Katalog

ÎRAN 1983 KÜLTÜR YAŞAM CUMHURIYET/5 SINEMA ATİLLA DORSAY George Duyduk Gördük Lucas'ın Basın müşaviri mî, kümes bekçisi mi? son filmini Spielberg de beğendi Kultur Servisi Son yıllann gozde Amenkalı yonetmenı George Lucas'ın "Return of the JediJedi'nin Donuşu" adlı u v lusunun sonuncusu olan "Jedi"nin Donuşu" ıkı hafta ıçınde olağanustu bır gışe gelırı sağla yarak, dunyanın en çok para getıren fılmı unvanına ada>lığını koydu Bılındığı gıbı dızının ılk filmı olan ve 1977 >ılında gosterilen "Yüdız Savaşlan" 524 mılyon dolar, dızının ıkıncı fılmı olan ve 1980 yılında gostenlen "The F.mpire Strikes Back" de 365 mılyon dolar gışe gelın getırmıştı Gazetecilik zor meslektır. Hele gazetelerin onemsizliğine, gazetelerin gereksizliğine ve gazetelerin gereksizliğine inananlar, hele hele kamuoyundan saklayacak bir şeyleri olarüar kuçuk parmağuun fotoğraftnın çıkmasına, anlamsız da olsa iki uç kelime sozunun çıkmaması uğraşanlar da vardır. Gun boyu, yü boyu ve yaşam boyu gazetecUer bu iki uç ornekle uğraştr dururuv. Haber vermek olayıan aydınlatmak için, meslek sevgisi uğruna katlanuır bunlar... Gazetecüere yöneltilen bu tur kotu tavırlar basınla ilişkisi olmayanlardan gelirse bir nebze daha dayanüır olur. Ama yapan basınla ilişkisi olan bir ya da birüeriyse hele "Basın Müşaviri 'yse... Hele hele Kultur ve lurizm Bakanlığı Buna yazboz tahtası derler LM1 Vukarıda bir sahnesini gordugunuz "Bellek" {Hadduta Mısri>a> filmi. Mısırlı Yusuf Şahm'ın son vapıtı. Bu fltaiade. ahin. kişisel hesaplaşmalarla çagda» Mısır loplıımunun sorunlarını harman etme>i deni>or. ısırlı sinema ustası: Yusuf Şahin na Gunlerı 83'un ıkıncı ıdan başlayarak göstefılmter arasında ılk baos> aiıst ulkelerden gelen dıkkatı çekıvor "Dandlı FransızPolonya vaılmını geçen yazımızda nusu ettığımız Polonya'na ustası Andrzej Waj••Orkestra Şefi", bunla>ında gelıvor Polonya ı unlu bır orkestra şefınserler vermek uzere >ılıra ger\ donduğu ulkesını k m l e annesını tanıyıp bır aşk yaşamış olauğu ır kemancı kızla karşılaşfılmın odak noktasını ru\or \ aşlı muzık ustagenç kızın sevgılısı olan Mr şet hem Marta uzerınğunla>an ılgılen, hem de uavı vonetme konusuntarkh tutumları nedenıyle na\a gırıyorlar Muzık, n, aşk, sorumluluk gıbı ımlar çe\resınde Wajda, k bır ustalıkla koza gıbı ıs fılmını Yaşlı muzıse Ingılız ovuncusu John ;ud"un unutulmaz bır oyuar Hele o 'olum sahneWajda'nın gozde oyunKr>stına Janda'nın >anı1981 Berlın şenlığınde alan ovunuyla Andreej erin'de (genç muzıs>en dıkdeğer Bır dığer Polonya ı olan '•Amator", bıze çok nlı bır sınemacıyı, • sztof KıesloHski'yı tanıtaKieslowskı'nın ılk fılmleı goruntulerı>le Poionya'>0 sonlanndakı gezım sıraa karşılaşmış \e sarsılmışSanatını gıtgıde olgunlaşn bu sıradışı \onetmemn >lararası başan kazanan fil" Amator" (1980 Moskova lığı buvuk odulu), dığer ılerıiıden çok daha yumu\e hafıf bır tonda, alayın gulmecenın egemen olduğu fılm Elıne aîdığı 8 mm'lık kameravla 'amator sınemak' dene>ımı yapmak ısteı, ama bu arada tum yaşamı ust olan bır kuçuk adamın kusu Sinema Gunleri'nın nce en guzel surprızlerınden ı G1\Ç SONYET VE )GL ALMAN FİLMLERİ "Dosto\evski"den sonra ılıkre ver alan ıkıncı Sovvet mı "Oblomov'un Yaşamınn Birkaç G u n " , Sov>et sıneasının gunumuzdekı onde gei temsılcılerınden Nikita ikhalkov'un, Gonçarov'un zde de çok sevılen unlu romandan uvarladığı ve tum dunıda çok beğenılmış bır Im Mikhalkov 'tembellik »tune' bu ılgınç romanın kenıne ozgu gulmece/eleştırı den:sını vakalamışa benzıyor, fılıınde. Çek sinemasından ge• film, Jiri Krejcik'ın "Tann ısal E m a " adlı yapımı Unlu 'ek opera sanatçısı Ema Destiova'nın gerçek yaşammı anlaan fılm, ozellıkle opera sanatııı sevenlerı ılgılendıreceğe benıyor... Bır dığer sosyalıst ulkeı Doğu Almanya'yı ıse, 982'de olen unlu sınemacıları tonrad Wolf'un " G o y a " adlı ılmı temsıl edıyor Wolf, henen hiç tanımadığımız, oysa fılmlerı Batı'da dar bır çevrede ie olsa bu\uk ılgı gören önemlı bır sınemacı. Ispanyol ressamı Goya'vı sanatı ve çağı ustune ılgınç bır yaklaşımla ele alan fılmı, bıze hem Wolf'u tanımak, hem de şenhğın resım sanatı ustune tek fılmını ızlemek fırsatını getırecek .. AMERİKA'DAN PORTEKİZ'E FİLMLER Gelelım Batı ulkelerıne... Şenlığın uçuncu Amerıkan fılmı "YapıracılarThe Producers", gulduru ustası Mel Brooks'un ılk fılmı Brooks'u anlatmaya gerek \ar mı, bılmera.. "DeliDoluSılent Mowıev*ve "Yukseklik Korkusu" ıle bızde de yetennce tanındı "Yapımcılar", Brooks'un kendıne ozgu keskın gulmece du>gusuyla Broadwa> çe\relennı ve Amerıkan tıyatrosunun koşullarını alaya aldığı kuçuk bır gulduru başyapıtı Işte stnemasını hıç tanımadığımız ulkelerden gelen ve bıze >ep\enı tadlar getırebılecek değışık fılmler Portekız sınemasının en buyuk ustası, 1908 doğumlu Manuel de Oliveira'yı "Benilde, >a da Bâkire Mer>em" adlı ünlü fîlmıyle nıhayct tanıyabıleceğız Sınemada bır tur "klasik kusursuzluğun ustası" olarak tanınan Oliveira, sakın. dingın, yumuşak anlatımıyla, çağdaş bır Mer>em Ana oykusu anlatıyor 'Dini butun' bır Şenlığın bızce en onemlı bolumlerınden bınne, Yusuf Şahin toplu gosterısıne geldı sıra.. Ancak uzun yıllar otesınden, bızım sınemamızı da o denlı etkılemış olan o muthış melodramlan>la anımsadığımız bır sınemanın, Mısır sınemasının gunumuzdekı en onemh temsılcısını 4 fîlmıyle tanıyacağız bu yıl. 1926 doğumlu, Sunye ve Lubnan burjuvazısı kanşımı bır aıleden gelen, Hollyvvood'da sinema eğıtımı gormuş, çokluk Parıs'te yaşavan yönetmen, ulkesınm kulturel ve polıtık kalıtımını en kusursuz bıçımde yuklenırken, bır çağdaş aydın tavrını da ıhmal etmeyen ve fılmlerıyle çok ılgınç bır senteze ulaşan bır sanatçı kımhğıyle karşımıza çıkacak. Şahın'ın 1950'lerde başlayan sinema seruvenının 4 onemlı yapıtını ızleyeceğız 1958 >apımı "Merkez Gan", bır gar çevresınde Mısır toplumunun en alt kesımınden ın mva sinemasından iki sürpriz: "Orkestra Şe/î" ve "Amatör".. karmajık ve ıncelıklı bırer sinema çabasını ıçenyor 1977 "Niçin İskenderije 7 ", sankı FeUini usulu bır 'anılar' fılmı, bır özyaşam öykusu Şahin bu fılmde, bır dığer 'olumsuz kent' olan tskenderiye'de savaş sırasında geçen ılk gençlık yıllarmı anlatıyor. Savaşan ulkelerın çeşıtlı etkı ve sızma çabaları, Yahudı topluluğu uzerınde yoğunlasan baskılar, ve tum sıyasal/toplumsal kargaşa ıçınde kendı hayatını >aşayan, kendı sorunlannı çozumlemeye çahşan, aşka ve tıyatroya olan özlemlerını gıdermeye çahşan genç Şahin...Parmak ısırtacak bır anlatım olgunluğu ıçeren, önemlı bır çağdaş sinema örneğı Şahin'ın son filmı "Bellek" ıse >ıne boyle 'parçalı' bir yapı ıçeren, kişisel hesaplaşmalarla çağdaş Mısır toplumunun sorunlarını harman etmevı deneyen bır >apu Daha bırçok ulkede göstenlmemış Sinema Gunleri 83'de bırlıkte keşfedeceğız Yusuf Şahin, bu fılmle bırlıkte aramızda olacak Sınemaseverlenn Yusuf Şahin sınemasına gereken ılgıyı göstereceklerını sanıyorum ŞİNEMAMIZDAN ÖRNEKLER Ve nıhayet, bızım filmlerımız Sinema >azarlarının seçımıyle belırlenen, geçen mevsımın en ıyı 5 fılmı Sinema Gunleri 83'de Turk sınemasının da dunya sinema arenasında var olduğunu anımsatacak " A t " , " M i n e " , "Kınk Bir Aşk Hikâvesi", "Dolap Be>giri" ve " G o l " , hem bu fılmlerı kaçırmış olanlann, hem de Turk filmlennın gosterıldığı sınemalardakı kotu gösterım koşulları nedenı>le tadına varamamış olanların son şansı olarak değerlendınlebıhr. Gelecek yıllardakı gösterılerde, sınemamran değışık bazı toplugosterılerle bırlıkte daha genış ve canlı bır panoramaya kavuşması da, kuşkusuz dılenecek bır olaydır. Şu ulkede bazı kuruluşlann işlerine oldum olası akıl sır ermez ya, yapılması gereken işleri zamanında yapmaz bu kuruluşlar, ya da ters zamanda yaparlar. Oran halkı yıllardır belediyeye basvurarak oğrenci, işçi ve memurların kalabalık olduğu sabah ve akşam saatlerinde bir"Kutşal Hazine Avcıları, kaç ekspres otobus servisinin "\ akın İlişkiler" ve " E . T . " gı konulmasım isterler. Boylece bı yıne çok buyuk gelır getıren ara duraklardaki yolcular yeriyapıtların yonetmenı Steven Spi ne, Oranlı yolcularm otobuslerelberg, Lucas'ın son fîlmıyle ıl den yararlanması olasılığı dogılı olarak şoyle dıyor "Bence, ğacaknr. 'Jedi'nin Donuşu', şimdive kaEkspres otobus uygulaması dar çevrilen 'Yıldız Savaşlan' başladı Oran'da. Sabah ve akfilmlerinin en ivisi ve bana oyle şam saatlerinde yedisekiz ekgeliyor ki başan bakımından da spres otobus, Oranlüar'in hizoncekileri geride bırakacak. Ilk metinde. Ama uygulama ne zafilm bir girişti. 'The Empıre Stnman başladı biliyor musunuz? kes Back' ikinci perde oldu. Okullarm tatile girmesinden Ama her ıkısi de uçuncu perdesonra. Üstelik su sıra insanlar yi hazırla>an gınşlerdı. Asıl tatil nedeniyle kıyı kentlerine onemli olan, bu son filmdir." gittneye başladılar ve ustelik ek"Yıldız Sa>aşları"nın 10 mıl yon dolara, "Empire"ın 25 mıl yon dolara mal olmalarına kar Akatlar semtinde telefon şebeşılık, "Jedi'nin Donuşu" 12, s kesi yapthrken muteahhit Zeytimılvon dolara vevrıldı George Lucas'ın bu fılmınde de gozde noğlu Caddesi'ni delik deşik etovuncusu Hamson Ford rol alı miş, arabalar geçemez olmuş, Çevreyi toz duman burumuştu. yor Harrison Ford, bu fılmde O semtte oturan arkadaştmız rol alışının nedenlennı siralarken Mehmet Kemal.durumu anlatan şunları soyluvor "Millet pcrı bir yazı yazdı. Yazarken de, bu masalları sevvetrrtek ıstivor. bu vuzden şanslı savılınm. Bu tur yazmın etkısi olmayacak ama ben yine yazıyorum, demişti. bir film vapmakla Kral Lear'ı Cerçi P. T. T yoneticileri muovnamak arasında en kuçuk bir teahhide baskt yaparak birikmiş fark >ok(ur ()>uncunun işı hep toprak yığmlanmn atılmasım avnıdır: Givsileri sırtına geçirip sağladılar ama orada uç yıldır rol kesmek." Ancak Harrison duran ve bir turlu kaldırüamaFord'un bu vorumu, "Jedi'nin yan topraklara ilişen olmadı. Donuşu"nde rol almasına engel Derken geçen gun birinin bu olmamış basın Muşaviri'yse... Işte bir ornek. tstanbul Festivali'nin açılış gecesinde gazetecilerin fotoğraf çekmesinin protokoldaki kişilerin onu kapamyor gerekçesiyle sık sık engellenmesi bir yana, Kultur Bakanı'nın konuşmast biter bitmez de hepsi salondan çıkanldılar. Hem de tavuklan kumese sokar gibi, kışkıslanarak. Bunu ellerini iki yana açarak "Hadi, hadi... Bitti... Çıkm...' diye yapan da Kultur Bakanlığı Basm Muşaviriydi. Unlu birinin dediği gibi' Çekilmesi dert değil ama Mevlâm sabır veriyor."" Yıkabilen Boğaz'dakileri yıksın Daruşşafaka 'nın arkasmdaki arsada kaçak yazıhane yapıldığına iliskin "oyku"nun yayınlanmasından sonra, Fatih Belediye Şube Mudurluğu ekipleri soz konusu işyerini yıkmıslar. Yıkımdan sonra işyerı sahibi gazeteye geldi ve kaçak hiçbir is yapmadığını soyledi. 500 karelik arsada bir yazıhanesi olduğunu ve kesilmiş odun, komur satışı yaptığım belirtti. Hatta istanbul BelediyesVnden aldığı 19.4.1983 tarih ve 83/r.293,83/6860 V. numaralı "bmumamahsusyerlerin açma ruhsatı"nıgosterdi. Ruhsatm altında ruhsat memuru Meral tçhisar, başkatip Bahriye Tunçyiğit, mudur muavini Adil Andiç ve Belediye Şube Muduru Munir Onat'ın imzaları ile Fatih Belediye Şube Mudurluğu 'nun muhru vardı. tşyeri sahibi şimdi Belediyecilerin eski yazıhanesinı de yıkmaya çalıştıklarım soyledi. Bu işıe bir terslik var ama Belediye'de mi, yoksa işyeri sahibinde mi, orası belli değil. Belediye muhrunu basarak ruhsat verdiyse hangi gerekçeyle yazıhaneyi yıkıyor, anlayamadık. Yok, bizim yayımmızla yıkıyorsa o zaman Boğaziçi'nin hiç olmazsa uçte birini bugune dek neden yıkmadı?... spres otobuslerin saatleriyle normal otobuslerin kalkış ve vans saatleri iyi ayarlanamadığından, bakıyorsunuz aynı saatte iki otobus birden yanasıyor durağa. Ve doğaldır ki ikisi de yetennce yolcu alamadan kalkıyor. Şimdi Oranlılar bu uygulamadan olumlu sonuç vermediği gerekçesiyle kısa zamanda vazgeçileceğinden korkuyorlar. Akatlar'da bitmeyen çile topraklardan bir bolumunu kaldırdığı goruldu. Ama ilgililer bu işe el attüar, sanıldı. Meğer oradaki boş dukkânı biri tutmuş, manav olarak açacakmış. Dukkâna giriş çıkışı engelleyen topraklardan bir bolumunu bu nedenle temizkmiş. Durumu bize aktaran Mehmet Kemal,yazımın etkisi olduğunu sanmıştun dedi. Meğer olma.nış. Goethe'nin, herkes kapısının onunu supurse kentin sokakları temiz olacakar, sozunu bilen bir manav varmış yalmzca karşımızda. HAYVANLAR Ismail Gülgeç Jiıt. £k. Nıye alıycrum?Hic j Kcırar ulmama b l 1 l â m KİM KİME DUM DUMA Behiç Ak bilmeme ragmen,yine korarlar olıyorum K ^ PA «fft uündurma yemek kfttffif rîlı/M Mi Ankara Oda Orkestrası Arkeoloji Müzesi'nde konser verecek İLK FİLMİ Gulduru ustası Mel Brooks'un 1967'de çevirdiği i\k fjlntıolan "Yapımcüar", "Sinema Gunleri 83"un programında. Brooks, kendine ozgu gulduru anlayışını bu filmivle ortaya ko>muş ve bol hayran kazanmıştı. çe\ rede bılınmeyen bınnden gebe kalıp ortahğı bırbırıne katan genç ve guzel Benilde'nın oykusu, Oliveira'va, hem komşu ulke lspanya'nın Bunuel, Saura gıbı ustalannın fılmlerınde belırgınleşen dınsel bağnazlık ustune bır yergı getırmek, hem de Salazar Portekız'mın toplumsal bır panoramasını çızmek fırsatını vermış Keşfedılecek bır fılm "Benilde. . " Komşu Yunanıstan'ın yıllar once Balkan Fılm Şenlığı sırasında bır olçude tanıdığımız sinemasından yıllar sonra gelen yenı bır ornek de, Toni Likuresis'ın "Altın Saçlı Kız"ı 1945 doğumlu yonetmenın ılk uzun fılmı bu, ulkesınde çok beğenılmış, oduller almış Yonetmen, kırsal kesımden gelıp farklı sonlara doğru >onelen 2 genç kızın oykusunu koşut bıçımde anlattığı fılmde, 1970 sonlarının "Vunanıstan'ından bır kesıt vermevı amaçlamış Bır Cağdaş Lsta Yusuf Şahın sanları, gazete satıcısı, fahışe, hammal, \b kışılerı, aralarında oluşan " o t a n t i k " ılışkılerle perdeye getırırken, çeşıtlı sinema tur \e akımlarından (Fransız şıırlıgerçekçılığı, Amerıkan polısıyesı, Alman dışavurumculuğu, vs ) aldığı etkılerı çok ılgınç bır senteze ulaştıran ve Mısır sinemasının 'beyaz telefonlu' fılmlenne ılk kez sırt çevıren bır yapı ıçenyor "Merkez G a n " n ı , Mısır sınemasında bır donum noktası olarak gormekte yarar var . tlk kez 1970 Cannes Şenlığı'nde gosterılen " T o p r a k " , Mısır'ın 'ezeli ve ebedi" toprak sorununa ve suyun paylasılması ıçın verılen sav aşıma değınıv or Bır tur Mısır "Susuz Yaz"ı, yanı Mısır fellahları, ılk kez bu fılmle perde>e gehşor ve Şahın, radıkal bır tavırla. ılerıcı ve gerçekçı bır smema orneğı ven\or. Ş A H İ N İ N SON 2 FİLMİ Şahin'ın son fılmlerı arasında yer alan dığer 2 yapıt, daha Kultur Ser\isı Gurer Aykal vonetımındekı TRT Ankara Oda Orkestrası, Istanbul Festıvalı çerçevesınde 26 hazıran gunu Ataturk Kultur Merkezı'nde vereceğı konser dışında, 28 hazıran salı gunu saat 18 30'da da Arkeoloji Muzesı bahçesınde ıkıncı bır konser verecek Suna Kan'ın solıst olarak katılacağı konserde, George Frıedrıch Haendel, Joseph Havdn ve Ottorıno Respıghı'nın \ap\tlan seslendırılecek Konser, istanbul Arkeoloji Muzesı'nı Sevenler Derneğı'nce duzenlendı. TARİHTE BUGUN Mümtaz Ankan AMAZONIMLA SAVAS! 1541'DE BUSUH^SPANİOL KA$lf=ı FRAHCISCO DE O/tELLANA,6UNEY' AMEgU KA'DA KAOINSAVAŞÇIUVUA ÇAKPIÇTIGL «/ /AZMIÇTI SOZ KOHUSU RAPOR, DAHA SONRALAHI "AMA2ON"AD1M ALACAK OLAN HEUIKDC TBKNELMIZiB ILERLEHIR. KBH BlR SALOIRI ILE KAR$!LA$tLOI6lNİ AhiLATIYO&DÜ OrtS C£SuRCA SAVAp 8U KADINLAZ B£UB£yA2 7E/VLl VE UZLM gCyLUyDULAR>'8U 1L&1UÇ AHLATIM, ANTIK 'AUAZONLAR*EFSANE SlNl AMlM&ArMAtC7AC»g USTİLIK, Sü NE»/?E "AMAZON ' APt DAHA ONCE HİÇ / 24 Haziran Cumah Galerisi'nde Karma Resim Sergisi açıldı Kultur Servisi Moda'dıkı Cumah Sanat Galensı'nde 20 hazıran pazartesı gunu bır karma resım sergısı açıldı. Sergıde Mustafa Esirkuş, Nedim Gunsur, Nuri İyem, Kayıhan Keskinok, Guner Somturk. Fahri Sumer, Turgııt Uzunomeroğlu ve Mesut Uldaş'ın yapıtlan yer alı>or Cumah Sanat Galerisi'ndekı karma resım sergısı 16 temmuz 1983 tanhıne kadar açık kalacak. 50 YIL ÖNCE Cunıhuriyet SUmprhank Sumerbank bmum Muduru Nurullah Esaı Bey dun Ankara'da şehnmıze gelmıştır Nurullah Esat Bey, bugun Sumerbank 'a ıstıhale etmekte olan Sanayı Maadın Bankasma gıderek, hesapları tetkıkle meşgul olacaktır Sanayı Maadın Bankantnın yenı muesseseve devrıne henuz başlandmamışur De\ ır muametelenne bugunlerde başlanacak, Sumerbank, 11 temmuzda faalıyete geçmış olacaktır. Nurullah Esat Bey, şehnmızde bır muddet kalarak devralacağı hesaplann tetkıkıyle meşgul olduktan sonra Ankara'ya avdet edecektır 24 Haziran 1933 lstanbul'da ruzgar da muhteliftır. Hele dar, çıkmaz sokaklardan, sıkışık ahşap evlerden muteşekkil mahallelerde şapkayı çıkarıp Allah'a dua etmekten baska çare yoktur." Itfaiye Miilehassı.tt Bırkaç gun e\\el şehnmıze gelen Kolon\alı ıtfaıve mutehassısı M Va\nmar şehırdek ahşap bınaların çukluğundan bahsederek demıştır Kı " Ahşap eıler şehr her zaman ıçın tehdıt etmektedir. Fenerbahçe Şampiyon Bırına ve ıkıncı kume lıg maçlan dun netıcelenmış ve derece alan kuluplpr anlaşılmıştır Bırına kumede Fenerbahçe'nın bırına \e ıkıncı takımlan şampnon olmuştur