Katalog

'İ i DföT C'JMHUKIYET 28 }ülw! 1976 ... KOCAN OCDı'fîı'MK NCKİ? HA tftölt H rtOMy».W ı ' A ÎJrîİNt Kltlfl MEMLFRDE KAlMliiiMDlRZO'. ... ) VAjcJ rt, j^AlıYtfL MAÖfL?. 1 î NEHAÖtfc? ABDULCANBAZ VATAN DEDİLER Taiip APAYDIN 8 4 ttçer beşer adım arayla tepenm btşına rayıldılar Kafalan indlrip beklemeğe başladılar Bırşey goninmtıyordu Arkadan giineç doğdu, yukselmeğe başladı Toprağın üstünde dizlerı, kannlan ağrıyordu Kadı ulen gâvur, geleceksen gel' Kımse gelmıyordu Boşuna beklıyorlardı Mahmut biraz genye kayıp ters dondü Tüfegı kucağındaj dı Guneşe bakmaya başladı, tatlı tatlı ısıtıyordu Hey yavrum, savaşta bıle güzelsın Isıt beni Kırlarda tatlı bır veşıllık vardı Meşelerın dallan iri irl tomureuk olmuştu Bazıları patlamıştj bıle Toprak tutuyordu Tarla kuşları oradan oraya uçuyorlardı Fakat şu gurültu şu patlamalar . Dıkkat edın, eğm kafalan' MOHa Mahmut hemen tODİandı îlerıje doğru sünindü, ne olduğunu anlamağa çauştı. Bır şej göremedı. Ne oldu Hacelı' Dereye ındıler, bekle Dereden bır suvarı bırlığı gorundü. Epey uzaktüar Yayılmışlar, uç koldan gelıyorlardı. Hüü, çoklar be' Ateş etmeyın, bekleyın Mahmut onlara bakarken daha bendekı yamaçta kıpırtılar gördu Atlannı dereye bırakmışlardı demek Sıçraya sıçrava yaklaşıyorlardı Vay canına, burnumuzun dıbıne gelmışler Tufeğı uzatıp, guvenlığı açtı Ateş emn verılmıyordu blr türlu îkıde bır kafasını kaldınp bakıvcrdu Ilerdekı suvarı kollarından bınsı tam jamacı ınerken emir verıldı Ateeş» Bır patırtı koptu Kımısı suvarılere, kımısı daha vakındakl piyadelere atmaya başlaaılaı Makınelı tufeklsr tarnordu Yıkı lanlar, bağıranlar oldu Atlann kımısı gerıye kardı Kım'«=ı de renın içme attı kendını Ortalık barut kokusuvle doldu Ikışer Uçer bağ mermı vaktılar Sonra bır sessızlık oldu Derenın ıçınden uğultular gelıyordu Ne dedıklerı bellı değıldı Hacelı dışiennın arasından b r tukruk f'rlattı ılerıve. Sızı dürzuler sızlı1 Hedı gelin batım. Susun Konuşmak yok, bekleyın' Epej bekledıler Ne a'eş edıjorlardı, ne gelıyorlardı Yoksa gıttıler mı ulen' Nasıl gıderler'' Keklık gibı avlarız hepsıni. Ah şımdı ıkı top mermısı şu derenın ıçıne . Topa gerek yok El bombası jeter Yuzbası Huseyın çavuşu çağırdı bır de Pehlıvan Izzet'i. Atabılır mısınız derenın ıçıne7 Atarız komutanım Hadı bak'm şu taşın arkasına kadar koşun Bırınız aşağıya, bırınız de çalının hjzasına Ikınız bııden atın Başustune El bombalannı hazırlavıp verdı Atar atmaz jatm Bız sızı koruyacağız Had bakım koşun! Ikısı de kuçlu adamlardı Yuzbaşının emrıni \erıne getırdıler Derenın ıçmde bır gumbtfrtu koptu Arkasmdan bağınp çağırmalar, kışnemeler Atlar boşandı, tepeye yukarı kaçtılar. Kurşunlar vızladı Ikı at tepesi ustu duştu Yamaçtaki pıyadeler genve surunmeve çalıştılar Molla Manmut bınnı nışanlajıp tetıgı çektı Adamın başı sarsıldı oldugu yerde kaldı Derenın ıçınden beş on el ateş edıldı ama etkısızdı Sonra ses kesıldı Yuzbaşı ne edeceğinı duşunujordu Habercı gonderıp durumu komutana rapor ettı, emır bekledığını bıldırdı «Beklesınler Yunan suvarı bırlığı dereye aşagı çekıhyor, avjcumuzun ıçıne duşecekler» kaışılıgı geldı Yüzbaşı bır sıgara jakıp topraga uzandı Şapkasını gozunun ustune ındırdı Bırşev olursa bana haber venn, dedı Kansını duşunmeje başladı «Kadıkov dekı bahçelı e1 ın alt katı Taş doşeh serın hol Soldakı ılk oda Sarı p,nnç bashklı karvola Karjoliva oturmuş ak vuzlü genç kadm Saçlan başortusunden dışarı aşıruş Yere bakar, duşunur Yuzu solgun. Dudaklarında bır aua » Habercıjım1 Ikmcı tabur komutanını arıjorum! Yuzbaşı Samı bey fırladı, Gel, buaaajım1 Er topuK vurup selam çaktı, Komutanımın emn Bırıncı, ıkıncı taburlar derevi koğuş'urarak kuzey tarafa kajacaklar Pnaae tumenının emnne gırecekler (Elındekı kagıdı uzattı) Buvurun. Yuzbaşı çabukça okuyup gen verdı Pekı Bırıncı tabura gotur Enseainı kaşıdı Saga sola baKtı Elındekı sıgarayı atıp dereye aşağı yurudu, At bıın' Erler taş yuvarlanır gıbı atlann vanına doğru koştular Çabuk olun1 BoluKler bırbırını koguştursun Bırıncı boluk ılerden yuıu1 Beş dakıkada jola çıktılar Ateşın yoğun oldugu tarafa doğ ru dort nala at surduler Dere gıttıkçe duzleşıyordu. Tehlıkelı olabılırdı At ıın1 Yedeklerınde çektıler Yandakı tepenm yamacına mermıler duşujordu Bazısı taşlara çarpıp sekıjor, cıvv dıye ses çıkarıyordu Duur' Bura\ı atla geçeme\ız Atları dere\e bagla\m Kazıkları ıjı çakın Her boluk ıkışer nobetçı bıraxsın Çabuk' Soldakı tepelere pnade b'rhklen ^ajılmıştı Habııe 3a"alı taşıjorlardı Sıhhueler ellermae teske.e koşarak ge'p gıcmor lardı Kımısı sırtmda get'rıjordu Yuzbaşı tumen komutanınm nereae oldugunu sordu Şu ılerdekı sırtta bulursunuz, dedıler. Yuruyun! (DE\AMt AAR) E\rensel ginşım anlammda kullanılan en popüler kavram • çok uluslu şirket» sozlıdür Hıs sedarlar bır >ana yanlış olarak, bu kavram yonetimın bır blçüde uluslararası nıtelıkte oldugu ız lenimını \erdıgmden, bu kıtap ta kullanmaktan şırketlerınden 1 851 yuksek yonetlcıyı ınceleyen Kenneth Sımaonda bu vüksek derecelı ıdarecılerden ancak '» 1,6 sının Amerlkan uyruklu olmadığını ortaya çıkarmıştır Bu gırışımlenn, Amerıkan uyruklu olmayan kışılerın elırıde bıılunan hısselerının onemsız mıktarda oldugu ıse bılınen bir şeydir Bu ka\ramm yetersız kalması nın daha onemlı bır nedenı, çağ daş dunja tıcaretının en de\nm cı >onunu dıle getirmekten yoksun olraasıdır Işadamları, en azından Fenıkelıler Akdenızlı komşularına cam satmaya başla dıktan ben uzun zamandır dış ulkelere açıla gelmışlerdır 16 juzvılın Ingılız Merchants Ad \enturers tıcaret şırketı gıbı bazı buyuK tıcaret şırketleri modern ulusal devletten oncedırler On dokuzuncu yuzyılın buvük ımpa ratorluklarından her bırı Ingı lızler, Fransızlar Hollandalılar ve hatta Dammarkalılar Vıktor ya çağımn orneğı gorülmemış refahının davandıgı pazarlar ve hammadde kaynaklan peşinde >ervuzunu dolaşan özel tıcaret şırketlerıne koruyuculuk hızmett vapmıslardır Yabancı ulkelerdo bır vonelış oldugu da soylenemez Yuzvılın başında Sınger Dıkı? Makinelerı şırketı g1bı Amerıkan fırmalan Ingılız ekonomısınde o kadar onemlı bır rol ojnamaktaydılar ki, Londralı bır javımcımn 1902'de çıkardığı Amerıkan Istılacılan adl1 kıtap buyuk bır hejecanla karşılandı Fordun Avrupa'da 1911 den beri bır montaj fabrıkası bulunmakta petrol şırketleri de juzjılın ılk zamanlarından be'i neredejse e\rensel olçude faalıyet gostermektedırler Evrensel şırketı eşsız yapan, daha bır kaç >ıl oncesının şırketlerınden farklı bıçımde, denızaşırı fabrıka \e pazarlannı ulkesındekı ışletmelerıne ek olarak gormemesıdır Tersıne, Maısonrouge un ıfadesıyle evrensel şirket dunyayı <tek bır ekonomık bınm» halmde gormektedır Ona gore bu görüşün temel ogelennden bırı «evrensel olçude bır planlama orgutleme \e jonetme gereksınımıdır > Enternasvonalızm ın karşılaştınldlğmda, dar fıkırlı kaldıgı bu butüncül dün\a goruşudur ki, kendılennden once gelen tuccarlar ve uluslarara<;ı gırışımcılerden ayn olarak evrensel şırketı tasarlayan adamları harekete geçırmektedır. EVHENSEL SOYGUN Yazanlar R. Barnet, R. Müller Türkçesi Osman Deniztekin Evrfnsel şirketlerin gorkemlı junctım kuruiu ulonları ulu»ların jazplaruıda etkııı karaıların »lındıfi yerlerdir . Business International'a göre, ulusal devletin zamanı geçmektedir, yarın onun gibi özde ulusal kalan şirketler de anlamını yitirecektir.. malarda ve kansık kulıs faaliyetlerınde olağanüstvi Amerıkan Tıcaret Komitesı HDI gorülen sttış gayreti tüke*ıcılerln birçolc düzeyde derinlesen ve büyüyen «lırencınl yansıtma'ttadır Sonıuı «tkiler Evrensel çırketlerln yoneticiİBri, kendı aralannda, «zaniknı geçmış» ulusal devletM koklü d» gışıklıkler olmaksızın kaynasmı» bır dunya ekonomısının olamıy» cagını konuşup durmaktadırlar; ancak bu ne kadar ılerıcı bır dilşünce olursa olsun, meslekleri, geçim yolları ya da esınlenmelen bakimından eskı moda yapılara bağlı olanları ınandırmak ko lay degıldır Evrensel şirketlerin başındakı adamlar, evrensel plan lamada siyaset adamlarından çok ilerde bulunduklarına inandırrnıs lardır kendılerinı çünkü siyasl yonetıciler coğralyanın tutsağıdır lar Bır Mınneapolıs, Mılano ya ds Sao Paulo beledıye reısı na kadar evrensel tasanlar beslese de meslek hajatı kendı bölgesın de olan bıtene bağlıdır Ulusal yonetıciler aynı nedenlerden ben zerı bır dar gorüşlülük ıçındedırler Egemenlik haklan konusunda kıskançtırlar ve bolgelerınde olup bıtenler üzerinde karar verme yetkısınden ayrılmak bır vana, onu pajlaşmak bıle ıstemezler Yenı evrencıler sorunun lyıce farkındadırlar George Ball, «jabancı ulkelerde alım satım ve uretım yapan şirketler, siya«îal otorıtenın yetkı ve sorumıJuluklarma meydan okuyacak sekılde ınsanların ve mılletlenn va şamlarını etkıleme gücüne sahıp tır» demektedır «Beş bın mı) otedekı bır yonetım kurulunun satın alma ve uretım dokusunu dağıştırmekle ekonomık yaşamını esaslı bır şekılde etkıleyebıleceğı bır ülkenin hükümetı, nasıl güvençle ekonomık plan yapabılır'» Ama dunja jonetıclsmın stvasal gaspla suçlanmaya verdlğı karşılık, toolum sorunlarında uygulamak ıstedığı olağanUsni kudretı jadsımak degıl buna akılcı gerçekler gostermektir. Çpk uluşlu ^ şirket sözünün temelinde yatan gerçek Amerika'dır.. • YABANCI UIKELERDE SıYASAt MEYDAK ALIM, SATIM, ÜREÎıM PıLOE, P ^lWETLER, VE OK)RîîE«ıl» LUKLARINA OKUYACAK MıLLEIlERıN YAŞAMLARINI H'PTsR MEKIE EKONOMıK YAŞAMINI ETKıLıYEBıLECEGı KENıN HÜKÜMEÎı NASIL GIVENÇLE YAPABılıR .. tasarlanmış modern bır kavram» dı Ulusal devlet ne yazık kı, «Çok eski motia bir duşünce olarak bugünku karmaşık dünyamıza ıjı uvmamaktadır • Ball'u yankılajan Pfızer m baş kanı John J Powers gerçek bır dunya ekonomısının «Hıç de ıdealıst bır haval» olmadığını «Ka tı mantıkla vanlmış bır ongoru» oldugunu soylemektedır «Kendı teknolojımızın gereğı oynamaya zorlandığımı/ bır roldur bu» IBM den Maısonrouge, ulusal aevlete daha açık saldırmaktadır «Dunyanın polıtık vapılarının tamamen zamanı geçmıştir. En azından b'r vuzvıldır aeğ şık hk geçi'medıklerinden teknolo lık ilerlemevle unım ıçınde oî maktan çıkmışlardır Zamanımı zın kntiK sorunu, ulusal devletlenn bağımsızlığı ıle kaynaklann evrensel olçude optımalleştırılme sı kavramları arasındakı çatışma dır » Business In*ernatıonal, 1967 vıh Araştırma Raporunda mus terı şırketleri şovle uyarmaktay dı « Ulusal devletm zamanı geçmektedir Yarın onun gıbı, ozde ulu*al kalan şirket de an lamını yitirecektir » şı baslattıkları saldın Dunya Federahstlerı, B M tutkunları ve ya yönetım kuruiu odalarında ve ozel kuluplerde kafa ağntan «A rapsaçı enternasyonalızm» hava rılermın onerdıklerınden çok da ha radıkal olmuştur Evrensel şirketlerin basmdakı adamlar, ı deoloulenn kestane fısegı ome ğı. ancak ustahkla tuttuıulduğu taKdırde ıyı vol aldıgım D'IdiSİe rınden yenı bır barş ve bolluk suresmı pazarlamakta buvük caba harcamaktadırlar Bu kut sal soz >er yuzunü değıştırmek te Hollıday motelİTinı ve Pep sı Kola fabnkalannı Moskovaya, Pollo Frıto Kentuckrjı LAtm A menka v*a sokan tıcan muc zeler den daha kudretlıdır Jacques Maısonrouge kendı çocuklannın da katudıgı 1968 Pans ogrencı hareKetlerınm devrımcı sloganlarmdan olan «Yıkılsm Sınır Du varları» ilkesın.n IBM de de be nımsendıfım behrtmekten hoçla nır Bu jenı evrencı kahınler daha oncekı evrencıler g'^ı şıırsel ha' al gucu transandantal felsefe va da şark mıstısızm.yîe degıl elek trık devrelerı sabun mayonez ve aspırın ustune somııt karıyerlerle ensmektedırler ppvgamberlık çagr'sına Ama evrensel şırketın cenrset dıyarını oır Savonarola' nın (•) ınanç coşkunlugu ıçınde haber vermektedırler Lıtton In dustrıes m esıa basi sonradan Nı\on un butçe dırertbru ve vonetım ışlerı danışmaîu olan Roy YAPAN #ETKı VE SORUMIUıNSANLARIN ETKıLEME GUCUNE 5A 5 BıN M ı l OTEDEKı BıR YONETıM KURULUBıR UL NUN, SATIN ALMA VE URETıM DOKUSUNU DEGıŞTıREKONOMıK PLÂN Olumlu bir rol bulunmalı... Davıd Rockefeller. evrensel şirketlerin ulusal devletür araya gırmeden cunya uzerınde mal, sermaje ve teknolojı hareketlerınde neden daha ozgür olması gerektığını açıklavacak bır «anIayış seterberlıfiı» ça^nsında bulunmustu^ Ama bovlp bır haçlı seferı kamu ılışkı'en alanında asrın kanpanyasını gerfktirecek» tır Belkı de Tek Bır Dünya mantıgı bırçok kışıve o kadar açık gelmemıştır, ne de olsa yırmıncı vuzvıl her şeyden önce, mıllıyetçılık çaSıdır Tanhte baş ka hıç bır duşunce voktur kî, uğrunda daha çok insan olmüş olsun CesPtle'in ço*u da bu yüz vılda katılmıştır vıîma Ulusal kışılık ugruna suregelen savaş, zamanımızın bırleştırıci sıvasal temasıdır ^Imanja îtalja ve Japonvanm empen alıst mımarları, Kurtuluş hareketlerının ğerılla lıderlen Tıto Ho Castro ve henuz Mnka'yı kolonı egemenlığınden kurtarmak ıçın savaşanlar hep mıllıyetçılı^ın gtıcuvle beslenmışlerdir «Ulusa! devlet sonup gıtmev »cek,» dememdir ılk ve en bu\Tik dunva şırketlennden Unılever ın baskanı Ona «o'umlu bır rol» bulunmak gerekecektır Modası geçen.. EvTensel şırketın gucu üretıml dunva çaDinda bırleştırerek ka pıtalızrmn eskı rujası olan Tek Bır Buvuk Pazar ı gerçekleştırmek volunda fmansman teknolojı ve ılen pazarlama teknıklerını kullanmaktakı essız kapasitesınden turemektedır Bu kozmopolıt tasan geleneksel mıllıvetçılıge doğrudan dogruva meydan okumaktadır N'ıtekım dunvanın onde gelen sırket vonetıcılerı bır zamanlar Sanavı Devrımı mn ebelıgını vapmış olan ulusal devletı evrensel gelışmenın baş enselı olarak gormektedırler Doksan ulkede ış yapan Fırsr Natıonal Cıtv Corporatıon" ın Ba^kanı \Vılham I Spencer, • Ulusal devletlerın sıjasal sınırları çagdaş tıcaretın amaç ve alanını behrlemek ıçın çok dar ve SIK c ık ıT> demek'edır George Ball a bakılırsa dunja şırkeMnın «plan ve evlemlerı dunyanın sıva^al duşuncelerının çok ilerısındedır çunku bu >nıodern sereksınımlerın karsılıSı olarak Ash ıçın evrensel şırket Gelecegın akımıdır, «çunku hıçbır şev zamanı gelmış olan oır fıkri dur duramaz» Ash gıbı aaamlar ustunde sınır olmayan bır dunya kehanetının. satmaıarı gereksn en onemlı mal oldofcunu bılmektedırler çunkü msan sorunlannda oynamayı ongordüklen rol, Aınold TojTibee nın «ınsanoğlunun ana dını egemenhk kultu» olarak tanımladıgı şeve mevdan okumaktadır Bırkaç vü once ısadamlarma japtıgı b'r konuşmada, Pfızer'ın başkanı John H Po^ers bıze gereklı cıanın «dunja şırketının getıreceklennı» açık lavacak «eylemcı fovlesoflar» oldugunu soylemıştır Chase Manhattan Bankasınm vjnetım kuru lu baskanı Davıd Rockefeller zamanı gelmış olan bır fıkn kavramaktan yoksun kıfalarda kıpırdaçan dev şırke'l'r hakkın dakı «kuşkuları» da*ıtacak kut lesel bir kamu ılıs^ılen kampanjası çağrısmda bulunmaktadır. Direncın etkisı Yeni evrencılenn «dünya kalkınmasmm manıvelâsı» «barı$ getırecek tek guç». «ınsan toplumunun evrenselleşmesınde en guçlu etken» va da Coıumbia tş Idaresı Okulu dekanı Courtney Brou. n un sozlenyle «venı bır dunja senfonısının prcloğu» dıve evrensel şırketı kutsarken varattıkları co"=kun hava kuşkusuz kısmen satıcıların ee'eneksel şışırme tutkusundan I'PD gelmektcdır Ama evrensel şııketm halen sanayıcılerın vüzlerce konuşmasında, tertıpledıklen araştır Devrımcı sloganlar Wenael W ükıe nın «Tes Bır Dunvansmın mezar taşına Clare Booth Luce an vazdıgı «Evrensel Saf'ata» ıle savaş gun'enndeKi evrensel kardeşlıs duşunun sol rrasmdan bir kusak geçtıkten az sonıa vcnı b r evrencıler turü ortava cııcmıs ulusal devlete kar V BEHRAM I 1 RK 8 3 S 9 T •a» °'*>*, "' I 1 ' YARIN: IKTıDAR HIRSI VE (ATIŞMA '•» Savonarola 15 ruzvıl ttalvan domıniken papazı; ılk utopık sostalistlerden Floransa'da sıkı b r kıhse rejımı kurduktan sonra. buyucu di>e vakılmıstır. 10TL. M (Cumhurıyet 1591) GARTH DiŞi BOND