Katalog

18 TEMMUZ 1982 Cumhuriyet 9 (Baştarafı 1. Saytada) çıkıldığında, «1982 Anayasaaı'nda boşluklann nasıl doldu rulmuş olduğu» dikkatlen çekıyor. Dolayısıyla. 1982 Anayasa tasansmm 1861 yılından bu yana yaşanmış deneylerin ışığmda komisyo na göra, beliren «boşlukları» doldurmaya çalıştıgı görünü yor. Bu nedenle de, Devlet Danışma Konseyi. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yüksek Hakem Kurulu. Turk Dil Akadenaisi gibi yeni kurumlann getirilmesi. özgürlüklerin yeniden düzenlenmesl. yürütmenin güçlendirilmesi ve yeni yetkilerle donatılması. Cumhurbaşkanmm vetkilerinin Merkez Bankası Baskanı ve TRT Genel Mödürunü seçmeye vanncaya kadar genîşletilmesi «1961 Anayasa sı'nda var olan boşluklann» doldurulmasmda yeni araelar olarak beliriyor. Gerek Cumhurbaşkanmm. gerekse Başbakanm Türklye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez «Mec lig dışmdan seçllebllme» olanağmı geUrmesi do aynca çok çarpıcı bir nokta olarak dikkat çeklyor. özgürlüklerle ilglll «Bosluklann doldurulmasmda. en çarpıcı maddelerden birl samn2. basm özgürlügüne yönelik 28. maddede «Basm htirdür. sanstir edllemez» deniyor. 26 maddedo ise, •Herkes döşünce ve kanaatlerlnl söz, yaa, reslm ve başka yollarla tek basma ya da toplu olarak açıklama ve yayma hakkina sahlptir» deniliyor. Ancak, aynı maddenin ikinci fıkrasmda. bazt haller sayıldıktan sonra. «Devlete ait (rizll bilgilerin açıklanmaması. ekonomik havatı etkileyecek Rerçek dışı ve zamansız haberlerin önlenmesl... amaçlan ile sınırlanabilir» dentliyor. Dün Aldıkaçtı'mn düzenlediği basın toplanttsında üzerlnde en çok tartışılan maddelerden birl de bu oltfu. «Basin Bzgörluğönün sınırlanmast demek değtl mldir bu?» biçiminde bir soruyu. Komisyon Başkanı «Hangi belgelerin ne zaman yayınlanıp yayınlanmayacagı yar gı kuvvetinin vereceği bir karardır» diyerek yanıtladı Böylelikle önümüzdekl dV sa, Anayasanın halkoyuna sunulmasından sonra, Orgeneral Evren'in açıklamasına göre, genel seçimler 1983 sonbahannda ya da 1984 ilkbahannda gerçekleşecek. Anayasanın halkoyuna sunul ması ise. birkaç ay sonra. «Arada geçecek sure» anayasa hukuku geleneklerine göre, «Ek geçlci maddelerle» düzenlenir. Ancak, taslakta geçici madde yok. Bu yönde yöneltilen soruya Komisyon Başkanı Aldıkaçtı, çok önem li bir yanıt verdi: «Bu dönemi düzenlemek için, zamanı gelince tntikal maddeleri yayınlanacak.» Geçiş dönemi kurallannı belirleyecek ek geçici maddelerin «Ne zaman ve hangi kurum tarafından düzenlene ceği» ise. henüz belli değil. Bunlar «konunun ozttne» ilişkin ilk bakışta göze çarpan noktalar. Bir de tasanya «basit. maddi» açıdan baktığınızda dikkat çeken bîrkaç nokta var. Ömeğin. tasan şöyle hızla incelendiğinde hazırhklann gerçek57. maddede, «Toplu iş ten «Son anda» bittiği izlesözlesmesl, grev • lokavt hak nimi ediniyorsunuz. Örneları» düzenlentrkeo bunla ğin, 197. maddede önce nn nasıl kullanılacağı göste «Devrim kanunlannm korun rillyor. Ancak. 148 maddede ması» biçiminde bir Ifade yeni getirilen «Ekonomik ve yer almışken, daha sonra Sosyal Konsey» bölümünde •Devrim» sözcüğünün üzeri «... Çalışanlann Ocret. aylık. çîzilip yerine «İnkılap» sözikramtye ve sosyal yardım cüğü yazılmış. Ya da 132. lan arasmdaki denge ve hak maddede «Cumhuriyet Konkanivetl saglamak amaçlariy seyi» deyimi geçiyor. Yani le... Ekonomik ve Sosval Kon önce bu ifadenin kullamlsey. Bakanlar Kuruluna öne mış olduğu görülüyor. Tasa rının başka maddelerinde ve rilerde bulunur» denl'iyor. ana kabül biçiminde «Devlet Aynca. 149. madde ile de Grev ve lokavtın 60 gün sür Danışma Konseyi» deyimimesi halinde» Çalışma Ba nin yer aldığı gözleniyor. kanlığı ya da taraflardan bi Daha sonra dağıtılan «Dflzelt r'min başvurusu üzerine me cetvelinde» 132. madde«YOksek Hakem Kurulu u nin düzeltllerek asıl benimyuşmazlığı kesin olarak çö senen deyim olarak «Devlet Danışma Konseyi» kavramı zer» İlkesi getiriliyor. kesinleşiyor. Bazı maddelerSlyasal partilerin kurul de ise, nokta nokta boşluk ması, eeçme ve seçilme hak bırakıldığı ve o boşluk bılarının duzenlenmesi taslak rakılan yerlerde Anayasanın ta aynen 1961 Anayasası'n başka maddelerine yollama da olduğu gibl korunuyor. yapıldığı ortaya çıkıyor. ABunlarla ilgili ek düzenle ma, hangl maddelere yollamelerin Siyasal Parti'er Ya ma yapıldığı nokta nokta sası ile Seçim Yasasma bı boşluklar doldurulmadiğı irakümıs olduğu. böylelikle çin bilinmiyor. Bu birkaç or kendiliğinden ortaya çıkı nekten de anlaşıldığı gibi, yor. Anayasa metninin üzerinde 1982 Anayasa taslağı 200 son ana dek çalişıldıği ve maddeden oluşuyor. Herhan hatta bazı önemli kavramlargi geçıci bir madde yok. Oy nemde, «Yargıçlara çok iş düşeceği» kendiliğinden orta ya çıkmıs oldu. Özgurlüklerin kullanılma smda önemli bir başka nokta, Dernek ve Sendika kur mak özgürlüklerine yönelik 33. maddede. «Dernek lerin si yasi amaç güdemeyecekleri, siyasi faallyette bulunamaya caklan, siyasi partllerden destek göremeyecekleri ve onlara destek olamayacakları» ilkesi getiriliyor. 34 mad de de, «Dernekler, sendikalar ve kamu kurumu niteligindeki meslek kuruluşlanmn kendi amaçlan dışmda toplantı ve gösteri düzenleyemeyeceklerl ve bu toplantılara katıiamayacaklan» dile getiriliyor. Sendikalarla U gili duzenlemeyl getiren 56 maddede ise, dernekler için getirilen kurallar. bu kez sendikalar için getiriliyor Ve «Sendlkalara siyasi faallyet yasağı» öngörülflyor Ve çok ilginç bir madde olarak. «Üye. aidatmı sendikaya dogrudan ftder» deyimi kullanılıyor. ILK BAKISTA da son anda anlaşmaya varıldığı izlenımı elde ediliyor. Zaten Orhan Aldıkaçtı'nın da dün «Gecenin üçbuçuğuna kadar çahştık» demesi bu izlenimi güçlendınyor. Şımdi 1982 Anayasa tasarısını lyice okuyup, Anayasa uzennde duşuncelerin açıklanacağı tartışmalara yonelelım... Sağlıkh bir demokrasinin kurulabilmesi amacıyla yeni tasarıyı tartışahm, tartışalım. tartışahm... Aydın olma nın gorev ve sorumluluğunu bilerek tartışmadan kaçınmayalım... Tatlı Sular (Baştaratı 12. SayfadA) Doğum yenm olan Afyon'da «pırtlamak»m daha yoğun olduğu durumlarda «nerdeyse bir büyük basınçla yennden dışanya Iırlamak, fışkırmak vb.» aolammda kiml edimleri adlandırdığını biliyorum. Böylesi gunlerde yazalanıuz bir soluklanma, bir arınma getiriyor bizlere. Siz , Sn. Akbal ve Cumhuriyet'in ötelu köşe yazarları... Sağolasımz. En iç ten dileklerimle saygüanmı sunarım. F.TX. Bir okuruuu» tSTANBUL» «Sayın ANDAY, Şimdiye kadar sizden öğrendiklerim ıçın ne kadar teşelckür etsem az, dilerim daha senelerce sağlıkla sizi okuyalım. «Bortlamak» kelimesi (şu an da tam hatırlayamayacağun, bekçi galiba bunu «börtlemek» şeklinde kullanmıştı, gazeteyi Anamur'da okudum, yazdım yazacağım derken buRune, îskenderun'a kadar Reldik.)... Anamur yöresınde devenın doğurması anlammdadır, koyun kuzular, deve de bortlar. Börfc leme de tam olarak «haslama» anlamındadır, fiil olarak; meselâ taze fasulye bbrtler ama, sıcakta lnmdaktaki çocuk da börtler, bunun gibi... Sağlık di leJderimle, saygılanmı sunanm. Mehmet HAZİNEDABOĞLU Mak. Y. Müh. ANAMÜR» BtTTİ (Bastarah 1. Sayfafla) kaya yatınlan parayı da tasarruf olarak görme yanlışlığma, hatasına düşünce bu çarpık fînansman da sürer gider. Nereye kadar?.. Kendinl ağır maliyetler nedeniyle ylylp bıtlrinceye kadar. 1 Temmuz ve genel olarak onun içinde yer aldığı 24 Ocak Uygularnaları bu hatah yollann izleniginln poUtika haline getlrlllşldlr. Bunun bir rastlantı ohnadıgını, gelinen yerlere rastlantıyla gelinnıediğinl anlamak İçin, aile ve toplum düz*ylertndeki tasarruf ve tilketim kavramiarın» iyi bilmek gerökir. Aile yaşamtnda. aüzeyinde tüketim herhangl bir şekilde harcanan, bankalara. hisse senet lerl ya da tahvillere yatırümayan, klşilere borç verilmeyen, bazı dayanıkh tüketim malı (blzde otomobll, ev, vb.) alımına gltmeyen piyasada dayanıksız tüketim mallan satmalmak için harcanan paradır. Toplum düzeyinde ise yatınm «ttreticiliği artıran» harcamalardır. Bir inşaat, bir. makine yapım yada dış alımı, flrmalann döner ronlannm artışı, yatmm anlamım taşır. Tükettm ise bunun tersl, yant sablt üretlm teslslerinin fiziksel yada eko nomik değer kaybı, yada döner fonların azalmasıdır. Bu tanımlama ve belirleme ısığında 1980 ve 1981'de toplum tüketime ybnelmiştir. Neden? önce yatırım mallanna İstem, yatınm istemi azaldığından düşmüş ve yatırunlar fiziksel olarak aynı kalsa bile, «sabit değer» olarak azalmışlar dır. Zaten Keynes'den bu yana yüksek falzin yatınmı artırmayacağı bl linir, ama batı ülkelerlnde faizin biz deki astronomlk düzeyler) bulması rüya yada kabuslara blle sıgmadıgın dan, aşm faiz dolayısıyla «disinvest ment» yanl «yatırım yerine sÖkUlttm» akıllara gelmemlştlr. Oysa yatınmla rm lizik olarak aynı lcalsa blle, genel fiyat artışlarının gertsinde, çok gerlsinde değer kazanması ve hattâ nomlnal olarak bile değer kaybetmesi tam anlamıyla bir sökülümdür. Kaldı ki, «yeniden üretlm» glderlerini mal satarak karşılayamayan flrmalann, flrma dışı kaynaklara yanl kredllere yönelmesi yanl öz kaynak oranlanm düşürerek yeniden Uretim çarelerl aramalan «ayrı bir dlslnvestment, yani sökülüm» tipidir. Bu yazının başında değlnilen «pamuk yoklugundan kapanan fabrika». pamuk yokluğundan değll «dtf ner sermaye kıtlığından», yanl vaktiyle para bulup pamuk alamadığın dan kapanmıştır. «Parası var olanm, pamuk bulamayışı» ekonomlye sığan bir açıklama biçimi değildir. Yüksek üretici tesislerini azalttı Yüksek faiz politikası deraek oluyor ki, tüketimi azaltmamıştır. Azalttığı, toplunıun üretici testslerinin ve üretime aynlmış değerleridir. Bun lar en azından sabit fiyatlarla eksil miştir. Dir Güney Sanayl, bir Sermest, hatta bir Arçelik ve bir Lassa fızik olarak aynıdır, ama toplam basıla ve toplam üretici değer olarak sabit fiyatlarla 24 Ocak ve l Temmuzdan beri çok şey yitirmiştlr. Yltiren sadece bunlar da değil.. Bunlara giden krediler bir mevduat teme line dayanıyor kuşkusuz. Krediler de flrmalann gucüne dayandığına göre yitiren, sadece sanayi oeğildlr, ban kalardır. bankerlerdlr ve mevduat sahibl yurttaştır. Yanl çanlat herkes için çalmaktadır. O halde alternatif nedlr? Alternatif yurttaşm sokakta harcadığı pa rayı «şeytan», «istikraıı boıan» bir gelisme, bir oluş gibl görmemektir. Yurttaşın harcadığı para bir soyutlamada bir fabrika işletmesinin geliridir. O geltr ile gelecek üretim flnanse edlllr ve hem de sıfır faizlerle. O halde yapılacak şey genişleyen pa ra hacmlnt, emekçinin hakianm kısmayacak şekllde kullanmak idl. Bize göre en büyük hata kıdem tazminat larında olmuştur. Burada hata ikilidir. önce kıdem tazminatlan geclktirilmeden hak sahiplerine Ödenmellydi. Ancak kıdem tazminatlarımn bir kısmını, «konut yasasısm hemen yürürlüğe koyarak bir konut fonuna çekme olanağı vardı. Konut lonuna «yatınm» yada «zorunlu yatmm»da bulunana bir öncellk belgesi verilir ve burada birlken paralarla «öltt dof muş» ve halâ «dlriltllememis» Toplu Konut Yasası yaşama olanağı Ka zamrdı. Kıdem tazmlnatlannı «enflasyon olur» savı İle geçiktirmek genel ekonoml politlkasının en büyük hatası olmuştur. Şimdl enflasyon başka ve aaha yıkıcı yollardan kapıyı çalmaktadır. Kıdem tazminatlan ve buna benzer emekçl hakları vaktinde ödenmiş ol saydı, firmalar ağır falzle aldıklannı o zaman faizsiz «mal bedeU» olarak kasalanna korlardı. Kaldı kl, bu günkü faiz ve para polltlkasıyla elde eâilen tasarruf mevduatt falzlert, ödenmeyen yada geciktirilen kıdem tazminatlannın çok üstünde bir talep oluşturmaktadır. Kıdem tazminatlannda ikinci büyük hata fcazanılmış haklara bakılmadan, bunlara getirilen sınırlamadır. Bizlm kanımız bu sınırlamanın yanlış olduğu yönündedir. Sınırlama, kazanılmış hakların bazı hallerde geri alınabile ceği yolunda korkulann doğmasma neden olmuştur. Tazminatlarda bir sınırlama ya pılır, ama bunun ust tarafı (vergller den sonra) yine aksama sarsıntı ge çiren İnşaat kesimine yukanfla an latüan tnekanizmayla aktanlablllrdi. Böylece Toplu Konut Yasasmın verdl ği yasal olanaklarla birlikte. sanayie sıfır mallyetli bir toplu fon akfcarilır dı. İkinci büyük bata ödenmeyen. ödenmesl aylarca, yıllarca genye bı rakılan tarımsal ürün bedellerinde yapılmıştır. Bu hata da lki yönlüdür. Yanl hem alacaklınm, hak sahibînin hakkınm gecikmesi ile sosyal bir yttn lış politlka yanında, «yaratılmış bir satınalma gücünim piyasaya aksetmeyişl ya da gec aksedlşt» gibi bir ekonomik denge hatası vardır. As hnda piyasa ekonomisinl en büyük ihlâl buradadır. Zaman zaman piyasa ekonomisl uygulanacağı sanki bir övünç nedenl gibi Uan olunur. Oysa görtilüyor kl, piyasa ekonomisl ka ralı yani mal bedelinin ödenmesl, ya da zamanmda ödenmesl hem de yan lış bir gerekçe ile ihlâl edllmlstir.. Taban fiyat ve tarımsal ürün fiyatla rında ikinci yönlendirme hatası. baş ta çay olmak üzere üreticllerl göz gö re göre. bir yıl öncekinden daha az gelire layık görmede meydana çıkmıştır. Piyasa ekonomlsi burada da bir kısım doğmuş talebin piyasaya ek sik olarak yansıması şeklinde ve yö nünde İhlâl edllmiştir. Bu yurttasla nn gelirlerinin (reel satınalma güç lerl) piyasa ekonomlslnln 20. yüzyıl da aldığı ven' blçime göre, azaltılmaması gereklrdl. Demek kl ilk alternatif, para arzı aaten genlşleyecekse ^ki öyle olı muştur bunu emekçllerln, üreticlle rln haklanm kısıtlayan kredi ve pa ra artışı ile yapmamak idl. Akslne bu tabakaların eline para geçmeli ve bu paranın doğurduğu alışverlş lle Devlet bir dtizenlemeye girmeliydi. Devletln olanaklanm artırabilecek dlğer bir yol, doğru dürüst bir Vergi Reformu ile Devletin yatırım harca malannda bir reform, bir atılım sağ lamak idl. Blzde bugünkü çöküntüde en büyük paylardan birl, Devletln ya tırunlarını ve ödemelerinl artırma şöyle dursun, kısıtlamasındadır. Ver gi Gelirlerinde geçen yıl olağanüstü, önlemlerle saglanan artış durmuştur. 1982 yılı bütçe gelirleri nominal olarak yüzde 30 bir artış seyrl içlndedir. Bunun anlamı Devlet gelirlerinin fl yat artışlarınm gerisinde bir artıs gösterdiği yani gerilediğidir. Devlet gelirleri bu şekilde azalmaya devam ederse bunalım daha da arcablllr. TARIN: Yine Yanlış Yapılıyor içinalınan komisyoncalıazırlanan taslak • değerlendirme KITAPÇIIARDA ANAYASA Düzen/eyen. Prof. Yosar Gürbüı AEG lerin ezici kalite üstünlugunu, yeni taksitli fipflannı karsılastınn. Pahalı bir hata >apnıa> ınî. İşte AEGlerin M^taksitlİ fî^utîan! KarşılaşüniL Kârlı çıkacaksınızl Model Peşinat Ayhk tak&it Toplam fiyat 900 1050 5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000.5.000. 5.2355.360.5.670.5.880.6.110.6.380.6.650.6.915.6.500.7.000.7.260.7.500.7.745. 57.350.58.600.61.700.63.800.66.100.68.800.71.500.74.150.70.000.75.000.77.600.80.000.82.450. AEGalın wr Kazanın! 13 yeni modd acasından jhtiyaeııuzatıyguıı dam şimdi seçin. Vandaki tabela, AEG Yetklli Satıcılannın siıngesidir. AEG Yetklli Saücısına danışmadan buzdolabı almayın. 1150 1250 1350 1460 1550 1690 *2350"2kapılf t *2460"2kapılı" 1350ULTRA 1460ULTRA 1350 SD Super Dondurucu AEG XV»* Simdi hepsi SOOOTLpesinle Simdi hepsi. *. lOavüıksiÜe! '2 kapılı" AEG'lerin derin dondurucutarı.besinlerî haftalarca değil, aylarca korur. tşte AEGlerin &T$aHte üstünlülderi! KarşılaştmiL Kârlı çılcacaksınız! • AEG'lerin içi plastik değildir. Hepsi pml pınl emayedir. • AEG'lerin buzluklan dıştan borulu değildir. u Hepsi patentli rollbond"dur. • AEG'lerin iç bölmeleri saydam akriliktir. • "2 kapılı" AEG'ler 6333 "3 yıldızh"dır. • AEG Ultra'lar, paneüielektronik saatlidir. ÖzeÜe; AEG varken, yalnız AEG alınır. • : • , ' . H önce kalite