Katalog

CUMHURİYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 24 EKİM 1983 CUMHURIYET SORDU ÇETİN ÖZEK YAMTLADI ÇETI\ OZEK 1934'de Çorum'da doğdu 1956'da Isıanbul Hukuk Fakultesı'nı bıtırdı 1962 yılında Ceza Hukuku dahnda doktorasını verdı 196364 yülarında Roma'da îtalyan Ceza Hukuku ıle ılgılı çalışmalar yaptı 1965'de doçent, 1976'da pro/esor oldu 1982 'de kendı ısteğıy/e emeklıye ayrıldı Çetın Ozek'm "Turkıve'de Laıklık", "Iktıdar Duzenı Alevhıne Curumler", "Devlete Karş; Suçlar", "Dırenen Faşıznt", "141142", "Turkıye'de Gencı Akımlar", adlı basılmış yavınlan var Aynı zamanda Basın Hukuku konusunda uzmanlaşan Özek'ın bu konuda da yaymlanmış eserlerı var dan >a>ın olanagı kalmavabılecektır S I R M t N Tasan bır de, cezalan artırarak suçu onleme yoluıtu tulu>or Bu konudakı goruşlennız neler? OZFK Cezaların artırılması voluyla suvun onlenmesı ınantının gercekçı ve bılımsel bır vol olmadığı artık kanıtlanmış ve herkesce bılınen bır gervektır Kaldı kı, yenı yasadakı artırımlardan sonra ce zalar ne kadar ındırıhrse ındırılsın ıstenılen cezanın ağırlığıyla fıılın ağırhğı dengesız olacaktır Kaldı kı, ceza artınmı vapıhrken ceza teknığı açısından bazı hata larııı vapıldıgı da gorulmektedır Ornek vermek gerekırse 1 Vayın yapmak ıcın bevanname vermemek fıılı, vanlış bevanna me vermekten daha ağır bır durumdur Halbukı Tasarının 21 ve 22 maddelerı bırlıkte ıncelendığınde bevanname vermemenın ceza sının daha hatıl oiduğu gorulmektedır kı, bu bır çelışkıdır 2 Suç teşkıl eden fnlerde sorumluluk kuralları açısından TCK'nın 45 maddesıne avkırı davranılmıştır Mevcut tasarı yanlış uvgula mavı daha artıracak nıtelıktedir Bu konuva a^ıklık getırılmesı ba sın suçlarının bılerek ısteverek, kasten ışlenmesı durumunda ce zalandırılacağının belırtılmesı gerekır 3 Bazı hallerde bır fııle çıft ceza uygulanmaktadır Orneğın Basın Kanunun 31 maddesıne avkırı olarak \urda sokulmuş bır eserı ık tıbas eden veya kısmen kullanan kışı ıkı suctan kovuşturulmakra dır kı, bu da bır fııle ıkı ceza verılmez "Non bıs ın idem" kuralına avkırıdır SfRMEN Sa>ın Hocam bır de tasarı bır \andan eezalan artırırken, bır >andan da sorumluluğu genışlelı\or OZEK Evet ozellıkle Basın Kanıınu'nun 16 maddesı sorumlulu ğun yavgınlaştırılması sonucunu yaratıyor Bır kere para cezalarının mıktarı artırılıvor lkıncı olarak 647 iavılı vasının 4 maddesıne vapılan atıf uvgula mada vamlgılara yol açabılecektır Şovle k ı , şu anda sorumlu mu dur ıcın esas ceza "para cezasıdır" Ama eğer 64 7 savılı yasa uygu lanırsa ceza "humyetı bagla>ıcı cezadan çevnlmış para cezası" sa vjlacak ve bazı ceza sorumluluğuyla ılgılı sonuçlar varatabılecektır Bu acidan bu alandakı hukmun bugunku şeklıyle korunma^ında va rar vardır Uçuncu nokta da 16 maddenın 2 tıkrasıyla ılgılıdır Bu fıkra bır yandan eser sahıbının bıldırılmesı zorunluğu bulunmadığını belır tırken, ote yandan sorumlu muduru suçun esas cezasıyla cezalan dırmaktadır Bu da bır hakkın kullanılmasının cezalandırılması de mektır Ovsa hakkın varlığından soz edebılmek ancak onun kulla nılmasıyla sorumluluk doğmaması halınde olasıdır Sorumlu mudurun eser sahıbını belırtmemek hakkı polısın, savcının suç faılını olarak artırılmıştır Bu arada şu noktayı da gozden uzak tutmamak gerekır Ulkemızde yavıncı, genellıkle eserlerı ıncelemeden yavın vap maktadır Kaldı kı mahkemeler dahı bazı suçların ışlenıp ışlenme dıgını tespıt ıçın bı'ırkışıve başvurmakta yargılama vıllarca surmek tedır Ulkemız de kâğıt fıvatlarının vukseklığı baskı fıvatları yuzun den zaten yoksulluğu kovulaşan fıkır ve sanat havatı vavıncının so rumluluğunun artmasından sonra dahada belırgınleşecek, ya\ınu lar, bılımsel ve edebı eserlerı, cezalandırılmaktan korkıukları ıçın basmaktan kaçınacakiardır Bu acıdan vavınevı sahıbı sadece suç teşkıl eden fııle jştırak ettığı zaman sorumlu tutulmak, ıştırakın ıspatını aramak daha doğru olur SİRMEN Bır de bunların dıştnda basan ve satanın sorumlulugu da soz konusu. Yanı bır gazete >a da kıtabı satan, ıçınde ne oldugunu bılmedıgı halde sorumlu olabılecek mı° OZEK Evet Bu da Anavasa ve ceza hukukunun temel ılkelerıne avkırıdır Bu kışılerın sorumluluğunun bu fıılierı bılerek vapması kosuluna bağlanması zorunluğu vardır bızce <\vrica basan ve sata nın sorumluluğunun eser sahıbı ıle vavncının bellı olmaması halıv le sınırlanması da gerekır \ksı taktırde, eser sahıbı va da vavınci nın olmuş olması vada yurt dışma kavması halınde basan ve satanı Basın }asa Tasarısı''mn geürdigi sorumluluk hükümleri ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkeleriyle ve dolayısıyla Anaynsa ile çelişmektedir. sorumlu tutmak gıbı bır durum ortaya çıkacaktır kı, bu da cağdaş ve demokratık sorumluluk ılkelerıvle ba|daşmaz SIRMEIN Tasarı avrıca basın suçlarının lakıbı ıle ılgılı surelerı de uzatoor Bu durum da bazı sakıncalar varatmıvor mu? OZEK Surelerın uzatılması basının guvencesını zedeleyıcı nıtelıktedir BaMn suçlarının takıbının kısa surelere bağlanması basının ceza tehdıdı altında tutulmasını onlemeve vonelıktır Bu sureler bızce ge v ersız nedenlerle uzatılmaktadır Surelerı uzatan maddeler gıbı takıp edılen suctakı nıadde değışıklığınde surenın yenıden başlamasına volavan hukum de avnı nı telıkıedır Yazuşlerı Mudurunun yazının rızası dışında vapıldığını ıspatlama^ı halınde surenın yenıden başlaması da tum hukuk ku rallarına avkırıdır SİRMEN Bır de lasarı, Toplu Basın Vlahkemelerını kaldırnor. Buna gerekçe olarak da Toplu Basın Mahkemelerınde davaların \avaş gorulduğu ılerı suruluyor bu konudakı fıknnız nedır? OZEK Toplu Basın Vlahkemelen nın amaçlandığı gıbı hızlı çalı şamadığı ve ışlerın daha da uzamasına vol actığı bır gerçektır Ama bu Toplu Basın Mahkemesı kavramının sonucu olmavıp, kuruluş bıçımının sonucudur Bunlar devamlı mahkemeler değıldır Esas mahkemesı olan hâkımlerden oluşmaktır Şımdı bu durum karşı sında cabukluğu sağlayacağız dıve basın ıcın guvence olan bu ku rumu kaldırmak verınde değıldır Kanımca burada vapılması gereken devamlı Toplu Basın Mahkemelerı oluş'urmaktır Doğrudan doğruva basın voluvla ışlenen suçları ve basın su v larını yargılavan mahkeme şu yararları sağlar 1 Basın ıçın toplu mahkemelerın sağladığı guvence devam edecektır 2 Bu mahkemeler özellık taşıvan basın suçları avısından ıhtısas kazanacaklardır 3 Davalar çabuklaşacaktır 4 Toplu Mahkeme oiduğu ıçın ağır cezalık suçlar da burada vargı lanabılecek dolayısıvla ağır ceza mahkemelerinin îjlerı azalacaktır Bu arada, basının bır ıkı buvuk şehırde toplandığı duşunulurse her ılde bır Toplu Basın Mahkemesı kurulmasının zorunlu olmadığı ve fazla hâkıme ıhtıvav du\ulmavacağı da kolaviıkla anlaşılır SİRMEN Bır de ek maddelerın getırdıgı kısıtlamalar var. . OZEK Evet var ve şunu soylevebılırız kı, tasanda basın hurrıvetının ozunun zedelenmesıne yonelık en onemlı hukumler ek mad delerde ver almaktadır Gerçekten, vayınlanmamış eserın suç savıl ması, ıdarı vetkıler bu maddelerle duzenlenmıştır Idarı yetkılerın yaratacağı mahzurları konustuk Ama bu ek maddelerdekı bazı dığer sakıncalara da değınmek ısterım Ek I madde "sansuru" de aşan bır hukum getınyor Gerçekten Basın Kanunu'nun 3 maddesı basın sucunun neşır ıle olustuğunu söy ledığı halde ek I madde 3 maddeyle çelışır bıçımde daha yayınlanmamış neşredılmemış bır basılmış eserın yayınının onlenmesı ve fiılının suç teşkıl etmesı hukmunu getırmektedır Basın yoluvla ışlenmış suçlarda netıce vavınla gerçekleşır Yayını (Arkası 11. Sayfada) Ç E T İ N OZEK: Tasannın mevkute dışındaki vayıniara getirdigi kısıUaraalar ciddi fikir ve sanal eserlerinin basılmasını engeller nıtelıktedir 'Normal basın ile korsan basını birbirinden ayırmak gerek" 44 ALI SİRMEN Savın Çetın Ozek, gecen hafta genel olarak duşunce ozgurluğunden ve basın \olu\la duşunce açıklama ozgurluğunden soz eltık. Bu hafla da, hepımm çok \akindan ılgılendıren bir konu>u >enı Basın Yasası Tasansını orneklerı\le ele alalım ızın verırsenız Once şunu sormak ıstıvorunv Tasannın Hukumet tarafından hazırlanmış olan ılk şeklı ıle Danışma Meclısı'ne sevkedılen ve buradan çıkan şekıllerı arasındakı farklar nelerdır'' ÇETİÎS OZEK Basın Kanunu'nun değıştırılmesıne yonelık olarak, hukumet tarafından hazırlanmış bulunan ılk tasarı ıle Danış ma Meclısı'ne sevkedılen tasarı, ana mantığı ve hukumlerı açısından farklı değıldır Ilk Hukumet tasarısında aşırı şekılde artırılan cezaların bır olçude ındırılmesi, ıkı tasarı arasındakı farkı oluşturmuştur Fakat tasannın hazırlanmasındakı amaç, sağlanmak ıste nen sonuç ve \enı duzenlemedekı mantık avnı kalmıştır Danışma Vfeclısı'nde vapılan değışıklıkler de tasannın hazırlanma sındakı yonelışe, sorunlara bakış açısına bır >enılık getırememıştır Bu halıyle \asadakı mantık ve amaç cerçevesınde sorunlara bakıl dığı ıçın de, basın sanayıındekı teknolojık gelışmelerın varattığı so runlann gerektırdığı değışıklıkler uzerınde hıç dunjlmamıştır Ta sarının hazırlanması tek vonlu bakış açısından gerçekleştırıldığı ıçın, Basın Kanunu'nda gerçekten yapılmasi gereken \enı duzenlemele re gıdılememıştır Kanımca tasarıdakı mantık değışmelıdır \anı yenı bır yaklaşımla eğılınmelıdır konunun uzenne Voksa ayrıntının duzeltılmesı yeterlı olmdyacaktır Tasarının bu şeklı çağdaş bır bastnın sorunlarına cevap vermek ye rıne basını "suç ışleyen bır araç" olarak gormekte ve bu goruş çer çevesındede, "suçu onlejıd" bır "kanun" \aratıJmak ısteğı tek ama cı teşkıl etmektedır Bu amaçla tasannın genel yonelışlerı de 1 Cezayı artırmak, 2 Hakları sınırlamak, 3 Sorumluluğu vavgınlaştırmak, 4 Basının sahıp oiduğu guvencelen ortadan kaldırmak şeklınde gerçekleştırılmıştır SfKMEN Tasarıya btnle bır mandgın egemen olmasının ana nedenlen size gore hangilendir? OZrK Sanıyorum korsan basın dıye adlandınlan, 12 Eylul gun lenne gelınmesınde etken olan yayınların •'basın"la ozdeşJeştırılmış olması tasarıdakı mantığa yonelınmesıne neden olmuştur SİRMEN \anı tasarı korsan basın" a karşı bır tepkı olarak dogmuş olu>or. Ama bu şeklıyle hıç değılse korsan basını engellıvor dıyebılır mı>ız? OZEK Sanmıyorum Herşevden once cezaların arttınlması ve hakların yoluvla yasddışılığın onlenenıevecegı bır gerçektır "Ceza" ve "hak sınırlaması" yasadışılığın onlenmesı açısından en son başvu rulması gereken olağanustu donemlerın tedbırlerıdır Tasarı olağa nustu donemlerın haklı gosterebıleceğı onlemlerı, olağan donemın hukukı durumuna getırmektedır Bu açıdan çoğulcu demokratık bır sıstemle bağdaşmamaktadır Kaldı kı, "korsan basın" artan cezalardan alınan tedbırlerden kurtulmak ıçın daha çok "veraltına ınerek" çalışmak, yenı metodlar uygulamak vollarını arayacaktır Bu durumda tasarıyla getırılmek ıstenen değışımler ve sınırlamalar tulen olağan normal basına uygulanacaktır S İ R M E N Sanıvorum. \enı lasarı ıdari mercılere verılen yetkılen artırmak tadır. OZEK Evet, ıdarı mercılere verılen yetkıler hakları sınırlavıcı olduğu tartışılmayacak bır bıçımde artırılmıştır Yargı kararı olmaksızın bu mercılere yetkı verılmesı aslında bunların sıyasal ıktıdara verılmesı demektır Bu ıse, sı>asal ıktıdarın, muhalıf basına oldurucu darbeler ındırebılmesı ya da bu tehdıdı kullanarak kendınden yana bır basın yaratması olanağını sağlayacaktır Bu olgu tarıhımızde gerçekleşmıştır Basın Kanunu nu değıştıren 6337, 6733 sayılı kanunlar ve kabul edılen 6334 sayılı kanun kımseye yarar sağlama mış, sıyasal krızlere yol açması açısından da zararlı olmuştur Idarî mercılere verılen vetkılerın kullanımının sonradan yargı denetımıne bağlanması, tazmınat ıstemek hdkkı da, endışelerı ve muh temel sorunları onleyemeyecektır Yıllarca suren bır yargılama so nucunda dava beraatle sonuçlanırsa, tazmınat ısteme hakkı doğa caktır Tazmınat davası da vıllarca surecektır Bu durumda alına cak tazmınat hıçbır şekılde soruna çare olmayacaktır Kaldı kı, ba sın sanavıının çok kısa omurlu bır mal urettığı ve urunu depolama ımkânı bulunrnadığı görulecek olursa, esasen bır kaç nushası ya yından engellenen bır gazete ya da dergının, malî olanaklar açısın Toplu Basın Mahkemelerinin ağır işlemesinin doğurduğu sakıncaları gidermenin yolu bıınları kaldırmak değil, tam tersine sürekli kılmaktır. kendısının tespıt etmek ımkânım ortadan kaldırmaz Oysa sorum lu muduru, eser sahıbını bıldırmedı dıye ışlenen suçun cesazıvla ce zalandırılması, devletın suç faılını bulamamasının sorumluluğunu, sorumlu mudure yuklemek, anonıma hakkını ınkâr etmek ve kişıvı uçuncu şahsın fıılınden sorumlu tutmak demektır kı bu da ceza hu kukunun ve Anayasamızda da belırtılen "cezaların şahsılığı" kuralına avkırıdır SİRMEN Bu sorumluluk konusundakı genışletme sanıyorum >alnızca sorumlu mudurle sınırlı kalmıvor, birde mevkute ka>ramına girmeyen eserierde yavınlalanın sorumlulugu da artıvor sanıvorum. OZEK Evet mevkute kavramına gırmeyen eserierde "yayınlatanın sorumlulugu" da ceza sorumluluğunun şahsılığı ılkesıne aykırı Giyimde asamanız... Knmasıruz! îster hazır gi}dmde olsun, ister "üstad" bir terzide, giysi yaratıcısının amacı tektir.Kumaşı değerlendirmek, kumaşm hakkını vermektir. Kumaş, giysi kalitesinin temelidir. "üstad" terzinin tüm hünerini, üstünüz de taşımak istiyorsanız... Altmyıldız'dır sizin kumaşınız.Yalnız AltmyıldızL Seçkin modaevlerinden, ya da "üstad" terzinizden "altmyudızlanw". Farkınızı, zevkinizi, giyim bilginizi Eğer özgün bir kupun tüm görke yansıtm. mine bürünmek istiyorsanız... Eğer, bir "kayıtsız, şartsız"