Katalog

KÖLTOR YAŞAM btt \WertmfiUer, »28 doğumlu günümüz îtalyan sinemasmın I i liana Cavani ile bırHkte önde gelen kadın yo netmenlerinden. Öncelerı tiyatroda çalışmış, sonra Felllni'ye asıstanhk yapmış. 1884'de yonetmenlige geç mlş, 1971'de yaptığı «Onura Yaralanan Maden Işçisi Mimi'nin Öyküsü» filmıyJe dikkatı çekmış (Sonradan filmlerine uzun isımler koy ma alışkanhğınm da ılk or neği). «Aşk ve Anarşi», Wertmüller'ın guncel polıtık olaylan îtalyan usulu Ruldürunün ozelhklerıyle bağdaştırma çabalarınm bır diğer ilginç örneği.. Sonraki filmlerindcn «7 GüzellerSeven Beauties», ikincı savaş sırasında toplama kamp lannda geçen bır gülduru: Amerika'da VVertmüller'e bü yük başan ve ün sağlayan bu film, Avrupa'daysa top lama kamplan gibi bır ko nuyu gulduruye alot ettığı için ağır bıçımde eleştınlıyor. Bırkaç vıl once bır şen likte izledığim yıne Gıancar lo Giannini CVVertmuller'in baştan beri gözde oyuncusu) ve Candice Bergen'li «Yağrnurlu Bîr Gpcede ve Sâkin Btr Göğtin Altırida» ise, bıt mektükenmek bilmeyen bir aşk hikâyesiydi. yer yer ti pik ttalyan görüntuler, du rumlar ve tiplerle boşuna canlandınlmaya çahşılan.. Ve kişisel olarak Wertmüller'den sıtkımm sıynlması na yetmişti bu film.. Cumhuriyet 5 L USTA KOMPOZISYON AKTORÜ Gıanccrlo Cıanmnı, bugun Italyan smemasımn en usta oyuncularmdan ••Kan Davası»nda, bızde pek tanınmayan bu oyuncuyu <Masumlar»dakınden çok farklı bır kompozısyonda ızlıyoruz... Lina Wertmüller'in 1878' Ö» çevirdiği ve îtalyancası (burda yinelemniyecek den li) uzun olan fihni «Kan Davası* ise, yönetmenin tipîk özelliklerini bir kez da ha yineliyor. Bizde ilk kez fSinematek dışında) bir fil mi gösterilen Wertmüller, son filmlerinin başansızlıjnndan sonra bu filmde sır tını daha sağlam ve güvenceli kozlara dayamış. Kendi yazdığı senaryoda, sanatçu Kan Davası (Blood Feud) 0 Yönetmen: Lina Wertmuller / Oyuncular: Sophia Loren, Marcello Mastroianni, Giancarlo Giannini, Turi Ferro / İtalyan filmi (Emek, As). egıhyor. Sıcılyanm Roma kalmtılarıyla bezeh kuçuk bır kasabasında, kocası, son radan anlaşılacağı uzere po lıtik nedenlerden (balıkçıla ttalyan yakmtarıhınm en ilginç ve kannaşık bır do nemıne, 1920'li yıllarda Mus solini'nin iktıdara gelişı ve faşizmın yukselışi donemme nn sömüruye karsı dir«nişini desteklediği için) öldu rülen Tıtına, yıllar sonra koye donen sosyalıst &vukat ve pohtıkacı Spallone' nm, sonra da, yme yıllar sonra Amerıka'dan donen kocasının yegenı Nıck'ın ılgısını çekıyor Cınsel ar zulann gelenek ve namııs duvarına çarparak param parça oldugu bu gerı kalmış yorede, Sophia Loren'ın (hâlâ çekıci) çi7gılerıni to şıyan bır dula karşı duyulan bu ılgıde şaşilacak bır şey yok kuşkusu? Kocası nın katılı de dahıl film bo yunca tam 3 erkeğın saldırı sına ugrayan zavalh Tıtına, namusunu koruyamadığı gıbı, ustelık ılerıcı avukatla, Amerika'da tam 25 kışıyi haklamıs akrabası arasmda bir seçim yapamıyor, ikîsini bırden seviyor Bu arada Mussolinı ik tıdara gelmiş, nasyonalsosyalist partinin kaba guce dayanışmı sımgeleyen «ka ra gömlekliler» heryerde ge mi azıya almışlardır. Avukat Spallone de onlann sal dırısma ugrar, onuru (ve bi raz da vücudu) yaralanır. Bu arada, becerikli ve paralı Nick. hepsini Amerika'ya kaçırmak için gerek h girişimi tamamlamış, pasaportları ha^ırlamıştır. An cak Spallone intîkam almaya kararhdır, faşist katil Accicatena'ya karşı çılgmca öldürme deneyi trajedıyle sonuçlanacaktır. «Kan Davası>nda Wertmüller, daha once de dediğim gibi sırtını sağlam ve kı sa yoldan etkileyıci ogelere yaslamış, işını guvenceye almış. İtalyan sinemasmın başarısını kanıtlamış 3 buyuk oyuncusu, her ılerıcı ın sanm yüreğini kıpırdatacak açık bir kaba güç ve faşızm eleştirisi! Dangio/Nando de Luca ikılisinuı Guney îtalya'nm tüm acısını, huznunü içeren nostalfik müziğiyle birleşince ortaya kuşkusuz dayanıhnası güç bir film çı kıyor. Hele final bölümunu, onca ayn 2 dünyadan gelen, onca farklı deger ol çulerıne sahıp ıkı erkeğın bır an için aynı amaca yo nelmelermı havatlarıyla odemelerım anlatan o gorkem lı sahneyı begenmemek etkısme kapılmamak olanaksız gıbı sıncma Berlin Yanıyor (Battle of Berlin) 0 Yönetmen: Yuri Ozerov / Oyuncular; Mikhail Ulenov, Vasili Şuksin / Sovyet • Polonya Italya ortak yapımı (Dünya). rov, bunun ıçm olağanus tu bır butçeden. Kırıl Ordu bırliklerınden ve birçok ulkenın dekorlarından. oyuncularmdan ve teknık elemanlarından yararlamyordu. Özerov' un ozellıklerinden bıri de, savaşm en unlu kışilerını, hiç bır komplekse, çekınmeye duşmeksizm ken dılerme benzeyen kışılere canlandırtmasıydı. S atiJla dorsay ovyet yönetmeni Yurı Ozerov'un «Kurtuluş Lıberatıon> ısımlı 4 bolumlu dev fılmmın 4. ve sonuncu bolumu . Bır dığer bolumunu yıllar once «Tanklarm Savaşı» adıyla ıziedığimız bu film ıkmcı dunya savaşmm başlıca olaylarını, dramatizasyona ve «ysniden canlandırma>ya dayalı bi çımde anlatıyordu. Öze •Berlin Yanıyor» Ozer ov'un ve «Kurtuluş»un di ger bolumlerınm ozellikle rmı yınclıyor Ba7jsı sıyah beya?. bs^ısı renkli olarak çekılmış gorkem lı savaş sahnelori, Alman venılgısinın vaklaştığı gunlerm gerilımlı oyküsu. savaşın az bılınen veva unutulmuş bmbır ge lışımı, manevrası. ve ger çekten benzıven oyunculann kışılığmde karsımi 7n çıkan Stalın. Mareşal Jukov, Roosewelt, Eisenhower. Hıtler. Gobbels. Hımmler, Eva Braun, vs ozellıkle yakın tarıhp ve savaş filmlerine meraklı bır seyirci kesımi için kaçırılmayacak bır şolen . sırtlamp, «geri kalmış köy» peşme düştuğu gunümuz Türkiye'sinde Sman Çetın, çok ilginç, giderek gerekli bır konu yakalamış Herşpy lenyle. o?el hayatlarınm da. \ ucutlarmın da pn gızh koşelerıyle «toplumun malı» oluveren koylu / kentlı demedpn herkesın yanıbaşında yer alıveren Mu]de Ar'lara kımbıhr ne aşklaı na tutkular beslenmekte. ne duşler adanmakta Mazlum'un tutkusu da, ustelık, filmde açıkça (ve durustçe) belirdıgı gıbı oncelikle tensel fcınsel) bır tutku Doyuruldugu anda a.şka da dd nuşuverebılecek Ama top lumsal farklılıklar, cınsellıgın duvarlarını bır an ıçın de olsa yıkmaya 17ın vprse b'le bunun daha sağlam bır ıhşkıye (a^ka, evlıhge) dönusmesme olanak tanımıyor Sinan C,etın anlatımında bazı acemıhkler taşıyor hâ la Bazı sahnelerın ne anlattıgı amacı, tonu belırmıyor Sozgehmı smema kapısmda Ma<îlum"un kafasına bır yumruk yedıgı sahne veya Mujde'nın evınin kapısın da )lk kez Mazlum a gozuk tugu sahne gıbı . Baştakı film çekımı ve Mazlum 'un bunlara mudahalesı bolüm lerını de. bır guldurü fılmı sınırları içınde bıle ciddıye alma olanağı yok: Kameranın her sefermde oyuncular dan nerdeyse bır kîlometra uzakta oldugu boyle bir tek nıkle film değil, olsa olsa Brıgitte Bardot'un veya Jackie Kennedy'nin çıplak gü neşlenirken gizli resimleri çekilebıhr . Filmin genel tempo<;unda da duşuklukler, oturmamışhklar var... Ama bunlara karşın Çö" tın, temelde hem tılmı «çozumluyor», ınandıncı kılıyor, hem de kısjilıgını gosterıyor. çetuı ın ılguıç bır ozellıgı, sessızlıkleruı, susi kunluklann onemını, ışlevı' nı bılmesı. bunları kullanma sı. . Mujde nın Cuneytle ta lefon konuşmasmdan başlayarak Mazlum'la, s>evışma sının sonuna dek olan bolum (fılrnın en <cor ve de en başarılı bolumu), buna ornek .. Onem verdıgı bazı bo lumlen, çok uğraşılmış, o^ zenılmış bır kurguyla vermedekı başarısı da kayda değer: Mazlum'un ilk kez Mujde'ye at ustunde rastladığı sahne, Mujde'yi duşled'gi sahneler, vs.. Aynca, genelde Çetın, filmine, sinemadan koylu kentli ilişkilerine. «refisör» davranışlanndan «star» oyuncu . şar kıcılarm toplumumuzdaki et kilenne dek birçok şeyı ustaca taşhyor, eleştiriyor .J Hele fınalde Mazlum'un tüm ofkesmi, Mujde'len, Ajda'lan. Bulent'lerı ve daha kimleri kımlerı hakkettıklennin de ötesınde bır yerlere getıren, toplumla boylesıne ıçlı dışlı kılan yayın organi lanna yoneltmesı, bır gazete bayıme saldırması, filmin tum bildirisini vurgulayan. somutlayan unutulmaz bır sahne... Çetin'in ilyas Salman'dan da ilk kez gerçek. ciddi, dramatık bır oyuncu olarak yayarlanmayı başardığmı eklemeli... «Çirkinler de Sever». baaı eksıkhklen yanında bıze ye nı ve kışıselhğı olan bır yö netmeni haberliyor. Sman Çetını'n bundan boylekı yapıtlannı da merakla bekleyeceğiz. Genç yönetmen Sinan Çetin, fotoğrafçılık tin geldiği sinemada bir kısa ve 3 uzun fllmin sahibı... Seyirci önüne ilk kez 2. fılmi olan «Çirkinler de Sever»le çıkıyor.. bırakılmış bir çocuk gibi: hiç bir ga?etede reklamıru, tanıtmuru gördunüz mu? Allah'tan seyirci filme herşeye kar şın sahip çıkU, film heryerde iyi iş yapıyor... Mujde Ar'a hendi kendisini oynotmah baştan beri düşünduğun şey miydV Evet, baştan beri öyleydi, ayagın b,»ıgı resim Müjde'nindi. /a İlyas Salman? Bu kez geççekten dramatih yara ağır basan bır oyun veriyor? Evet, tlyas'ı mükemmel buhıyorum. Gerçek bir oyuncu o.. Ben ashnda gerçekçi yanı ağır basan bir film duşunuyordum. Bu tutku öykusüydü bu, komık ögeyl olabildiğinc© az kullan mak ıstıyordum. Bunu seyircıye ancak dramatık yam ağır basan bir oyunla kabul ettirmek mümkündu. İlyas öyle oynadı. Seyirci Mazlum tipine inandı, filmın boşluklannı doldurdu. En çok «Bir gece, bir ayak bir resme bas sevişmo sahnesinde zorlandım. Birçok h. O önce Müjde Ar oldu, sonra kışiye göre bu sahneyı kabul etmıyetlyas Salman'la Mujde Ar'ın Mazlum.. Sonra kafamda bu cekn sevirci, inanmıyacaktı. Ben sahneyı sevışmesıne tııtku hikâyesi oluştu.» inandıgım gibi çektım, İlyas ve Mütde şablonlannın ötesine geçıp ıki ınsan enç vönetmen Sinan Çetırile aslında gibi oynattım. Gördugum kadanyla fıl 2. filmi olan. ama ilkının sansür se mın bu en zor bölumünu kabul etü serüvenı dolavısıyla seyirci önune çv yirci, gulmeden, inanarak, cıddıyetle kan ilh vapıtı durumuna geçen »Çırkın seyretü. lar de Sever*in gösterime çıkması ne Filmın tam tonunu bulmadığı deniyle konuştuk. Bu filmın övküsü nasıl oluştu, yargısına hatıhr mısın? Evet, katıhnm. Dramla guldürü, kendısı nasıl oerçekleştı? Bır gece bır ayak bir resme bas gerçekçılıkle komıklık arasında tam bir tı. o önce Muıde Ar oldu. sonra Mazlum seçım vapamadım. Bazeın yapımcı ısraoldu Sonra bır tutku hikâyesi oluştu nyla sete gidip hiç manmadığım komık kafamda. bır resme âşık olan, sonra o bolumleri çekmem gerekti Yeni bir yönetmen olarak sınema nunla Muıde'yle karşılaşınca gerçekten tutulan bir köylunun öyküsü.. Ka mıza ne getırmek istıyorsunf Çok iddialı olmak istemem. Kenfamdakı ilk övkü, bir Apollon ve Defne 6ykusuydü Bilirsiniz. Apollon kıza âsık dime ait filmler çekmek istiyorum yalolur, peşinden koşar, tam yakaladığı nizca... Sansürde tahılnn ilh filminden sirada bır defne dalına dönüşur.. Ama yapun strasında öyle baskılar ve etkiler ve son filminden söz eder misin? llki çok inandıgım bir filmdi. 12 oldu ki ıızerımds, bıraz komik olsun, bıraz erotik olsun derken, tam ıstediğım Eylül öncesinm aşun politize gunleri içınde msan ilişkilerine ınsancıllığı teöyküyu anlatamadım Yanı bu halıyle sahıp çıkmıyor mel alan bir açıdan bakmayı denemiştîm. Adı sansur nedeniyle «Sabah.»tan musun hlme? Bu haliyle bile olsa filmi reddet «Kamyona. ordan 'Bir Günün Hikâyemem imkânsız. Her karesini ben çek si«ne dönüşen bu film için, sansürlo tim Aslında imkân olsayda da bır kez tam 2 yülık bir mücadele verdim. Sodaha çekseydim. îstediğim koşullarda nunda film gösterim izni alabildi. önü« çekseydim, cok büyük. çok güzel bir müzdeki aylarda Locarno şenliğine kafilm olurdu, buna Inanıyonım. Evren tılacak. Şenlik dfinusu bizde gösterilesel bir bildirtye sahip bir film olurdu. cek. Son filmim «Çiçefe Abbas* ise son Şimdiyse seyircinin sahip çıktığı oran yıllann arabesk kultüru ve bunun altın da bir film oldu. Çekim sırası zorluk da yatan çarpık eanayileşme. kontieş»lannın hangi birini anlatayım? Bir kez mîyen köylülük, saglam bir kentsoylu ham filmimiz smirhydı. Çekimde. yapım kulturu eksikliği gibi ögelere egilmey« koşullanyla uftrasmaktan film üstüne çalışıyor. Tanm kulturunün işgaline duşünmeye ftrsat kalmıyordu. Negatff uğrayan kentsoylu ortamın kargasasıler kötu yıkandı kötu basıldı. îlyas Sal nı inoelemeyi denedim: Bu kultüru yaman'ın birkaç günlük hastalığı, bazj ratan. üreten ve tuketenler ktmlerdir? sahneteri çekmeme fırsat bıraknmdı Bu insanlan anlattam, acılan, aşklan, vs. vs. Aynca film, şu anda kendi Jka kavga gurultuleri il«... O kultur, fîlm öerine birakıtmış halde.. Cami avlusuna. haline dönüştü... n ııııı r(")|)ortciı Sinan Çetin: Yalnizca kendime ait filmler cekmek ıstıyorum G Ama tum bu ogeler Wert müller'in sınemasını onemli bir sinema yapmadıgı gibi «Kan Davası»nı da anlattığı nı benimsemiş, inanmış, ıçten bir film, diğer bır deyımle manarak çekılmij bır film yapmıyor VVertmuller, işi yuzeysel bir cılayUw tek Yönetmen, Senaryo: Sinan 'Çetuı / Oytflieular: nık cambazlıklarla ve gostenş/etkı ögelerıyle çözum Müjde Ar, ilyas Salman, Atilla Türköz, Tunga lemeyp çalışıyor. için deri Uyar / Barış Prodüksiyon yapımı (Lale, Mıstık). nıne inmıyor Wertmüller" de bıtmektukenmek bilmeman Çetmm ılk fıl tm ne olursa olsun sinemayen yakın planlar, insan ve mı olan orta uzun da kalacak. her turlü güçlu karakter incelemesi yerini luktaki «Halı Turkü ğe katlanarak sinema yapatutuyor, yanık Sicilya ha sü»nu hiç sevmemış cak. Bıze de hoşgeldin devalan hüznün yerini tutu yor. Yani aslında tutamıyor. tun. Çetin, sinema yapmada mesi duşer kuşkusuz... Çetin'ın sevmedigi, kaEle aldığı ve aslında son ki kararlılığını kanıtladı, o denli îlginç olan kişilikleri gunden ben... Ilk uzun fil bullenmediği adıyla «Çirkin de, durumlan da geregi gi mi «Sabah» sansürde takı ler de Sever», Batı sinemabi değerlendiremiyor 'VVert lıp kaJdı. Türk sinemasuıda sının da çokça kullandığı muller, film boyunca bırşey film yapmanm, bele bir ilk bır motifi işliyor: Her açıanlatmaktan çok hep etkile film yapmanın ne belalı bır dan bubirinm zıddı olan 2 mek, açıklamak ve iglemek iş olduğunu anuyordu Çe ırsan arasında oluşan bir iten çok göstermek yanlısı tm... Sahi, biz sinema yap hşki. Hawks'ın «Ateg Topu»n gözüküyor.. Ele aldığı tarih mayı, sinemaya atılmayı dü da bir fahişeyle bir bilim sel dönemi vermede, söz şunen ve uygulayan gence adamı, Leo Mac Garey'm geliml bir «Amarcord»un ve cık insanlara niye böylesi «Kovboy ve Hanımefendi»ya başka açılardan «Julia» ne inanılmaz zorluklar çıka smde ısmı geçenler, Launm inandıncıhğına erişeme nr, önlerine binbir engel rence Olivıer'nin «Uyuyan diği gibi, bıktıncı vakm plan koruz? Ulusal bir özelltğimiz Prens»inde bir prensle bir rovu kızı birbirlerine aşık lan ve «ftalyan usulil Sfkele ' midir bu bizim? Çetin, bir yandan bu fil olurlardı. Zjthklaruı çekıciri> de kişilikleri canlı kılma ya yetmiyor. Büyük karak mi ek çekimlerle kurtarma liği mi desek. Amerikan siter oyuncusu Gıancarlo Gia ya, seyirci önüne getırmey» nemasmın toplumsal konum annini, filmın en basanlısı. savaşırken, diğer yandan da ve sınıf farklannın aşılmaz Ama hep güldürü oynarmış yeni bir film çekti (ismi ön olmadıçı konusundaki iyimduygusunu veren (bunda bi ce «Arti7». şîmdi de «Çirkin ser 've belki de bilinçh) raz da yüzüne bir türlü otur ler de Sever» olan bu film). israrı mı' Bu tur bir konu, mayan Rasputin sakahnın ardından şimdi seslendir toplumsal çelişkiler ülkesi da etkisi oluyor) ve oynadı mesiyle uğraştığı bir üçün Türkiye için de kuşkusuz kı ciddi karaktere birtürlü cusu .. Anlaşılan Sinan Çe son denli geçerlidir. Türk giremiyen Marcello Mastroianni'ye inanmak olanaksız. ALIŞILMADIK ÇİFT /smı bırhaç kez degıştıhten sonra, sonunda bır ışletmecımn onerısıyle *Çırkınler de Sever* olan Sman Çetın'ın fılmınde İlyas Salman ve Mu/de Ar pek alışümadıh bır çıft oluşturuyorlar. Resımde 2 sanatçı, bu degışık filmın bır sahnesinde garuluyor.,. Çirkinler de Sever S fıİTnlertmn* tengm kfs, yok•,al erkek (veya tersı) klaMk entnkasını unutmayın. •Çirkinler de Sever», boy le.sı bır zıtlığı, toplumumuzun bugunku gorunumu 1çmde son denli geçerlı bır bıçımde anlatıyor fveya yaKalıyor): Doğu'nun kuçuk. gerı kalmış bır koyune bır «Sevda filmi» çekmeye gıden Mujde Ar'a, kendi halmdeki koylu Mazlum tutulu venyor. Bu sevda, Mazlum'u koyunden kopanp kente atacak, Müjde'nm yanına bah çevan olarak girecek, onun zayıf bir anında kadına sahıp de olabilecektir. Ama bu bırliktelik sürekli olabilir mi, köylu Mazlum'lann Mü| de Ar'lenn hayatına gerçekten ve uzun vadeli girmesı olası mıdır? Sinema, şarkı, sahne yıldızlarırun, geniş bır renkli basm ve ondan daha az renkli olmayan fve gerçek renge de yakmda kavuşacağa benzeyen) TV aracıhğıyla köy kahvelerinin bıle «Haremi İsmeti»ne girdigi gunümüz Türkiye'sinde, üstelık «Toplumcu film çekeceğlm» diyenin kamerasmı «Kan Davası», bize çağın belkl önemli olmayan. ama kendine ozgü birseyler yapmaya çahşan bir yönetmenini ilk kez tanıtıyor, öz lediğimiz ban ojmnculan perdeye gefiriyor, yakm ta rihte kaba gücün en uygar toplumlarda egemen olma serüvenini yeniden anunsatıyor. Tüm bu açılardan görülmesinde yarar olan bîr film. Ama çok önemsemeksizin.: Yazar Onat Kutlar'ın acıklaması Bana göre epeyce degişik ve iyi bir senaryo idi. Son ra Yılmaz, tüm senaryoyu yeniden ele alarak baştan yazdı. Filml henüz göreme diğim için bu yeni ürünü burada tartışm a olanağım yok. Zaten gerekli de değil. Sadece Atıf Yılmaz'dan bu versiyonun kendisine ait olduğunu ve benim adunm konulmamasmı rica ettim. O da kabul etti. tmza atma dığım bîr senaryodan ötürü övgü veya eleştirileri payıma düşen kadanyla karşılamak zorunda kaldım. Du rtifflu açıklamanızı rica ederim.» Yazar Onat Kutlar, «Dell Kan» filminin jeneriğinde adınm verilmesi nedeniyle bir açıklama gönderdi. özellikle şöyle diyon «Sayın Selimoğlu'nun yapıtından hareketle ve Atıf Yılmaz dostumla tartışarak bir senaryo hazirladım. MJ&GAO.ET TVIATCHEJ2' MA06AR& , TUAICMBR!