Katalog

18 TEMMUZ 1982 *•** Cumhuriyet 11 GÖZLEM (Baştarafı 1. Sayfada) şu huküm yer almaktadır: Haber ve düşünceleri yayma araçlarının kullanılnicisına ilişkin düzenleyici hükümler. bunların yayımını engellememek kaydıyla, düsiinceyi açıklama VR yayma özgürlüğünün sınırlanması sayılamaz... Yeni. gazete. kıtap ve dergı yayını uzerıne sınırlamalar getirilecektir; bu sınırlama «yayın araçları» ile ilgıli olacaktır. Ama bu düzenlemeler. «Bunların yayınını engellemetnek kaydıyla yapılacaktır.. 26'ıncı maddeden hemen sonra. «Yaymını engellememek kaydı> unutulmus olacak ki. 28'inci madde ile söyle bır hüküm getirilmektedir Türkfye'de sürelî yayınlann, devletin ülkesi ve milletivle bölünmpzlîğine, cumhuriyetln temel IIkelerine. müii ^övenllğe ve genel ahlâka aykm olmasından dolavı mahkumivet halinde baldm ayrıca bir yıla kadar geçici olarak ve bu suçtan hlrdPn fazla mahkumivet halinde geçici veya temell) olarak kapptılmasına karar verlr... Bu maddeden de şu anlasıhyor: Yayın araçlan. gerektiğinde kapatılacaktır. Bu kapatma geçici ya da teme.lli olacaktır. Anavasanın bu iki hükmü açıkca çelişkt yaratmaktndır 2B'ıneı madde. smırlamalann yavımian enj?e!leyemeyeceğ!nl söylerken, 28'inci madde. vayınlann nasıl engelleneceğini öngörmektedir. 28'ınci madde bununla bltmiyor; devam edelim: Haklm hiikmünden 8nce ve tespit nltell&lnde olarak söz konusu sfireli yayının durdurulmasım kararlaştırabilir. Kapatılan veya durdurulan sfireli yayının devamı nlteliğlni tasıyan her turlü yayın yasaktır. Bunlar hakim karan ile toplatılır... Basm özgürlügünü yok edecek filçüde smırlayan bu madde nasıl isleyecektir? Bir gazetede, yayın yolu ile slyasal nltelikli bir suç işlendigi kanısma vanlırsa. davn sçılacaktır Siyasal İktidarlar. genellikle kendl siyasal kararlannı elestiren her törlü yayını Devletîn güvenlliH* ile ilgili görme egilimlndedhier. Söz gelişi, 24 o<ak kararlannı eleştiren yazarlar, bu kararlann «Baş mîman tarafmdan «îdeoloiik görfiştaaımakla suçlanmışlardır. Bu doftrudan do&ruva «Benl elestirenler komünisttir» anlamma gelmektedir. Ceza vasasmm sınif egemenliglni vasaklayan I42'lnd. hükümetin manevi kişiiiği ile ilgili 159 ve devlet templlerini dinsel amacla değiştirmevi vasaklaynn les'öncü maddeieri, ceza ynsami7ds. «Deyletln şahslyetfne karsı eürflmler i?e HsrM boTumflndedir. Taslakta yer alan «Cumhuriyet'în temel llkelerlne» aykınhk da bu maddelerl çlfcneven suçlardan olugmaktadır... Somutlaştınrsak. iki kez 142'tnd maddeden. lki kez, 159'uncu maddeden, ikt kez 163'üncü maddeden mahkum olan bir sazete. «temelll» olarak kapahlabilecektır. «Basm hürdür. sansür edllmez» diye baslayan 28'incl maddede aynca. Devletin iç ve dı» güvenli&ini, fllkesf ve milletl ile bfltünlü&önü tebdlt edrn veya sıır Işlemeve, avaklantna veva isvana tovtk eder nitelikte olan veya devlete ait gizli bilgilere iliskin bulunan her türlü haber ve yazıyi. hangi sıfatla olursa olsun yayınlanmacı amacıyla baıjkal»rma verenler ve bunlan aynı amaçla baaanlar v« bastıranlar, dagıtım gerçeklesmese bile, bu surlan» ait kanun htlkflralerl uyannca sorumlu o'uvorlar. Bu hallerde tedblr yoluyla da dağitım onlenebllir...» «Devletin ic ve dış «rüvenligi ceza yasami7da. •Devletin arsıulusa! şahsiyetine karşı cürümler» baslıftinda toplanmış. 125145. maddeleri arasında kalan virmi maddedir. 141 ve Uü'inct maddeler bu bölümde yer alır. Bundan sonra •fkincl ftaıl gellr. . Bu bölüm. «Devlet kuvvetlerl aleyhinde cürümler» başlıgı altında toplflnır. Anayasayı şiddet yolu 11« değiştirme eylemİ, bu maddede yaptınma baftlanır. 139 ve tea'Oncü maddeler bu bolümdedlr. Demek oluyor ki. bu suçları isleymlar. bîr vayımn baaılmış ve dağıtılmış olma kojulu aranmaksmn cezalandınlacaklardır. Anayasa maddestndo yer alan •Suç Iglemeya... tefvik eder nitelikte» deyisi d# her törlö yayını yasak kapsamı icirıe alacak genlşliktedfr. Basın yolu ile lçlenen suçlar, bu yayınm birden çok klşiye ulasması halinde islenmis sayılır. Anayasa taala£ı bu kurah da terketmi» bulunmaktadır YeDiden «Dflşunce acıklama ve yayma özpurlOğü» ile ilgili 2a'mcı maddeye döneiim. Madde. daha önce, Anayasa Komisyonu Başkanı Prof. Aldıkaçtı'nm Yönetlm Kurulu Ikinci Başkanhğı yapttğı Tercüman Gazetesl'ndeki yayından ögrendlglmiz gibi «Ekonomlk hayatı etkileyecek gerçek dışi ve «a' mansi' haberlerin önlenmesi» amacı ile «tJüşönceyl y»yma ve yayın Özgflrlüğü»nüTi smırlanabileceğini belirttrıektedir. Yins 24 ocak kararlarm? flrnek Bİırsak. bu kararlardan hemen sonra. «Bankerlerln batacagt şirketlerin Iflas edeceftf, halkrn dolandınlayatırımların ve Oretimin duracağı» yolunda eyl acıklama 5zgürlügü»nü kullanmak mümkün olamayaraktır. BOtün bunlardan sonra. Anayasa Komisyonu Baskani ve Tercüman Gazetesi aahibi Kemai llıcak'ın vektll Prof. Aldıkaçtı'va «Nlçln bu maddelerln basına, basın hürdflr, diye yaııyorsunuzı hOr degrildir, dedlkten lonra bu sınırlamalan ardarda dlzseydinlz, daha uygun düsmez mlydi?» demekten kendimtzi alamıyoruz... Tartışmaya devam edeceftlz... ANAYASA TASARISI ACIKLANDI (Baştarafı 1. Sayrada) TOTDIU iş sözleşmeleri ile ilgili maddede, «roplu iş sözleşmelerine kanun hiikümlerine aykııı, bunlan doj^lştlrcn veya kaldıran hükümler konulmaz» denilerek, aynı işyerinde aynı dönem ıçın bırden fazla toplu is sözlfşmesi yaDilanaayacagı da ifade edildi. Lokavtı Anayasal hak olarak gören tasarıda, «Sivasal aıııaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve lokavtı. genel grev ve lokavt, IŞVCTİ Işgali, verim düsürme ve direnlşler yasaktır» deniliyor. Tasan ile. kliçük işyerlerine gre» ve lokavt yasağı konulu yor. Tasannın Vasın özeürlüSü ile ılgiü bölümünde, «Basın hürdtir. sansiir edllemez» ıfadesine yer verildikten sonra, devletin ıç ve dış güvenüği, »i'kesi ve milletl ile btitunlüğünti tehdit eden ya da suç işlemeye. ayaklanma veva isyana teşvik niteliğınde o!?n veya devlete ait grzli Oil?(lere lüskin bulunftn her türîü t.absr ve yazıyı, hangı sîfatla olursa olsun, yavınlanması amacıvla başkalanna verenler ve aynı aroaçla basanlar ve bastıranların bu suçlara ait kanun hükümlerir.e göre suçlu olacakları belirtildi. Herkesîn dilışUnop ve kanaat rizgürlügüne sabip oldugu kavdedilen Anayasa metnınde, «DSşunceyi acıklama ve yayma ÜızKÜrlügü» biçiminde de bir maddp yer ahyor. Bu madde, düîiince ve kanaat özgürluklerinin kullanılmasını şu koşullara bağlıyor: «Bu özîürlükleriıı kullanılması. suçiann önlenmesi. «ııçlulann cpzalandınlması, başkalannın söhret veya haklannm. özel ve aile ha.vatlannm ve meslek mrlnrının korunması, devlete ait gizI! belgelerin acıklanmaması, ekonomlk hayatı etkileyecek gerçpk dışı \f\& zamansız haberlerin önlenmesi. yargılama görevlnln amacına uygun olarak yerine getlrllmesl ve gençiigin rararlı alnm ve davranıslardan korunması amacıyla da simrlanabillr.» Demek kurma öEgürlüğtinden de söz edilen yeni Anayasa tasansında, önceden iztn alınmaksızm demek kurulabileceği belirtılerek. bu konuda şu sınırlamalar getiriliyor: «Dernekler, sijnsl amaç güdeuıezler, siyasi faaliyettc bulunamazlar. slyasi partllerden destek görmez ve onlara destek olamazlar. Sendikalar. kamu kurumu niteliğlndpkl meslek kuruluşvı ve vakıflarla bu amaçla ortak harrket edemezler.» Derneklerfn, sendikalarm ve kamu kurumu nitelijindeki meslek kuruluşlannın «Kendl konu ve amaçlan dısında toplantı ve K&sterl yüriıyüsü yapmaları» vasaklanan tasarıda, «Bu kuruluslann konu ve amaçları dısmdaki toplantı ve (österl yürüyüşlerine katılamayacakları» da ifade ediliyor. Tasanda, yonetımin hukuka uygunluğunu, duzenli ve verımli şekilde ylirütülmesini ve geliştirilmesini saglamak amacıyla, «Devlet Denetleme Kurumu» oluşturulmasına ilişkin bir maddeye de yer verildi. Sılahlı Kuvvetler ve vargı orEanlannı Devlet Denetleme Kurulu'nun görev alanı dışında bırakan Anayasa maddesinde, kurulıırı dokuz üyedpn oluşacağı vurgulandı tdarenin eylem ve işlemlerıne karşı yargı yolunun açık oldugu belirtilen Anayasa maddesinde, Cumhurbaşkanrnın, Anavasa' da tek başma yapaca6ı öngörülen İşlemlerinin yargı denetimi dışında tutulacağı belirtildi tdari yargı organınm, idare ile kamu görevlisı arasındaki sörev degiştirme ve nakil işlemlerıne ilişkin davalarda yürütmeyi durdurm'a kararı veremeyeceği öngörülen maddede, ancak, iki av içinde davayı esastan karara bağlamakla yükümlü olduğu yaztlıyor. 9 Devlet Dsnetleme Kurumu «tnkilap Kanunlannın Korunması» başlığı ile yer alan maddede Atatürk döneminde çıkanlan 8 kanunun Anayasaya aykınlığmın ileri sUrülemeyeceğine yer verildi. Anajasa tasarısının son hukümler başlığında ise anayasanın degiştirilmesi hükmü de yer alıyor. Buna göre Anayasanın değistirilmesi TBMM'nin üve tam sayısının en az üçte biri tarafından yazı ile önerilebilecek. Üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile anayasa değiştirilebilecelc. Anayasa tasarısı üç kısımdan oluşuyor. Birinci kısırn genel esaslar, ikinci kısım temel haklar ve ödevler, Uçüncii kısım Cumhuriyet'in temel organlan başlıklarını taşıyor. Anavasa tasarısı toplam 200 maddeden oluşuyor. # İnkilap kanunlarmın korunması # Anayasa'nın decjiştirilmesi 9 Basın özaürlüqü 0 tdarenin yargısal denetimi 9 Kac bölümden oluşuyor? $ Dücünce ö^aürlüaü • Yerel vönetim seçimlerinin be? yılda bir yapılması önKörilİPn metinde, «mahallt Idare hizmetlerinln görilln^esi amacıyla bu 1dareler arasında merburl veva ihtiyari biriikler kurulması kanunla cH'retılenir» denildi. Memurların ozlük haklannm kar.unla düzenlenecefti belirttIpn tasanda, «memurlar ve dlğer kamu gürevHIerl Anavasa ve kannnlara sadık kahnarak ülke yaranna faaliyette nulunmakla yilkftmlüdürler» biçiminde bir maddeye yer verildi. Memurlar ve dlğer kamu görevlileri, Anayasa metnme gdre, sivasi partilere ve sendikalara piremeyecekler. Memurlar ve dığer kamu (rörevlileri, Rörevlerini yerine (tetirirken, vatandaşlar arasında sivast kanaatlerlnden dolayı herhangl bir aynm yapamayacpklar, bu esaslara avkırı hareket ettikleri mahkeme kararı ile s"Mt nlanlar kamu hizmetinden temelli olarak çıkanlacaklar. Ta«!İa§ın «tahll servetlerln ve kaynakların aranması ve Işletîlmpsî» baçlı5ı altındaki bölümünde, «tabll servetler ve kaynaklar devletin hükilm ve tasarrufn altındadır» denilerek. bu konuda şu esaslar getirilivor: «Devletin öncelikli arama hakkı vardır. özel tesebbü«On arama şartlart kanunla düzenlenir. Kanun hıı aramayı teşvik eder. Tabll servptlerin ve kaynakların laletilmeslnde öncelik devlete aittir. örr] te^ebbüslpıin aramalan sonunda bulduklan kaynî>klann işletmr Iıaklan saklıdır.» Ünlversitelerin bilimsel öaerkliğe sahip kamu tüzel kişilen olduklnrm'ı belirten Anavasa tasarısında, «Ünlverslte Sgretlm ttye VP yardımcılar'nın görpve alınmalan, vükseltilmelprî ve görevlerine son verilmesi bilimspl özprklik esasma söre düzenlenir ve kendl oreaıtJarınca yflriitiilür» denCdi. Avrıca bu^ düzenlemede iiniversiteler arasında ihtiyaca göre ÖJrstim üve ve yardımcıiarının Körevlendirilmesinin sağlanması da yer alıyor. Tasanda yüksek okullarm bilimsel alanda tiniversiteler ile isbirligi yapmaları öngörtlltlyor. Radyo ve TV istasvonlannm devlet ellvte kurulaeaemı belirten rr.Ptinde, RadyoTV idaresi genel mlidürü ile yönetim kurulu üvPlerinden üçünün Cumhurbaşkam'nca atanması esası bei Anayasa tasansmın bir başka maddesinde TUrk Dil Akademi«i kunıiması önsörülüvor, Cumhurbaşkanı'nca seçilecek 40 Uveden clusacak Türk Dil Akademisinln çalısma usulleri, yetki VP özlük işleri kanunla dtlzenlenecek. Yerel yönetimler GREV SÜRESİ (Bastarafı 1. Sayfada) ni korumak amacıyla sendıka kurma hakkına sahin oldukları, sendikalara üye olma ve üyelikten aynlmanın serbest ol dugu belirtiliyor. Bu konudaki 55. maddeye göre, isçiler ve ışvprenler birdeii fazla sendikava üye olamayacaklar. Bu bölümde ayrıca sendikaların tüzükleri yönetim ve işleyışlerının demokratik esaslara aykın olamayacağı ifade ediliyor. Sendikal faaliyetlerle ilgili bir sonraki maddede ise. sendikaların 12. maddede' sayılan ger.el sınırlama nedAılerine aykırı hareket edemeyeceklerl hük me bağlanıyor. Başka bir deyışle sendikalara 12. maddede sayılan, «Devlefîn iükesi ve milletlyle bölünmez bütttnlügtinü, Cumhuriyet'în. milli gflvenllgin, knmu düzeninin. genel asaylşln, kamu yararının, genel ahlakın. genel ssghgın ve başkalannın bak ve özgürlttklerlnln korunması amacıyla» sınırlama konulabilecek. Genel sınırlamalar dışında ise, 56. maddede getirilen sendikalarla ilgili özel sınırlamalar da var. Bunlar da siyasi amaç güdülmemesl, siyasi faaliyetde bulunulmaması, siyasi partilerden destek RÖrülmemesi, siyasi partilere destek olunmaması, dernekler, kamu kuru mu niteliğindeki meslek kuruluslan ve vakıflarla bu amaçlarla ortak hareket edilmemesi. Maddede getirilen bir başka yenilik de üyelerin aidatları sendikaya doğrudan ödemeleri. Bu maddede aynca, «sendikal faaliyette bulunma, i ? ve rlnde çauşmamayı haklı gösteremez» deniliyor. Bir sonraki maddede de işçi ve işverenlerin karşıhklı olarak Ucret ve çalısma sartlarmı düzenlemek, amacıyla toplu iş sözleşmesi yapmak hakkına sahip oldukları kaydedîliyor. Buna göre toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılaçağı kanunla dü zenlenecek, sözleşmelere kanun hükümlerine aykın, bun'.arı değiştiren veya kaidıran hükümler konamayacak. Aynı maddenin sonuncu fıkrasma göre ise aynı işyerinde aynı dönem için birden fazla toplu iş sözleşmesi yapılamayacak ve uygulanamayacak. GREV VE LOKAVT Grev ve lokavt haklan ile ilgili 58. maddede bu haklarm iyi niyet kurullanna aykın tarzda ve toplum rararına ve milli serveti tahrıp edecek şekilde kullanılamayacağı beürtilerek grev esnasında grev uygulanan iş yerinde işçilerin yap tıkları zararlardan sendikanm sorumlu olduğu kaydedilıyor. 58. maddede aynca «Siyasal amaçlı grev ve lokavt, dayanısm ı grev vc lokavtı, .^enel gTev ve lokavt, Işyerl işsali, verlm dfişürme ve dlrenlşler yasaktır, müeyyldelerl kanunla gösterillr. Greve katılmayanlann işyerinde çalısmalan hiç blr sekilde engellencmez.» deniliyor. Bu bölümde getlrilen önemll bir yenilik grev VB lokavtın yasaklandığı ya da erte'.endiSi durumlarda uyuşmazlığm YUltselE Hakem Kurulu'nca çözümlenepeğine ilişkin bir hüküm, YHK ile ilgili 149. maddede, grev ve lokavtın 60 gün devam etmesi halinde taraflardan birinin ya da Çalışma Bakanlıftı'tım basvurusu tizerlne taraflar arasmdaki uyuşmazlıth Kurul'un kesin olarak çözümlemesi öneörülüyor. YHK. anlasmazlıklan S8. maddede öngörülen hallerde de başvuru olmaksızm ve 60 günlük süre kullsnılmadan dog rudan kp.sin olarak çözüme bag layabllecek. Yeni Anavnsa'ya gör» en çolc 10 isçi calıştıran kücük işyerlerinde toplu iş sözleşmesi, grev, lokavt yapılması yasaklanıvor. Bakanlar Kurulu bu işRÜsre uygulanacsk uygun çaltşma şartlarını toplu sözlasme dönemlerine göre açıklayacajt 9 Memurlarla ilgili hükümler # ToDİantı ve dernek kurma • Tabii servetler ve kavnaklar # Ekonomik ve sosyal hayat Anayass tasarısında, ekonomik ve sosyal hayatın düzeni ile ilgili bölümde, piyasa denetimi,, tUketicmin korunması, Ucret, aylık ve sosyal yardımlar gibi bölümler yer ahyor. Bu bBlümde yeralan 60'DCI meddede, «Devlet. öırel teşebbüs faallvetln rekabet koşulları uyannca yar3rlı yönde geüşmelerlne yardımcı olur ve piyasalarda füli veya anlj?ma sonucu tekellejme ve kartelleşmeyl önler» deniliyor • Yüksek Okullar # Ücret ve maaş Asgari ücret Ue ılgilı maddede ise, «Ücret ve sytığın emefrin karşılığı olduğu» belirtilerek, söyle deniliyor: «Devlet biitün çalışanlar arosındakl ve özelllkle kamu kurum ve hurulu^larında memur ve Ifçi statiisUnde çalısanlann aldıklan ücret aylık ve sosyal yardımlardakf dençeslıliklerl lıakkanlyete uygun bir hiçlnıde gidermek amacıyla gerekll önlemlerl alır.» Yeni Anayasa tasansmın iklncl böIUmUnde yürütme erklnden BOZ edlliyur. Tasan, Cumhurbaçkanmm mllletvekiIJ seçılme yeterliğine sship Türk vatandaşlan arasından yedi yıllık bir süreyle seçilebileceğinl öngörüyor. Bir kişl arka arkaya ikl ke« cumhurbaşkam seçılemeyecek. TBMM tiye tam sayısının üçte iki çoğunluju ve gizll oy ile seçilecek cumhurbaşkanı seçlmin.ln, yirmı jünde tamamlanması gerektıği dlle gettriliyor. Cum'ourbaçkanmın görev ve yetkileri arasında, Anayasanın uygulanması, devlet organlannın düzenU ve uj'umlu çshşması gibi konularda kendisüıe gözetim gdrevi veriliyor. 20 Uyesi devlet ve millete üstün hîzmetlerde bulunmuş kişiler arasından Cumhurbaşkaru'nca seçileoek «Devlet Danısnuı Konseyi» llyelerinin 75 yaşını asmamıı olmaİAn hukme ba|lanıyor. «Devlet Danısma Konseyi»olri görevleri söyle sıralamyor: •Cumhurbaşkanmca istenilecek konulard» incelemeler y»pmak ve eörüş blldlrmeic. Cumhurbaşkanırun Anayasanın 109'ncn nuddesl g«reğince k»nunlsn bir daha gdrüşmek fizere TBMM'ne geri gflndenne yetkisini kuUsnmasından önce görüş bildirmek.» Devlet Danıştna Konseyi"nin doğaj baskanmm eumhurbaşkanı olacağı ifade edilen tasarıda. konseyin ça|ı»malannı kandi yapacagı tuzüfa göre uygulayacağı bildjriliyor. Başbakan ve Bakanlardan oluşan BakanJar Kurulu'nun görev v« vetkılerine ilışkin maddede. «Başbakan, Oumhurbaçkanınca, TBMM üyeleri veya mllletveHıli seçilme yeterliğine »ahlp olanlar arasındaıı atanır. (Jsulutıe uygun olarak cumnurbaskBiunca «örevine son verllcbilir» hükmü yer alıyor. Anayasanm ılgilı maddelen uyannca verilen güvensuîlik oyu ilo Bakanla» Kurulu dü5,müşse, Başbakan'ın Cumhurbaşkamndan meclıs seçımierinın yenilenmesıni ısteyebileceği belirtilen tasarıda, «Düşürüleıı Başbakanın seçimlerin yenllenmesinl istemesl ve yeni Bakanlar Kurulu'nun 30 giut tçinde kıırulamaması haiinde Cumhurbafkanı, TBMM Başkanı ve Cumhuriyet Konseyi başkanınu danışarak, seçinılerln yenilenmesini istejebilir» denildi. • Radvo ve TV Cumhurbaşkanı seçimi # Türk Dil Akademisi # Meslek kurulusları # Devlet Danısma Konseyi Tasan, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarmm kanunla mavdRna getirilecegini esasa baglıyor. Tasanda bu kurulujlann ttizüklprl yönstim ve isleyislerinin d»mıokratifc esasa aykırı olamavacagı belirtilerek, «kunılus amaçlan dısında fanl'ret gösteremezler. Meslek kurulusları siyaset ile uğraşamazlar. Siyasi partiler, lendikalar ve demeklerle ortak hareket edemezler» denildi. Bu maddeâe. kamu kurum ve kurulusları Ue KÎT'lerde devamlı olarak çalışanlann meslek kuruluşlanna üye olameyacaklan da öngörülüyor. Bu kuruluslann b a n dunanlarda, «suclann önlenmesi bakmundan geclkmMlnde aakınea bulnnan hallerde mahalH en büyfik mülM amlri h&Hm karanna kadnr meslek knmlnsnnıın seçtlmlş orfsnlarmı görevden uıaklaştırabllir» biçiminde Wr jnaddeye yer verlldi. DEVLETE AİT (Bastarafı 1. Sayfada) kamu düzeninin, Atatürk llke ve Inkilaplarınm. temel ahlâkın, baskalarınm çöhret ve haklannm, »zel ve alle hayatlannın grizlillginin korunması ve suçlarm bakımlarından da safcmca bulunan hallerde fcanunln yetfcflf kttınan m^relin pmrfy le tonlattinlabllir. Toplatma kararını veren mercl, bn karannı en per 24 saat ioinde vetkill hâkime biidirir. Haklm bu kararı en reç (İç gün IHnde onaylader» edilebllecett V» Isletme çalışmaktan alıkonulabilecek. Kamu tüzel kişilerintn ellndeki basımdışı kitle ha berleşme araçlarmdan yararlanma hakkını düüenleyen bir bagka maddede ise aynen şöyle deniliyor: «Kl şiler ve sivasi partiler kamu tüzel kişilerinin ellndeki ba 5in dısı kitle haberlesme ve yayın araçlarmdan yararlanma hakkına sahipür. Bu yararlanmanın sartları ve usulleri demokratik esaK lara ve hakkanbet ölçüleri ne uygun olarak kanunla düzenlenir.» Yenl Anayasa tasarısının basın yayın özgürlükleri Jle ilçUi son maddesl dtt?Pİt me VP cevap lıakkını yor. Bu maddfde. me re ccvap hakkı ancak Jtlşflerin h^yslypf ve şereflerlne dokunulması veya fcendllerl İle IİRİII freıçp'Ve aykırı yayınlar yapılmn"ii îıallerlntle tanınır vp kıınıın la düzenlenir» denillyor. 0 # Bakanlar Kurulu Haklmlik teminatım hükme bağlayan maddede hakimlerin mpslekten çıkanlamayacagı, «7 yasını bitlrincsve degin hizmet görecekleri yanldı. Yargı yetkisinin meslekten hâkimler eliyle yürütüleceğ' ifade edilen bir başka maddede ise, iş, çocuk, idare vp vergi mahkemelerinde zorunluluk nedeniyle meslekten olmaymlann da görev alacakJarına dikkat çelcildi. Yarqı ve yaraıc temlnatı Seçimlerin yenilenmesi # Kamulaştırma Tasanda devlet ve kamu tüzel kişilerinin kamu yararının g«rekfirdiği hallerde kamulastırmava yetkili oldugu bplirtilerek, «kamulaştırm» rayiç bedel üzerinden ympılır. Rayiç bedelln hesaplanma, tarz ve usttlleri kanunla helirlenlr. Kamulaştırma bedell keslnttsİR ve nakten ödenlr» denlliyor. Devletin iç ve dış güvenliğini llgilendiren suçlara bakmak üzere Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulmasını öngören yeni tasan, DGM kararlanmn temyiz yerinin Yargıtay oıacağını vurgııladı. # Devlet Güvenlik Mahkemeleri maassa, loplatma hükürasü» kabr. kararı , Başkomııtanlığın Cumlıuroaşkanı tarafından temsil olunacagını belirten tasan, Genelkurmay Başkanımn Bakanlar Kurulu'nun tekhfi Uzerıne Cumhurbaşkanınca atanacağım esasa bağlıyor. Milli Savunma Bakanlıgı'nın görev ve yetkilerinin Genelkurmay Baskanlıjı ve Kuvvet Komutanlıgı ile iliıkileri konuüunda yasal dUzenleme yapılacagı kaydedıliyor. Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanı # Askeri yaraı 9 Askerl yargmm askeri mahkemelerce yurütülsceğî esesı getirllen tasanda, askeri mahkemelerde üyelerln çogunlujhinun Jıa» kimlik niteligine sahip olması öngörülüyor. # Olağanüstü yönetim usulleri Yeni Anayasa, olaganuatü halleri iki batlıkta bellrtiyor. Tabii afet ve ağır ekonomik bunahmlar nedeniyle olağanüstü hal ilan edileceğl ifade edilen tasarıda, siddet olaylarınm yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddı şekilde bozuiması nedeniyle de olaganustü hal ilanı mümkUn görülüyor. Bu konudakl düzenlemede, Anayasa ile kurulan özgür demokratik düzeni veya temel hak ve özgürlükleri ortadan lcaldırmaya yönelik yaygın siddet hareketlerine ait ciddl bellrtllerln ortaya çücması ya da siddet olaylan nedeniyle kamu dlüseninin ciddi sekllde bozuiması hallerlnde de Cumnurbaşkanı başkanlığmda toplanan Bakanlar Kurulu'nun, yurdun bir ya da birden fazla öölgeslnde ya da bUtununde süresl iki ayı geçmemek Uıere olaianUstU hal ılan edilebilecegl dile getirild). Olaganustü hallerle Ugili düzenlemenin yer aldtğı metin«e bu lconuda su yöntem öngörülüyor: «Ekonomlk nedenlere dayalı olaganustü hallerde vatandaslar Içfn fetlriJecek p a r g ı mi\ v e çalışma yukümlülükleri fie olaganüsttt hallerln her tttrii içln geçerll olmak fizere Anayasa'nın 14'ttncü maddeslndekl llkeler doğrultusunda temel hak ve özgttrlöklerln nasıl aınırlanacagi veya naad durdurulacafı, halin Rerektlrdlği Hnlemlerl alabllecekler ve bunlara verilecek yetkiler bamu görevlilerinin durumlannda yapilabllecek değiîiklikler ve olafanUstü yönetlm asttllerl öncelikle olağanüstO hal tyutanıında düzenientr. Olağanüstü hal süresince Cnmhurbaskanı Bakanlar Kurulu İle bfrllktp olaganustü hal kanununa dayanarak. durumım gerekli kıldığı konularda kanun hiikmünde kararnameler çıkaraWllr.> ALDIKACThYÜRÜTME • • (Baataran 1. Sayfada) ' «YUrUtme kuvetlendlrtlmlftlr. tcra lki baslı bir rrjlmdir. Devlet Bajkanı'nın etlrinlljti art tirılmıstır. Bakanlar Kurulu oIsftanüstü bal llan edebllecektlr. Ya»a eücünde kararnameler çıkararak ola£anttntü bal llan edebllecektlr. Tabll bu kararnameler vasama orKanının denetlmi «Itında olacaktır. Klfl bak ve hürrfvetlerl 1961 AnavnMKi'ncla çprektlji srlbt diizpnlenmfsti. Anoah. bazı boş luklar varrtı 1061'ln ruhun» dnkunmadan boshıkları kaldırdlk. Sosyal devlet kavramı oldu&\} Rİbi konınmuştur HaUS daha da Ileri eidllrrek herke< 8İn huzur içinde el ele blrlik. te viirünıpleri »a«lanrnak Isten mljtir. Anavasa'va bazı veni kurumlar eptlrilmlştir. Bu knrumlar Devlet Oanışma Konsevi, Ekonomik ve Sosval Konspv. Yük«ek Hakcm Kurulıı. Ocvlpt Oenp»lemp Kurulıı Tiirk T I M dPmisi'Uir Yüre Divan ver de yareıtav'a haHnnmısfır GpnçH&e hii\ük Bnem verllmistir Gençlik ve sporla ileiH vpni hilkümler eetirilmi?tir. Dpvletin eençlprie meşsrul ol« ması. onları miipteİB hantaltklardan komması lcln devletin fonkstvnmınu artttrmBvı ııv|{un hıılrlnk Sakatlar ve yaslılarla iİRİII hükümler ePtlrllmistir. Vahancı ölkelerdpM Igcllerln »orunlanna pğilinmiçtir Bir eün ynrda dönüîilprinin hazirlanma sı. I? sahalan hazırlanması, sosyal hayatlannın gellştlrUme•t hükilmlere b»flanmı»tırj» Anayana Komlnyonu Baskanı Prot. Orhan Aldıkactı, baaın toplantısında daha tonra gu«teollerln sorularını yanıtladı. Prof. Aldıksçtı İle RaMteciler arasında su lconunma geçtl: 52 sayUı kararuı kmlkman fereklr ml •Isoe? YANIT: Bu nuauıta yetkili değlllm. Herhalde Danısma Meclisfndeki tüm mUzakat»ler iç tUzük gereSince yayınlanacaktır. Anavasn metnl elimize 10 daMka ffnce Rpçtl. o nedenle bir Inceleme vapamadık. Bir süre. sonrm haıın toplantı»ı dil renleverek Korulanmın y«nıtlar mınnız? YANIT: Bayramdan aonra böyle birşey yapabUlriz. Anayasa İle yeni kurumlar gptirildl. bunların nltellkleri nedir? YANIT: Devlet Danısma Konseyi ile Ekonomlk vs Sosyal Knnsey istişari nitellktedir IVfilli Gövenllk Konspvi'nin metinde vapacnjh değişikllgin oiçuntt nedlr slzce? YANIT: Bu konuda biçbir şey divemem. Komisyon Uyeieıi ne *aman varda dağilacakiar? YANIT: Komisyon'un görevi simdilik bltmiştir. Bundan sonra Danısma Meclisl yetkllldir. Halka Inmek içtn aaman daha erkendir tstişari de olsa neden Devlet Uanısm» Knnseyfne Ihtlvac duyuldn. YANIT: Gerekli görüldü. Ben bunu 1975'de ortaya atmıştım. Tasanya göre, Anayasa Mahkemesi 15 üyeden oluşacak. Anayasa mahkemeslnin görev yetkileri ise şöyle: «Kanunların şekll bakımından denetlenmesl genel olarak son nylamanın öngörUlen çogıınlukta yapılıp yapılmadığına. anayasa degişlklikleıinde İse (...) maddedeki tedblr ve oylam» çofunluçuna ve Ivedilikle görüsülemeyeceğl şartına ııyulup uyuımadıgın» Inhisar eder. Sekil bakımından denetleme. kanunun yayinlanması süresi lclnde CumhurbaskRnı'ncii ve TBMM üyelerinln beste blri tarafından talep edilebllir. Kanunun vayımmdan sonra sekil bozuklujfrına dair Iptal davası açılamaz. Defi' yoluyla da ileri sürülemez.» Tasannuı bir maddesinde ise, «Anayasa'ya aykırılığın dljfer mahkemelerde ilerl süriilmesl» başlıgı yer alıyor. Buna göre bir davaya batanakta olan mahkeme, uyeulanacak kanun veya kanun hükmündeki kararnamenin hükümlerini Anayasa'ya aykın görürse veya taraflardan birinin ileri sUrdügü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kamsma varırsa, anayasa mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakacak. Anayasa Mahkemesinin verdigi red kararımn Besmi Gazetede yaymlanmasından sonra, (İç yıl geçmedikçe aynı konuda anayasaya aykırılık iddiasıyla tekrar başvuruda bulunuiamayRcak. Anayasa mahkemesinin iptal kararlannuı gerıye yürütüıemoyeceği ifade edilen metinde, «Anayasa mahkemesi bir kanunıı ya da bir kanun hükmüntt Iptal ederken, kanun knyucu glbt hare"»tle yeni uygulamaya yol açaeak biçimde hiikilm tesin edemez» görüsUne yer verildi. Danıstay. Sayıştay, Yargıtay. .Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek tdare Mahkemesi ve Uyuşmâılık Mahkemesi gibi adli kunımlara yer verilsn anayasa, tasarısında hâkimler ve savoılar yüksek kurulunun, «mahkemeierin bağımsızlığı ve hâkimler te"i'natı esasma göre kanunlar düzenleveceği» belirtildi. Anayasa Mahkemesi SUrell ve süresi» yayınlann ıno «oruıturma ve ko vuşturması nedenlyle «ant ve müsadereslnde erenel hil kümler uygulanır.» Basm yaym ile llgil! dü zenlemede sürell yaymların devletin ülkest ve mll letlyie bölünmezllftlne. Cum huriyet'in temel ilkelertne. milli güvenlige ve srenel ah lftka aykın oJmasmdan do layı mahkumiyet hal1nd»î bazı yeni düzenlemeler bu lunuyor. Ayrıca. «blr yıla kadar geçici olarak ve bu suçlardan blroVn faıla tnah knmlyet halinde geçici veya temelli olarak kapatılmasma karar verlr..» deniliyor. Anayasanın bu mad deslnde haklmlere «Rüktnnnden önee de tedb'r niteHfHnde olarak n»z!tonusa sürell yayının durdvrulması» hakkı da veriHyor. Ma«J dede «Kapatılan veya durdurulan sürell yayımın de vamı nltellğlnl ta«yan her türlü yayın yasaktır. Bunlar haklm kararı He toplat tirıhr..» denilfyor. Basın ozgUritiklert ile IIglli bir başka maddede sü reli ve süreslz yayın konusunda getirilen kısıtlamalardan sonra «Sürell vey» süreslz yayın önceden Izin alma ve mali temlnat yatır ma sartına haglanamaz» htikmü yer alıyor. Bu madoede ayrıca şöyle bir hüküm de yer alıyor: «Sürell yayınların çıkarıl ması, yayım «artları mall kaynakları ve frazeteciük mesleğiyle İlgili esaslar ka nunla düzenlenir. Kanun haber. düşünce ve kanaatlerln «erbestçe yaytnianma sını engelleylci veya zorlaş tıncı slyasal, ekonomik. mall ve teknlk sartlar koya maz.» Bu bölümde yer alan ntr başka maddede ise geçici veya temejlt olnrak kapatı! masma karar verilen süre 11 yayının basıldığı basımevi ve eklfntUerl suç aleti olduğu gerekçesiyle müsa Pazcroyun BU ŞİİK KtMtN? llk ıkı satır Rıfst UZA/ «Utancımı Anlatıyoruuı» Ikıncı ıkı satıı Mstin til oglü «Çıngırak» Üçuncu ıkı hatır ilhan Be>k «YaşadıkçaSon ıkı sntır; SsoîihTttın Kudret Aksnl . «19:ja Yazı» NE VAR NE COK? Tkınr: ve ııçunrıı mm celflr abpredekı HıMın harflerı ıcenyor OVSH bırıpri tumrfdp K lıar fi yok • Mali hükümler Herkesin kamu giderlerine katılması olarak tammlanan verginin adaletli ve dengeJi dağılınunı mallya politfkasının sosyal amacı olarak bellrleyen tasarıda, T.C. Merke» Bankası kaynaklarının hazinenin naklt ihtiyacını karşılamak için doftrudan veya dolayh kullamlamayaeağı hükme bağlanıyor. T.C. Merkez Bankası Başkanı'nm Cumhurbaslcanhgı'nca atanacağım hükme bağlayan Anayasa Tasarısı, Merkez Bankası'nı kambiyo denklestirme operasyonlan « e yUktlmlU talıyor. EVETHAYIR (Bastârafı 2. Sayfada) le ell kalem tutan, 'yazar', 'düşünür' dlye tanımlanabilecek başka bir kişi yoktu. Bir de geçnııs yıllan düşünellm. Hüseyin Cahit'lj, Falih Rıfkı'lı Necmettin Sadak'lı, Ahmet Emin'li gazete sorumluları. patronlan nerde. şimdikiler nerde! Basın vani kamuoyu temsflcisi diye, Devlet Başkanı'nm karşısına çıkanların toftu, ticaret şirketlerinin sahibi kimseler. bu arada işlerine kolaylık sa^lastn diye 'gazete' ticareti de yapmaktalar!.. Böyle bir 'kadro'dan, 'Devlet'e ulus'a önemll bir yarar gelir ml? Tevfik Çavdar'ın kîtabmı okurken bu türlrt düşüncelere dalıp gittim, Yüz elli yıldır özgürlük, demokrasi savaşımı içindeyiz, ama Sysiphos'un dramını duyan. düşünen Insanlar olarak sürekli yaSiyoruz. Dağın tepesine çıkardıgımız kava yeniden düşüyor gerisin geri haydi al baştan, al bastan Çoğu kez o kaya tepemize de çarpıyor, bunu da unutmamalı!... EVÎRMECE MFT.1H CFVDFT ANDAY SOZCUKLER # Ekonomik ve Sosyal Konsey Maliye, Sanayi ve Teknoloji, Tarım ve Orman. Çalısma Bakanlıkları, DPT Müsteşarı, Merke» Bankası Başkanı. ençok üyesl olan ışçi ve işveren Ust kuruluslannca seçilecek Uçer Uye İle Cumhurbaşkam'nca iktisat, sosyal siyaset ve hukulc alanlarındaki uzmanlardan «eçilecek üç üye olmak üzere İS üyeden oluşan «Ekonomlk ve Sosyal Konsey» yeni Anayasa metninde yer ahyor. Konsey, milli ekonominin istüırar içlnde gelişmesini sağlamak ve ekonomik ve sosyal polltika arasında dengevi kurmak, çeşitli ekonomik sektorler arasındaki uyum ve lşblrliğinl gelişt.irmek, çalısanlann Ucret. aylık, ilcramiye ve sosyal yardımlar arasjndakl denge ve hakkaniyeti saglamak amacıyla Bakanlar Kurulu'na öneride bulunacak, Grev ve lokavtların 60 gün sürmesi durumunda taraflardan birinin veya Çalışma Bakanhğı'nın basvurusu Uzerine taraflar arasındaki uyuşmazlığı kesin çözüme bağlamalt Uzere YUksek Hakem Kurulu oluşturulması tasanda yer alıyor. OKUROYUN • Yüksek Hakem Kurulu