Katalog

CUMHURIYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER lemler ıse bovlesı koktenu de gışıklıklerden çok uzak bulıınu vordu Onlara gore Avrupa va samını, Avrupa ınsanını taklıt yozlaşmadan başka bır sev degıl dı Ama venı bır toplumun kım lığını saptamak konu*.unda bel Iı bır anlaşmava da bır turlu va rılamıvordu Bız kalarak, demek geleneklerımızden vazgevmeden vagdaşlaşmanın volu ne ıdı' Baska bır devısle e^kı sımgeler le venı anlam nasıl bağdaştırıla ^aktı1» Tartışma, elbet, edebı>atımız da da (ozellıkle romanımızda) vansımasını bulmuştur '» enı ba sılan "Turk Romanına Heştırel Bır Bakış" adlı, ger^ekten <,ok değeriı ıncelemesınde sayın Ber na Moran konuvu scvtığı ro manların başkışılerı uzerınde vo gunlaştırarak yenıden ele alı>or kıtdp, Ahmet Mıthat'tan A H Tanp'nar a dek gelen ıızun bır donemı ıçermektedır ve bu ro manların ortak sorunu, Avrupa takliKisı kışılerle, gelenege bag lı kalmakta yarar bulan ve dıre nen kışıler arasındakı çatışma dır Şunu belırtmek gerekıvor kı burada Avrupa takhuısı dedıgı mız kışıler, vazarın nıtelendırme sı ıle batı kulturunu varım va malak edınmış (vatpat Fransız ı.a konuşmak, venı şıklığa ozen mek gıbıt bırtakım zuppelerdır Bovle oldugu ıçın de konu da ha başlangıçta, zuppelerın tem sıl ettıgı batı kulturunun kucum senmesını sonuçlamak gıbı pek de ınandırıu olamavan bır soru na donuşmektedır Çunku bu roman kısılerı bunea vuzevselh ge duşme>ebılırlerdı Başka bır devısle vonelınen batı kulturun den olumlu bıçımde vararlannıa nın volu bulunmamıştı daha, va da bu ılk romancılarımız ona tumden karşı ıdıler Ele aldıgı romanları, roman teknığı açısından buvuk bır ba şarı ıle ınteleven savın Berna Moran kıtabına yazdığı onsoz de, bızde romanın ortava viktı gı donemdekı toplumsal koşul lara ılışkın olarak şunları sovlu vor "Turkı\e'de roman, \*rupa da oldugu gıbı toplumsdl koşullar sonucu dogmuş bır anlatı turu de degıldı% ama Balı'dan ıthal ellıgımız romanın bızde aldıgı şekıl ve vuklendıgı ışlevı anlamak ıçın hem geleneksel hıkâve turumuze, hem de tarıhsel ve toplumsal koşullara bakmamız gerekır." Burada ıkı onemlı durumla karşılaşıvoruz Bunlardan bırın usı, Batı taklıtı.ılığı olgusunu bırtakım zuppe nplerıvle goste ren ılk romanlarımızın da Batı taklıdı olduklarıdır Bat'da kent sovlu sınıfın bır bulgusu olan bu uırun o zaman bızde toplumsal temelı yoktu cunku kentsovlu sınıf oluşmamıştı daha Ikıncısı ıse, bu vuzden ılk romanularımı zın, romanlarını Aşık Hıkâvelen ve Meddah teknıgı ıle vazmala rıdır Bunda venı alınan bır lu ru, geleneksel anlatı turlerıvle bağdaştırmak gıbı bır aşı vaba sının bulunduğu auktır tıpkı yerlı gelenekler ıçınde Batı >aşa mını surdurmege kalkan zuppe roman kışılerınde oldugu gıbı Çunku o (.ağ avdını, Batı vı ge reğınte anlavamıyor onun us tunlugunu saglavan guçlerın ner den kavnaklandıgını goremıvor du Nıtekım Yenı Osmanlılar vokuşten kurtulmanın antak Anavasa ve Maarıf ıle, ^onturk ler ıse tıcarete atılmakla gerçek leşecegıne ınanmışlardır kısata sı Sanavı Devnmı ve onu getıren topluTisal koşullar uzerınde du rulmuvordu Gerçekte Osmanlı Imparator luğu bu Sanavı Devnmı karşısın (Arkası 11. Sayfada) MELİH CEVDET ANDAY Tanzımat'tan berı a>dınları mızın tartıştıklan başlıca onemlı konu, doğu kulturu batı kultu ru ılışkısıdır Doğulu devletler ıçınde, Avrupa kuiturunden ılk ve en çok etkılenen >akınlığı do layısıyle, Osmanlı Islâm toplu mu oldu Ozellıkle Uvanış çağın dan sonra batının hızlı bır ıler leme surecıne gırmesı ve bunun sonucu olarak Osmanlı lmpara torluğunun sureklı jenılgılere uğraması, çokme belırtılerı gos termesı, Avrupa'nın kulturune elbette ılgı u>andıracaktı bun dan doğal bır şev olamaz Ancak batıdan alınacak kuliur kurum lannın neler olacağı, başka bır deyışle, Osmanlı Islâm uygarlı ğı ıçınde kalarak hangı vabancı değerlerın ozumseneceğı sorunu önemlı bır tartışma kımlığı ıle ortava çıkıyordu Bu tartışma, gunumuzde de surmektedır Bu rmn temelınde duvgusal bır oge yatmaktadır Benlığımızı vıtırme Y eııi Simgeler, Züppelik ve Ekonomi Üstüne korkusu Son gunlerde okuduğum bır dergı \e ıkı kıtap bü sorun uze rınde \enıden duşunmeme neden oldu Bılındıgı gıbı, aşagı \uka rı yuz vıldan berı vasamakta ol dugumuz battlılaşma evnmı ku çumsenemevecek karşıkoma ça balarına kar>ın, Ataturk devrım lerı denılen atılım'arla en kok tencı çozumlere ulaşmıştır Ata turk'un 100 doğum vılı dolavı sıvla basılan "Alalurk Uzerıne" adlı kıtabında savın Emre Kon gar, bu koktenu ı^ozumlerı ger çekten ozgun bır anlatımla dıle getırmektedır Ona gore, Musta fa Kemal, kendı kadrosunu ken dı varatmak zorundavdı cunku gerçekleşmesı gereklı de\rımler ıçın Osmanlı Islâm avdın gutun den >ararlanamazdı Bunlar, bı rakılacak kultur kurumlarına, benlığımızı >ıtırme korkusundan oturu, dort elle sarılmış durum da ıdıler Emre Kongar Ata turk'un venı bır toplum yarat mak ıçın, her şevden once eskı toplumun sımgelerını degıştırme gereksemesını duvdugunu belır tı\or kıtabında dı>or kı "Sı\asal ıktıdara el ko\duktan sonra da gerek venı ıktıdarı oluşlururken, gerekse )enı toplumu varatırken, devrımcılıgın ne onemlı ılkelennden bınnın sımgeler oldugunu bıldıgı ıçın. takvım. gmmkuşam ve vazı ıle ugraşlı." Bu \enılıkler bılındıgı gıbı kı mı vevrelerce "ust vapı devrımlerı," kımı çevrelerce "geleneklenmızden kopma" bıçımınde yerılmıştır O>sa venı bır toplum kurmak 'çın gereklı atılım DoguIslam kulturunun sımgele rınden kurtulma>ı gereklı kılı vordu Savın Emre Kongar'ın tanısındakı ozgunluk buradadır Tanzımat, I Meşrutıvet, II Meşrutıyet a>dınlarının venıleş rae, yenılgılerden, çokmeden kurtulma ıçın duşunduklerı on PENCERE Yüksek Faizle Sosyal Adalet... 23 ARALIK 1983 Özal hukumetı programında sosyal adaletçı olduğunu ılerı suruyor ıktıdarın soyledıklenne bakarsanız faızlerı yukseltmek sosyal adaletcılığın gereğıdır ve 19 aralık kararlarından sonra yurttas parasını bankaya yatırdığında bır yılda yuzde 50'yı aşkın faız gelırı sağlayabılır Demek kı yurttaş Alı bankaya 1 mılyon yatırıp yıl sonunda 1,5 mılyon sahıbı olacak, Velı 10 mılyon yatırdı mı 15 mılyonluk adam olacak Hasan 100 mılyonuna karşılık yıl sonunda 150 mılyonluk bır zengınlık sağlayacak, Huseyın'ın parası yoksa durumu ne olacak? Huseyın avucunu yalayacak Zengınle yoksulun arasında ucurumlar yaratacak ve gelır dağılımını busbutün bozacak bır polıtıkayı sosyal adalet sıyasetı dıye topluma sunabılmek doğrusu buyuk ustalık ıster Sayın Özal'ı bu buyuk ustalığı gosterebıtdığınden ötüru kutlarız * Bankalar Bırlığı'nın verılenne gore 1983 yılına gırerken bankalardakı toplam tasarruf mevduatı (buna halkın bankalara yatırdığı paralar ya da bırıkımcınm hesaplan denebılır) 1 trılyon 508 mılyar lıradır Bankaiarda 29 mılyon hesap açılmıştır 50 mılyonluk bır ulkede 29 mılyon hesap acılması onemlı bır oran sayılabılır Ne var kı kımı yurttaşın bırkaç hesabı olduğunu dusunursek ılk bakıs acısı değışır Bankaiarda açılan 29 mılyon hesabın 14 mılyonu askın bölumunde 1000 lıraya kadar para bulunuyor Demek kı bankada hesabı bulunanlardan 14 mılyonunun kıymetı harbıyesı yoktur tumunun hesabı, toplam mevduat tasarrufunun bınde 3,5'unu oluşturuyor kı, yok saysanız da olur Bankaiarda açılan mevduat hesaplarının (yanı cuzdan sahıbı yurttasların) 27 mılyona yaklaşık bolumu (26 mılyon 914 bın hesap) 100 bın lıraya kadardır (100 bın lıra bugun Istanbul'da oturulabılecek bır evın ıkı aylık kırasıdır) Gerıye kalıyor 2 mılyon hesap sahıbı kı her varlıklı yurttaşın en az ıkı hesap cuzdanı olduğunu dusunursek, bu grupta rahatca 1 mılyon kısı bulunduğunu söyleyebılırız Işte vadelı ve vadesız tasarruf mevduatının 100 bın lıradan yukarı bolümunu oluşturan bu yurttaş grubunun bankadakı paraları 1 trılyon 224 mılyar lırayı buluyor Demek kı bankalardakı toplam tasarruf mevduatı (1983 yılı başında) 1 trılyon 508 mılyar lıra, bunun 1 trılyon 224 mılyar lırası 1 mılyon kısının hesabında yatıyor * Artık dunya değıştı Bılgısayar çağında yaşıyoruz mahalle bakkalı veresıye hesabını cep defterı buyukluğunde elektronık hesap makınesıyle yapıyor Şımdı 1983 başında bankaiarda bulunan 1,2 trılyonluk tasarruf hesabının en çok 1 mılyon yurttaşa yılda yuzde 40 ortalama faız üzerınden nasıl bır gelır Iransferı yapacağını hesaplamak bes on sanıvelık ıştır Bu kadarla kalsa lyı * Bır de madalyanın otekı yuzu var Yuzde 50 faıze tamah ederek servetıne çalısmadan servet katmak ısteyen butun yurttaslann bankalara koşup paralarını yatırdıklarını varsayalım tasarruf mevduatı hesabı yukseldıkçe yukselsın Işadamına yuzde kaçtan kredı acılacak9 Lıberai ekonomi bayraktarı Ozal hukumetı burada "devletmüdahalecılığı nı ongoruyor Ben dıyor yurttaştan yuksek faizle topladığım paranın ış adamına duşuk faizle verılmesı ıçın kolaylık göstereceğım Pekı aradakı farkı kım odeyecek'? Sorulur mu, elbet halk odeyecek EVET/HAYIR OKTAY AKBAL Bir Hukuk Savaşçısı "Baroya kaydolduğumdan bu yana geçen ellı yıl ıçınde hukuk bılıfnınde herhangı bır ıletieme olsaydı kendımı yaptığım ışten çok daha mutlu bulurdum Bılımde ve matematıkte dünya nerdeyse baştan yaratıldı Daha otesı dın konusu bıle baştan alınıp daha genış bır perspektıfe getırıldı Butun somut dunya baştan başa değ/ştı Ama hukuk ve onun kurallan butun bu geçmı zamana meydan okuyarak kaskatı ve donmuş bıçımde kaldı" Tıyatrodan çıktığimda ıçımde yansımalar yapıyordu bu sozler Muşfık Kenter 'Savunma'da guclu sanatını bır kez daha göstermıştı Hukuk savaşçısı bır avukatın, Clarence Darrovvun, ellı yıl suren seruvenı bır buçuk ıkı saat ıçınde gozler onune serılmıştı Darrow bır sıyasa adamı değıldı, belırlı doktrınlerın ızleyıcısı, savunucusu değıldı, yalnızca 'hukukçu' gercek bır hukukçu, bır avukat Savunmanın onemını bılen, yaşamı suresınce "savunma hakkını' kullanmak ıçın buyuk savaş veren bır kışı Kenter'ı seyrederken, dınlerken Darrovv gerçeğını yaşamamak duymamak olanaksızdı Bır oyun değıldı karşımızdakı ıçınde yaşadığımız şu acılı dunyanın bır kesıtıydı hukuk savaşı' verılen, verılmekte olan ulkelerın gorüntulerı gozler önundeydı Yaşadığımız, acısını ıçımi7de duyduğumuz haksızlıklara karşı 'tek başına' da olsa dırenmenın guzellığı "Sayın yargıcım' dıyordu Darrovv, "Geçmışle gelecek arasında duruyorsunuz Gelecek benden yana bılıyorum Yargıç olmak' Ne guç ne buyuk sorumlulukla yuklu bır gorev'Haklı kım, haksız kım suc neden ışlenmış suçlu dedığımız kışı acaba gerçekten suç'lu mudur? Ona verılecek ceza ne olmalı'? Dü şuncesız ınsanlar kolay cozumlere, kararlara hemen alkış tutar Adam suçludur, asarsın atarsın hucreye ömur boyu kapatırsın, olur brter' Savurma ve suçlama Yanı avukat ve savcı Orta yerde de yargıç Turk hukuk sıstemınde jurı yok Oysa ABD de yargıçtan daha onemlı bır guçtür jurı Değışık ortamdakı yurttaşlardan oluşturulan bır kurul Kararı bu sıradan ınsanlar verır, ama avukatın ve savcının gösterdıklerı kanıtlarla belgelerle şu ya da bu gerceğe ınandırılarak Bır kışı adalet önune cıkarılmıştır Suçludur ya da suçsuzdur Bunu saptamak kolay olmaz Insanları suça ıten nedenler vardır, kımse durup dururken yasalara karşı gelmez Darrow un dedığı gıbı ' Eğer her ekkek her kadın, her çocuk onuriu ve durust bır yaşama olanağı elde etse, hıçbır zaman hapıshane avukat ya da mahkeme olmaz Hapıshaneler de olmamalıdır Hapıshanelen kaldınrsanız bugunkunden daha çok cınayet olmaz ' Hepımız zaman zaman adalet onunde hesap vermek zorunda bırakıldık Hepımız 'ben suçlu değılım' dedık 'aklanma ıstedık Hıç kımse 'suclu otduğunu soylemez kı' Belkı de doğrudur bu Suçluluk gorece bır durumdur Açlık, yoksulluk ın sanlara yanlış ışler yaptınrsa suç mudur bunlar 7 Açlığı yoksulluğu kaldırırsan suç da oluşmaz Bunun gıbı doğruları yazmak soylemek de Kimı toplumlarda, kımı zamanlarda ağır bırer suç sayılır Hapıshaneler 'dusunce' suçluları ıle dolup taşar yalnız hapıshaneler değıl stadyumlar, tecrıt kampları Kurşuna dızılenter, ıdam edılenler Hepsı o ulkelerın, o gunlerdekı yonetıcılerının hoşuna gıtmeyen ışler yaptıkları, yazılar yazdıkları ıcın hapıslere ölumlere ıtılmışlerdır, ıtılmektedırler Clarence Darrovv da sanıklığın tadını tatmıs bır sure cezaevınde kalmıs Avukat Darrow sanık Darrovv'u savunmustur Orrv ru boyunca yaptığı ıştır bu Savunmak Adalet onunde suçlu sayılanları savunmak Kımı zaman kazanmak kımı zaman yenık duşmek Adaletın gozu kapalıdır bu yuzden verılen her karar, uygulanan her ceza kuskularia dolup taşar Doğru mu yanlış mıdır kesınlık yoktur Şoyle der Darrovv kendı savunmasında ' Yaşamımt bılıyorum Ne yaptığımı bılıyorum Yaşamım kusursuz değıl Kusurtarla dolu Çok kusurlarla dolu Ama dunyaya yardım etmeye çalıştım Yüreğımde hıç kın yoktur Elımden ge(Arkası 11. Sayjada) TÜRKİYE VAKIFLAR BANKASI DUMY^IMIM TGK MMMSI ıwwı TEK MNKA. VAR. 0 BANKA HEPİMİZİN BANKASI. DUNYADA PEK ÇOK VAKIF VAR. OÜNYADA PEK ÇOK BANKA DA VAR.. ANCAK DUNYADA VARUGl VAKJFLARA TEŞEKKÜR Eşımı >orucu bır amehvat sonu sağlığına kavuşturan ehıl kışı, fazıletlı ınsan, Prof. Dr. CEVAT BABUNA'ya Asistanları Dr. YAŞAR TUNÇ, Dr. MERAL YELKENKAYA'ya TÜRKİYE VAKIFLAR BANKASI "GUVEN KAPISI" hastanede kaldığı sure ıçınde sıkıntılı gunlerımızde manevı desteklerını esırgemeven sınıf arkadaşım Prof. Dr. VALÇIN EGİCIve Uzman Dr. MAHMUT K^RAAGAÇa. Dr. TURGLT UÇAKa hızmetlerı geçen Çapa Tıp Fakultesı Doğum klınığı hemşıre ve personelıne şukran ve teşekkurlerımızı sunmayı bır borç bılırız Dr HAMZ\ K\R\GOZ FATMA KAMBURGİL ıle KADIR ER evlendıler 22 Aralık 1983 USKUDAR Buçjün Ziroat Bankosı denince mevduatta guven akla gelir. T.C. ZİRAAT BANKASI