Katalog

Cumhuriyet 12 29 MAYIS 1982 • BalVun tepkisi: Omrümde bu kadar acımasız diplomatik nota görmedim J o h n S O I I I l l O n U • özeltemsilasi ^ ~ i m m w •• • • ^ Baskan Johnson'ur Mektuplaşmasıııın I . . . . I anılan • çevırenHalukŞahin G E O R G EB A L L un Johnson un mesajı tam bir diplomatik atom bombasıydı... 6unanistan'da 19 şubat 19<54 günü yapılan sdçimleri 76 yaşındaki George Papandreu açık bir fatkla ka/anınca Yunan iç politikası olumsuz bir voaa don dü. Papandreu, Merkez Birligi Partisi'nin basUanı olaraJt yanm yüzyıldır muhalefetteydi Karşı çıkmn..ını çok iyi biliyor, ama olutnlu iş yapmasını ne sfivivor. nn do be corebiliyordu. İnsanı umutsuzluga düşün>cek kadm zayıt bir lider oldugundan. Makarins'ıın vp. ENOSİS vrtnnlarmın suyıına gitmcyi on uygun yol oltırnk jrörüvordu Bence op lu Andreas Papandreu'nun cok st.kisi altında. kohyordu Andreas uzun yıllar Ameıikan linivorsitolprinrtn ikttsnt profosörlügü yapmıştı. Şinıdi komünist. blosra yrîr.ysarak Yunan iç politikasında bir yer erlinmp.vp çalışıyordıı Znhir saçan anti Amerikan eörüşlerin» rafrmpn iıniverrtp rev relertndeki Amerikah arkadaslarım onu •bizrtendir* diye rek savunmaktan areri kalmıyorlnrdı JOHNSON MEKTUBU'NUN MİMARI DKAN RUSK. (solda) tNONt) tLE Amerikan Dışişlerl Bakam Opan Rusk. Başkan Johnson'un 1904'deki Dışlşleri Bakanı. Aym zamanda «mektuh»un mlmarı. George Ball şöyle anlatıyor: «Havaıılamna < ! < > & r o yols çıkmadan önce Dean Rusk'ı KÖrdiim. Müsvetteyl bana ıcösterdl. Tam blr dlplomattk atom bombasıydı. (Bu nnklup Inftnii'nün Kıbnn'ı l?pal etmeslni «nleyeblllr. Ama onu blr daha nasıl yatıştınra, bllemem) deyince, Rusk. vüziirae bakıp tatu tatb Kiilümnedl: (tşte o. senin sorunun olacak) dpdl.» Y ANKARA'DA BOMBA CİBİ PATLAYACAKT1 George Ball. havavı vatıştırmah için Ankara'ya aelmezden önce de Gaulle ile gö rüşmek üzare Pann e ufira mıştı O günü şöyle anlatıvor^ Johnson mekt.ut>unun Ankara'da bomba ./ıhi ntıt tayacapını bildiğlnvU.n Dış işleri Bakanı Rusk'ln rioğrudan Ankara'ya gıtm^nin verindo. olup otmayacuuım tarUvtım. Ancah ertesi gün de Gnulle ilu randevuyu ıplal etmenın hoş kaışılanmayac.a 0i Bonucuna vardık O ye ce VVashingtoria an kaç kez telefon edip Johnson mektubu konusundu fikir değiştirip değıştirmediklerint öğrenmeye çalıştım.. • vo Kıbns Uderlertyle yaptıgı görüşmelerden umutlan kinlarak dönünce. BM Genel Sekreteri UThant kendi hazırladığı barış planını ortaya çıkardı Ayrıca. Ekvator'un eski Cumhurbaşkanı Galo Plaza tosso'yu iki toplum tPmsilciloriyle gönişmeye memur etti. UThant için 'parçah mantık yönteminin ustası* derlerdi. Bu kez de öyle olmuş. Galo Plaza ile Tuomioia arasındaki görevleri birbirindp.n ayır ınışt.ı. Galo Plaza asayışı saglamaya çalışırken, Tuomioia ızun sürnli çö/üm aravacaktı O Ankara'dan mesaj: Türkiye müdahale kararını aldı! sim Ruth\& birlikte 2 ha/ıran 1964 salı (rönO Urtıil Raşbakanı Eşkol ile eşi onuruna verilen biı resepsiyonda ev sahipliei yaptık. Dışişleri Bakanı Rusk, Nehru'nun cenazesine katılmak için Yenl Dplhide »Iduftundan. verine ben bakıyordum. O gece Ankaradaki Büyükelçimiz Raymond Hore'den. l'ürkive'de Milli Güvenlik Kurulu'nun Kıbrıs 1 Işgaı etme '<nrarı nItiı&ına dair •hritik' bir mpsal aldık. tskondenın'in bp.klp.vnn Tiirk birliklerinin amacı Kıbrıs'a çıknrma vafiarak adada 'Siyaml ve askeri bir köprühaşı» elde etmfkf i Türkler. bövle bir kııvvet gösterisinin. eörüşmelerde dahn lyl bir çö7üm bulunma,sını saftlayacağını umuyorlardL E 0 Johson soruyor: «Benim resimlerimi neden yakıyorlar?» unanistan. tngiltere ve Amerika'ya karşı nnı biı hezeyan icindeydi. Atina'daki ElçilifrimiTin 'Mıflndıbüyük gösteriler yapılıyordu Enformasyon bıiromu /un camları kınlmıs. Lyndon Johnson'un rpsimlpn yakılmıstı. Y Baskan. bana telefon ederek vapılanlan kis.sel olo rak ü/erine almışcasına sordu • Bu Yunanlılar niçin benim resimlerimi yakv orlar">Duygularımn incinmiş olması bir yana. yaklaşan ka.sım sflCimlerinde Yunan asıllı AmerikahİHrın ovlarını vıiirmek tpn korkuyordu. JOSKPH SISU), BtJl.KNT KCEVİTIK Jostplı Sısaı Ü M İ I haziran ayı başinda Amerlkan Dışlçi'eri l«nhanlıgının «n »"''< >:elcn diplomatlarından blrt. Tiirklvp açısınrian HRIIIÇ özriliıjı ise. flporıje Bsıll'ıın «Dlplomııtik ntom boınbnsı» olarak niteledijfl .»ohnson Mıktııhıı»nu hazırlayun üç lılşlden hlri nlması. Ayııı Slsco. bu Un 1914'de DışiışİPri Kalıaıi Yanlınıcısı olarak, Kıhrıs Rarış Ilnrekatından blr Iki giin önrr dpvrıye glrmlştl. 18 muz Ifl74 srünü Londra'ya Bclmiş ve dönemin Başbakanı Kcevit'lp BÖriişmüş, aynı Kİiıı Hksam Atina'ya uçmuş vr 19 lem muz 1974 (ÇPCPSİ Anknra'yn Rrlmls VP barış harekatmı ilnleıncyı(.nlısmıştı.. Ama bu ripfa nrUU <;oU ırccti toplandığında bunu lıotnon onlurn iletecek ve Kanuda bırliklerini 12 saat içinde havadan yola çıkmasını sağUyacaktık 9 Cok acımasız bir nota! # Inönü: Çarpışmalar durmazsa müdahale edilecektir... w n ö n ü Hükümeti. 13 mart 1684 giinü adadaki carpıg I malar durmazsa derhal müdahalede bulunncafcını J L bildirdl. United Press ajansından gelen habera göre tnönu, tlgili uluslara saldırıva geçmeden âncs virmi dört. saat süre vermişti Bu arada. Barış Gücü'ne asker verecek ülkelenn başın dn «olen Kanada. başka bir ülke asker gönderecegini «a ranti etmezse. birliğini yola çıkarmavacağını açıkladı Stnck holtn'e agır baskı yaptık. Oâle vemeârinden sonra Başkan Johnson'a. fsveçlilerin Kıbrıs'a asker göndermeyi kabul ettiklerini bildirdim. Kanada oarlampnfosu saat Ikiouçukta Güvence verilince Türkiye geri adım atıyor u güvenceyi elde edince Türk Hükümetl demargı nı geri aldt. Finli diplomat Sakari S. Tuomıoıa BM (irabuluculuğuna atandı Birkaç gün sonra KM Banş Gücü adada güvenligi sağlamaya basjladı Bu arada ben Dean Acheson'u arkıı phında arabuluculuk yapmaya davet ettim Acheson. hem son derece başanlı bir görüşmeci idi. hem de. ABD'nin 1947 yılında Yunanistan ile Türkiye'nin ilk kez yardımına koştuğu Truman Dohtrininin başhca mlmarlarından biri olarak, her iki baş kentte de sayılıvordu 27 şubat I964'de Achenson'u VVashington dakı evtndt dyaret ettim. Ertesi gün bana öğle yemeğine geldi Hu çap rasık. sıkıntılı ve süresi belirsiz görevi kabul etmfcye gö nüllü olduğu anlaşılıyordu NATO'nun güney kanai>ııın iı tikrannın önemini çok iyi anladı&ından. ortadukj nn ne kadar böyilk oldugunu biliyordu. B Barış Gücü'ne rağmen çatışmalar başlıyor irleşmiş Milletleı Barış Gücü'ne ragmen K'bns'ta veniden çarpışmalar başladı. 13 nisanda Yunun Saj. bakanı Papandreu, Kıbns için «Self Dett^minas yon» kampanyası açtı. Art niyete dayanan bu kam panya. adanın Kıbnslı Rumlann eline bırakılmasım amaç lıyordu. Birleşmlş Milletler arabulucusu Tuomioja. Yunatı. Turk B j haber çok aksi blr zamanda gelmişti. Ertesi ak<am 4 ha7iran 1984 Cumhurbaşkanı Do Goull* ile gorüsmek ü?ere Paris'o gidiyordum. Daha sonra Kıbns'ı tnrtısmnk ii/ere tnfrıltere've geçecek. geziml Cenevre'de Birleşmis Milletlor Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın kapanış toplantısına katılarak tamamlayacBktım. DışMeri Bakanı Rusk 4 haziran 1964 sabahı dondü VB nemen Başkan Jnhnson'un /nönıi'ye gönderecegi mosai öz« rinde çalışmaya basladı O gece yedi buçukta yola çıkmadan önce bu mesaiı ben de gözdon geçirecektim. Havaalanına dogru yola çıkmadan önce Rusfe'u jrördüm. Hftla Ü7erinde uğrastıin müsveddeyi bana gösterdi »Ben ömrümde bu kadar acımasız bir diplomatik nota pörmedim' dedlm Gerçokten Bakan Dean Rusk, yardımcılanndan Harlan Cleveland ve Josaph Sisco ile birlikle. diplomatik bir atom bombası yaratmıstı 'Bu mektup Inönü'nün Kıbrıs işgal etmesini önleyebilir* dedim. 'Ama onu hir daha nasıl yatıstınrız, bilemem • Bakan. yüzüme bakıp tatlı tatlı gülümsedi ve «o senin lorunun olacak' dedl (Arkası 9. Sayfada) B III ÜÇ YUNANLI SUBAY Kıbrıs'a müdahale ettirilmeyen yıllar ••'•"1 1964 mayısının ilk yarısında Magoaa surları içind*. ,evre Türk bölgeleriyle dayanışan bir Türk topluluğu vardır. Osman örek'in ABD Lefko^e BüyuUolçıliğı Bnşkâtibi Mc. Farlan'a anlattığı gibi. •güvenliklprini koruma konu•>ıında gerekli önlemlerl» alma durumunıluHırlur 1 1 MayiB I9fi4 tarihine ras'ıyan o gün do. üç Yunun subnyı ile bir Kıbrıslı Rum polisi Magosa mücahitlennin Dur buyruklarına uymuvarak Magosa surlnrı içınfi dnlıyorlot mucahitlerce açılan ateş sonucu nlmplerıylo bir gündp 47 Türk' un yollarrian kaçırılarak öldürülmelerim1 neflcn oluyorlardı. • tşin llçiııç yönii». diyor Osm.'in Örrk. Matcosa surları içine pür silah dalan Yunan sııbîiyhırının NATO'yn ait kimlik belgeleri ile soyahat etmrktp vc NAIO'ya ait silah taşımakta olmalarıydı • YUNAN ASKERİ MALZKMKSt Mayıs ın son haftalarmda Kıbrıs'in Guney kcnti f.eyınoiun a, Yunan gemilerınden askcrsel geruvlor ın'lırilmove bafjlanıyorflu. Kaygı gcrektiren Kclişınelordi. bıınlar «Kıbrıs'a müdalınlc etlirilmiypn yıllnrın Snvunmn Rnknnı olnn Osıniin Örckı • Türk toplumun yönctic ilıri nlaruk bu konudakj gell^mplerle bicliktn endişelprinıizi Anl.i'.ıırja aklarıyor. AnKara da, konuyu, uluslararası kurıılııslaırla PIP alıyordu» f'iyor. sö/lerini şöylp sıırdürüyoı ılu NP var ki. BM Gpnpl SıVrpicri V llutnt. Kıbrıs'ın tagımsız hir ülkp nlarak kendi kpn<Hni savunnıak amacı ilf silahlanmak hnkkına sahip dldu"iı vöntinrieki nıım te/.ini benlmsenıiîj, ancak. Kıbrıs'la sili'hl'iıiiiniinın ria saldlrıda bulunanın da, hültümct phılfornıınu isuftl pdpnin deı>nı yani Maknrios VP pkibinin oldtımına hic, iincm vorme4 mi<5 voya vprm( k Istpmemiîjtl." Makarios. Türk bakanlarm guruvlerını. Rum bakanla1 n vermel^re, Türkiye'nin «Anayasa'ya Sftygı* istemınde bu'i'nnn 27 İiayıs 1904 tarihli notasını hiçe saymakttıydı. Garantör devletler de Türkiye'nin «nota»'lı girişimlerı kanjisında işı vurdumduymu/.lı.ıra geiirmekteydi. örek, «Johnson ınektubuna varan. dördttntü Türk müdahale girişhnUnu IJU golişmelpr ıcindf Hnlatıvor I)R. KAZİL KÜCt'K VK RAIIK I1':NKTAS 27 IVUYIS'IN ONDI'.Rt. Cl MHlltBASKANI CKMAI, (iOlCSIOI.'I.K IMMI'larriakl Kıb rıs Tiirk loplıımıı lidpri l>ı. Kıı/ıl iıiiçiik Kiiirscrin snlunda) llp halefi Kauf npnkfa^ (sag başta) Cumhıırhaşkanı Omiil Cürsfl'lc blrliktr Ankara'da. Fotoftraf. l« ocak VMS3 tarlhini taıjnyor. Solda dönemlıı Dışişlprl Bakunı rabmptll Fcridun Omal Erkin. "Kıbrıs'ta Türkavı bütün vahşetiyle sürüyordu,, "Acı tecrübelerimize dayanarak fazla iyimser değildik, 2Iz2et Rıza Yalın anlatfyor FNONÜ'NÜN DİPLOMATİK MÜDAHALE HAZTRLIĞI «Bütün bunl.ııdun hprhungi bir olıınılu sonuç çlkmayınra ve çıkması ohısılıtrı da kalnıayıntu, Ankıtra'dan alınnn is'ar üzprinp, Maknrios, Cumhurbaşkanı Yardımcısı tarafından Bakanlar Kurulu'nu toplantıya çağırmaya davet pdiliyordu. 3 hazirandaln bu çagırıya Makarios'un karşı tutumu npklendigl glbı tamamfn olumsuz. hartâ 'Cumhurbaflkan Yardımcısı'nı tnnımadıgım' belirtecpk kadar alaylı olunt». inönü'nün bizzat gönderdigi mcsajlu yaratmak istediği dunım daha iyi anlaşılnıalıla bprnbrr, bpnce durum. daha da Gerçi arkadaşlar. özelliklo 1:! Mart 1U0I ııotnsındun son ra müdahale edilmemiij olmusından dolayı. Türkiye'nln artık Kıbns'a müdahalesinin söz konusu olamıyacagına inanıyorlardı ama. Başbakan tnönfı'nün resmi ve Anayasal bir hüKiimet toplantısı konusundn ısrnılıı durnıasının ncdeninln. (Arkası 9. Sayfada) L yor EFKOŞE Osınün Ûrek. Makarios'un Bakanlaı Kuruiu'ndaki üç Türk bakandan blriydi. 1960'laı daki Kıbns Cumhuriyetinde Savunma Bakanl'Mi hültuguncla oluruyordu... «Johnson mpktuplu günleri Osman örek şöyle anlat. • .Inhnson'un mektubunun gdnderildiğinl daha sonra. öğrendigimiz günlerde. Bum saldırıları yer almamıştı. Ancak. Makarios'un, Birleşmi* Millptler Barış Gücü'nün ku rulma&ı üzerine, bundan yararlanarak 1960 Anayasasfnı kendi doğrultusunda »iilen değiştirme yönündeki ri ardı arkasına dovam ediyordu. 2 Mayıs 1964 tarihinde BM Gcnel Sekreteri U. Thaııı ın, her iki toplum lidcrino burışı koruma yolunda, kendi toplumlarına çagırıda bulunmalarını talcp eden mesajına Türk tarafı olarak biz olumlu yıınıt vermiş olduftumuz hal de, Makarios, böyle bir çagrıda bulunmamış. tam tersinı Bakanlar Kurulu'nun Rum üyeleri. 2 Mayıs 1964'te kenc! aralarında toplanarak, Kıbrıs'ta ilk kez mecburi askrrlü hizmetini öngöron bir yusa tasarısını yine tamamen Ruıı üyelerln iştiraki tle toplanan Temsildler Meclisi'ne sıınm • yı kararlaştırmışlardı. Oysa. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasa sı'nın temel maddelerinden, yani Zürlh'te Türk ve Yunan hükümetlerince varılan anlaşma kurallarından birlsl olan 139'uncu maddeye göre, mecburi askerlik hizmetl. ancal. Cumhurbaşkanı İle Cumhurbaşkan Yardımcısının ortak ka ran ile lhdas edileblllrdl. Polis ve jandarnia kuvvetleri beşbine çıkarılmış. Türk' lorln tümüyle yokedilmesi için, büyük bir cür'etle büyük bir hazırlık dönemine girilmlşti. Mısır, Çekoslovakya ve hatt;> Rusya'dan, agır silah, hplikopter, lıiicumbot v.s. satın alın ması için clddi girişimler başlutılmıştı. Kıbrıs'ta Türk avı, bütü n vahşeti ile sürdürülüyor. orta lama her gün 23 Türk. ya Rum'larca katledillyor veya rehine olarak, bazan da kamyon ve arabaları ile kaçırılıp öldürülüyorlardı. Barış Gücü kuruluncaya kadar bu şekil de kaçırılan Türk'lerin sayısı 130 lken. Barış Gücü kurul duktan sonra, bu sayıya 2 3 hafta içinde 92 kişl daha eklenmlşti. Banş Gücü İse, bu alanda da tümüyle etkisiz ka lıyordu.» IlUlllllllllllllllllllllllllllllüllllIlllilllllllülllIIlinilllliltltlUI)^^