Katalog

Cumhuriyet 8 24 MART 1982 52 Halk baskıdan ve ruşvetten bıkmıştır Ama guvendıgı yonetıcılere de guvenır Devlet adına hakh bır ışlem japıldıgı zaman ne olursa olsun der kı Şenatın kestığı parmak acımaz Ters turs ışlerde ıse tepkı duyar, dıkılır O bolgede toplumsal duzen aşıret koşullarıydı Kapalı bır ekono mı Henuz pazar ıçın üretım yok tçtıkleri tutunü bile kendılerı üretıyorlar, yuf ka ekmegı yapıp yıyorlar, kaynaktan su ıçıyorlar, köylerde ve bucak merkezlerın de ayakyolu yok. Yoksulluk dız boyu t*) îçlerinde akülı olanlar sıvnlıyorlar. Hasani Genco bunlardan bınydi. Aynca Hükumet yetkılısl ile ılışki kurabılmek icin Turkçe bılmek geretayor, MADANOGLU tü durumu ne olacak? Hemen geregını yerıne getınn. Bızım ^uhtu Mardın de evlem dışmda kalan Mardın Jandarrna Sevvaı Taburu» na gondcrıldı Mardın Taburunun asken doktorunu da ı gonderdıler Zühtü'yle buluşma... Aradaa bır sure geçtı, bız j.er degıştırdık oldugumuz yeıde emır bekhyoru^: Bır gun nobetçıler haber vetdıler Karşıdaki dagdan karabulut gıbı asker gehyor. Durbunlerle baktık Karşıdfkı jamaçldr agachk aJtn gprçekton gelen asker gorunuyor Başladık tııı çekmpye . Pmldagı da kurduk Bızım tııı sesımıze kulak vennre pınldagı da gorduler Gundu? vaktı pınldagı gormek zordur Tnı sesme yonelırsen dogrultuyu bulur sun Onlar da pınldaklannı kurdular Kımsınız? dıye sorduk «Mardın Sevyanyız» dıve yanıt verdıler «Hoş geldınız» dedık Hükümet Tabibi Zühtü'nün sandığından küçük bir cilingir sofrası çıkmıştı yimi degışik Geldıler Köy,luler sırtlanndakı yuklen ye re koydular Sıvıl gıyımli kravath 28 30 yaşlartnda bır genç yaklaştı, bıze bakıyor. bız de ona bakıyoruz Hepımız er gıysılerı ıçmdeyız Içımızde en göbeklı, en vaşb kışı Taburun Tufekçisı Gelen sıvıl, Tüfekçıyi Komutan sanıp selam verdi Bunun üzenne Tüfekçı, Komutanı gösterdı tı Yenı gelen kendmı tanıt Doktor Zühtü Sasonda kışın eylem yapmak olanaksızdır Zaten yol yok Butun daglar kapanır. Ulaşım olası degıldır. Yavaş yavaş mevsım geçıyor. Bır akşam ustu Karatepe dedıgımız yerde Tabur Komutanıyla oturuyoruz Soyleşıyoruz, tartışıyoruz Fener lerımız, lambalarımız kınlmış Karanlık basıyor Benım luksun gomlegı yanmış yedegını bulduramamışıro Canımız sıkılıyor Nobetçıler bağırdılar Aşağıdan beş . altı kişi Beliyor. Baktık beş altı köylü, sırtlannda eşyalar. Ama ıçlerınde bır yabancı var, gi Canımızm sıkıldığı bir akşam üstü birliğe 56 köylüyle kravatlı bir sivıl geldı Bendeniz Muş Hükümet Tabibi Zühtü dedi. Hoşgeldin, dedık bır er elbibesi ve çadır verdik, yemek istemedi. Çadırlarımıza çekıldık bir ara bır mandolın sesi duydutn Ses doktorun çadırmdan geliyor. Gordüğum şu Doktor yere yaygısını yaymış. Küçuk bır sandığı var. Sandıkta ıçkı şışesı koymak icm oyuklar bulunuyor Bıraz peynır, ekmek, sardalye lcutusu ortada duruyor. Efendim, bendeniz Muş Hükümet Tabibi Zühtu . Hoşgeldınız neden geldi nız? Dahiliye Vekaleti Celilesinden aldığim emir üzenne Taburunuza doktor gelınceye kadar vazife yapmak uzere geldim. Bızım Taburun doktoru başka yere mı atanmış, rapor alıp mı gıtmış? Ben bılmıyorum Yalnız ara sıra yukanya yazı yazdıgımızı ve bır asken doktor bulup gönderemedıklerinı büıyorum Anlaşılan Jandarma Genel Komutanlığı baskı yap mış en sonunda demlşler kı Muş Hükümet Doktoru geçici olarak bu görevı yapsınl Bız Doktor Zühtü'ye hoş geldm dedıkten sonra hemen bır er elbısesı gıydırdık bır de çadır verdik yemek ıster mısm? dıye sorduk. Hiçbir şey istemem. kar nım tok . Yagmur vağıyor pıs pıs . Hepımız çadırlarımıza çekıldık Bır aralık baktım, tımbır hmbır bır mandolın sesı gehyor Çadınmdan çıktım doktorun çadın benımkıne yakm Sesler oradan gelı yor Çadmn aralık kapısmdajn burnumu uzatıp baktıgımda gordugum şu Doktor Zuhtü yere yaygı sını yaymış Kuçuk bır sandığı var Sandıgm kapağı açık Içınoe ıçkı şışelerımn konması ıçm oyuklar bu!unuvor Eıraz peynır ekmek btr de «ardalya kutusu Eskıden tenekeden kuçuk sar dalya kutulan vaıdı anahtan aıtında bulunur ust ka pagına anahtar taktınız mı kivnlarak açılırdı Doktor bır de sardalya açmış Yavaş yavaş demlenıyor. Goz gö7e geldık Buyurun. dedı Hemen buvurdum Bır ıkı kadeh de ben aldım Derken doktorla kavnaştık çok sevdık bu çocugu Bır sure sonra Jandarma Genel Komutanhgından bır emır geldı Komutan bellı ıçerlemış çok sert bır emır Harp koşullarının geçerli olduğu alanda sivıl bır adam pylemlerın ıçınp nasıl Diyelım ki şehıt duş YARIN: ZUÎÎTU'YÜ NASIL GETIRDİK? f*J Bolgede uzun uğraşlardan sonra otorıte sağlan dı Sonradan yollar da vapıldı Sa«son boşaltıldı Yol olmıyan yere landarmayla gırmek bır anlam ta^ımazdı Ne var kı Demokrat Par tı ıktıdarmdan sonra oy alnıak amacıyla herkese istedıgı yere yerlcşme olanakla rı da tanındı Bu tutum da bır anlam taşımadı Yöre perıliğını korudu aşıret dü 7eni surdu gebşmemışhk çembprı kırılamadı Mustafa EKMEKÇİ 3Errurum'da kar yağıyordu Kar yağdığı için hava yumuşadı ve soğuk kırıldı. Yumuşadı da ne oldu 0 Isı. sıfırm altmda yerleştiğı eksı otuzlardan kırklardan biraz kımıldadı ve 26 dereceye geldi Trende donmaya başla mıştım Er7urum'da otele gıdınceye kadar buzlandım Sıgaram kıbrıtım defterım kalemım, ellenm ve gozlerım buzdan bırer parça oldular. Sıfırut çiunda 28 t3e 'OT yınaryılTTürfflyei en soguk ıli olma garapıjonluğunu kımseye kap | tırmajan Eızurumlular ıçın çok soğuk sayılmıyor du gerçekten «Çok soguk» deyınce eskı kışlardan soz; açıp «Kırk derecede çok gunlerımiz geçtı» dıyerek bır tıir ovünç duyuyoılar Tortum'un tıpıli veya Narman'ın Yukanyayla ya da Dutçu koylennde kış nasıl yaşanıyordu'' Nufusunun yarısından fazlası yüksek dağ koyle rınde yaşayan Erzurum için onemli olan bu değil mıydı? Yaklaşık 5 bin ki lometre koy yolu vardı Erzurum'un, 13 ilçesmi 1461 yerleşım yerine bağ layan Hıç yolu olmayan yuze yakm koy için ise yaz da kış da birdi. Dutçu, Bingdl Erzurum karayolu üzerinde, Karlıova Çat arasında Erzurum'a doğru son koy 80 hanede 400 msan yaşıyor. Dınsel tutuculugun Erzurum'un kıyısındaki bır merkezi gi bı Koye girerken kar or tasmda ak sakallı bır ih tıyarın yuzü ıçın fotoğraf makınamj kaldırdığımda «destur» dıye bır ses duydum. Deklanşore bastım. Ama bir daha yapmamara için de uyarıldun. Erzurum Ataturk Ünıversıtesınm kıyısında kar altındaki koyü daha bir çağdaş bekliyor insan ister istemez Ünl versıtenın bolgeye ne ge tırdıgı, her alanda tartışma konusu aslında HAFIZIM DEDtK TA. Abdullah Çelik, küçük başmın üstünde kelebek gıbı duran, ak hafız başlıgı ıle iki ağabeysinm arasında benden saklanırken, maklnamdan ka çan ihtiyardan pek fark h degildı. «Hepimiz hafızızdır» dedı ağabeylerden biri* « Ben üç kez hatim indirdim, bu beşincıyı ta nıamlıyor.» < Okula gitmiyor mu sun?> « Hafızım dedik ya * Saç sobada, koyun güb resinden yapılan ve adına «kemre» denılen tezek yanıyordu tıslıyarak Kalonsınin ve yanma sü resmin daha yüksek olduğunu soyledıler: « Sizin için attılar. Herkes için olmaz. Amba rın bir koşesinde, ele gu ne karşı hanrianır az bir miktarj» kıs bir Erzurum'a 12 Eylül onceşini yaşatanlar yastık yor gan göçmüşlerdi sanki kentten. Ya da topluca tutuklanıp adalet önüne çıkanlmışlar da *he^âp veriyorlarch. «Cumhuriyet»i bas lışını görünecek şekilde katlayıp cebime koydum, caddede bir aşağı bir yukarı yürüdüm, ne kanşan *> var, ne görüşen. Erbil TUİALP ERZURUM'UN HIC YOLU OLMAYAN IOO'E YAKIN KÖYÜ VARDIR BUNLAR İÇİN YAZ DA KIŞ DA BİRDİR Davranıslar... AMAKto tutuklu Haşım Kanardan dort ay önce bır mektup almıştım Hltıt Kıtabevı Sohıbl Muamrner Uygur'un olumu ıle ılgıh yazıyı okuduğunu. cok uzulduğunu belırttıkten sonra, kendı sağlığı ıle ılgıh ola rak şoyle diyordu «Bu arada blraz do sana kendl saglıgımdan soz etmek istedim Ta 1969'da Samsun Devlet Hastonesı ve ''Hocettepe Tıp Fakultesi Hastanesi Saglık kurulları boynumda kireclsnme (Servicel Spondolist) oldugu hakktnda ropor vermişierdl. Aynca 1969 1978 yıllaff tSrdSındt •* Hacettepe'de (Astım Bronşlaljdan tedovı gordum Bır de her ikl bobreğım taş yapar, taş duşururum Son gunlerde butün bunlara kroner yetmezlığı eklendl. Kalbe glden, kalbi besleyen domarlarda kireclentne varmış Mevkl Hostaneslnde duzenlenen 8 12 1981 tarih ve 2889 no lu, Deniz Oemırkan (Tbp Kd Bnb 967/46 kalp hastalıkları uzmanı, Saglık Kurulu uyesı) tarafından duzenlenen raporda «kroner yetmezlığı vardır (Stobil a rektorıs) fizlk tedovı endikasyonu yoktur Beden egıtımi sakıncalıdır Soğuk yerde kalması sakıncalı olur» denıllyor Başını daha fazla cgrıtmayayım, ozetle saglık durumum son zamanlarda epey kritık bir hal oidı. Senl rahatsız ettiglmln farkındayım; llglleneceğinl umut ettım de » Haşlm Kanar, altmışını aşmış olmalı Durumuna cok özüldüm Ne yapabıleceğıml düşunüp durdum Sonradan oğrendım, Haşım Kanar. Mamak Özel Tutukevi'nden olınıp, Bahçelı'dekl Dıl Okulunun bulunduğu yerdeki Tutu<evı ne gonderilmış Nasıl sevindım Demek, Haşım Kanar yozdığı mektubun bır benzerını Ankara Sıkıyonetlm Komutanlığına gondermlş, Komutanlık öa yerlnl değıştırmış Pazar günkü gozetelerde, (Iglnc bir hober vardı. başlığı şoyleydl • «Ankara Sıkıyonetlm Komutonlığı 63 öğrenclnln okullarından atılması Işlemlerlnl gerl aldı...» Başlığın altında okullarından atılmış ancak, yenı bır kamrla okullarına donup okumaları uygun gorulmüş oğrencılerın adlarıyla, okullan belırtıliyordu. Okulların dısıplın ışlemlerl ıse saklı kalacaktı Gençlerl topıuma kazondınrıak dedıgımız buydu işte Bağışlamak. en buyuk adaleltır Bu olumlu dovranışı vurguladıktan sonra bazı ogretmenlerle ılgıh olarak, daha once verılmış olan kararlcrın da gozden geçırılmesının yararlı olacağını vurgu amak ıstedım Dıyelım, bır oğretmen, emekiılıgıne uc beş ay kalmış Calıştırılması sakıncalı gorülerek Işıne son verılmış Hakkında bır soruşturma da yok Bunların hıc değılse yaklaşan emeklılık haklarındon yararlanmaları, bunca yıllık emeklerının boşa gıtms mesının saglanması ınsoncıl bır davranıştır Yaşamın ağır yukunun ınsonları nasıl ezdığınl cekmeyen bilmez... Epeyce oluyor, Adana lı bır kıraathane sdhıbı gelmıstı buroya Yırml gun kadar gozaltında tutulduktan sonra Adcna d şına suresi7 surulmuş Istanbul'larda, Ankara lorda otellerde yatıp kalkıyor Adana'ya bır turlu gıdemıyormuş Yedı de çocuğu varmış. Ne yapabıl'rım sızın icın? Dedım 3 Satır arasında bır değınsenız, Adana'y* dönmeme belkı ızın çıkar Geçen vaz ay'arında, Isvec'te hasta olan kızını gormek ıcm yola çıkıp uçağa bınen Ozan Mehmet Başaran ın uçaktan fndırılış oykusunü yazmıştım bır «Ankara Notları»nda 14 Mart 1982 gunlü mektubunda şoyle dıyor oHcnidır halimi hatırımı sormazsın .. Antalyo'larda tadını çıkaıırsın yaşamının Gerçi, koşeden kimf zaman selomını alır, sağ olduğumuzu anlarız ama, insanlar ne de olsa bencıl, unutulmaya gonulleri razı olmaz. Ekmekçı kardeş, aylar önce lyice bunaldığımda bir mektup yazdım sana O olay, kedınin fareyl yemesi glbf gelıştl Bılırsın foreyl yakalar, sersemletır sonra salar. Fıkara fare, kurtuldum sanıp kacmaya çalışırken pencs kafasına Inlverlr Hayvanlar da Işkenceden tad alıyor zaar Yılanın kurbağayı ylyişi de korkunctur. Dlrl dlrl, bagırta bağırta emer onu Kedl ağzmdan kurtulmuş ıslak fare glblydlm üç ay... N Erzurum'un Dutçu koyunun kızları, soğukta oynaşıj orlar. Değişen yeni Erzurum Yol açılsm diye muhtarlar hastalık ihbannda bulunuyorlar Dutçu koyünden Karayolları'nda çalışan bir Er zurumlu ile karşılaştık. Oğlunun askerden ıznli gelmesinm sevmcıni yaşı yordu Erzurum'un yol du rumlannı anlattı içtenhkle «Karayazı, Hınıs, Tek man, Ovacık ve Aşkale'nin koyierinde ıkı metre yi bulur kar. Erzurum'un ıçine bakıp hukum verme. Bin bılmem kaç tane koyu var Erzurum'un, 500'une ulaşılmaz. Yol açıktır dıyene de inanma. 5 bin kıloınetre yoldan 2 bin kılometresi 7 ay kapalıdır en azından. 1000 kilometresi ıse 5 ay. 500 kilometre kadarında da uç ay gıdıhp gelinnıez. Gerı kalanında şans var.» Tam sofraya oturmuştuk Camı tıkladılar acele acele. «Aşıcılar geldi, aşıcılar..» «Salgın hastalık filan mı?» dıye sordum «Bizim için değıl bey. Hayvanlara aşı yaptırmak için çağırmıştık ıki uç ay once. Şimdi sıra geldi anlaşılan. Sarılık, kabakulak var dıyorlar ama once koyunlarımız, sığırlarımız..» Odadaki msanlar birden boşaldı Tezekten ambara, hayvanların bu lunduğu yere doğru koşmaya başladılar. Hayvan lar aşılanacaktı Çok sevmdıler ve benı unuttuIar C\DDEDE BtB AŞAĞI BtR YUKARI Erzurum'da geride kal mış blrkaç yıl içlnde geçlrdığım pek de hoş olmayan anılar bırakan olaylan anımsadım. Cum hurıyet Caddesine çıktım Bır «Cumhuriyet» alıp kırmızısı görünecek bıçımde katlayıp cebune koydum Bır aşağı bır yu karı yürüdüm Ne kanşan var ne gorüşen Cemal Gürsel Caddesınde yurudum bır sure Gaze teyı açıp okur gıbi yaptım Ne kanşan var ne goıuşen Paşalar Caddebine geçtım Bir gazete de ordan aldım Bır zamanlar, belirll bııkaç gazetenın dışında gaeete okunamayan, Kars a ve Agrı ya geçılmeyen Erzurum gıtmış, yerıne bır başka Er7Urum gelmıştı sankı Erzurum a 12 Eylul oncesı sevımsızlıgını yaşatanlar, yastık yorgan göçmüşlerdi sankı kentten Ya da topluca tutuklanıp adalet onune çıkarılmış lardı da hesap verıyorlardı MAHKEMELER Erzurum Kars Ağrı Artvın îllerı Sıkıyonetım Komutanlığı askeri mahkemelerı, sıyası suçlularm yargılama aşama sında en rahat ettıklen, hukuk kurallarmm en ge çerlı olduğu mahkemeler olarak dıkkati çekiyor. Biri 34 idamlı Kars PKK, otekı 130 idamlı Artvm DevYol davası duruşmalarını ızledım bırer gun arayla Duruşmalardan birınde bir ben, bır yargıçlar, bır de sanıklar vardı koskoca duruşma salonunda7 bin 500 kişilik kapalı spor salonunda. «Dinleyici ahnmaz mı?» dıye sordum «Gelmiyorlar, gelemiyorlar daha dogrusu'» «Ellerınde, avuçlarında ne varsa satıp savup avukatlara verdıler. Gelış gidış, otel yemek der ken onbın ıki gunde bıtıveriyor.» Avukat pıyasası ile avukat sıyasası, birbırine karışmıştı ıyıden ıyıye. HAST\LIK tHBARI Erzurum 11 Saglık Md dürlügünden bır yetkıli ile ılın saglık sorunlarını gorüşüyoruz «Yol açılsm diye kızamık ihbarı yapıyor bazı muhtarlar» diye anlatıyor. «1981 yıtı sonunda, ya ni Erzurum'da içınde bu lunduğumuz kışın başladıgı aylarda 138 sarılık ihban yapıldı. 866 bin nufusun yaşadığı bir kentte fazla bir sayı dejfıl. Ankara'da tifo oldııktan sonra Erzurum'da sarıiığın pek sozu olmaz» Sorumlu bir doktorun ağzından çıkan bu sozler karşısında soyleyecek faz laca bırşey kalmıyor Ve yolunu açtırmak için has talık ıhban yapan koy muhtarınm ince ?ekasına hayran kalıyoruz «Yollarını açtınyor mu sunuz bu tür koylenn » «Bizde bir soz vardır, tilki tılkılıgıni bellı edın ceye kadar postu kaptırır dıye. Saglık Mudurlugunun iki tane kar ııstunde giden aracı var Once onu voiluyoruz bulaMcı hastalık ıhbarı yapılınca. Gerçekse yol açılıp gerekli mudahale yapıiıyor» «Bu yıl kaç ihbar yapıldı kızıl, kızamık, boğmaca, gıbı > «Hiç yapılmadı.» «Hastalık mı yok, ihbar mı yapılmıyor sızce » Hastaneler Caddesinde yurüyoruz Erzurum'da 72 saglık ocağmda 33 pratıs yen doktor, 52 saglık memuru 75 hemşıre 223 ebe bulunduğunu anlatıyor doktor arkadaşım Ve bir yüzbaşı ıle karşılaşıyoruz. Konuşuyorlar. «Nasıl oldunuz°> «Daha İyiceyim. Çocugu tstanbui'a gonderdim, o da iyîleşmiş» «Geçmış olsun > Ayaküstü vapılan bu konuşmavı merakla lzledigınıi goren doktor arkadaşım açıklık getiriyor «Kendisi de, flç yaşındaki oğlu da zaturroe oldular Bu bolge için onemli bir lıastahktir. Bn yıl oldukça çok eoruldıı&v sovlenivor» KONFŞARAK Tam doku? gundür bir tek uçak Inmedi Eıvurum havaalanına «Otobusıj, tseni bovle olunca uçapa «oyleyecek sozıımuz kalmıvor» dedi Erzurumlu gazeteci arkada şımi7 Mehmet Gultekîn. «Erzurum'a kışın gelmezdı roeslektaşlar, neden geldin**» «Nereye nasıl gidlp, ne reye nasıl gidemedığimi ya7mayı ıstivorum » «Kar u«tunde vıirüyerek zor, ama. istersen harıta üstunde konuşarak sana vardımcı olurum » Dzun uzun anlattı Hangi ilçeye. koye gidilıp gidılemeyeceğın).. Oltuçavının buzdan bir yol olduğunu 80 koy saydı bır solukta, yollar ytfzünden ulaşılamayacak Yol verme7 dert anlama? so? dinlemez kar Buzlanmış toprağı mayıs avlarına dek beyazlatacaktı YARIN. KIŞ MÜŞKÜL GEÇTÎ Danışma Mecllsı nae Ertuğrul Alatlı'nın ölum cezalanmn olesıye hapis cezasıno cevrllmesıne llişkln önerısı dort imzoda kaldı imzolayanlar Alatlı'dan başka Prof Ture Tuncboy (İzm r) Nermın öztuş (MGK Konten|anı) Ile Lutfullah Tosyalı (Hotay) dı Daha altı Imzo gereklrydl Altı kışı cıkmadı Avrupa Konseyl'nde, ölüm cezalarını ka'dırmamış bir Türklye var. Uygar toplumu oluşturmonırı yollarını blrllkte aramak zorundayız.