, bir çerçeve düzenleme olayın bir çok sorununu çözümleyebilecektir." Görüldüğü gibi Aykim, büyük eksikler yaşamıyor. Tıkanması hep kücük noktalarda. örneğin, Suudı Arabistan'a alüminyum levha ihraç edecek ama, ihracat organizasyonu henüz yeterli değil. Bu ve bunun gibi çok küçük sorunları var. Ne var ki, küçük dişlinin kırıkları, büyük dişlinin ivme kazanmasını sürekli önlüyor. Bir başka seçenek, "bu fırmator kendi ölçülerini yaratır. Ya da kapanırlar" mantığıdır. lyi ama, ekspertiz değeri bugün 3,5 milyar liraya ulaşmış olan bir kuruluşa "kilit as" demek kimin diline varır ki? Daha doğrusu çok ortakhlar, bileşik kaplar esprisini yansıtıyor. Bir borudaki su düşüşü hemencecik, öbür tüpün de su düzeyini düşürüyor. O halde yeni bir heyecan, yeni bir su kaynağı, kısaca günü yaratan koşullar gerek. YORUM YALÇIN DOGAN Yalçın Doğan yıltık iznintn bir bölümünü kullandığtndan f6zılarına bir süre ara veriyoruz. Ankara Eczacı Odası: Üaç sanayii geliştikçe bozıık üaç da artıyor ANKARA (THA) Ankara Eczacı Odası, üretim yerlerinin iyi üretim tekniği kurallarına göre düzenlenmesini ve kalite kontrolünün önce sanayiciden başlamasını istedi. Oda yetkilileri, kalitesiz ilaç sayısının çokluğu ve bu ilaçların insan organizmasında yapacağı olumsuz etkinin tahmini zor sonuçlarının, ilaçlarda kalite güvencesi sorununu sürekli gündeme getirdiği belirttiler. Yabancı sermayeli firmaların da alana girmesiyle Türk İlaç EndUstrisinin Batı ülkelerindeki endüstriye her yönden yetiştiğini ve dışsatım yapılabilecek düzeye ulaşıldığını kaydeden oda yetkilileri şunları söylediler: "10 yıl önce yapılan piyasa kontrolleri sonucu bozuk ilaç oranı yüzde 6.6 iken 1978 yılında bu oran yüzde 17.2'ye, bu yıl başlarında yüzde 20.3'e çıkmıştır. Biz bu sayısal değerlerin doğrultusunda bir yorum getirmek istiyoruz ve ilaç sanayimiz geliştikçe bozuk ilaç oranı artmıştır diyoruz." Devletin kalite kontrolünü etkin olarak sürdürebilmesi için, yönetimlerin politikalarından fazlaca etkilenmeyecek yeni bir örgütlenmeye gidilmesinin zorunlu olduğuna değinen oda yetkilileri, bu örgütlenmenin "devlet ilaç denetim ensıitüsü" olabileceğini belittiler. Yetkililer bu örgütlenme ile ilgili olarak şunları anlattılar: "Devlet İlaç Denetim Ensfitüsü, ilacın ruhsatlanmasından fiyatlandınlmasına, kalite analizlerinden ilaç üretim ve dağıtım yerlerinin denetimine, hatta ilaç tüketiminin denetlenmesine kadar devletin ilaçla ilgili tüm denetim işlerini üstlenmelidir." Devlet kesimi adına konuşan yetkililer, sanayi düzeyindeki otokontrol çalışmalannın ilaç kalite güvencesine gerçek çözüm olduğunu ve Sağlık Bakanlığı'nın bu yönde çahşmalannı sürdürdüğünü bildirdiler. Türkiye İlaç Endüstrisi Işverenler Sendikası yetkilileri de şöyle dediler: "İlaçta ikinci kalite yoktur, ancak kalitesine uyarsa piyasalanır, yoksa imha edilir, etkin bir otokontrol ile gerçekten anzab' serilerin piyasalanması önlenlnce, geriye her ülkede görülebllen, ve her şeye rağmen önlenmeyen hatalar kalır ki, bunlann oranı çok düşüktür. İlaç kontrollannın sıklaştınldığı geçen yıl içinde 118 kalem ilacın üretimi geçici olarak durdurulmuş ve mühür altına alm : mıştır.' Dikmen: Enflasyonu önleyici tedbirler tersine tepebilir İSTANBUL (THA) Iktisadi Araştırmalar Vakfı (İAV) Başkanı Prof. Dr. Orhan Dikmen, "Enflasyonu önlemek için alınan tedbirlerin tam tersine, enflasyonu bcsleyebilecegini" söyledi. İAV Başkanı Prof. Dr. Dikmen, 1980'den bu yana uygulanan ekonomik politakada, tiiketimin kısılması yolu ile enflasyonun düşürülmesinin amaçlandığını bilirdi. Tüketim kısılınca talep ve fiyatların dıişeceğini belirten Dikmen, "Ancak, tüketimle biriikte iiretim de diişerse, o zaman alınan önlemler elkisiz kalır. Hatta fers sonuç verir" dedi. Pröf. Dr. Dikmen,"Tüketimi kısıcı tedbirlerin, KİT'lere yapılan zamlann, yıiksek faizler ve knr ayarlamalarının enflasyonu asgî»riye çrkmeye yetmediğini, tersine »nflasyonu besleyici olabildiklerini" söyledi. Prof. Dr. Dikmen daha sonra, üretim, ihracat ve ithalat Sümerbank 5O.yaşmda ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) 4 fabrika ile 11 temmuz 1933'de hizmete başlayan Sümerbank, dün 50 yaşma girdi. Sümerbank Genel Müdürft Remzi Yücebaş, kuruluşun 50. yıldönümü nedeniyle düzenlediği basın toplantısında, "Bugün giiçlü milli sanayimizin çoğunda Sümerbank'ın izlerini açıkça görmek mümkündür" dedi. Sümerbank Genel Müdflrti Yücebaş ve yöneticiler, dün sabah 10.00'daAnıtkabır'ızıyaret ederek, Atatürk'Un manevi huzurunda saygı duruşunda bulundular ve çelenk koydular. Yücebaş, basın toplantısında çalışmalarla ilgili bilgi verdi. Genel Müdür Yücebaş, 4 fabrika ile hizmete başlayan Sümerbank'ın bugün 45 müessese ve fabrikaya, 36 iştirake, 468 satış mağazasına, 60 milyar lira sermayeye ve 50 bine yakın personele sahip bulunduğunu bildirdi. Yücebaş, kurumun 1982 yıhnda 29.9 milyon dolarlık dışsatım gerçekleştirdiğini, 1983'ün ilk beş ayında 30.3 milyon dolarlık ihracat bağlantısı yapıldığını anlattı. Daha sonra ilkokullar arasında açılan resim yarışmasını kazanan öğrencilere, ödülleri törenle verildi. "Yerli Malı Kullanmalı, Yerii Malının Yurt Ekonomisindeki Önemi ve Ulusal Ekonomide Sümerbank'ın Yeri" konulu resim yarışmasını, birincilikle kazanan Cevriye Küntay, ikinci olan Bengi ö z ve üçüncülügü alan Emre Can'a, ödülleri dağıtıldı. ihracat taahhüdü gerçekleşmezse 66 teminatlar" teşvîk fonuna gidecek fZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) thracat Teşvik Belgeleri ve İhracatı Teşvik Fonu kredilerinde yapılan değişikliklerle ilgili olarak ihracatçılara bilgi verildi. Değişikliklere göre gerçekleşmeyen ihracat taahhüdü oranındaki "teminat" ihracatı teşvik fonu hesabına gelir kaydedilecek. Merkez Bankasfnca yapılan değişikliklerle ilgili olarak gerekli bilgileri içeren bir yazıyı Sanayi ve Ticaret Odalarına gönderilen Türkiye Odalar Birliği değişikliklerle ilgili olarak bankanın şubelerine gerekli talimatın verildiğini de anımsattı. Odalar Birliği'nden gönderilen yazıda şöyle denildir "17 temmuz 1980 tarihli resmi gazetede yayınlanan 80/8 sayıh ihracatı teşvik tebliginde, ihihracat taahhüdüniin gerçekleşdurıımıınun tesbiti yonunden 2 temmuz 1980 (hariç) daha önce alınmış belgeleri, belgenin alındığı tarihte yüriiriükte olan mevzuata tabi oldukları, diğer bir ifade ile kısmi gerçekleşmenin kabul edilmediği 2 temmuz 1980 (dahil) tarihini veya daha sonraki tarihi taşıyan belgelerle belge tarihi ne olursa olsun, ikraz anlaşması 2 temmuz 1980 (dahil) tarihinden sonra yapılan belgeler için kismi gerçekleşmenin kabul edileceği belirtilmiştir." 13 aralık 1982 tarihli resmi gazetede yayınlanan 83/2 sayılı ihracatı teşvik tebliğinin 97. maddesine eklenen bir fıkra ile 2 temmuz tarihinden önce alınan ve 13 aralık 1982 tarihinde ilk ve ek süreleri dolmamış bulunan ihracatı teşvik belgeleri ile taahhüt edilen ihracatın asgari yüzde 50'sinin süresi içinde gerçekleştirilmiş olması durumunda, aynı tebliğin 92. maddesine göre ve geçmişe şamil olmak üzere yüzde 18 teminat alınarak gerçekleşmeyen kısımlar için yaptırım uygulanacağı hükmü getirildiği İcaydedilen yazıda daha sonra şu bilgiler verildi: "Buna göre: İhracat taahhüdüniin kısmi gerçekleşme olduğu halde, tümünün g<rçekleş<nemiş kabul edilerek, kredinin tümüne uygulanan cezanın kaldınlarak ihracat taahhüdiinüngerçekieşmeyen oranındaki krediye müeyyide uygulanması gerekmektedir." Ancak yüzde 18 oranındaki teminat da gözönüne alınarak ve gerçeklesnıeyen ihracat taahhüdii oranındaki teminat, Merkez Bankası Ankara şuhesi nezdindeki İhracatı Teşvik Fonu hesabına irad kaydedilecektir." planlamalarının paralellik içinde ve ekonomik veriler doğrultsunda yapılması gerektiğini belirterek, uzun ve istikrarlı bir planlama için şu öneride bulundu: "Genel ekonomi politikalarmda tpdbirlcri tüketim değil, iiretim ü>erinden almak ve emredici değil, ynnlendirici politikaları tercih etmekt gereklidir." Dış borç faiz ödemeleri Merkez Bankası'ndaki dövizi eritiyor ANKARA (ANKA) Dış borçlara ilişkin faiz ödemeleri Merkez Bankası'ndaki dövizin büyük ölçüde azalmasına neden oldu. Haziran ayının son haftasında, Merkez Bankası'nın kullanım konusu döviz birikimi 361.8 milyon dolar azalarak 705 milyon dolar düzeyine geriledi. Döviz birikimi, yılbaşındaki düzeyin ise 485.7 milyon dolar altında bulunuyor. Merkez Bankası verilerine göre son bir hafta içinde bankanın döviz varlıkları 321.8 milyon dolar azalırken, döviz borçlarında 40 milyon dolarlık artış kaydedildi. Ülkemizde mükellef başına 25 bin lira vergi kaçırılıyor ANKARA (THA) Ülkemizde yükümlü başına kaçırılan vergi miktarının ortalama 24 bin 657 lirayı bulduğu hesaplandı. Maliye Bakanlığı 1982 ekonomik raporu ve Mali Müşavirler, Muhasebeciler Derneği araştırma verilerinden derlenen rakamlara göre, Türkiye'nin ulusal gelirinde yüzde 33'lük artış sağlanmasına karşın, geçen yıl toplanan vergi gelirinde saglanan artış yüzde 22'yi geçmedi. Vergi kaçağı, yükürolüfenn eksik beyanlanndan ve vergi yasalannda sık sık yapılan değişiklikierden kaynaklanıyor. Geçen yıl itibariyle kaçırılan vergi miktarı 937 milyar lira olarak hesaplandı ve yükümlü başına kaçırılan vergi rriîktan da 24 bin 657 lira olarak belirlendi. Vergi gelirlerimizdeki son beş yıldaki pay, milli gelire oranla yüzde 2.5 geriledi. 19781982 yılIarı arasında kaçırılan vergi miktarı, yükümlü sayısının artmasına koşut olarak yaklasık 10 kat artış gösterdi. Kereste fiyatlarına yüzde 50 zam Bayramdan sonra uygulanmaİZMİR, (Cumhuriyet Ege Büya başlanacak kereste fiyatlarırosu) Iç piyasada meydana nın metreküpü şöyle olacak: 1. gelen mal darlığının zorladığıöne sınıf çıralı çam doğrama sürülerek kereste fiyatlanna yüz120.000170.000, 2. sınıf çırade 50 oranında zam yapıldı. Uylı çam doğrama gulamaya bayramdan sonra baş100.000120.000, 3. sınıf çıralanacağı öğrenildi. çam doğrama thracatın gereğinden fazla ya , h 65.000100.000, inşaat çıralı pılmasının sürmesi durumunda, çamı 30.00060.000,1. sınıf beönümüzdeki yıllarda güçlüklerin köknar doğrama artacağına değinen yetkililer,, yaz 60.00070.000, 3. sınıf beyaz doğramalık kerestenin Karadeköknar doğrama niz, inşaat kerestesinin de Ege 45.00055.000,4. sınıf köknar bölgesinden karşılandığını doğrama 40.000 lira. bildirdiler. INuskırarası snn 4 TtTEÂP'ın fuar programı belli oldu İSTANBUL, (UBA) TÜYAP Tarafından 1984 nisan ayı sonuna kadar "TÜYAP Ticaret Merkezi"nde açılacak olan fuarlar ve tarihleri belli oldu. TÜYAP tarafından açılacak olan fuarlar ve tarihleri şöyle: "1523 Ekim 1983 tarihleri arasında "Otnmobil F u a n ' " , J13 Kasım 1983 tarihleri arasında " 2 . Kitap Fuan", 2331 aralık tarihleri arasında " 2 . Hediye Fuan", 715 Ocak 1984 tarihleri arasrnda " 2 . Enerji Tasarrufu Sergisi", 412 Şubat 1984 tarihleri arasında " 2 . Video ve Müzik Fuan", 25 Şubat4 Mart 1984 taribleri arasında "Oyuncak Fuan", 24 Mart1 Nisan tarihleri arasında " 2 . Kozmetik Fuan", 2129 Nisan tarihleri arasında " 2 . Spor Fuan." Ateşek eti ihracatı krize girdi İZMİR (THA) Türkiyeden Fransa'ya yönelik at ve eşek eti ihracatı durma noktasına geldi. Geçtiğimiz yıllarda başta Fransa olmak üzere, Ingiltere ve Ispanya'ya toplam 300 milyon dolara ulaşan sözkonusu uriinlerin ihracatı, bu yıl yapılan tüm bağlantılara karşın 50 milyon doları geçmeyecek. Edfnilen bilgiye göre, Ortadoğu ülkelerine yapılan canlı havvan ihracatının giderek artması ve AET üyesi ülkelerin Türk mezbahalarındaki hayvan kesimlerinin, gayrisıhhi yapıldığı biçimindeki iddiaları, at ve eşek eti ihracatını tehlikeye soktu. Fransa'ya yıllardır at ve eşek eti ihracatı yaptıklarını söyleyen Izmirli bir firmanın yetkilisi, Fransa'nın at ve eşek eti ithalatını durdurmasına, AET kararının neden olduğunu söyledi. limanları iyileştirme proje kapsamında bulunan Haydarpaşa, Izmir, Trabzon, Antalya, Samsun, Hopa, Derince, Bozcaada, İnebolu ve Cide liman ve barınaklarıyla, Izmir ve Hopa gelecek yıl, diğerleri ise bu yıl tamamlanacak. Yıl sonuna kadar yaklasık 11 milyar lira bu yılki yatırımlara harcanacak. 10 liman inşaatı için 14.3 milyar ANKARA, (Cumhuriyet Bıirosu) Bayındırlık Bakanlığı Limanlar İnşaatı Genel Müdurluğü, programdaki 10 liman inşaatı için 14.3 milyar lira harcanacağını, bu limanların yıl sonuna kadar tamamlanmasina çalışıldığını açıkladı. Limanlar İnşaatı Genel Müdürlügünden alınan bilgiye göre Uluslararası'nın bir de "hizmet" sırrı vardır. 1. Ticaret hayatında vakit nakittir: DÖVÎZ KURLARI tövı'zin cinsi ABD dotan Avustralya dofan Avusturya şilirti Batı Alman markı Belçika frangı Danima'ka kronu Franstz frangı Hollanda florini tsveç kronu W ttalyan lirett W Japon yeni Kanada dolan Kuveyt dinan Norveç kronu Sterlin S.Arabistan riyali Döviz alış 221.85 193.92 12.25 86.25 4.30 24.05 28.71 77.07 28.97 104.45 14.58 92.32 180.28 757.28 30.40 342.20 64.30 Döviz 1Efektif Efektif satif alış satış 226.29 221.85 228.51 184.22 199.74 197.80 12.50 12.25 12.62 87.98 86.25 88.84 4.39 4.09 4.43 24.53 24.05 24.77 29.29 28.71 29.57 79.61 77.07 79.38 29.55 28.97 29.84 106.54 104.45 107.58 14.87 13.85 15.02 94.17 87.71 95.09 183.88 171.26 185.69 719.42 780.00 772.43 31.01 28.88 31.31 349.05 342.20 352.47 66.23 61.09 65.59 Herhangi bir bankada 20 gunde sağlanabılen bir ihracat kredisi, Uluslararası'nda en geç 3 gunde sonuçlandırılır. Hizmet ULUSIARARASI 3. Uluslararası 'nm ust kademe yöneticileri, ihracat işlerini yerinde izleznek için sürekli seyahat eder: 2. Uluslararası, bankacılığın her alanında hizmet yerine, ihtisas alanında üstun hizmet verir: Uluslararası'nın uzman kadrosu ihracat prosedurunu ve kambiyo mevzuatını çok iyı bıhr, ihracatçı müşterisine devamlı danışmanlık yapar. Uluslararası personelinin pek çoğu birden fazla yabancı dıl bılir ve dış ilişkilerde müşterisini liyakatle temsil eder. • Uluslararası'na tevdı edilen uluslararası görev çoğunlukla yerinde çozumlenir. Yurt dışı telefon ve teleks haberleşmesi Uluslararası için rutindir. Ayrıca Uluslararası, bankacılık ışlemleri masraf ve komisyonlarında indirimlerle muşterisine büyuk tasarruf sağlar. Ve muşterilerınin buyuk çogunlugu, Uluslararası'na kredi değil, oncelikle hizmet farkı için gelir. Bu da bir "Uluslaıarası sım n dır. Uluslararası, açtığı uluslararası yolda başarısını sürdurmeye ve örnek olmaya devam etmektedir. tsviçre frangı OT: Döviz kurlan cuma gününe dek geçerlidir. LTEV GÜMÜS FİYATLAR][ vnhuriyet şat Ayar Gr. Ayar Bileıik müş Alış 25.400 24.500 3.S5S 3.230 84.00 Satış 25.500 25.500 3.565 3.340 86.00 bir dünya bankasıdır. N