Katalog

24 ŞUBAT 1983 KÜ LTÜ R Y A Ş A M Cumhuriyet 5 inceleme/araştırma rofesör Tunaya, Türkiye'nin siya?a! geüşmelen, Türk siyasal diişüncesi ve Anayasa hukuku dallannda çok degerii katkılar yapmış olan bir bîlim adarp.ımızcîıv. An.ı yasa hukukıma tarih ve Myaset bilimi açısmdan yaklaşımıyla tanınan Tunaya alanmda birçok konunıırı araştınlmasına öncülük fı • miştir. 1940'dan ş:eçtiinır.W günlerdo eır.eUliliğinî isteyc rek ayrı'ana. kadar hizrmt ettiği îstanbul Üniversitosi'nde binlerce öğrenci yottştirmSş, birçok toplum bi~ limcirniz omın esiiıimmdon geçmiştir. Proîesör Tunay;i*nın Atı:ı. yasa Hukuku derslerim knp sayarı Siyasal Kurumhır ve Anayasa Hukuku :>,âh efp.rı rtin beşinci baskısı (Ekm Yaymlan, Isv.anlml VJ&2 < geçtiğüniz ayîarda, yaymlandı. Bu nedenle. Tunaya ısosyal bllim dünyaımsBn bfiyiik isimlerindeıı Iıiri: Prof. Dr. Tarıb Z. Tunaya İle yaptığnmz bir söyleşiyi (Fotograf: Ergun Çağata>•> aşağıda yayınhyoru?;. ••*•*bir devlet arasındaki geçiş de siyasal iktidar kamuoyuyıllık bir savaşım sonucu SORU Saym Tunaya. sürecine egemeıı olmuştur. nu etkileyen araçlar üzerin devlet yönetimlni ele alan Siyasal Kıırumlar ve Ana Gsrek başta Atatiirk olmak de tekel kuramaz. İktidar tecrübesiz bir grııbun on yasa Huknku atllı eserinîzin üzere üder grubunun sozle kadar, iktidara karşı olan yıl içinde nereye geldikleri beşinci basımı da yapıldı. rinde, gerekse eicraatmda» lar da bu araelardan eşitlik ve kendilcrinden sonrasına bu dururn açıkça görülür. İlk kra l!)64'de yayınlanan le yararlanacaklardır. Çtin neler bıraktıkları yalnn tabu eserinizde, tek part! Bu parti türünün yarat kü iktidar açıktır. Milletin rihimizi tümüyle kaplayan dönemindekî CUPyi «de tif! sakıncaiardan biri, di güvenini kazananlara açık bir sorunlar yığını oluşturmnkratik sisteınîıı hazırla namlzmini eabuk yitîrebil tır. Demokraside iktidar ge muştur. Yıktıklarının yeriyıcısı olan» bir «vesayet rnesı ve kolayca bir devlet cicidir. ne bir sey koyamayanlarm partîsi» olarak nitelendir dairesine dönfiserek katılaçSORC ~ Huknk. tarîh ve sonrakî kuşaklara bıraktıkdiniz. Bazı yorli ve yaban ınasıdır. siyaset bilinıi açılarından ları miras çok yüklüdür. ci arastırmaeılar da bu koSORTJ Aynı eserinizde, ülkemizde siyasal partiler îttihat ve Terakki hem bir 1 nuda sizin desrcrleıifiirmc >iyasal rejhnlerin sınıilandevvi, hem de bir kuşağı nî/i izled'ipr. «Vpsayet Par dırılmasında teınel bir ay üzerine yapılan araştırraa kapsar ve hayale kadar valara önciilük ettiniz. Tiirkitîsî» ne çibî tf/"l!îkleri olan nuı olarak. tukçi (nıonist) ye'de Siyasi Partiler (1952) ıan lsteklerin gerçekleştiribir parti türüdür? ve çogulcu (piuralist) rejim adlı araştırmanız bu konn cisi olmaya çaıışan bir siya TUNAYA Kitahımda ler ayrımı üzerinde duruyor da çalışanlas'in temel kay sai partinin de adı olmuş«vesayet partisH oîarak r.i sunuz. Seçmeseçîlrne ve di naklarından biridir. Bu ö tur. İttihatçıhk neydi'? İttitelerneye çahştieım . paytl ğer temel siyasal hak ve nemlî eseriniztn mevcudu hatçılar sonsuz bunalımîar ttiru hayli dikkat çektr. Ü özgtirlüklpre dayanan siya roktan tükendi. Yenî bir icinde ne yapmak istemiszerine yazılar yazıldı. yolla si demokrasi ile çoğulcuhık baskısını ne zaman yapa lerdir? Bu sovulara deaişik malar yapıldı. Siyasal par arasmda nasıl bir ilişki ku caksınız? sandığım bir açıdan yanıttiler konuRiınrla otorite sa ruyorsunuz? 1H" arıvorum. TUNAYA Bunun geyıian isimlerden birî. Prof. TUNAYA Bugünkü siM. Duverger. göV.lemierini yasal rejim ayrıraları, eski cîktiğini ben de blllyorum «hâkim parti» buigusuna lerden epeyce farklı. Fakat ve beklettiğim okuyuculakadar getîrdî. Fakat bu yine de tam sayılamaz. Ne rıma karşı çok. ama çok parti türü cok partilî refim var kî. hiç olmazsa saelıklî mahcubum. Bu kitabıma içinde. tlim partilerden şıözlemlere dayanıyor. Ben~ gösterilen îlgiye minnetgüelü b!r partlyi ifade eder. ce gözlemleri siyasal hayat tarım. Meğer kitap yazmak ne güzel şeymiş... İkinci bas kısınm neden bu kadar geç kısaca «Siyasal muhalefet bir anayasa kurumu olarak kaldtğmıKitap bir anlatmak isteriın. kaç kere varsa, sîyasal hayat çoğulcudur. Çoğulcu ise de yeniden yazıldı. Her seferinde uzun bulduk. Üzerir>mokratî.ktîr. Yoksa demökrasi de voktuv.» de tekrar tekrar çalıstık. TitlzJiğimiz bu gecikmenin CHP'nin 19451950 üzerlne topiamalı. Kitabım en büyük nederıi oîdu. Bir dönemînde bu niteltklere da da belirttiğim gibi. siya de şunu söylemeliyirn: «Tiirsal Iktidar yöresindeki ça kiye'dfi Siyasi Partiler'in sahip olduğu söylenebîlir. Vesayet partlsi İse bir tışmalar serbestçe yapılabi yayımından bu yana uzun liyorsa ve siyasal muhalefet bir zaman, otuz yıl geçti. tek parttdlr. Bu bakımdan Bu arada boş durmadım, dtyalopunu başka partiler bir Anayasa kurumu olarak Hem ders kitabı. hem de varsa ve tanınıyorsa, siyale deği! yalnızca halkla kumonografik çahşmalar olarar. Siirekli bir tek parti re sal hayat (ve de re.iim) ço rak epeyce yayınım oldu. S'î'cudur. Çoğulcu ise dejimi kurmaz. Aksîne bir geHemen söyieyeyim. Yeni çit dnneminin yürütücusü n'.okratiktir. Yoksa demok basmiî üç cilt olarak hazırrasi de yoktur. Bu ikî kere oldu&u iddiasındadır. Eski lıyorum. tlk cildin bu yıl saydıeıı, hat.ta yiktısı bir tki.dört eder tilründen bir içinde çıkması için var kuvsonuçtur. sosyal ve siyasal yapıdan vetimle çalışıyorıım. daha ileri bir yapıya geç!Çoğulcu siyasa! hayat. SORU Saym Tunaya, şln Ideolojisine sahip olur. demokratik olduğıı kadar Örnegtn saltanattan Cum a<;ıktır. Çoğulcu siyasal ha biraz da bize şimdi yaztnakhurîyet'e. baftîmhlıktan ba yatm temel varlık ilkesl ve ta olduğunuz eseriniz hakğımsızlıga, azgelişmîşlikten koşulu tüm flkir ve kanaat kmda bilgî verebilir misige'ismişüge götliriicü îslevî lerin serbestçe açıklanma niz? oldn&unu belirtir. Bu da sıdır. Bu açıklama bir çaTUNAYA Şimdi üze~ gösterir kî. «vesayet parti tışma, bir karşılaşma olabi rinde çalıştığım, her gün si* eenellikle azsrelişrr'iiy ül lîr. Ama bunlann tümü fik bir parçasını yazdığım kokelprrie knrulabilir. Kendl re karşı fikirle, sîlahsız ve nu: «îttihat ve Terakki: Bir sini t(îm halkm. mîlletin kansız olmalıdır. Dönenıin. Bir Kuşajnn, Bir partîsl, koruyucusu ve önÇoğulcu bîr rejlmde tek Partinin Tarihi* başlığını dert durumunda örsîiitler ve ve resmî bir ideoloji olma taşıyacak olan yeni kitabım. çalısır. Tek parti döne malıdır. Ço^ulculuk diyalog Her sözcüğürıü yazarken mtnde CHP'nîn böyle bir ları gerektirir, Diyaloga gi heyeean duyduğum bir kit^leve sarnrj oidusu lnkar rebilmek irin de sesleri du tap. Böylece hergün heyeediîemez. Son bıılan bir itn yurma olanagmı sağlamak canlıyım. Jön Türkler döne paratorlukla yeni kıırulan cerekir. Çoğulcu bir rejîm tninin kısır birikimiyle otuz T u n a Profesör Tunaya ile sohbet P kimdir ? Prof. Dr. Tanh Zafer Tunaya, 1915'te İstanbul'da doğdu. Orta öğrenimini Fransız St. Benoit Lisesi'nde (1936), yüksek öğrenimini lntanbul Umversitem Hukuk '•'akültesi'nde (1940) tamarn'adı. Aynı yıl öğreîim üyesi >hhığu Hukuk Fakültesi'nde '.oktorastm Amme Hukukuv.uz Bakımından II. Meşruivr.f in Fikir Akımlan O94i5J '!'!!ı calışmasıyla yaptı. Amme ve Anayasa Hukuku Icılında 1050'de doçent, I9ö9''ia profesör oldu. 1961'de lîurucu Meclis Anayasa Komisyoııu'nda görev aldı. I9S81960 döneminde İ.U. Hukuk Fakültesi dekanhrnnılli Piyango biletj üztrinde tahrifat yapan ve '';' bulunan Tunaya, l(t~9'da bu biletîe 40 mılyon lira çekrnek isteyen iki kişi ' U. Siyasal Bilimler Fakiillıakkında İstafibul Ağır Ceza Mahkemesi'nde 'rii'nin kuruluşuna öııcüciava açıicîı • . etti ve 7982'yp, kadar I.ıu ' •; ' Milli Piyango bileti üzerinde tahrifat yapmak su'ikülienin dekanhğını yapr.undan lıakkında dava açılan matbaa isjÇisi İsmail Kir'1. l'rofcsör Tunaya geçtifji>>u• günlerüe emekliliğini pöz (25) hazırlık soruşturmabi su'asında verdiği ıladode olayı ^jöyle anlatti: •ı.teyerek üniversiteden ay«Yılbaşında aldığıın bilet ile 4ü nıilyon lira. çıkan nldı. bilet arasmda iki nuniara tutmuyordu. Ben de gırgır olsuıı diye başka biletten kestiğim 0 ve 3 rakkamJarmı Tunaya'nın üniversitedeki kendi biletime yapıştırdım. Ve böylece elimdeki 40 mil 4?\ yıl süren hizmctleri sırcıyon iira çıkan 1687078 nolu bilete benzettim. Daha sonsmda verdiği belli başlı ra şaka olsun diye yakın bir matbaada işçi olan arkae.ierler şunlar: daşım Mahmut Ülkükuşer'e 'Şu bileto bakıversene ben Türkiye'de Siyasi Partibakamadım" diye verdim. Mahmut bileti listeyle karşıler (1952) laşürdığında 40 milyon lira çıktığını görüyor. Bana hiç haber vermeden patroııuna 'usta bana 40 milyon • Hürriyetin llanı (1959) f ıkti' diyor. Sonra patronu ile birlikte Milli Piyangonun • Türkiye'nin Siyasi HayaBahçekapı şubesine giderek parayı çekmek istiyorl&r. t.mda Batılıîaşma HareOnları polis yakalıyor. Daha sonra beni de yakaladılar. ketleri (1960) Benim hiçbir suçum yok. "ileti şaka olsun diye verdim • Sahte bilet ile parays çekmek isterken yakalanan • îsiamcıhk Cej^eyanı Mahmut Ülkükuşer de (24) ifadesinde biletin sahte ol(1962) duğunu bilmediğini ve arkadaşı îsmail Kırgöz'ün ken • Devrim Hareketleri İçindisine bakması için verdiğini söyliyerek «biletî eve gede Atatürk ve Atatürktirdim liste ile karşılaştırdım. 10 milyon çıktığını görünçüîük (1964) ce arkadaşıma haber vermeden patronunı olan Süleyman Yücetürk ile biriikte parayı çekmeye gittik. Ancak • Siyasi Kuromlar ve Anabiletin sahte oldugu gerekçesi ile polis gelip yakaladı» ya^a Hukuku (1964) îstanbul Ağır Ceza Mahkemesinde açılan davada • Türkiye'nin Siys.si Geliştutuksuz olarak yargılanacak olan sanıkiardan îsmail meleri (1965) Kırgoz «Mill'i Piyango bileti üzerinde tahrifat yapmak» • İnsan Densi ile Kapiı suçundan TCK'nun 316/1. 312 ve 36. maddelerince haAnayaia (1969) pis, Mahmut Ülkükuşer hakkmda da «tahrifat yapılnnş biletle pîyango idaresinden ikramiye almaya kal• îttihat ve Terakki: Bir kışmak suçundan TCK'nun 316/2 321. maddelsrinco ha Dönemin, Bir Kuşağm, pis ce^ası isteniyor. Bir Partinin Tarihi (hazırlanıyor) > a Milli piyango şakaları u sıralarda Türk Almaıı ekonomik ilişkileriııde bir hızlanma olduğu gözL=niyor. Gelen giden heyetIer arasmda özellikJe Aimanya çıkiî'lı yabancı sermaye akımının h'ilandınlması konusunda ciddi göriişmeler yapılıyor. Son gelen heyetin içinde CDU' lu parlamenterler, Ekonomik İşbirliğı Bakanlığı' mn üst düzey yöneticileri yer aldı. Heyst Zongulda> yöresindeki fabrikaiarı gezerken şu ara balumda olan Gentaş, heyet ıçm 1 günlük üıetim yaptı. Mengen'de ise öğie ycmeği yenirken Tarüüman, «buranın ycmeği cn aznıdan üretimi kadar ünliidür» der ken Ekonomik İşbirliğı Ba kanlığı'nın Türk masası es ki şefi Helmut Jclden'in «Aaa yemek bizi cn azuıtlan îirctinı kadar ilırüenıHrir» denıesi gülüşmelere ne den oldu. Ama bir Türk ua mamn «Almaiıîar bııraya iş yerine sadete yemek yenıeye gelîrsc işiraiz iş olur» demesi de düşündürücüydü. Is yemegi ş CoSassis ve Ipekçi ki 5 şubat tarihli konserinde soîist Yunanlı piyanist Achillee Colassis' di. Colassis Ravel'in so! eile çalınan piyaııo konçertosunu icra edtrken, bon derece başar.lıydt. Ancak Bavel'in bu parçasınin 1. Dünya Savaşı'nda sağ kolunu kaybeden Avusturya.îı piyanist Pau! VVitlgenstein için yazılmış olması ve Yunanlı sanatçı Colassis'in de de Abdiİpckçi Dostluk Haftası'nda Türkiye'ye .celmesi olayı daha da gii velleştirdi. I zmir Devlet Senl'onı Orkestrasımn Hikmet Şim SEZEN AKSU MiNİK SERCE SEZEN AKSU MiNiK SERCE KİME DUM DUMH Cumhuriyet 24 ŞUBAT 1933 Hitler'in beyanatı BERLIN 23, la.a.J Başrekıl JVI. Hitler, Amenkan gazetelen mulıabirlerine beyanatırıda Londrada toplanacak ıktısat ve para konferansının, Iktisadı vaziyeti iyıleşıinp düzoltmek yo.Uarını bulacağı ümıdmda olüuğunu söylemis ve denıişt'.r ki: « Mecburi çahşma servisile milis teşküatı vücude getirümesı iijşüncesi esnasında hiç bir rnüşterek nokta yokfur. Bu servısten rrıaksat, gençligi işba şında yetiştirmek, bu suretle halk smıllEirını birbinne yaklaştırma.k ve gtnçliği manevi bir yıkılmadan kurtarmaktır. Milis teşkilatında. gözör.ünie bu'undurulan en esaslı nokta. askeri te!;kilat yapmait değiî. takrtt hukuk berabt.rligini hakikatleştirmektir. Milletierin galıpler VÜ mağiuplar d;ye iki sınıfa aynlması itimatsızlı£a ve iüzumundan fazla silahlanma fcıaliyetlertne vücut vermektedir. Başka milletlerin kabul etmek istedikleri sisf.em. bizi alakadar etmez. Fakat. bir millet müftefikSerile birükte en asri taarraz silahlariie mücehhez 12 milyon kişilik bir kuvvete malik olduğu halde. diğer bir milletin ihtiyat efradın•ian ve t.eknik vssıtalardan rnahruın 100 000 kisilik bir kuvvete sahio olması nizi hiç bir veçhile lakayt bırakamaz. Diğer milletlerin <iv Versaîües rrıua hedesine derpiş edildiği veçhile silahîarını azaltmalanm 13 seneden beri bekleyip durmaktayız.» HBfiRTILi J ) İhracatı arttırmak için tedbirler ANKARA 23 Ihracattrmzı arttırtrıHk ve bur.un için maden ve keıeste tien ihraç resmi almamak hakkındakı tedbirlerin ittihaana hazırlık cİ3varo et raektedir. Aimanya. Yunanistan. Fransa ve Amerika ile takas suretüe daha zi S'ade iş görebileceğimiz anîaşi'dığndarı umumi kararlar vermekten zıyade dev letlerio ayn ayn anlaşma faaliyennt•levam olunncaktır. TARİHTEBUGÜN NIZAMICEDIT KURULDU n'93' f£ PADl$AH III.SEL.tıuı'iH ı'STESf (l !LE CBDt T 8'RLIKLL T JMümtazânkan MUZECIUGlMtZIN KURUCUSIL. İSIO'PA, TÜSK MUZECiLİ&iNİN VE İLK GCjZEL SAIVATLA/? OnJLUKUtJ KURUCU&U OSMAN HAMD< g£Y biDÜ. YuRT OIŞINDA t?t'Sıu OıfRBIW! YAf>Mt$ OLAN OSMAM ', ARKEOLOJİVB IL&tSİU. OE\!t T'uPKfYE'OBKI KAZILA, e.A KATİLMIŞ 8İKÇÛK EÜE/H B'ZZAT CIKARTkUÇTtg t8S! ıLK MÜZEVı ACıP UÜDÜHL OLDUSU ARADA ESKİ B. SER KACAK.UU6* ILE MÜCADELE ETTI. *888'D£,"SA MAYIİMEPıSE M£KTEEl"V qününilân!arıj Faydaiı bir îlân Ada tavşanı besleyenlere: 1 tavşan derisini müessesemiz 150 kuru^a satın almaktadır. Y. Beyko. Tstanbul Kürkçü Han. ÜftLÜ t UZUN ZAMAND'R PlAfil &4SL/IMJ>X ISTEMİŞ, BUNUN İÇİM Ot Ce?A/£.4'£W/V E6İTİCİLER &eriRTMl$n.KURULAN BlRLİKtGE. LES/LBCfK T£PKIY! öfJLEMEK içit BOSTAK'C OCAĞIA1A &A6LI GÖSTEfftL pı Terbiyevî yazılar Memleketimizin tayılı terbiyecılerinden Kazsm Nanıi Bey'in bu isimde çok kıymeUj bir eseri çıkırnştır. Fiyatı S O kuruştur. MA&ı Vi; O£ SUHLAIflN AKKA'. OA BO'İA&AeT OHOUSUMA KA£. $t SAVAŞlP &AS&KÜL GLMALARI CO>c RAUA7SI2 £TMI$Tİ "KA8AK. Çl ISVANl' /AKLA$MAKTAYOI!. "NIZAMı CEDIT . VEN1 0U/EN Kueou. BUOKUL soKt& GÜZEl SAMATLAI? AKADi. MlSl OLOU. OSMA y> BEY CSMANL! MIKJI ANLATAN ı?££İMı RİVLS DE UMLUPÜR