Katalog

Cumhuriyet 6 EKONOMİ 10 MART 1982 EKONOMİDE GÜNÜN AYNASI 5000 liralıklar degisiyor Yetkililer, beş bin liralık banknotların ikinci tertip lerinin değişik bir dizayne dönüştürüleceğini bildirerek, «Yeni beş bin liralıklann kâğıdı, rengi tamamçn değişecektlr» de diler. ÖJe yandan yeni 10 bin liralık banknotların piyasaya çıkış tarihinin henüz belirlenraediği kay dedildi. Banka sahibi sanayici de faiz giderlerinden sikayetci Ekonomi Servisi Sanayi kuruluşlarmda banka faizlerıyle, öteki fınansman giderlerinin önemli boyutlara ulaştığı, banka sahibi sa nayicilerin de bu gelışmeyı olumsuz karşıladıkları saptandı. Bazı sanayi kuruluşlarmda yalnızca banka faizlerinin personel giderlerinin iki katını aştığı, finansman ve kamuoyü giderlerinin toplam satış hasılatınm yüzde 40'ma ulaştığı görüldü. KENDİ ALANINDA 'TEK TABANCA" Ülkemizin önde gelen ve kendi alanında piyasa deyimiyle «tek tabanca» durumunda bulunan KORDSA'nm önceki gün yapılan Genel Kurulu'nda, banka faizlerinin işletmelere getirdiği yük Sakıp Sabancı tarafından ele almdı. Sakıp Sabancı, kâr ve zarar ile ilgili açıklamalan sırasmda KÖRDSA'nın 1981 çalışmalarında «finansman giderleri» başlığı altında, kfedi faizi, tahvil faizi, teminat mek tubu komisyonu olarak 463 milyon 593 bin liralık ödeme yaptığını bildirrii. «Kambiyo giderleri ve diğer giderler» başlığı altında toplanan harcamanın da 544 milyon 158 bin lira olduğunu belirten Sakıp Sabancı, açık lamaları sırasında bu gelişmeden yakındı. CİRO 2 MILYAR 473 MİLYON LİRA KORDSA çalışma raporun da da belirtildiği gibi kuruluş, 1981 yılında 12 milyon dolarlık bölümü dışsatım ol mak üzere toplam 2 milyar 473 milyon liralık ciro gerçekleştirildi. Toplam ciroya oranlandığında da «finansman ve kambiyo giderleri» başlığı altında yapılan harcamanın 1 milyar lirayı aşa rak yüzde 40'a yukseldiği görüldü. LASSA'NIN DURUMU Sabancı Holding'in bir diğer kuruluşu olan LASSA'da söz konusu oranlar daha da çarpıcı biçimde ortaya çıktı. 1981 yılında 9.3 mil yar lirahk net satış yapan ve 1,4 milyar satış kârı sağ layan .LASSA'nm finansman giderleri ise 1,5 milyar lirayı aştı. Bunun sonucunda LASSA 1981 faaliyet yılında 293 milyon lira zarar etti. LASSA'nm toplam giderları içinde de. personel giderlerini içeren genel idare ve satış giderleri yüzde 11'lik bir pay alırken finansman giderlerinin pavı yuzde 87'ye erişiyor. Finansman gıderlerinin net satışa oranı ise yüzc'e 16. MAMUL BEZ ÜRETİMİNDE YÜZDE 8 ARTIŞ Çalışma raporun da KORD SA'nın 1981 yılında mamul bez üretimınde yüzde 8 dolaylannda artış gerçekleştir diği açıklandı. Bu gelişmenin bir önceki yıldan devre dilen ham bez stoklanyla • BAZI FİRMALARDA FİNANSMAN VE KUR GİDERLERİNtN TOPLAM GİDERLERDEKÎ PAYI YÜZDE 60'A YAKLAŞIYOR. sağlandığı da belirtilerek şöyle denildi: • « 1981 yılında devam eden prograrnlı enerji kısıtlamaları dolayısıyla moydana gelen zorunlu vardiya azaltılması sonucu, üretim miktarlarımızda bir önceki önceki yıla oranla geçici Hüşme olmuş ve toplam ham bez üretimimiz 9 bin 433 ton seviyesinde gerçekleşmiştir.» Yabancılara 200 yataklı turistik tesis izni verildi ANKARA, (a.a.) Yabancı sermaye çerçeve kararnamesinde değişiklik yapıldı ve 400 yataktan büyük kapasiteli tesis yatırımlarına izin verilmesi koşulu 200 yatak kapasitesine indirildi. Resmi Gazete'nin bugünku sayısmda yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile. 200 vataktan büyuk kapasitelı ve bunun en az yüzde 40'ını dış turiznîe tahsis eden tesislerin yabancı sermayeli şirketler için yatırım ve işletme izinlerı yabancı sermaye dairesince verilecek. En az 200 yatak kapasiteli oteller ile bu ana otsl veya otellere entegre olacak en az 100 yatak kapasiteli otel zmcirleri ile her ünitesi 4 yataktan az olmamak üzere en az 60 yatak kapasiteli yat turizmi yatınmlanna da izin verilecek. Bugün yayınlanan Ba kanlar Kurulu kararında, belirlenen koşullara uygun turizm tesislerînın yabancı sermayeli şirketler için yatırım ve işletme izinlerinin Yabancı Sermaye Dairesince verileceğl, bu koşullara uymayan turizm tesislerinin yatırım ve işletme izinlerinde, «Top lam sabit yatırım tutarı 230 milyon dolar arasında olacaktır» koşulu aranacağı belirtildi. Yerliyabancı özel şirketler özendiriliyor ANKARA, (a.a.l Tedavüle bir süre önce çıkartılan beş bin liralık banknotların tamamen değiştirileceği öğrenildr. Merkez Bankası yetkilileri, tedavülde bulunan beş bin liralık banknotların mübadelede bazı aksaklıklara yol açması nedeniyle değiştirilmesine karar verildiğini söylediler. Kamu kuruluslarının petro] arama alaıu daraltılıyor ANKARA, (ANKA) ö zel sektör ve yabancı şirket lerin Türkiye'de petrol arama ve işietmelerini teşvik eden yasa tasarısı, kamu kuruluşlarının petrol arama alanlarını daraltıyor. Petrol Yasasında kamu kuruluşlan bir bölgede 16 pet rol arama ruhsatı alabilirken, tasarıyla bu 12'ye düşürüklü. Öte yandan. özel sektör ve yabancı şirketlerin Türki ye'de petrol arama ve işietmelerini teşvik amacıyla ba 71 kolayhklar saglanıyor ve , yeni garantiler veriliyor. Bu amaçla. petrol arayıcilarına buldukları petrolün yüz de 35'ini ihraç hakkı tanınıyor. Denizlerdp ve «zor koşullarda» çıkarılan petrol için bu miktar yüzde 45'e çıkarılıyor. Petrol arayıcılan ve işleticilerine petrol ürünleri ithal hakkı da verilirken, bu klşilerln petrol ithall ve ihracatı İçin kamu kuruluşlanna tanınan her türlü muafiyet de tanımyor. Diğer yandan yasa tasarı sıyla, petrol aramalan için yapılan başvuruların hızlı sonuçlandırılması tçin bazı hükümler getirildi. Bu arada. petrol arama ruhsatnameleri süresl ise üç yıla çıkanlıyor. Petrol arayıcısının «îyl Niyet» ve «arama koşullarmın güçlüğü» göz önünde tutularak bu süre 6 yıla kadar uzatıla bilecek. KÖRDSA'NIN GELİR VE GİDERLERİ Satış geliri Diğer gelir Toplam gelir ' Personel gideri Fino.nsfan gideri Kambiyo v.s gideri Diğer giderler Toplam giderler KÂR 2.473.073.204 45 273.206 2.518 346.410 202.845 857 463.583.013 544.158.418 547.150.701 1 757.747.989 760.598.421 % % % "0 % c h "c % Akın Çakmakh, Sanayi Bakanlığı müstesan oldu ANKABA, IANKA) Bir süre önce Mehmet Gölhanın emekliliğioi istemesi ile boşalan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Müsteşarlığına MKE Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı Akın Çakmakçı atandı. Çakmakçı'dan boşalan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğüne ise, Kurum Genel Müdür Yardımcılarmdan ve Yönetim Kurulu üyesi Mustafa Aşap getirildi. Atamalara ilişkin kararlar. Resmi Gazete'de yaymlanarak yürürlüğe girdi. Bir başka Bakanlar Kurulu karirında ise, açık bulunan Türkiy e Yapagı ve Tiftik A.Ş. Yönetim Kurulundaki Maliye Bakanlığı üyeliğine Mehmet Özüyar'm atandığı belirtildi. 98.2 18 100 11.5 26.4 31.0 31.1 100.0 Yüzde 75 oramndaki kar payı KORDSA ortaklarının yüzünü guldürmeye yetti Ekonomi Servisi Turkiye' • Kurul Toplantısı'nda Yönetim nin tek lastik bezi üreten ku Kurulu 'Başkanı Sakıp Sabancı ruluşu Kordsa'nın Genel Ku1981 yılınm özellikle iş barışı rul Toplantısı'nda Yönetim Ku yönünden olumlu gelişme gösrulu Başkanı Sakıp Sabancı, terdiğini belirtti ve Kordsa'nın «1981 çahştnalanmızdan ötürii yıl içinde 12 milyon dolarlık 1000 liralık lıisse senecli sahibi dışsatım gerçekleştirdiğini bilarkadaşlarımıza net 750 lira ö dirdi. Sabancı, tevsi yatırımdenecektir» deyince ortakların larınm 1982 yılında tamamlanyüzü güldü. Geçen vıl Kordsa ması sonucu toplam üretimin yüzde 60 temettü dağıtmıştı. 10 bin tondan 14 bin tona yükseltileceğini de belirterek, «he Kordsa Genel Kurulu önceki deflediğimiz yatırımlann gergün Sheraton Oteli'nde yapılçekleşmesi ancak ve ancak teş dı. Hükümet Komiseri'nin gecikmesi nedeniyle yaklaşık ya vik tedblrlerinln devamlüığına bağljdır» şeklinde konuştu. nm saat geç başlavan Genel "Kâra İşt'srakh Orfakhk Belgesi,, Semineri Ekonomi Servisi MEBAN Sermaye Piyasası Araştırma Merkezi (SPAM), «kâra ve zarara iştirakli ortaklık belgesi'nin (KOB) değerlendirllmesi» konulu bir seminer düzenledi. Seminer 11 mart günü İstanbul Sheraton O telinde, saat 14.30'da yapılacak. 1981 ödemeler dengesi açıgı 1,3 milyar dolar ANKARA, (THA) 1981 yılı ödemeler dengesi tablosu belli oldu. Genel denge 1.3 milyar dolar açık verirken 1980 yılında 3 mil289 milyon dolar düzeyinde olan carl işlemler dengesi açığı 2 milyar 56 milyon do lar düaeyine indl. DPT'ye göre, cari İşlemler dengesi açığının küçülmesinde döviz giderlerinin azalması değll, gelirlerdeki artış etklli oldu. Çünkü 1980 yılında 668 milyon do îar olan dış borç faizi ödemeleri toplamı bu yıl 1 mll yar 135 milyon dolar'ı buldu. îthalât giderleri de 7,9 milyar dolar'dan 8,9 milyar dolar'a yükseldi. Ancak cari işlemler dengesi açığmdaki iyileşme ge nel denge üzerinde fazla et kili olamadı ve genel denge 1980'de olduğu gibi yine 1 miiyar 306 milyon dolar açık verdi. ABD buğdoyı 20 liradan saîılacak ÎZMİR, (THA) ABD'den ithal edilen 312 bln ton buğaayın 120 bi.ı tonluk ilk partısi önümüzdeki günlerde Izmir Limanma gelecek. Ithal edilen kırmızı buğdayın kilosu 20 liradan satılacağı bildiriliyor. DÜVİZ KURURI > Döviz Alış Vergi gelirleri tahminlerin aitında kaldı ANKARA (ANKA) 1981 mali yılının ilk 10 aylık döneminde toplam 971, 8 milyar liralık vergi tahsilatı gerçekleştirildı. E u < tutarın malı yılm bütününde tahsili öngörülen 1 trilyon 327 milyar liralık tahminin yüzde 73'ü düzeyınde olduğ u ve hedefin gerisinde kaldığı belirlendi. Maliye Bakanlığından alınan bilgiye göre, geçen yı lın mart aralık aylannı içıne alan döneminde ver I gi dısı normal gelirler 145 milyar lirayı aşarken, özel gelirler ve fonlar da 89 milyar lirayı buldu. Buna göre, genel bütçe geürlerı toplamı aralık ayı sonunda 1,2 trilyon lira 'düzeyi ne yükteeldı. 1980 mali yılının dönemine göre vergi tahsüatı yüzde 67 oranında 389,8 milyar lirahk artış kaydederken, vergi dışı normal gelırlerde yuz d3 71 oranında 60,3 milyar liralık, özel gelir ve fonlarda 5,5 kat dolayında 73 milyar liralık genişleme sağlandı. Türkiye deTEKELLESMEvarmı? AET üyesi olriıak isteyen Türkiye tekellere karsı önlem almak zorunda Gelişmiş kapitalist Ulkeler, piyasada belli düzeylerde de ol sa yanşmanın varhğım korumak için tekelci uygulamalan denetim altına alacak yasal düzenlemelere gitmişlerdir. Bu konuda değişik. ülkelerm uygulamalan gözden geçırildiğmde üç farklı tutum gözlenmektedır. Bu üç tutumu istanbul Hukuk Pakültesi Profesörlerınden Ergun Üzsunay (a) yasaklama ilkesine, (b) kötüye kuüanma ilkesine bağlı, 10 her iki iİKe arasmda üzlaşmacı tutum izleyen modeller diye adlandırmak tadır. ABD'DE Bu tur yasal düzenlemelerin en eskisını oluşturan Amerıkan yasaları yasaklaına ilkesını benımsemıştir. ABD'de 1890 tarihli Sherman Yasası, 1914 tanhli Cıayton ve Federal Tıcaret Komisyonu Yasasıyla tum karteller, rekabetı sımrlayıcı uygulamalar ve tekelleri yasaklamaktadır. Bu yasalarm uygulanması konusunda Pederal Ticaret Komisyonu çok güçlü yet kılerle donatılmıştır. İNGİLTERE'DE İngiliz hukukunda ise tekelci pozisyonun «kötüye kullanılması» halinde tekelin kaldı rılmasına dönük yaptırımlar uy gulamaya konulmaktadır. İngü tere'de bir malın yüzde 25'mın pazarının tek firma ya da kuruluş tarafından denetlenmesi «tekelci durum» sayılmaktadır. Bu durumlarda ilgill Eakan Hakça Ticaret Genel Müdürü'nden soruşturma yapmasını istıyebitaıektedir. Geniş soruşturma yapma yetkileriyle donatılnuş bu genel müdürlüğün yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre, Bakan tekelin kaldınlmasım isteyebilir ya da diğer yaptırımlan uygulayabilir. DİGER AYRUPA ÜIJİELERt İsviçre, Almanya, Avusturya ve Orta Avrupa ülkelerinde ise «yasaklama» ve «kötüye kullanma» ilkelerini birleştiren bir tutum vardır. Bu Ulkelerde genel olarak karteller yasaklanmıştır. Ama belirlenmiş bazı alanlarda izine tabi olarak, kras yonelleştirme kartelleri dış alım kartelleri oluşturulabilmektedir. Oluşmasına izin verilen bu karteller çok sıkı bir denetim altmda tutulmaktadır. Orta Avrupa'nın bu tür anti tekelci yasaları 1950'ler sonrasında gelişmiştir. Bu ülkelerin 1950'ler öncesindekl durumu bu günkü Türkiyenin durumuna benzemektedir. Zaten bugün Türk yasalarmda bulunan hükümler zamanınm Orta Avrupa Ulkelerinin yasalarından alınmıştır. TÜRKİYE'DEKt YASAL SINIRLAMALAR Türkiye'de, gelişmiş ulkelerdeki gibi tekelci uygulamaların sonuçlarına karşı geniş tüketıci kesimlerini ve küçük girişim cileri koruyucu özel yasalar yok tur. Sadece TUrk Ticaret Kanununun 5665'inci maddeleriyle, Borçlar Kanununun 58'inci maddesi 've Medeni Kanunun bazı maddelerinin bu konuda bazı sımrlamalar getirdiği söylenebilir. Türk Ticaret Kanununun 56'ıncı maddesinde «haksız rekabet»in genel Jjir tanımı verllmekte, 57'inci maddesinde özel durumlar ele ahnmakta ve daha sonraki maddelerde yaptırımlar getirilmektedir. Bu konuda dava açma hakkı sadece rakiplere tanınmayıp zarar gö, ren herkese tanınnııştır. Ergun özsunaj» «rekabet sıpırlamalarına» karşı Medeni Ka nunun 23 ve 24. maddesindekı «kişiliğin korunmasına» ilişkin hükümlerle, 2'nci maddesindeki «tlürüstlük ilkesi»nden yararlanılabileceği, ayrıca Borçlar Kanununun 41'inci maddesindeki «hukuka aykırı eylemler» ile «irade bozukluklarnıa» ilişkin hükümleriyle, «aşırı yararlanmaya» ilişkin 21. maddesi ve «tehdit»e ilişkin 29'uncu maddesine başvurulabıleceğini söylemektedir. Yasalardaki bu tyr bazı mad delerden yararlamlabüeceği söy lenilebilirse, pratikte bu maddelerin anti tekelci bir tutumla uygulanmadığı bilinmektedir. Eğer Türkiye anti tekelci bazı sımrlamalar getirmek istiyorsa ' tutması gereken yol pek çok ülke gibi bu konuda bir yasa hazırlamaktır. AET'ye girmek isteyen Türkiye'nin AET'nin kurallanna göre, AETye katılabilmesi için de bu yola gitmesi gerekecektir. AET ÎÇÎNDE TEKELCt TUTUMLARIN DENETLENMESt Kabul edilen kurallar AET içinde, hem «yasaklama» hem de «kötüye kulanma» ilkelerini uzlaştıncı bir Orta Avrupa tutumunun beimsendigini gösrupa Adalet Divanma başvuratermektedir. AET Roma Anlaş bılmektedirler. masının 85'inci maddeTürkiye'nin AET'ye katılmak sinin l'inci fıkrasında genel yasaklama kuralı ge için yaptığı Ankara Anlaşmasıtirilmiştir. Kartal ve diğer sı . nın 16. maddesinde taraflar «Topluluğu kuran anlaşmamn rurlayıcı uygulamalara ilişkin üçüncü bölümünün l'inci kı«j> ~î kararlar geçersiz sayılmıştır. niında yeralan rekabet, vergilev Ay'nı maddenin 3'üncÛ fıkrasmme ve mevzuatm yaklaştırılma âa eğer bu anlaşma ve karasJarr la üretimin ya da mallann da sı ile ilglli bükünüerde anılan ilkelerin ortaklık illşkilerine uy ğıtımında bir ilerleme sağlanıgulanması gerektiğini kabul etyor, teknik ve ekonomik ilerlemişlerdir.» Katma protokoiunme özendiriliyor aynı zamanda da 43. maddesinde, Ortaklık da bu tekelci konumdan doğan Konseyi'nin protokolun yürürkazançtan tüketiciler de hakça lüğe pirmesindeıı 6 yıllık bir. bir pay alıyorsa bu yasaklasüre içinde, Roma Anlaşmasımanın uygulanmıyabileceği hük nın 85, 86, 90 ve 92. maddelerin mü getirilmiştir. Zaman içindeki uygulamada hangi kartel de belirtilen uygulama şartlarını ve usullerini belirlemesi lere izin verileceği hangi karöngörülmüştür. tellerin yasaklandığı belirgınlik kazanmıştır. Açıktır ki TUrkiye'nin AET ile ilişkilerinin gelişmest, TürAET Roma Anlaşmasımn 86'kiye'yi anti tekelci uygulamaıncı maddesinde bir ya da birden fazla girişimin Ortak Pa lar konusunda yenı yasalar çıkarmaya zorlayacaktır. Btı ise zar'da ya da Ortak Pazar'ın öTürkıye'deki çok yüksek tekelnemli bir bölümünde salıip olleşrne oranlarma ve denetimsız dukları egemen durumu kötüye kullanmaları yasaklanmıştır. olarak yapılan anlasmalara alışmış iş çevrelerini rahatsız Bu madde doğrudan doğruya edecektir. Bu konuda iş çevretekeüere olgopollere karşı oleri bir ikileme karşı karşıyalarak konulmuştur. Avrupa Ada dır. Hem AET'ye katılmak let Divam 86'mcı maddeden ya rarlanarak ekonomik birleşme hem de tekelci pratiği sürdürmek istemektedirler. Oysa bir lerin de denetlenebüeceği yargı seçme ile karşı karşıyadırlar. sına varmıştır. Belki de, böyle bir seçme yapRoma Anlaşmasının 85 ve 86' madan Türkiye 'ye özgü yollarmcı maddelerine karşı haller la durumlarım sürdürebilecekAET Komisyonu'nca araştırıl lerine inanmaktadırlar. Böyle makta ve araştırma sonuçlarıdüşünenler için AET Komisyona göre yasaklama, para cezanu'nun kararlarım incelemek sı gibi kararlar vermekte ve öğretici olacaktır. bu kararları yayınlamaktadır. Bu kararlara karşı firmalar Âv B ' İ T T t Döviz Satış Efektif Alış Efektif Satış DÖVtZtN CİNSt 1 ABD Dolan 1 Avustralya Dolan 1 Avusturya Şilini 1 Alman Markı 1 Belçika Prangı 1 Danimarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Plorini 1 İsveç Kronu 1 Isviçre Prangı 100 İtalyan I i r e t i 100 Japon Yeni 1 Kanada Dolan 1 Kuveyt Dinarı 1 Norveç Kronu Sterlin 1 Suudi Arabistan Riyali 143.50 153.04 8.67 60.85 3.29 18.11 23.76 55.58 24.84 77.34 11.27 60.78 118.03 505.45 24.03 259.59 41.97 146.37 156.10 8.84 62.07 3.36 18.47 24.24 56.69 25.34 78.89 11.50 62.00 120.39 515.56 24.51 264.78 42.81 143.50 147.81 145.39 157.63 8.67 8.93 60.85 62.«8 3.39 3.13 18.65 18.11' 23.76 24.47 55.58 57.25 25.59 24.84 77.34 • 79.66 10.71 11.61 37.74 62.60 112.13 , 121.57 480.18 520.61 22.83 24.75 259.59 267.38 39.87 43.23 ALTIIM FİYATLARI 8 martla fark 50 100 lira düştü. Fark yok. 15 15 lira düştü 20 15 lira düştü Fark yok. 9 mart 1982 Cumhuriyet Reşap Kulpsuz 24 Ayar 22 Ayar bilezik Gümüş 11.400 11.450 11.80012.000 1.715 1.725 1.560 1.660 , 44.00 45.00 ÎSTANBUL BANKASI, ENGELLERİKALDIRIYOR. cıkacaksınız! istanbul Bankası'nm ihracat uzmanları/ nakliyecinin transfer, kredi, efektif sorunlanna kesin ve ivedi çözümler sunuyor. îşletme giderleri, genel giderler gibi harcamalar için kendi kaynaklarından derhal lcredi veriyor. îstanbul Bankası'nda nakliyeci bekleniyor, ihracat gecikmiyor. İHRACATÇILM, BUYURUN! 'Yönn # # Pamukbank sadece 1*981 yılında açtığı orta vadeli kredilerle ihracat tâahhütlü 38 firmaya destek olmuş, ülkemize yılda yaklaşık 40 milyar lira karşılığı döviz garantisi sağlamıştır. Beş yıl süreyle... Her yıl! mNUKBANK GÖREVİNİYAPIYORÎ İSIANBUL BANKASI <n PAJVIUKBANK ^ii bankadır^