Katalog

D02J (UMHUfttrtT 16 EKIM 1976 ABDULCâNBAZ TURHAIU 3ELÇUK Stalingrad il Ücret ve Türkiye'de Ücretler 1970 bıslannda. ücreüerin taçvn» bir artış gösterdiğıni öne süren çeşitlı gorüslerin varlığına karsın araştırmamızâa elde edilen bulgular 1963 72 doneminde ücreüenn hem katma değer hem de toplam üretım degeri içindeki paralaruıın azaldıgını ortaya koymaktadır. Bu durum karsısında tasın» sözcügünün ücret payının istenüdigi kadar çok azalmadıgı anlamına geldiji anlajılmaktadır. Tablo 3, ele alınan her sektörds ticretlerin katma değer ve üretim degeri (TL) içindeki payı ile gırdilerin (hammaddelerin ve ara mallann) üretim degeri (TL) için deki paytannı 1963 ve 1972 yıllan için göstermektedir. Dogrudan üretimde çahsan isçılerin ücretlerinin katma deger içindeki payı 1963 yılmda ortalama % 24 iken. 1972 yılında bu oran ti 21'e düşmüştür. Diğer bir deyisle üretilen 100 TL katma degerden üretimde çalışan isçiler 1963 yüında 24 TL. alırken, 1972 yıhnd* ancak 21 TL alabiliyorlardı. Aynı gelişmeye bir baska açıdan bakarsak, dofrudan üretimde harcanan 1 TL'lık emekgücü 1963 yılında 4.17 TL.lık katma deger yaratırken, 1972 yılında 4.76 TL.uk katma deger yaratmakta olduğunu görürüz. ATLA DORSAT HAKKI SAİT Son Kurşuna Kadar,, 12 Y a z a n : HEÎNZ SCHRÖTER Ç e • 1r 9 n î N. DÎZDAROĞLU «Generalim, burada harekata sokulan lstihkam taburlan da özel birlik olarak kullarulmaktadır. Ancak fünümüzün koşullan altında bu taburlarda çok kan dökülmektedir. Önümüzdeki ilkbaharda harekât daha büyük ölçüde teltrar basladığı saman bu özel birliklerden yolcsun kalacağımız konusund* sist »imdiden uyarmak lsterim». Sevgıll Llnden, bizinı buradakl ilk isimlı Volga'daki durumutnuzu gürene alıp tutunmaktır. Emrimizdeld bütün kurvetlerle bu hedefe ulaşmak için çalışacağu. tlkbanarda tekrar blr çaresine bakarız. 10 kasım içın, yine kısmi bir başanya ulaşacak olan, yeni ve büyük bir taarruz daha emredilmişti. Güneyden gelecek taciz taarnızlannı önlemek üzere 2Wüncü istihkâm taburu 305'incl piyade tümeninin sağ kanaeunda bırakümış, 50'nci ile 305'nci istihkim taburlan da tümenin ağırük noktasında görev almıslardı. Gerektiğinde bir takvıye yapabümek için de 389'uncu piyade tümeninden 162"nci istihkam taburu, 336'ncı ile 50'nci iftthkim taburlan arasına sürülecekti. Bu düzen'.e 13 kasımda Eczane ile Kızıl Ev'ın alınma» için yapılan savaslara yeterince güçlü olarak girilmiş, ancak yapılar» kapılarmdan gırilemedıği için 50'nci ist.ihkim taburu ev duvarlarına cepheden taamıza geçerek tahrip kahbı demetleri re lağım atmak suretiyle havaya uçurmak zorunda kalmıştı. 1S2' nci istihkâm taburu da köprü basını bir vurusla yararak Volga'ya inmişti. Ancak tabuTlann verdiği ölü «ayısı yüıde kırkı buluyordu. 14 kasımda, 162'ncl İstihkâm taburu kuzey doğrultusunda vu ruşa geçti. özel birlik artiKları da doğuya yeni bir taarrıu yönelttiği sırada, taburun kanatiarını bulan düşman atesi dayanümaz bir hal aldığından buradaki yıkıntılan ele geçirmek için ugraştılar. Köprü başmın küçük bir kesimi hâlâ Ruiların elind» bulunuj'or ve Ruslar her gün ınsan ve araçgereç Ue takviye ediliyordu. Voiga'nın bu kesımindeki orazı dik bir yamaçla nehire iniyor, düşman da kendisinı bu yamacın yarı yerindeki sıgınaklarm dik kenanndan savunuyordu. Rus muhafız ordusunun buradakı savur.ması ise, Voiga'nın karşı kıyısındaki Volgm adasından ağır silâhlarla yapılan etkili ateş korunması ile deetekleniyordu. Düşman sığınakları gaJerılerle birlikt» bagh olduklarmdar.. yanlanna ancak lâğım ve tahrip kahbı atmak turetıyle sokulmak gerekiyordu. Sonunda her gün vuruşa geçirilen taarruz taburlan erimtş, ve bu yüksek kayıplar nedeniyle 15 kasımda top fabrikası kesimindeki taarruz harekâtı durdurulmuştu. Hitler'in lözilnü «ttiği vurucu birlik taktiği başansızlığa uğramıs ve Ruslann, «Ruslar yalnız düşman Volga'yı geçerse yenilir. atasözU doğruluk kazanmıştı. Stalingrad Volga'da. düşman da onun ortasında duruyordu. Yıkıntılan savnnanların ellerinde hiç kuşkusuz tek bir anlamı olan bir emir vardı: «Volga üzerinden artık geri dönemezsiniz, bir yol varsa o da ilerlemektir. Stalingrad sizin tarafımrdan kurtanlacak, ya da sizinle birlikte mahvolacaktır>. Rus komutanlığmın amaçlannı bilenler, bu »özlerin anlamını da bilmek zonındaydı. SOVYET KÖPRÜ BAŞLARI: .TENtS RAKETt» •KREMENSKAJA», BEKOTOVKA. Büyük Almanya radyosunun yorumcusu 17 kasımd» söyi» fconusuyordu: «Stalingrad kenti, iki mahallesiyie ktiçük bir koprü başı harıç. kuzeyden güneye kadar Almanların elindedir». Sözün gelişi böyle ıdi, ancak gerçek başka türlü görünüyordu. Stalingrad'm kent bölgesmde, 6. Sibirya Ordusu, bomba ve mermilerle altı üstüne getirilmiş 50 kilometrekarelik bir karşıkoyma bölgesmi kapsıyan «Tenis Raketi» alanma sahipti. Bundan ayn olarak da varhklan ordu komutanlığının basına büyük belâ olan iki köprü başları daha vardı. Bunlardan birincisi Kremenskaja Don kusagı idi. Ekim ayı baslannda XI. kolordu, elindeki bütün kuvvetleriyle burada giristiji temiıleme hareketini basaramadıgından birliklerini gerideki bir kiri» mevziine çekmek zorunda kalmıştı. Şimdiki cephe yaklasık olarak Melo Logovski Jarkovsky tepeleri üaerinden geçiyordu. «B» ordular grubu 18 ekimde genel karargâhla yaptıgı tel«iz konuşmasında: «Ağır bir düşünce d« olsa Kertnen»km]«'daa I>on kusağına atlanılması konusuna dıkkatiniri çekerim. Ru» köprü baslarımn kesinlikle boşaltılmasını görür, bu amaçla da iki tümenin gönderilmesini rica ederim». Ekimde bu iki tümene ihtiyaç vardı, ancak ortada böyls iki tümen yoktu. Böyle iki tümenin gelecekteki varlıgının n« kadar zorunlu olduğunu 19 kasımdan sonrakl gürJer kanıtlaymcaktı. Bundan başka, bir de Bekotovka köprü ba?l vardı ki, Bekotovka'nın «Tehlike çanları» 4. zırhlı ordunun etine bir ok gibi »aplanıyordu. Stalingrad'ın güneyinde bulunan bu köprü başı, Volga kıyısınca on iki kılometre urunluk ve üç kilometre dennliğinde olup, Krasno Armeisk Sarpeta'dan Bekotovka'ya kadar uzanan bütün bir endüstrı bölgesm: çevrelıyordu. Don'un doğusundan Stalmgrad'a \uruş yapmak görevmı alan 4. zırhlı orüu eylül ayınm ilk yarısmda kentın merkezme girerek taarruz hedefine varmış bulunuyordu. Kent içindeki savaşlann yönetimi yine o günlerde yalnız 6. ordunun sırtina yüklenmiş, oröular arasmdakı ara hattı da buna uygun olarak güneye kaydırılmıştı. Ara hatlarımn korunması ise, bu amaçla tertiplennüş ve savas durumuna göre önce Zaritza'da, 15 eylülde de demiryolurun güneyinde bulundurulacak birlikler tarafmdjm y»püsc«ktı. Stalingrad içindeki savaşlar daha başlar baslama» 4. nrhlı ordu\a, «Fiscnreiher» harekâtı hazırhklarına baslaması emredildi. Bunun gerçekteki anlamı ise, seri birliklerle yani 14. ile 24. nrhlı ve 29. motorize tümenlerle Astrahan'ın alınması idi. (DEVAMI VAR) KATMA DE6HKKİ PAY Tablo 4 de ise verimlıligi en hıılı artan sektorlerde ücretlerin de görece hızlı anmış olmasına ragmen genel olarak bu sektörlerd» ücretlerin katma deger içindeki payının daha çok azalmış olduğu görülmektedlr. Yani ücretlerin katma deger içindeki payının gosterdiği hareketler ile verimlilik hareketleri ters ilişkilidir. Yüksek verımliluc arü$ları saglayan sektorlerde genel olarak ücretlerin katma değer içindeki payı düşmüş, buna karşılık düsüs verimlilik artışı saglayan sektörlerde ücretlerin payı artmıştır. Bu durum Tablo 5'de açıkça gorülebilir. 1963 72 doneminde ortaiama verimlilik artısının üzerinde verimlilik artışı saglayan bes sektörden dördünde kauçuk, madeni eşya yapım, ağaç ve mantar ürünleri ve dokuma sa nayi kolları ücretlerin gerek üretim degeri (TL) gerekse katma değer (TL) içindeki payı azalnuştır. Hem de bu sefctörlerden üçünde ücret artışları ortalama ücret artışınm üzerinde oldugu halde. Düşük verimlilik artışı saglayan metal ana sanayi, makina yapım sanayi ve elektrik sanayi dallarında ise ücretlerin payı yükselmiştir. MÜTIAK DUŞUŞ Burada vurguîanmas: g;reken nnkta verimhliğin hızla arttığı sektörlerde ücret payının mutlak olarak düştüğüdür. Yani lu yıllık bir süre içinde 1 TL. lık üre tim degeri içindeki ücret payı kauçuk sanayiinde 14 kuruştan 9 kuruşa; ağaç ve mantar ürunlerı sanayiinde 8 kuruştan 5 kuruşa; madeni eşya yapım sanayiinde 9 kuruştan 8 kuruşa düşmüştür: Buna karşılık verimlilik artışı nispeten düşük olan makina sanayiinde 6 kuruştan 8 kuruşa; elektrik sanayiinde 7 kuruştan 9 kuruşa çıkmıştır. Ücretlerin yükselmesinin işçı lenn ürettiklerinden aldıklan pa yı defil arttırmaya, korumaya bi 1« yetmediğinin son kanıtı ortala ma câri ücretleri ile ücretlerin katma değer (câri fiyatlarla) 1 çindeki payırun ters ilişkili çıkmasıdır. Yani 196372 doneminde câri ücretlerin en hızlı arttığı s^k törlerde işçilerin katma deferden aldıkları pay 1963 yılma ^öre düşmüştür. Aynı şekilde acretlerin toplam üretim degeri içm^e'd payı »0 8.3'den "7, 7.5'e düşmüştür. Bu olgular ücretleri arttırmayı amaçlayan ekonomik müca delenin bölüşümde işçiler lehine bir gelişme sağlamak için yetersiz kaldığını ortaya koymaktadır. Verimlilik artışlannm girdı kullanuTU üzerindeki tı.visini araştırmak ise girdi değerleri fıyat hareketlerinden veri yetersiz li|i nedeniyle ayıklanamadığı içın Birim üründe ücret ve girdi payı azalırken; kâr payı artıyor • • SektSr Kauçuk san. Madeni esya san. Kimya san. Ağaç ürün. san. Dokuma san. Makina yapım san. Elektrik san. Metal ana san. TABLO 3 SEKTOR Gıd« san. lçki san. Dokuma san. Kundura san. Agaç ürünleri saa Mobilya san. Kâgıt san. Matbaacıhk KUrk ve deri san. Kauçuk san. Kimya san. Metalden baska madenler saa Metal ana san. Madeni eşya san. Makina yapun san. Elektrik san. Ta&ıt malzemeleri san. Muhteliı san. Üeret /K. Deger ıta 0X 0.2i 0.31 0.2! 0JI 0.2Î OJU 0.41 0J1 0.1: 0.21 0.21 0.21 0.11 0.11 0.18 0.2i o.ıt un 0.19 0.1Î 0.24 0^0 0.11 0^7 0.19 0.21 0J3 0.23 0.13 0.24 0^5 0^1 022 0M 0.18 0.21 0.03 0.04 0.09 0.10 0.08 0.11 0.08 0.12 0.09 0.14 0.04 0.18 0.0» 0.09 0.08 0.07 0.08 0.10 1M1 tTeret /Üretim lf» Girdi / Üretrm 1863 0.B5 0.59 0.67 0.64 0.68 0.61 0.66 0 45 0.76 0.63 0.59 0.41 0.68 0.67 0.61 0.58 0.74 0.59 197S 0.R2 0.49 0.08 0.09 0.10 0.05 0.09 0.0« 0.10 0.07 0.09 0.05 0.13 o.os 008 0.08 0.08 0.09 O.OS 0.08 0.60 0.66 «.51 0.63 0.68 0.48 0.76 059 0.58 0.43 0.73 0.59 0.59 0.63 0.66 0.59 Doğrudan üretimde çalışan işçilerin ücretlerinin katma değer içindeki payı 1963 yılında ortalama % 24 iken, 1972 yılında bu oran ° o 21e / düştü. 1963 1972 doneminde yüksek verimlilik sağlayan sektörlerde girdi payı smırlı olarak azaldı; verimlilik artısının düşük olduğu sektörlerde yükseldi. dır. Onel olarak parasal ücretlerın en çok arttığı sektörler fiyat artışları açısından son sıraları almaktadırlsr. 1963 72 dö neminde en yüksek ücret artıaının olduğu madeni eşva vsmm sanayii, kimya sanayii, kauçuk »a nayii ve içki sanayii aynı zamanda en düşük fiyat artışlanm gösteren sektörler olmuşlardır. Parasal ücretlerin en a? arttıgı Jrtlrk ve deri aanayii ağaç ürünleri sanayii, makina yapım sanayii ve mobilya sanayiinde ise en hızlı fiyat artışları oimuştur. TABCO 4 (1972 TILI) 1983 TABLO 5 100 (1972 T1LI) Tertmlllik (sabit (iyat) 587 tretim 64 89 125 63 Ücret/ tcret K. Defer 108 39 86 Ceret (gerçek) 188 2fi4 222 110 148 114 151 FiratUr 116 160 144 242 161 191 177 183 470 296 229 232 104 140 59 75 Setrtör Görece GAreee VertmHlDc Fiyat Artı?ı (sabit fiyaUarU) 0.68 0.96 0.87 1.45 1.44 1.29 1.15 1.11 1.87 2.84 0.7S 0.39 038 0.83 100 133 129 100 147 132 144 125 151 Kauçuk ıan. Madeni esya san. Kimya san. Ağaç ürün. san. Mobilya san. Kürk ve deri san. Makina yapım san. SOHÜÇ olanaksızlaşmaktadır. Ancak gü nümüzde tüketim mallarında dısa bağımlı Türkiye'nin yerini dah3 çok giTdilerde ve üretim araçlarında dışa bajımh Türkiye'n'o almakta olduğunu biliyoruz. Kul landıgı girdüeri ithalât yoluyla sağlayan sektörler dıs dünyadakı ekonomlk konjonktürün doğrudan etkisinde bulunmaktadiTİar. Değişik nedenlerle ortaya ç:kabilecek ithalât güçlüklerinin ya ratacağı tıkanıklıklar kadar bu malların fiyatlanndaki artışlar da girdüerini ithalât yoluyla sağlayan sektörlerin gelişmesini olıımsuz yönde etkilemektedir... 3u mallar üzerinde yerli firma lann emekgücü üzerinde oldugu gibi bir pazarlık gücü bulunmamaktadır. Tablo 4'e bakarsak 196372 ara smda yüksek verimlilik artışı saf layan sektörlerde girdi payının smırlı da olsa azaldığıru görürüz. Verimlilik artısının düşük olduğu sektörlerde ise genelUkle gir dinin payı yükselmiştir. 1 TL.'lık üretim değeri içinde girdi payı dokuma sanayiinde 67 kuruştan S0 kuruşa; ağaç ve mantar ü:un leri sanayiinde 68 kuruştan 51 kuruşa; kauçuk sanayiinde «3 kuruş tan 59 kuruşa; madeni eşya V H pım sanayiinde 67 kuruştan 59 ku ruşa düşerken, metal ana iana yinde 68 kuruştan 72 kuruşa; elektrik sanayiinde 3S kuruştan 63 kuruşa çıkmıştır. Bu geüşme oc retlerden saglanan tasarrufun ze nellikle girdi maliyetindeki ar tışlar tarafmdan emilmedigini, aksine emekgücünden tasarrui eden sektörlerın daha düşük bır oranda da olsa girdi maliyetinden de tasarruf ettiğini ve kâr payının yükseltmeyi başardığır.ı göstermektedir. FİYAI ARTIHARI 196372 doneminde fiyat hareketleri Ue verimlilik hareketleri arasında ters yönlü bir ilişki ot taya çıkmıştır. Verimliliği hızlı artan sektörlerde fiyat artışları yavaş, verimliliği yavaş artan s<»k törlerde ise fiyat artışları hızlı oimuştur. Tablo 4'de görülebileceği gibi en yüksek verimlilik artıslanmn olduğu beş sektörden dördünde (kauçuk sanayii, madeni eşya yapım sanayii, kimya sanayü ve dokuma sanayii) fiyat artışlan verimlilik artışlannm en düşuk ol duğu üç sektörde 'mobilya «îa nayii, kürk ve deri sanayii, makina yapım sanayü) ise fiyat artış lan ortalamanın üstünde olmujrur. Ayrıca yapılan hesaplamılar fiyat artışları açısından s^k törler arasında ortaya çıkan farK lılıkların «038'ini verimlilik fark lılıklanna bağlanabileceğini gtstermiştir. Sektörlerdeki fiyat ve verimlilik hareketlerini görece olarak veren Tablo 5 durumu daha açık olarak görrcemizi sağlamaktadır. Bu tabloda görece fiyat artış sürunu bir sektörd9 gerçekleşen fiyat artışının (196372) tüm ima lat sanayiinde görülen ortalama fiyat artışına oranıru vermektedir. Görece verimlilik sütunu 1972 yılı içinde bir sektörde gerçekleşen verimlilik düzeyînin ele alınan sektörlerdeki ortalama verimlilik düzeyine oranıru sabit ve cari fiyatlarla göstermektedir. Tablo 5'de kolayca görülebileceği gibi fiyat artışları ortalamanın gerisinde kalan sektörler verimlilik düzeylerini ortalama verimlilik düzeyinin üstüne çıkaran sektörlerdir. Fiyatlarını ortalamanın üstünde arttıran sektörler ise verimlilik düzeylerı ortalama verim lilik düzeyinin altında kalan sektörler oimuştur. Bu bulgulardan diğer sektörler karşısmda verimlilik düzeyi açısından olumsuz bir gelişme gösteren sektörlerin bunu fiyat artıslanyla karşılama ya çalıştıklan anlaşılmaktadır. ÜCRETLERİN Aftni6l SEKTMLER Fiyat ve ücret artışlan Türkiye imalat sanayii sektörierinde nasü blr gelişme göstermışlerdir? Bazı çevrelerin fiyat artışlanmn nedeni olarak ısrarla ücret artış larını öne sUrmelerine bakılırsa hiç değüse fiyatlann hızlı arttığı sektörlerde ücretlerin de hızlı art ması beklenirdı. Oysa 1963 72 doneminde Türkiye imalat sanayii sektörierinde gözlemlenen gelışmeler parasal Ucret ve fij'at hareketleri arasında ters yönde bir ilişki olduğunu göstermektedir. Yani diğer sektörlere göre ücretlerin daha hızlı arttığı sektörlerde fiyat artışlan daha yavaş oimuştur. Diğer sektörlere göre yüksek fiyat artışlan gösteren sektörler de (diğer sektörlere göre) dUşük ücret artışlanmn olması ücret fiyat ilişkisinin tek başına anlam kazanabilecek teknik bir ilişki olarak değil, tersine ancak kapitalist sınıfla işçi sınrfı arasında ve kapitalist sınıfm kendi içinde ortaya çıkan bölüşüm sorununun bir parçası olarak düşünülmesi gerektiğinı göstermektedir. Yapılan hesapîamaiar sektörler deki yüksek (düşük) ücret artışlanyla düşük (fiyat) artışlan arasında çok yakın bir beraberlik olduğunu ortaya koymakta Türkiye imalat sanayiinde (ö«l kesim) Ücretlerin 196372 doneminde gösterdiği geliçmeleri incelediğimiz araştırma bizi bazı ilRinç gözlemlerle karşı karsıya getirmiştir. Bunlardan btrincisi verimliliği hızla artan sektörlerde ücretlerin de görece olarak hızlı arttığı; ancak bu artışa rağmen verimlilik ve fiyat gelişmeleri karşısında işçilerin üretimden aldığı pay azalmıştır. Çalışmamızda ortaya konan ikinci bul gu da verimliliği hızlı artan sektörlerde fiyat artışlannm daha düşük olduğudur. Oysa verimlilik artışı düşük olan sektörlerde fiyatlar daha hızlı artmıs ve böylelikle karşılık düzeyi yükseltilmeye çahşürnıştır. Verimlilik artışlarmın hızlı oldugu sektörlerde birim ürur.deki ücret payının azaldığı görülmüştür. Diğer taraftan fiyat artışlannm hızlı olduğu sektörlerde ücretlerin daha az arttığı bulunmuştur. Bütün bu bulguların ışığı alhnda Türtaye'de ücretlerin kârlardaki gelişmelerin yanında «aşın» bır artış gösterdiğıni öne sürmenin geçersizliği ortaya çıkar. BİTTİ ımırat dersanesi ÖZEL 28484828 484927 9927 Cemberlıtasİstanbul ÜNfVtRSİTE YAY1NIAR1 İCİN BROSÜR İSTEVİNİZ 1) 2) 3) 4) O.D.T.Ü, Gaziantep Mühendislik Fakültesi Dekanlığından : Eski Öğrenci Kayıtları Fakültemizde btrenim 1 Ka»m 1976 tarihirıde baslayacaktır. 1976 1977 ders yılı I. Sömestre kayıtları 26,27.28 (ögleye kadar) Ekıra 1976 tarıhlerinde, Gazıantsp Kampusu Kayıt Kabul Işlen Şefliğinde yapılacaktır. Kayıtlara 350. TL. harç parası ve 2 adet fotoğraf ile, öğrencilerımizin şahsen başvurmaları gerekmektedir. Ingilizce Hazırlık Sınıfında başarı gösteremeyen öfrencılerin, Ingilizce Yeterlik Sınavı 35 Ekim 1976 Pazartesi günü, saat 09^0'da yapılacaktır. Bütün öğrencilerinüze önemle duyurulur. (Basm: 26062/11697) ÜNIVERSITEYE HAZIRLAMA DILEDIGI FAKULTEVE GIREMEVtN VE BEKLEMELI OGRENCILERE TEMEL FEN EĞİTİMİ İLE 18 EKIM (Mottf: 457/11691) TiFFANY OMUN AWNI »B. BftMA KA1JIM fO'N B U B A » T