Katalog

3 EKİM 1982 KÜLTÜR YAŞAM lllllllltlllIIIIHHIIII Cumhuriyet 5 ffçagdaslastıramadıklarımızdanmısımz? ııııııınıııııınııırın Ciddiyet £ Bu köşe yaz köşesi Şu köşe laş kösesi Ortada su sişesi... Umur BUGAY Kabahat keümelerde degil beyefendi, kelimelerı teşkil eden harflerde. itimat buyurun. Bu alfabeyi yeni baştan tanzım etmeli. Yirmi altı harf neyimize bî zim efendim? Bakınız, «Özgür»müş Türkçesi. Israfl Buna mukabil, «Hur» üç harf. Ö fazla, Z fazla. Ne lüzumu var? Bu uydurmacılar sonuna bir de, «Et» takar. Olur size, «Özet». Yok efendim, «Gözet», «Özgül», «Ozdeş»... Hülasa beyefendici£im atarsak ö ile Zlyi alfabeden kurtulmuş oluruz iki RAHAT GAZETK Dilhmz; eşekansı mı soktu? Kücükdİİ Bayramt Alfahe, oyaga kalk! Dal tartar kartal kalkar, karlal kalkar dal tartar • 6 Söz gümüsse sükut altmdır 4 | Lisanı münasip ile sobbet ne güzel şey.~ Soru: Ne zaman çağdaş uygarlık duzeyıne uiaşabilinz '? Yanıt: Tııuısssss... Soru: üigür duşunce ozgur yaşamın doğal bir sonucu mudur? Yanrt: Eeeeessss... Soru: Hazırlanmakta olan Anayasayla demok ratik düzene hızla geçebüeceğimiz umudunda mısınız? Yanıt: Öhööööömm... Soru: Aylıgınızm ne kadan yiyeceğe gidiyor? Geriye ne kalıyor? Yanıt: Iıııuhhh... manasız barfte Ü'da fazla geliyor bana. En başta, «Uygar» kelimesınin uydurulmasına sebep oluyor. Atalım beyefendi U'yu da. Bıze bir tçk Ü yeter. «Üf» olur «Üüüt» olur. «Düüüt!» olur. Çağdaş»ın da Ç'sini at. Bir de yumuşak G'sini. Öteden bert nefret etmişimdir şu çengelli, başhklı harflerden. Beyefendiciğim geriye ne kahyor? «Adaş». Bunu da beğenmedim. Uydurma. En iyisi Ş'yi de ataıalı. «Ada> oluyor bakm. Ne hoş geliyor kulağa. Büyükada. Heybeliada... Ah, mirim şu alfabe olmasa. Hatta D'yi bile atabtlirlz aradan.. Eee, ne kaldı geriye? A, AAA!. Üc tunc fas kayısı hosaiı, üc func tas kayısı hosafı, üc func tas kayısı hosafı... | ~ ~ NE ÇEKİYORSA DİLİNDEN ÇEKİYOR Bı dalıa öyle !?eyler söyleyecek misin, hıım? Yırtim mi, şimdi senin dilinl? Boöööo.... Bak hâlâ konuşuyo.. Kopannm valla dilini.. Biber sürerinı.. Suus! Bööööo.... Bi daha ileri, geri konuşacak mısınbakim, hıım?.. Uzatıcak mısm dilıni Ko Bcööo parim mi, hı..? inilHIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllIIIIIIIirilllllllHIIIIIIIIIIIIIIMIİIIIIIIIllIlini Anayasa dilinin altında ne var?.. Yeni Anayasa'nın dilini çözenler küçük dillerini yuttu.. Şimdi herkes birbtrine soruyon Bu Anayasa tartışıhnalı da mı kapışılmalı, kapışılmalı mı da tartışılmah... Üç tunç tas kayısı hoşalı... Üç tunc tas kayısı hosafı... Onu dyle demezler, her zaman pilav yemezler. Bu madde yaz köşesi, bu madde yazma köşesi.... Bir parlamenter bir parlamentere demiş ki, «gel bize parlamenter birader, seninle bir taslak yapalım...» Güzel güzel konuşup anlaşmak iyi bişey değil mi? ]yi bisey.. Peki öyleyse, neden, guneşte mi takırdadm tukurdadın dibi kara duru kuru kabı kahn kara kabak. Neden boyle takırdadm tukurdadın dıbi kara duru kuru kabı kaluı kara kabak. Tereddüt Serahaten acaba söylesem darılmaz mı? Darılmak adeti bilmem kı, çapkuun naz mı? Desem ki, ben seni pek çooook.. Hayır kızlar bilirım.. Desem ki, ben senıiii....,Ya kızar konuşmazsa? Desem ki, ben seniııii... Anlamaz kı, hiddet eder..] Nıçm bu sozde ne var? ': | Diiin kemigî yoktur Bugün yasasalardı... Kürkü prtıkitUek kel k§r kirpinin yırtık kurkünü Kürkü pırtık disi kel kör kirpinin yırtık kürküne... Ana dili ile baba dili ayrı ayn olursa çoluk çocuk nasıl anlaşacak? Ana dili sevecen, baba dili de babalanmaya elverişli olunca ailede hır gür eksik olur mu? Yoksa baba dilini konuşanlar, herkesi sus pus mu ederler. No demişler? Bülbulun çektiği dilinin belası. Dilli düdük çıkanr pabuç kadar dilini, dinleyenler küçük dil lerini yutar. Aman, efendim bir de tatlı diUL Konugur da konuşur. Sanırsınız dil siz karşısındaki. Biri bişey söyleyecek dönmüyor dili. Yabancı dilden mi konuşuyor bu? Yok canım anadili. iyi de çeneden dili şişti. Bir Allahın kulu da cıİap, «Ulan sen ne diyorsun?» demiyor. Tutulmuş sanki dilJeri. Var bu adamın dilinin flltuıda bl söylemek istediği. Dilinizi mi yuttunuz be? Dıllensensenize.... •'^"••SeSSİZ •::;' üniversite DERTBABASI Türk dilini kusdiline çevirmeye ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••«••••••••••••••••a Artık elinı eteğinı çekmek gunü gelmişse bılimden Meçhule giden bir gemiyım artık, tutan yok elımden Hiç özerkliği yokmuş gibi sinsice alır yol Kahnamah universitede ne sol, ne sol Yine de kalabilenler bu elemeden elemli 120. maddeyi terennum eder gözleri nemll YÖK'ün azgın dalgalanyla boğuşaraktan Kurunu vustaya dümen kırmış alabanda gidiyor îhsan kaptan Guvertede lumbarlarda karanlık maskeli çarkçılar Ve kaptan köşkune kadehlerle bade yetıştiren yardakçilar Büyüi başların her biri memnun ki. yeni yerinden Yalaızca alttakilerın inilti ve homurtuları gelir derinden Ne güzel düşmüşsun şiiri ey ath çocuk, Yahya Sürüye çoban gerekirmiş üniversite çiftliğine ise kâlıya. Yahya Kenıardea Sözcük boğazlayanlar, sözcük pırtlayanlar, kıtır kıtır sözlük yiyenler, söze takanlar. kelimeleri ipe asanlar: kimsenin gücü yetmez VuralSOZER •••••••••••••••••••••»••••••••••••••••••••••••••••••*••••>• DILI GEÇMIŞ ZAMAN Türk Dıli'nî bu hafta değil de geçen hafta konu olarak seçmiş olsaydık, Birincı Dıl Kurultayı'nın toplandığı günun ellıncı yıldönümüne (28 Eylül 1932) denk düşecekti. O guzelim günün yıldönümü, bugunün deli saçması olaylan arasında kaynadı gitti... Bugun gır geçtigimız konu, elli yıl önceki Türkiye'nin baş konusuydu. Atatürk, Dil Kurultayı için Dolmabahce Sarayı'nı açmıştı... Günler öncesınden, dıl uzmanlarıyla birlikte sabahlara değm çalışmış. dil devriminin temel ilkelerini hazırlamıştı. Kurultay'daki konuşmaları halk izlesin dıye yolları hoparlörlerie donattırmıştı. Elli yıl önceki Cumhuriyet'te, o gunün Turkçesiyle haber şöyle başlıyordu: «Bugün yeni bir inkilabın dil inkilabının temel taşı atılıyor. tlk Dil Kurultayı toplanacak, Türk Dili'nin ilmi, medeni ilıtiyaçları, müstakbel inkisaflarına göre tetkik ve tesbiti için hazırlanan gündem dahilinde müzakercler yapılmasına başiayacaktır. Bu tarihi toplantıda diğer inkilaplan* mız gibi di) inkilabının da rehberi olan Gazi Hazretleri ve memleket münevverlerinin mühinı bir kısmı hazır bulunacaktır...» Kurultay bugün toplanmış olsaydı ve muhabir olarak ben izleseydim. habere şöyle başlardım; «BugGn yeni bir devrimin, dil devriminin temeli atılıyor. Ilk Di] Kurultayı toplanacak ve hazırlanan bilimsel ve uygar gereksinimleri ineelpnerek, gelecekteki gelişmeler doğrultusunda kurallara bağlanacaktır. Bu tarihsel toplantıda. tfim devrimlerimiz gibi dil devrimintn de önderi olan Gazi Hazretleri ve yurt aydınlarının önemli bir bölümü hazır bulunacaktır™» 1982 yılında memleket münevverlerinin f!) muhim kısmı, hâlâ; üıkilap müstakbeL medeni. tetkilc, tesbit, dahil, müzakere... dememizi isöyorlar, Ben demeyecegim... Bana, son satırımı yazana değin dedirtemeyecekler. «Dil... dil...» diyerek son nefesini veren Ataturk' un kemiklerini sızlattırmayacağım. Söz veriyorum. BAŞKA ZAMANLAR Dilber adında bir okuyucu yazıyon «Baba erenler... (kızcağız beni Bektaşi babası sanıyor) dilbilgisi dprslerinde bize öğretilen eylem çekim zamanlarından baska zamanlar da var mı? Varsa örnekler verir raisiniz?» Var elbette. Vereyim bırkaç örnek. Fiyakası Geçmiş Zamanı Çekımi: Fevkaiadeydlm, fevkaladeydin, favkaladeydi, fevkaladeydik fevkaladeydinız, fevkaladeydiler. örnek: Fiyakam bozulmadan önce göbegim kat kat, gerdamm fevkaladeydı. tçi Geçmiş Zaman: Çekimi: Anlamıyonım, anlamıyorsun, anlamıyor, anlamıyoruz, anlamıyorsunuz, anlamıyorlar. örnek: Ben bu Türkçe'den bir şey anlamıyorum, Modası Geçmiş Zaman: Çekimi: Edeceğim, edeceksin. edecek, edecegiz, edeceksiniz, edecekler. örnek: Kıçımı yer edeceğim, bak sana neler edeceğim. Kendinden Geçmiş Zamanı Çekimi: Alacağım, alacaks n, alacak, alacagız, alacaksmız. alacaklar örneltj Ileri ne varsa hepsınl geri alacağım. Ele Geçmiş Zamanı Çekimi: Geçirdim geçirdin, geçirdi, geçirdik, geçirdiniz, geçirdiler. Örnek: Bravo... On bin lirayla bir ay'ı geçirdiniz! Valla bravo Gelecek Zamanı Çekimi: Yetmeyecegim, yetmeyeoeksin, yetmeyecek, yetmeyeceğiz. yetmeyeceksiniz, yetmeyecekler. Öroek: Türk Dili'ni kusdiline çevlnne?« kimsenin gücu yetmeyecek. Dilim dilim oldu dilim! Meseleler ^Ozgürlük çağdaşlaşmanın başlangıcı mıdır, yoksa HUrriyet asriliğin mebdei midit Fuat ÖRER S Z N AKSU SİZIN EE Lisan mektebi Muhterem Karüerim, tdrakine muoip oldugumuz lisan Bayıamının hayırlı olmasını niyaa eylerken bir bususa nazan dik katinizi celbetmek isterim. Efendim bendenizm müteakip kerreler arzü beyan eylemiş oldugum üzre lisanımızın en mühim meselesi mektep meselesi olduğu sabit ve ayandır. Vakit harcamadan bir «lisan mektebi» mşa edüp evlatlarımızın lâyık olduğu lısana kavuşturulması elzemdiT. Matbuat da buna uydurulmalıclır ki, evlatlanmız günahkâr yazılan okuyunca anlamasmlar. Yirminci asırda hayvan lar dahi derdü melalini koklaşa koklasa ifade eylerken *yeni dil' öenilen Htnenin peşinden koçan bedbaht cühelalara tcarsı dhanşümul bir cihat açmak vacip gelir. Bendenizi bu mühim me selede teşvık eden ve teveccühü âlisine tnazhar olduğum kadirşinas kârim Mekkeli Nizameddin el Ab bas'a hörmetlerlml arzederlm. Allaha emanet olunuz aziz kâT'üerim. Az. Si eder. Hay ömrunfiz mflzdâd ol* sun e mi! Ben de kıraat eyle••••••••••#•• Düimizi zırt pırt değiştirdik mediğim bir mevzudan bahls lerinden, kuşaklarm birbirin açtımz ssnmıştım. Lütfen liden kopukluğu toplumu uçkur Kanı acâib ile beni şaşırtmayınus. Böylc Llsanı Tiirki ile tesuz bıraktı. Baba çocuğunun dediğini an kellüm edince ne güzel snlalayamıvor da çocuk dedesinin dım gördfinfiz mti?... Hastir laaaan!... diye bagıradiliyle dostluk tcurabiliyor. Or taokuldaki yeğenim benim 'ör rak ter içinde yataktan fırla tiiTkçe' ldtaplannu anlayama mışun. Geoenin boşluğunda se <i " dığı için Türbçeden Osmanlıca • rT tüm mahalleyi inletaıiş... ya' sözlüğünün içine düsmüş... Karşı evdeM teyaa pencereyi m Allabtan dedesinin kitaplannı kaldınp, atmamışım. Ben de onlan oBurun, vatan, millet, tahtakurusu, çağdaş, Hoşt ordaa sarhoş herif! kurken 'Osmanlıcadan Türkç« diye bağırdı. Her gece bn ne özgürlük, sosyal, ilke sözcükleri tehlikeli sözye* sözlüğünün icinde bunalır be? Son günlerde iyice anttın dım. cükler oldu artık... Geçenlerde tdtaplanma baGördüklerimin dtiş olduğunu karken birmi bana uzatıp «Bu anlayınca nerdeyse oynacak« Ey şakirto Kassab, Şakir BALKI ne demek?» dedi. Kitap, 'OK tım. Bu çağda^bu bilince ula?lahmi ganenden bir kıyy» çürlük Üzerine Deyişler" adını nuşken, uygarlıkta bu denli Sultan Hamit dönemi ka bilvezin bana ita eyler mitaşıyordu. özgürlü|ün tanımmı yol almışken, hadi pene dön ra mizah üreten bir dönem sin?» deyince, kasap ellerisoruyor sandığım için, geri... Yok de\'e... Deve değil di. Günümuzde olduğu gibi, ni açıp: Ö^fürlük çağdaşlaşmanın düs işte... Ya akşam yediğim o dönemde de dil yobazlaAmin! demiş. bulgur süoştırdı, ya da yoı^an n vardı. başta sultan! «Tahbaşlanpıcıılır ysvTum. deditn. Oysa hocanın derdi bir Çocuk yiizüme bel bel bakı kayıp pencere ayazına doğru takurusu» sözcüğünden oyordu. Biriki yutkunduktan sırtım açıkta kaldı... Gündüz du patlıyormuş, çünkü bu miktar koyun etiymiş. Eski zamanlarda bir holer niyetine olsun... sonra, sözcük «tahtm kurusun» ca öğrencilerinden Iugât Muhterem dayıcığun, o anlamına geliyormuş. Bu paralamalarını istermiş. Bir söyledlğinijîi benfiz kıraat ey •«•••••••••••••••••••••••••• run, vatan, millet, yıldız gün derste hocanın sarıgına lemedik. dedi. sdzcüklertne uyuz olan sul bir kıvılcım sıçramış. yanıBu yaştaki çocuğun anlaya «ÇAĞDAŞ» tan, «Dinamo» sözcüğüne yor. Öğrencilerinden biri amayacağı biçimde, bizim kuşa de kıcık oluyormuş. Ona yağa kalkarak demiş ki: ğjn diliyle konuştuğumu o za SÖZCÜĞÜNDEN... man aynmsadım. Hemen Lenbu sözcük «Dinamit»i anım•Ey hâcei bimisai ve ey dimi toplayarak babamdan çat Şükür kavuştum özgürlü satryormuş! Şimdilerd* de üstazı zikemal, bihkmetI pat ögrendiğlm ve usumda bı«çağdaş, özgur, ulus, sosyal raz kalmış Üz Osmanbca'ya Anlamım nerde ben ords ve ilke» sözcüklerinden fink Rabbî müteal, harı mengalden bir şerarei cevval baş vurdum. AÛ kaldı içinde kalacaktırr atanlar vaı*. Bu da yeşil sıçra/ıp seri alulâlinizdeki Yani, deditn, hürriyet a*rl Dışımdaki Anayasa'nın tnızah mı dersiniz? kavuğu iş'al eylemiştlr.» Uğin mrbdeldlr... Geçmiş olsun bana... Iyisi ml, bu dil yobazlanyeğenimin gbzleri parladı. Hoca elini başına atarak" Haklısımz dayıcığnn. dena iki övkücük anlatalımbagırmış: r Tahsin ŞENTÜRK di. Asri olmak lçJn de hflr olÖykü bu ya, kasap dük«Ulan. sarıgın yamyor. msk fevkalade ehemmiyet a n kamna giren sankh hoca: desene!» Şimdi artık kelimeler yetersiz, anlamı yok.. Yitirmişiz anlamlan beraber faydası yok... Gerçeği görmeliyiz dostum başka çaresi yok. Gel bu laflan bırakahm artık bir tarafa Dil yaresine care bulunmaz