Katalog

D Ö IST CUMHURİYET 3 TEMMU2 1979 POUTİKA VE ÖTESI MEHMED KEMAL AEDÜLCANBflZ TURHAIM SELÇ'JK Herkes kendi dilini sever Çclr Cemal Süreya'yı aördüm geçenlerde, Paplrus derglrsm yenıdan çıkoracoğını soyledı Zoten son yıllorda p>opırus dendı mı, okla Mısır yozıtları değil. Cemal Süreya gelır Yıllar önce cıkardığı bu dergı ne yazık kı. gene yıllarco once yayın hayatından cekıidı Şımdi yenıden çıkarması edetnyat alanımızda bır boşluğu dolduraccktır. Cemal Süreya'nın oğlu Memo vardır. Tanıdığımda ılkteKCı. şımdl ortaya gıdıyordur. Memo daha ılkokul sond o ıken, bır gun, babasına sorar«cBaba, sen fransızca bılıyor musun?» «Bllıyorum oğlum ı «Peki, özfransızca''» Cemal dona kolır. ««Nıye sordun oğlum?> «Bize okulda öğretmen türVc» deg'li <te. öziür*ç« okutcıyor da ondan » •Dllde. ozturkceleşmeyl eleştırenler arasında. Cemal SOreya nın oğlu Memo nun bu sorusu, abartmalı bir espm clarak soylenır, durur. Bır dılın özleşmesi ve sode!eşm«sı ıçın ugroşmak bır esprıye bağışlanamaz •Hsr ulus, dılını özleştirmeK ve sadeleştırmek Ister. Bu y c , bır evrımden de, bır devrimden do gecer. Tanzimat'tan bu yona, daha önce de var ya, dllımizi sadeift^lirmak ısteyenler cıkmıştır. Mustafa Reşit Paşo'nm cok yckını olan Şması'nın tuhaf blr türkçeyle şlirler kaleme» olması bu yüzdendır. Buyük bır dıl bılgıni olan Isviçrell Ferdinand d» Saussure cBır dıl uzun zaman az değıştıği halde, bakorsınz bırkac yıl ıcınde büyük değışmeier geçirır» der. Bız uzun zamanda değil, kısa zomanda değişmeler ısîeyeır» yolu benımseyenlerdenlz. Çemsettın Samı'yı. Zlya Gökalp'ı. Mehmet Emln Yurdokul u Genç Kalemlerl anmodan edemiyeceğiz. Dılın sodeleşmesme bu akımların buyük yardımı olmuştur. Nedense dılımızın tuhaf bır yazgısı vardır, bilen de bılmeyan de sadeleşme ve özleşmeye karışmış, dahası vor. Icunşmakla da kalmamış, sözcük üretmeye ve türetme\e g nşmıştır Nıce edebıvoto bulaşmış kışıler bilır rn kı fılan sozcuğu ben ürettım fılan sozcuğu ben turettım gıbılerden ukalalık ederler. Herkesın dıle korışması. onu sadeleştırmek içln caba tıarcaması nereden gelir dlye çok duşünmüşumdur öyle ya dıl hepımızın malı olso da, hepımızın dıledığimı; gıbı mıncıklayocağı, sözcük üretıp türeteceğl bir o n ç değıldir Acoba dılımlze. dınimize. ulusumuza cok mu duskunüz? Eğer öyle olsa, dilde yaptığımız gıbl ekoncnlde de blrbırimize vordırncı olmamız gerekmez mı? Ekonomfde hıc bırbırimize yardımcı olduğumuz yoktur Nsredeyse son gunlerde bır kaşık kahve bır bıdon benzır bır tup goz, bıraz margartn icın bırbirlmızın gözunu oyocağız Vardıgım sonuc şudur Bz dılde evrım değil de, devrim yolu secmışız Atatürk devrımlerl arasındo blr de dll devrlml vardır Nas*l kl şcpka gıylldlğl zaman, şapka gıymeyenl. harf devrJmlnde latin harflen lle yazmayanı. devrimlere (nonmoyıp tutuculuk edem gammazlamışsak, dıl devrimlnde de sodeleşmeden yana olmayı devrimcılık saymışız. Devrımın Atatürk ten geien buyuk ağırlığı altında ezılmışlz Başka şeylere, görevımız değl'ken karıştığımız gıbi dıle de karışır olmuşuz Özturkce dalkavukluğu ıle bugüne değın geçınenlenmiz dolu Bızde bır de Dil Kurumu Olayı var Aıaturk'un buyruğu ıle 1932 yılında Samih Rıfat, Ruşer* Eşref. Celal Sahır, Yakup Kodrl gıbl değerlı şair ve yozarlarımız Dıl Kurumunu kurmusJardır. Ataturk. bu kunjma ve oluşturduğu ötekl kurumlara cok önem verdığ Içtn Atatürk'e yanaşmak isteyenler. dil yoluyla sızmoyo calışmışlardır O yılların Ankara'sını cok lyi btlırim dille ilglsl bulunsun bulunmosın bir cok aydın kendirl dıl vurgunu gıbı gostererek mebusluk kapılarım acrrvsardır ishak Rafet Işıtman'ın Besım Atalav'm, Ahme» Cevat Emre'nın mebusluklannı dile gösterdiklert aşrn tutku sağlamıştır Böyle değllse bile böyle olduğu heD söylenmıştır Bunların arosındc gercek dılcllere söyilyeceğım söz yoktur Rohmetli Nurettin Artam do dıl kODisı olsun, boşka kapılor olsun, cok zortadı ama, mebus olamodı Bona. bu tutkusunu lctenlikle konuştuğu gunlerde cok acıklamıştır. Oıl Kurumu, Ataturk ten sonrakl tek partl dönemlertnde blr gecım yerl de olmuştur Bırilerl kayrılmak Isteri'vorsa, «Dil Kurumunda blr görev verın1» denlrdı Cok partıll sıyasal yaşamc gırdığımlzde Türk Dıl Kurumu ile uğraşanlar olmuştur Kurum ve /onetıcılerı bılımsel cıddı tutarlı cal şmoları ıle karşısına çıkan her engelı yenmesırvl boşarmıştır Dsmokrot Partt ıktıaan flonemınde, Kurumun lcınden cıktığı halde KurumİO uğraşanların başında Fuat Koprülü gelır G zhden gıziıye Ataturk kurumları ıle uğraşanlar ellerınaen geıseydı HGlkevier gıbı Turk Dıl Kurumu' nun do deftennı coktan d'jrerlerdı Bunda başarı sağlayomamı$lardır ATIO başko kunımlann etkinlığınl gıdermeyl basarmıslardır Dıl Kurumu, eibette adı üstünde dil ışlerî ile uğraşocaktır Turiü sozluk. derleme tarama dıl araştırmoları, gramer calışmaları yac>ocaktır. Üyesı bulunduğum ıçın bunları bana da gondenyorlar, cok yararlanıyorum Dıl Kurumu'nun bır dergısı var Orda, «Batı Kaynaklı Sozcuklce Karşıiıklar» dıve bır bolum bulunuyor Uc kışıden oluşcrt bır yarkurul, bazı sözcuklere, kendılennce bıl'msei oraştırmalorlo bozı karşılıklar bu'uyorlar Bu calışma ve uyarlamo coğu kışının düşrnanlığını kazanıyor, coğu kışı de bu orneklemelerı anlavamıyor Sanılıyor ki, bu uc kışî günluk dılde gecerlı bo sözcuklere kendılerince karşılık buluyorlar herkes de bunları kullanmok zorundadır. Zaten bu ömeklemeler de ayda bir gazetelere yansımıyor mu? Gazeteler ve gozetecüer de bu örneklemelen sergıleverek «Bakın uc kışı çıkmıs dılimızle nasıl oynuyor?» dıye bağırmıyor m u ' Oysa gene coğumuz bılıyoruz kl, bu araştırmalar kesın değil, bır önerldlr Tutarsc tutar. tutmazso yıter Amo oelın. görün ki. ne denll dıl döksek aniatamıvoruz. îürk Dıl Kurumu'nun torlhten gelen devrımoi ve baskıcı nıtelığı artık yltmıçtır Ardında ne Ataturk ne de Ataturk'ün kendıne özqG yasal ve ağırlıklı mısyonu vardır Adı okaderrı de olsa Dıl Kurumu bızim akademimiz sayılır Her akademı g b' ağırboşlı. dedıkodudan arınmış, her önüne gelenın dıl' mıncıklamasma izın vermıven blr kurum olduğunu belırlemelldır Oıl her uiusun baştacıdır, klmse ayağa düşurmemet dir Bu sözlerl gönOI verdlğlmlz. savgınlık duyduğumuz lcın vazıyoruz. DÖZELTME DOn bu köşede ver alon Mıretofa Ekmekcı'n'n Anko>a Notlorı. Mehmed Kemal'ın imzasıyia çıkmıştır. Yanlışımızı düzeltır, özur dıleriz. Barbaros'un Torunları Akdeniz'de Talçm PEKŞEN B arselona Türk yolcular ıcın yabancı oimoyan blr lıman, daha doğrusu pazardı Bir gece önce gemı Palma Mayorka'dan oyrılırken kentın ışıklonnı seyretmek üzere guvertede günun yorgunluğunu cıkaranlar daha şımdıden bırbırlenne mağaza adreslerı verıyorlordı Iştanbullu bır Yahudı olan Izak adlı kışının Barselona'da mağazalan vardı Bu adamın gemımızl limanda karşılayacağı soyleniyordu Herkesın ağzında blr dngılız mağazosı» sözu dolaşıyordu Söylenenlere bakılırsa eo mağazadan başka yere gıtmemek çerektı» Barselona'da. Kentte ıki gün kalınacaktı Aşın fryatlara karşın herkes buroda alışverlşe kararlıydı. Cünkü gemı son durak olan Napoh'ye cumartesl günü varacaktı Dükkanların acık olup olmadığı bıiinmtyordu Bu yuzden olışverış yerıne kentı gezmek tehlıkesı bile vardı. BARSELONA'DA TANESİ I20BIN LİRADAN VİZON MANTOLAR KAPIŞ KAPIŞ GİDİYOR «El Corte İngles» Barcelono lımonına varıştan ve gemıden ınışten yaklaşık bır saat sonra, akıntıya karşı yolunu bulan batıklar örneğı. herkes yolunu bulmuştu Yarım km2 lık Cataluno alanının hemen rıemen bır kenarını boydan boya kaplayan «El corte İngles Ingılız bolumu» odlı magazanın defolu ve sen dışı mallarının satıldıgı 7 katında tum gemı halkı yolcu ve personelı ıle hazıroı Ortalıkto salt Turkce sozler duyuluyordu aiıhlı bır rastlantı sonucu elektrıkiı aygıtlar ve mutfak eşyaları da bu kattaydı Alışverışten yorulanlar buyük moğazanın hemen onünde bulunan sPiazza» kafeteryasındo bır Koka Kola ıcıp bır sosısli sandvlc yıyor 5 10 dakıka dınlendıkten sonra yenıden yukarı cıkıyordu Başka bır yontem de kahvehanede eşyalann başına bır nobetcı bırakılmasıydı Grubun en yoşl> kışısı bu eşvaları beklerken, gencler partı partl yukarı cıkıp alışverlş yapıyor daha sonra uldıkları maiları ka feteryanın skemlelerı uzenne yığıyorlardı Bu arada llk partl maiları gemıye gotürenler oğleye doğ ru yenıden Cataluna a'anınday dılar Fakat Ispanyado garıp blr töre vardı Tüm mağazaiar saat 13 0016 00 arasında kapcnıyordu Bu yuzden fkınci parti alışverlş ıcm moğazalara dalanlar bu kısa sürede, ancak bırkac hamur oklavası ceşıtlı bovlarda makarna süzgeclerl vb glb< şeyler alabıldıler işın kötösu bu kadarcık alışverış ıcın gemıye donmeye de değmezdı O yüzden saat 13 00 16 00 orasında Cataluno alanından gecenler, ellerınde Işin iiglnc yanı bu kalabalık, bir gencler ya da tunstler katabalığı değil Her yaştan ispanyol. scbchlara kadar 6okaklorda yaşıyor Daha sonra İspanyolların sıcak iklım koşulları nedenıyle eskıden beri geceleri yaşadığını ve gunduzlerin büyük bır kısmını uyumakla geclrdlklermı öğrenıyoruz İşyerlerinın soat 13 00 16 00 arasında kapanışı da bu geleneğın bir kalıntısı oluyor Bu üc saat boyunca herkesın uyuduğu ve uykusuz gececek bir geceye hazırlandığı acıklanıyor Ramblas caddeslnde daha ho va kararmadon ortayo cıkan ve muşteri bekleyen kadınların cokluğu dıkkatı cekıyor. Hemen hemen hepsı cok uzun boylu ve aşın makyaıb olan bu kadınların en azından % 50 sınin erkek olduğunu deneyımlı gemı personelınden öğrenıyoruz. İspanyol erkeklerı de kendi cınslerlnin bu yuz kızartıcı tutumlanndan yakınırken, şu sözlerle kendılerını teselli edlyorlar «Kadınların işını bile bız erkekler daha ıyı yapıyoruz» Pueblo Espanol T Limandan ayrıldıktan 15 dakıka sonra gemıde Ispanya'ya a»t tek kelime konuşuluyordu: "Peseta,, İspanyol para bıriminin adıydı bu. hamur oklavaları ve makarna suzgec'erıyle dolaşan turlstlerl şaşkınlıkla ızledıler •Pueblo Espanol İspanyol köyü» bir Ortaçağ gfirunümfl sunmasına karşın yeni yapılmış İspanya' da turizm anlayışının en gelişm)? örneklerınden biri. Yukarda bu ya pay köyün sokaklarmda dolaşan turistler görulüyor. met gârüimüştur Anlamıyorsanız «yapacok bır şey yok» anlamına kolları ıkl yana acılıverıyor görevlının spanyollar yabancı dıl acısından ıkıye ayrılıyorlar Yabancı dıl konuşanlar ve konuşamayanlar Ikıncılerle konuşmak tümüyle olanaksız Bırıncılerle konuşabılıyor, takat anlaşamıyorsunuz Sız ıstedığınız dılde konuşuyorsunuz. Onlar da sıze ıstedıkleri dılde yanıt verlyorlar Daha kolay olduğu icın de hep Ispanyolcayı secıyorlar. Işfn başındo yabancı dıi bıldığınl bel'rten Isponyola buyük bır umutıo derdınızı onlatmaya çalışıyorsunuz Sızı Ilgıyle dınlıyor sonra yıne Ispanyolco konuşmaya başlıyorlar Benım gorüşüme göre bır Türk Ispanya'da en ryısı kendıni hıc zorlamadan Türkce konuşmalı ve Ispanyolcayı molıdır. onlamavo colış natcının yanıtı en az tablolan kadar güzel. tHayır sız yapt/nız» arselona dakı tanhi ve turıstık yerleıin bolluguna karşın «Pueblo Esponol (Ispanyo) Köyu)> adını taşıyan turıstık bir yer tümünden cok ılgımı cektı. Yıllardır Istanbul'da bır mahalienın eşkı durumuyla korunmosı ıcın plonlar prcıeler hazırlandığını duyarız Fakat daha uygulamo scfhasma gelınmeden korunması düşünulen mahollenın coktan beton bloklara donuştüğunü görürüz. Ispanya'da böyle bır şey söz konusu değil. Kentler hlc bir ayrıca tanınmadan olduğu gibi korunuyor. Boş olanlarda bile kentın mimarî yapısına uygun yenl yapılara İzın verlllyof yalnızca Fakat ispanvollar bunun la yetlnmemış, Plazza Espana (Isponya Alanı)mn cok yakınında orta coğ görünümünde yepyenl bır köy Insa etmlsler. B Sanat kent: Turizm işleri Ispanya'nın turizm Işinde bu kadar ıleri gıdışı şaşırtıcı değil Avrupa ulkelerıne olan yakınlığı yme Avrupalıların kazançlarına gore ucuzluğu, ıklım koşullan vb her şey uygun duşüyor Ancak Ispanyolların bu kadar yabancı turıst arasında yabancı dıl konusundakı kayıtsızlıkları ınsanı şaşırtıyor En turısîık gorunümlu lokantalarda bile tarıfedekı yemek ısımlerının tumü Ispanyolca Yabancı dı' bılen tek kışi colıştırılmıyor buralarda Turizm burosunda bile gorevlıler tek yabancı dılle durumu idare edıyorlar Ingılızce konuşuyorsunuz, Fransızca yanıtlıyorlar sizı veva bunun tersl oluyor. Bu dılı de anlıyorsanız ne ala Hız Bilmece otobüsler Otobüsler blr bilmece durumuna getırılmiş yabancılar icın Bıletcl yok ö n kopıdan gıren Ispanyollar hemen soforun yonında bulunan elektronık beyın benzeri bır oygıtın çeşıtlı delıklerine paralar atryortar. Yanan ışıklara bakarak düğmelere basıyorlar ve boylece kılıtlı turnıkeler acılıyor. Yabancıların otobüs icınde ılerleyebıldıkleri en son yer bu turnıkelerın önune kadar Ondan sonra gerıye dönüp llk durakta ınıyorlar. O yüzden yabancılar Icın taksıler gecerll Taksı soatlerl 25 peseta ile acılıyor ve hemen hemen her 23 sanıyede bır uc peseta artıyor Inerken soför elindekl bir listeye bakarak, taksımetrede yazan rakamdan daha degişık (doğal olarak daha fazla) bır rokam soylüyor Yıne en lylsı hıc tartışmodan ıstenen parayı odemek Yoksa şoforle iki dılde (sızln konuştuğunuz dıl ve onun konuştuğu Ispanyolca) uzun bır tartışmaya girlşecek ve ganunda ylne istedlği parayı ödeyeceksmız Duvar edebıyatı da Ispanva'da oldukca gelışmiş Hemen hemen her duvarda polıtık sloganlar yazılı Fakat İspanyollar duvara vazı yazmanın da kolayım bulmuşlar Otomoblller icın kullonılan puskürtme boyalarlo yazıyorlar bu yazıları. Buyük bır olasılıkla daha kolay ve daha cabuk gorüyorlar Işlerınl Ayrıca estetık acıdan daha güzel blr görünümü var püskürtme boyalarla yazılan yazıların. O vso Barselona'da tam lamına 28 sanat muze"?ı vardı Pıcasso müzesmde 15 peseta verdıkten sonra cagımızm en DÜyuk ressamı sayılan kışının baş vapıtlorının onemlı bır bolümü seyredılebılıyordu Aslen İspanyol olan Pıcasso hakkında ılgmc oyküler aniatıyor Kilavuz Bunlardan bın de ressamın en tanınmış toblosu olan «Guernıcaı ile ılgılı oianı Bılındığı gıbı Ispanyo ıc savaşı sırasın da Guernıca kentınm yıkılısını anlatan bu tablo savaştan sonra bır Alman generaiıne gosterılıyor Resırnden pek anlamayan general bıraz da kücümse yerek soruyor Pıcasso'va «Bunu sız ml yaptınız'ı dıye Sa Oldukco büyük blr yer olan Pueblo Espanol'o köyu cevreleyen kale kopısındon 50 peseta ödeyerek gırryorsunuz. Eski görünümlu yapıların pencerelerl perdelı parrrtaklıkiartndan sardunyalar sorkıyor Kapılar ocık, ceşmeler akıyor, okul kapısından Kucük cocuklar, kılıseden papazlar cıkıyor. Kuyulann cıknklarında kovalar asılı. kapı onlerinde Iskem'eler, 6okak adları, olan adları, fener dıreklerı ve fenerler her şey tamam. Fakat tüm bunların yapay olduğunu bır süre sonra anlayabılıyorsunuz Bu evlerde aslında hıc kımse yaşamıyor. Okul kapısından cıkan cocuklar, bu ornek köyü gezmeye ge len ılkokul cocuklarıdır. Papazlor do kiliseyl dolaşon tunstlerden başkası değil. arselona'dan ayrıtırken o zamana kadar yanaştığımız veya ayrıldığımız lımanlorı cıp lak gözle seyretmek zorundT kalofi yolcuların coğu şımdı, uzerınde henüz etıketlerı yapışık olan durbunlerle ızlıyorlardı kentı. Büyük bır olasılıkla burada gecırdık'erı ikı günluK gezıden doha cok şey görduler Cunku «El Corte İngles» mağazasının ne pencereien var dı. ne de manzarası. Barselona'dan ayrıldıktan sonra gemının 1 mevkl cay salonu bır ponoyıra donüştü. Her kes kendınce en değerli saydığı eşyayı salona getırmış, bır bırıne gostenyordu Ispanya'nın dıllere destan bır kentınden ay rılalı 15 dakıka ya olmuştu, ya olmamıştı. Ortada Ispanya'ya aıt tek sozcuk doloşıyordu tPs setos Ve arkasından sayılar ge llyordu bu sözün B z görmemıştık amo duyduğumuzo göre tanesl 120 000 pesetadan vızon mantolar kapış kapış gıtmiştl Oysa yolcular bu gezıyo yasol olarak bu paranın onda bırl kadar blr dövızle cıkmışlardı. B MUHTEÜF MAKİNA PARÇASI VE HURDA DEMİR SATILACAKTIR Müessesemlzln hurda stokunda mevcut kullanım özeltığını yıtfrmlş maklne porçalurı İJe muhlelıf demir aksom hurdası kopalı zan usulü lle satılacaktır Hurdalar ve rnaklne parcaları müessesemiz huraalığında gorülebıRr Teklff zarflarının en gec 9 7 1979 pazartesi saat 17've kadar idare Müdurlüğune verllmesi CUMHURİYET GAZETESİ Tel 2897 03 Camhuriyet 5311 LİMANA VARIŞTAN YAKLAŞIK 1 SAAT SONRA TÜM YOLCULAR VE PERSONEL «EL CORTE İNGLES» ADLI BÜYÜK MAGAZANIN DEFOLU VE SERİ DIŞI MALLARININ SATILDIGI 7. KATINDA EKSİKSİZ BULUSMUŞLARDI Gece yaşamı arselona özellıkle gecelerl cok daha llglnç bır durumo geliyor. Llmandan kent merkezlne uzanan Ramblos caddesl sabahın 05 00'ıne kadar İstiklol Caddesının akşam üstü görüntüsünde Gece kuluplâri yanı sıro, lokantalar, kohvehoneler, hatto bazı dükkanlar bu saate kadar acık. B El Corte İngles in tam karşısındaki Plaz za kafeteryasından bir görünüm Eşyaların başına bır nöbetçi bırakılmış. Gru bun gençleri magazada aiış verişlerini sürdüruyorlar. YARIN: 18 Iiraya tuvalete gidenler