Katalog

D ÖRT CUMHUIttYET 26 HAZÎRAN 1979 İİ POLİTİKA VE ÖTESİ MEHMED KEMAL ABDÜLCANBAZ . HA/ İİMCE ANW£ML£ BABAMıM h uİF.VL£|4 TURHAIU SELÇUK Bedelli Askerlik B edelcı, bedelcılık gıbl btr sözun dılimızde ne anloma ge'dığıni orta kuşokton coğu kışl bılmez. Eskıden koyde olsun, kentto olsun vaıiıklı oilelerın çocuktarı eğer olojmaınışlarsa, bostırıriofdı parayı bedelli askenık vaparlardı. Parayı bostıron ve yoşıtlanndan az asketiık yapon zengın cocuklanna da «bedelct> aerlerdı Bedelli askerlik yapmak, yanı porayı bastırıp yaşıtlonnrJan az askerlik yapmak, ayrtcolıkh cMma koşulu ıkm cl dünya scvaşı başlarına kador surdö. Demokratlor Iklncl dünya savaşmdan sonra sıyaeet sahneslne çıkttklan zam<ın, seclm propogandalorırKlo be deill askerHğı koldırocaklonnı söylediler. Askerlik o ytl larda enaz 38 ayd. Askerlığın süresinl ozaltacoklarını, yortl askerığl ucuzlatacaklonnı hep sâyledller DemoKratlar söylerler de Halk Partlliler bundan gert dururlor mı, onlar da askerllği k'saltocokiannı (ucı.zlatacak!armı) hemen söylemeye başiadı'or Ve de askerligı 48 oydon, 36 avdon 24 aya ınd<rdıler Böv!e yapıpco holkı memnun edeceklenrtl. yavgın halk k't'elennden eslt'ik kurorok oy olocoklannı sandılar Kazın oyağı hlç de öy!e olmodı.. 1950'de Halk Partisl 6eclml yltlrtfl Yıtlrış o yltirlfc bir daha secımla Iktıdar yüzü görmedl. Bakmavın s'z Ecevlfln ortaya cıkaratc. Haft Partfsln'n son yıllcrda bıraz ovunu yükseltmesıne... Holk Par. tislnın $anst Suleyman Demırrt gıbl b)r muhaMfinln karsısında bulunmasındadır Zo'en Sülayman Demırel de bunu bilıyor Mehmet Boriosa verdiğl demecte halkın bT ventlık ıstedıÇlnı ocıkco ortoyo koyuyor Dtyor kt. halk *973'te 1977 de bır yenl adam orodı bu venl odomı Ecevıt sandı Demırel gıbı kurulu düzen yonlısı, devolüosyon yapon Amenkort güdumünde toplum yöneten oclam yönl olobü'r mlydl?. Demlrel bu yendlğtn tgecer8iz» olrnasmı sekl2 yıl bekledl. Ecevlt'l blraz yıprattı ama, kendınl coktan eskitmiştl. Eeevltl esklteceg'lm dlye kendl esklyenden yenl ctkcr mı7. Adalet Partıslnln totlhslzllğl belkl burodadır. Kenrlım coktan eskıtm.ş blr kişının, yenl cıkonı es^tr « K ıcın coba harcaması Adolet Portısinfn başitco enge^» ld.r. Oemirel CHP'den ge'en her önertye korşt ctkfg"ı gîb ! *bede"i askerlığe» de karşi cıkıyor. Oysa poralı adama avrıcalık tanıycn ebede'l! askerlık» onun dunyo göruşöre cls fe'seîes re da uyg>.»ndur. Oîkemız en genc ve en dlnamık nüfusu borındırıyor. İK'DCİ Djnya Savaşına girmedığlmlz ıcln hastatık. yokSUIIUK, kO7a dışında ölen.mız olmodı Dünycdakl en genc tsplumıcrdan bırfyır Yonetıciler. genc ve dlnamık toplurnIsnn sorunlcınna gercekçı olarak eöılmesim bilmezlerse bczı patamalardan korku'ur. Baz< ülkelerde aro kotmünlor top'umlara yon verlrler. Herkesın acı. tatlı bır askertik öykusu vardır. S6zu ocıldığında herkes bır sey anlatır. Yakın, doğru bir şey soyler «Cavusa dedım kl. bak cok üstüme oelr/ormın. Sonra kansmom ha>» Dedl ml demedl m!, dlyebiidl ml, bıünmez Ama nadem sırası getmış, anlatır lşte. «Bok yu7başım, dedim Benlm omcom mobustur, hon!. ona yazmaya benl mecbur etmef.» «Yüzbaşı ne ded ?» Soruvu bektemtvormuş gibl durolar. »Ho. yüzboşı mı? Ostöme vormodı» Ikıncl Dun/a Savasından bırkaç yıl sonra, oskerliğı is^endenjn da Fransızlardan kolan kışlodo yoplım. Ş rı.dı yennde mıdır, bılemem Dentz kıyısında dernır Ko^yolah bakımlı blr k.slaydı Belkl Fronsızlar zamanınaa burorta bır ıkı bolUK borınırdı. Ama bizım donem'mızda b r a ov kıslaya sıgışmıştı Bu yaşta, aroda bir düşierım de o günierl gene özlemle anorım. fSızır*. da csked:k mlydıîı »Askeriıktı. hem ds Fransız kışlasında ı Gavur dağiarına «tatbıkato» götürmüşlardl. InlçH, c kışl, yer yer cam ormanlan ı!e ortulü o dağları bır daha nereden gorecektım Movi kuvvet er karşıda. bız kırmı?ı kuvvetler bu yonda. g<lsterme!ık Wr savaşa tutjsrrustuk Gercek savaş da bcy'e mı olurdu' Görmedım bılmıyoajm Een de kuşağırn g bi Mmlerde gormüştüm savaşı. Ama rchmetlt bobam. Yemen'de, Kanal savasında Surıye ceohesmde butunTiuştu. Cocukluğumao anlaiırdı Kardeşlerlm cevresfne toplanır. oğzı cçık, hayrcn dınlerdjk «ingılızlenn üstune Allah Allah dıyerek blr yurüdük. Onlar kocıyor. blz kovaiıyordukJ «Sonra ne oldu boba?» «Br emır geldı Cekıidık» «Kaialda ne yaptınız?> «Cemal Paşa bosımızda. Kanalo kcdar vorflı* Nerdevse atlarımızı ordo su'ayacakt*. Inflilızlor oflır tiastırdı Blr emır gen cekıldık.» «Sonra boba?» Inceden ınceye tokıldıflımızı onlordı. «Sonrası var mı Işte, yenrkjık » Gavur dağlorını düşönüyorum hep Yaloncı döşmanla gunlerce çarpışmıştık. Hanl düşmon dedıklerlmiz de b zden Bızım komutanlorın kolundo kırmızı bant vor, karş mızdakı komutanlann kolunda movi bant.. Btr tür savoş eğ tımıydı. Ban hep o gorkemll doölan, dağlor arasına sıkışmıs koylerl, köylulerl düşünürüm Dağ köylülerı, bıziere baKar. •Bunlar da nereden cıktı?» dıye şaşorlardı. Bağları, bahcelerl acımasız cığner geçerdlk Kadınlar, kızlar nrev\'e sunarlar. toslarla su venrlerdl. ErkeKler gorunroezdi Yıllar sonrosı bu Gavur dağ'lorındon Oemlrel'le blrlıkte gecnıştık Bır yamacın başında Ahmet Topalojlu a<ocılığıyla beni cqğırttı «Bak>, dedl. «Şu bctaklığı görüyor musun? Onu biz kuruttuk Bır ova kodar toprak kazandık Maksaî el alemın toprcğmı dağıtmak değıl, yenl topraklar kazanmcktT» «Ktme verdlnlz?» r «Kövluie e » Sonrcdon oğrend'm. koylulerin «llnden de oğater al<Sen bu daglarda yıllor önceei oskerlık yaptımı 6 rcz aşağılaro Surrye'ye Inseydlk, oralorda babamın oskerllV yoptığmı anlatmayacaktım. Onun bu topraklara bok<^i boçkaydı. benım bakışım boşkaydı. Lenfn, kendl devrlmlnt yaptığı zaman, ıAh», der. 1 «Bln troktAr oisc Mu|ıkier bu toprağın altını nasıl üstune ge» rch i'ıierî» Oysa şrmdl Wzlrr kücük blr Illmizde bınterce traktör var Köyiö!» Olo btoer gibı troktöre bınıp bır yerden bır yere airflvorto». 8te benzinl sadece kentlerdekı bırekierın ml /uttuğunu sanıyorsunuz' Troktörler de berzin e ıjoyar. NATO Icln beş ydz Wf» oskarl kolayca besllvoruz. Artonmdan bedel alacaflız, feıian» besles n dtys. Dlleglm, bu genc kuşcklonn Str «ovaş^öoırnemesıdir. Sa«09, hic blr zaman gOzet l M KOMŞUNUN TÜTÜNÜ Tutun Bulgarıstan ın en önemlı ıhracat ürünü Ülkenm tütün üretımını ve sıgara sanavımı yüruten BULGARTABAC'm uzmanlanndan Ivan Trendafılov ikl saat' aşan soyleşımız sırasında bu konuya şoyle de&ındı «Gaz yok oetro' vok bızım aJtınımız tutön • Komşumuz Bulgaristan da tutune ışte bu denlı önem venl'vcr Çaârdaş tütün ışletmecı'ıgı hcr geçen gun venı boyutbJa ulaşıyor Fıdelerm dikıraınden çapalanmasına, ılâ.çlantna'îina gübrelenmes'ne topl?nıp kurutu'masma d°fr n U7ar>an çızç'de nlvor Biz B u ^ n ' t p n d a tu^ün tarmı konusuna Kirmeden önce tanm tesınm'n koopera'ıfleşı^es ne eîı'me' istıvoruz Çunkü Bulsrarıstan da 1944 vıiından bucüne uzar.an. asamada tütrjnculükle koope ratıfcılık birhkte gelişiyor. Ü^eticive ışîenci ıçn toprak kopecrat fler ar^cılığıyîa venlıvor F de gııbre ve ılâcda da yıne aynı yöntera uv^ulamyor KOOPER ^.TTFLEŞNfE Buîgarıstan da kooperatıf eylerrunin doksan yüa yakm bır tarhı ıle zengın gelerek ve deneylennın olduçu bır KTçek Kooperatıfler BTII&Inın yön°tıcılen bu akım'tı geçen \M<yıhn sordannda dogdugunu ve onemlı bır =;cs val ekonomık evlem olarak yerteştıgmi sa\layıp şun lan eklıyorl»r «Bulganbtan'm gerek geh} mesmde, demokratık dönuşümler yaDraasında ve gerekse sosyalızmı kunnasında kooperatıf hareketın büyuk pa^T vardır » Bulgarıstanın en önamli tütun bölgesı Kırcah sancağında Kas'mı Fanzof ıle soyleşıyorduk, d:ger kooperatıf yönetınlenyle bırlfkte Turk asıllı olan Fanzof aynı zamanda Vatan Cephesi Komitesının başkanıvdı Kendisi ve dıger kooperatıf yönetıcilenyle söyleşimızi aktanyorura «Bulganstan'da ılk koope* ratıf kaç yılında kuruldu?» «1890 yılmda Pırdop llçesin(n Mırkova köyünde kuruldu» •Amacı?» «Tefecılenn, toprak ağalannın, beylerın sömurusüne karşı savaşımda köylülere yardım etmek, kooperatiflere elvenşlı koşullarla kredi saglamak ve tanmsal uretımln iyıleştinlmesıne yardımcı olmak bellı başh amaçlan arasmdaydı • «Kooperatıflenn o yıllarda, yanı 1890 larda yaygınlaştınlması zor olmadı mı?» «Belırgın ve yetenekli ilericılenn yalın bır dılle anlatıp acıkladıklan kooperatıfleşme halk topluluklan arasında hızla yayıldı Bunun bır sonucu olarak, daha 1944 yılındakl sosyalıst devrimden önce, köylülerin yarısı ile kenthlerin büyuk bir bölümü kooperatif kurumlarda toplandılar Kooperatif hareket. kralnfaşist Bulganstan'da terör ve haksızhğm egemen olduğu olaganüstü ağır koşullarda emekçılerin yararlanm savunuyor, banka, ticaret ve sanayi bırnuvazısimn halkı sömürmesine karşı savaşıyor du Bu hareket emekçilerin ekononuk durumlannın iyileşmesine yardıra edivor ve onlann özgürlük eşıtlık ve toplumsal ılerleme içın yapılan genel halk savaşımma katılmalanna, eylem birhğı yapmalarına katkıda bulunuyordu» •Bu kcoperatiflerin o yıllarda sayısı?» •Bulganstan'da halk yaranna çalışan 3 bin 500 kooperatif vardı o yı '«r Eylem gösteren bu ko», •«t'flerin Hikmet ÇETÎNKAYA Tütüncülük tarım kooperatifleri aracılığı ile yürütülüyor. Çağdaş tütüncülüğe geçen komşu ülkede tütün üreticileri yaşam düzeyleri en yüksek olan kesim. Yılda 5 bin leva kazananlar var. Bulgaristan'ın en önemli tütün bölgesi Kırcalı sancağında bir kooperatifin yöneticisi İsmail Cambazof ise ayda 200 Leva kazanıyor. Cambazof, «Yaşantım boyun ca 1000 Levayı birarada gör medim» diyor. KIRCAU YÛRESİNDEN BİR GÖRUNUM, Bulgaristan'da kooperatifleşme eyleminin geçmişi yaklaşık yüz yıla dayanıyor. 1944'den bu yana da tütüncülük kooperatifçilikle birlikte gelişiyor. İlk tarım kooperatifi 1890'da Pirdop ilçesinin Mirkova köyünde kurulmuş. Gaz yok 5 petrol yok bizim altınımız da tütün,, TÜTÜNLER ÖZEL KURUTMA ODALARJNA ALINIYOR. kredi verme, tüketim mallannın tlcaretını yapma, uretım araçlannı sağlama gıbı işlevlennm yanı sıra halk yemekhaneleri açıp işletme gıbı yükümlulüklerınde vardı.» «1944 yılından sonra koo peratıfleşmede gelışme nasıl oldu?» «O yü Vatan Cephesi ıktidara geldı Kooperatifleşme genış kapsamlı bır gelışme gösterdi Hükumet. ilk açıklamalannda, kooperatiflere yardım edeceğıni açıklamıştı» BÜTÜNLEŞME Bulganstan'da 1847 yılında örgütsel biçımde guçlenmek ıçin tüm kooperatıfler «Merkez Kooperatif Birhğı» adı altmda toplanıyorlar. Bu kooperatifleraı dışmda salt emek uretlm zanaatçı kooperatıflen bağımsız kahyorlar. Bugün Bulgaristan'da üç türlu kooperatıf bulunuyor. Bunlar tüketim, tanm uretim ve emek uretım. Kooperatıfler il (sancak) Kooperatıf Birlıklerinde bırleşmiş durumdalar Bu durumun ülkenin il yönetlmlne uygun düştügünü söylüyor yöneticıler. Bu konuya ilışkin olarak yöneticilertn gönışlen özetle şöyle«Merkez Kooperatif Birllgı ülkedeki bütun kooperatif örgütlerı bırleştiriyor Halen 2 mılyon 100 bin üyesi bulunan 505 tüketim kooperatifî 2 mılyon 300 bin ortağı olan 190 tanm sanayi ve sanayi tanm kompleksl ile 33 bin üyesi olan emek . ure tim (zanaatçı ve sanayi) ko* operatıfi Merkez Kooperatif Bırligine üyedırler. Merkez Kooperatıfler Bırllgi, tüketim kooperatiflerının tüm çalışmalannı yönetiyor. Bırhğın ticaret ftinninrtA çalışmalanmn 16 bin magazas toplumsal beslenme işlerının ıse 9 bin kurum ile yönetıldıirını ögreniyoruz. Tüketim kooperatıflerinin özellıkle köylerde çok yararlı lşler gördüklen yöneticilerce belırtıhyor Şerekopola köyü Beledıye Başkanı Veysalov'xın görüşleri şöyle: •Tüketim kooperatlflerl, çok canlı ve esnek bir örgüt bıçimi olduklannı köylerde kanıtlamışlardır. Tüketim kooperatıfleri köy emekçilerinm ekonomık ve kültürel ge reksınmelerini karşılamak gibi toplumsal amaçlanndan kaynaklanan olumlu nıtelıklerlnl ve genış kıtlelenn demokratık ve sosyal ekono* mık örgutü olarak tagıdıklan ustunlügü tam olarak gös termlşlerdır. Tuketım kooperatiflen tanmsal üretimln ar tınlmasına, ürünlerin daha yararlı biçimde kullanılmasına katkıda bulunmuştur» TARIM KOOPERATİFLERİ Bulganstan da tütüncülük tanm kooperatıflennın aracılığıyla yürütülmektedır. Çagdaş tütüncülüge geçen komşumuz Bulgaristan'da tutün üreticllen yaşamlan en yüksek düzeyde olan kesım. Yılda beş bin leva kazanan Turk ve Bulgar tutün üretlcileriyle konuştuk. Kırcalı yöresinde dogup büyüyen Sofya pres'ln yö nPtıcılennden Isıraı! Camba»ofa Izlenimlenmızi aı^at'r>en kendisını tutamadı Ismeıl Cambazof ayda 200 leva ka^anıyordu Oysa tütun üre tıcılerinln yıllık gelirj 5000 le\ aydi Cambazofun bu konuda kı sözlerj şöyle•Ben yaşantım boyunca loon levayı bir arada goremedim » Bulgaristan'da «Emek . Ko opprptif Tanm İ'detmelennın. Bulgar tanmsal koopera tıf örgütlenmesine özgü bır kunıluş bıçimi oldugu bir ılke olarak saptanmış Bunun tohumunun kapitalıst Bulganstan koşullannda atıldığı 1944'den sonra da sosyalıst aşamayla çok yönlü geltştı|ı ortak bır gorüş olarak kabullenılmiş Bulganstan'da köylulenn kooperatifleşme haraketinl şöyle özetliyor kurulu; yönetıcileri«Bulgaristan'da köylülerin Maliye Okulu Müdürlüğünden 1979 1930 öâretim yılında Maliye Okullormın (Ankara, İzmlr ve istanbul) birincl sınıflarına ortaokul cıkışlı parasız ve yotılıu k»ız ve erkeHk öğrencl alınacaktır. 31.12.1979 tarıhinde 17 yoşını bıtırmemiş olanların, ortaokulu doğrudan veya tomamlama sınavlarında başarı gösteren öğrencller, bağlı olduklan Defterdarlıklora, Ankaro ve Izmlr'de de Mollye Okulu Mudürlüklerine, 20 HAZIRAN 15 TEMMUZ 1979 tarıhlerı arosında başvurmalan duyurulur. İSMET ZEKİ EYÜBOGLU tnsanın Boyutlan Uvgarlıklor yoroton krtsanın anloşılmatı. vatiıOım oluşturan boyutların blllnmosine bağiıdır. Bu yopıt, bu sorunu cöîumiuvof. Ederi: 40 Lira Isteme adresi Cağdaj YaYinlon TOrlcocoflı cod 39 «1 Cağaloâtu ISTANBUL ÇIKTI kooperatiflerde birleşmelerl işı daha 1958 yılında tamamlandı. Kooperatiflere gırebilecek bütün köylüler kooperatıf ortaklan oldular. Bulganstan'da tanm, soz konusu kooperatifler aracılığıyla. bölük pörçuk ve geri durumdan çıkti; dünyanın en iyı örgutlenmiş çagdaş, buyuk tanm ışletmecılığl kanununa yükseltıldi Küçuk tanm kooperatıf ışletmelerl ge îışerek buyüdüler ve iri işletmelerde bırleştiler. Bundan sonra devlet tanm lşlet melenyle bütünleşerek tanm sanayi ve sanayi tanm bu tünleşmesi biçimindeki tanm uretım kooperatıflennın en yuksek şeklıni oluşturdular Tanm sanayi kompleksleri tanmsal ürun üretme örgütlendırler. Bu sıstemde tanmsal ürünlerın satmalma ve işlenme ışlemleri, ya diğer devlet işletmeleri ya da öteki kooperatıf örgütler tarafından yapüıyor Bu kotnplekslenn çogunda kendi ürun lerinl işleyen küçük işletmeler var.» Tütün tanmı da bu koop«ratlfler aracılıgıyla yurütulüyor Tütün üreticısi salt eme giyle üretımi gerçekleştiriyor. Krediden fıdeye, gübre ve ılâçlamaya değin tum giderler kooperatıf aracılığıy la karşılanıyor Oreticiden tutünü kooperatıfler satın alı yor. (Basın. 17047] 5108 YARIN: «Bizim topraklarımız gibi verimli değil