Katalog

CDMHURİm 24 Ocak 1975 nw İDARE HUKUKU UZMANLARI CUMHURBA ŞKANININ YETKÎ VE SORUMLULUKLARINI TARTIŞIYORLAR Şükran KETENCi Saban Karataş'm TRT Genel Müdurluğune atanmasına ılışkın kararnamenın Cumhurbaşkanı Fahrı Koruturk tarafından once ımzalanmak ıstenmemesı, sonra da ımzalanması, değışık çevrelerde sert eleştinlere neden olmuş, tartışmalar gıderek Cumhurbaşkanının yetkı ve sorumluluklannın ne olduğu bıçımıne donuşmuştur. Cumhurbaşkanı, istese de ıstemese de TRT Genel Mudurlugu ile ılgılı hukumet kararım onavlamak zorunda mıdır, değıl mıdır' Cumhurbaşkanlıgı hukümetlerden ayn jetkı ve sorumlulukları olan bır organ mı, yoksa sadece sembolık mtelıkte yetkılere sahıp bır organ mı' Ayn yetkı ve sorumlulukları varsa, bunlar hangı konularda hukumetlenn yetkı ve sorumlulukları ıle sınırlanmakta, ya da hulcumetlerın yetkı ve sorumluluklarını aşmaktadır' AP ve CHP lıderlerının bu konuda çelısen goruş ve suçlamalanndan sonra toplumun her kesımınde yogunlaşan bu tartışmada ıdare hukuku uzmanlannın duşuncelerını oğrenmek ıstedık îstanbul Unnersıtesı Hukuk Fakultesı Idare Hukuku kursusune başvurduk O sırada kursude bulunan 3 doçent \e 2 asıstan kendılerının de çok uzun bır suredır ve ozelhkle son 10 gundur yogun bır bıçımde ajnı konuyu tartıştıklarmı belırterek, bızım de bu tartışmaya katılabıleceğımızı bıldırdıler Doç Yıldızhan Yayla, Doç Saıd Guran, Doç Pertev Bılgen, As Tayfun Akguner ve As îlhan Ozay dan oluşan oğretım uyelerının bu tartışmalannın bır bolumunu ızledık Sızlerın tartışmalanna ışık tutması amacı ole, ızledığunız tartışmanm bır ozetını yansıtmaya çalışacağız. Doçent Yıldızhan Yayla'ya göre Cumbaşkanı, inisiyatifin Bakanlar Kurulu'ndan geldiği kararları ilke olarak imzalamak durumunda; ancak açıkça yargı kararına aykın bir işleme katılmak zorunda değildir. Asistan Tlhan Özay'a göre Cumhurbaşkanı, «Hukuka uygun olmadığı bir yargı kararı ile saptanmış işlemlerin oluşması için iradesini kullanamaz» Doç. Pertev Bılpen, As. Tayfun Akgüner, Doç. iıldızhan Yayla, As. tlhan Ozay ve Doç. Said Guran Cnmhurbsskanının yetld ve sorum. lulukları tartışmasında. çok kolay yapar. Sadece TRT olayında olduğu pbi bır yargı kararı soz konusu olunca, bu karara uymak zorundadır Aslında Bakanlar Kurulunun da aynı konuda sorumluluğu v«rdır. Doç. Yıldızhan Yavla Yargı karanna uyan bır hukumet olsa Cumhurbaşkanınm ımzalayıp ımzalamaması, bır sorun olmıyacak. Doç. Pertev Bılgen Ben gorüşumde dırenıyorum Yetkisıa, sorumsuz, gorevsız ıdan makam olmaz Cumhurbaşkanmm ıdari kararlarda da ımzalayıp ımzalamama konusunda yetkı ve sorumluluğu vardır. Doç. Said Güran Cumhurbaşkanımn sorumsus ve de yetkisiz olduğu te«m kabul edprsek, yurütme organı ıçınde bır açmaı çıkıyor. Butün yetkılen olan bır nukümet Her karan icra etmek rorunda kalan bır devlet başkanı Bu durumda Cumhur. başkanı çok sembolik bır temsılcıdır Sembol adam olur. O zaman devlet başkanının sembol başkan olduğunu kabul etmek gerekır Doç. Pertev BUgen Bu aynı zamanda Bakanlar Kurulunu tek yetkılı kabul etmek arüamını taşır. Bu durumda Bakanlar Kurulu her şeyı yapmak yetkısıne sahıptır. eezaî sorumluluğu Cumhurba$kanı her isleml öeğerlendırir SORU Konuya Cumhurbaşkanının yetkılerinden prebüıriz. Isterse ımzalamaz. Cumhurbaşkanının \etkileri nelerdır? »oç. Pertev Bılgen Bana gore Cumhurbaskanının yetkılerınl, As. Tavfun Akguner 1961 Anayasası ild başlı bır yonetun getır. Anayasanın açıkça yetkılı kıldığı haller ve yurutme gorevı ıle mıştır Devlet Başkanı ve Bakanlar Kurulu var Devlet Başka ılgılı yetküen olmak uzere ıkı bolüme ayırabüınz. Anayasanın nını sorumsuz koymuş, bunun yanında Devlet Başkanı olarak açıkça yetkılı kıldığı hallerde, Cumhurbaşkanı tek başına işCumhurbaşkanının tek başına yapacağı ışleri de saymış Bence lem yapabılır mı* Yapamaz mı' Bunun cevabını verırken, deCumhurbaşkanı yurütme kararlanm imzalamak zorundadır. mokrasılerde hukukı durumu ve Krallarla, Cumhurbaşkanlan Sorumluluk sadece vatan haınlıgınde getırılmıştır Meclıs sıarasındakı farkı duşünmek gerekıyor. Kralla Cumhurbaşkanı yası organ olduğu ıçın, Cumhurbaşkarunın sıyasl kararlarda arasmda çok fark var. Kralın bır sorumluluğu yok. CumhurMeclısın karşısında olması halınde, vatan hauılığı suçlamasını başkaru ıse seçımle gehyor Bellı nıtelıklerı var. Tek başına hıçbır ışlem yapamaz dıje bır hukuk anlayışı olamaz. Sorum , luluğu olmahdır. «ç. Yıldızhan Ya>la Anayasa Cumhurbaşkanına tek başına bazı yetkıler vermış Bakanlar Kuruluna gereklı gorduğu hallerde başkarüık etmek, ozel af, Başbakan atama, seçımlen yenıleme, kontenjan senatorü seçme, kanunlan yayınlarna, kanunlan gerı gonderme, Anayasa Mahkemesme baş vurma, Anayasa Mahkemesıne üye seçme .. Cumhurbaşkanının Anayasa'da açıkça betırtılmış yetkılennl tek başına uvgulaması gerekır înisıyatıf Cumhurbaşkanından gelıyorsa, ımzalama yetklsı vardır. Bura da bütün kararlarda ortak ımza kaydmm bır güçluk yarattıgı gerçek Ancak Cumhurbaşkanının Başbakan atarken bır oncekı Başbakanın ımzasını alması düşunülemez înısıyatıfın hukümetlerden geldığı kararlarda ıse, bence Cumhurbaşkanı bütun kararları ımzalamak zorunda. Yetkiler BUCA'DA 1600 KIZ ÖĞRENCİ, BOYKOTU SÜRDÜRÜYOR • îdarî Görevlerî oç. Pertev BUgen Cumhurbaşkanının bır yasayı ımzalamasının, yasanın oluşması ıle bır ıüşkısı jok Konu yasalaşır. Cumhur başkanı bunu yayınlar Bu ıdarı bır gorevdır. Yasama gorevı degıldır. Cumhurbaşkanı ımzaladı dıye bır vasayı onaylıyor anlamını taşımaz s. tlnan özay Cumhurbaşkanı ikı tur ışlem yapabılmektedır. Polıtık ışlemlerınde yuce dıvana sevk halı dışında hıçbır denetım soz konusu olmadığı ıçın kesın takdlr yetkısı var. 1dan ışlemlerınde ıse genel olarak ıkı tur denetım soz konusu olabılir. Bınncısı yenndelık denetımı, ıkmcısı ıse hukuka uygunluk denetımı. Cumhurbaşkanı ıdarı ışlemler uzerınde bır yenndelık denetımı yapamaz Ama hukuka uygunluk denetımınl bence yapmak zorundadır Cunkü kendısı sorumluluğa katılmaktadır. Anayasaya sadakat vemınl bunun bır kanıtıdır. Dolayısıyle hukuka uygun olmadığı bır yargı kararı ile saptanmış işlemlerın oluşması ıçın ıradesını kullanamaz. Buca Eğitim Enstitüsü Olayı.. «GELECEĞıN OĞRETMENlERı, BıZ EGiIıM ENSTıTÜSÜ OĞRENCıLERıNı, SAFURIMIZI BOLEREK. D1REN1Ş1M1Z1 KIRARAK ANABAB4 LARIMIZLA KARJI KARŞIYA GETiRMEK iSTiYORlAR.> Röporfa] Hikmef ÇET1MKAYA J. Fofogrjf: Huluîi OZÇOBAH Vesayet Altında mı? •ç. Satd Guran Cumhurbaşkanının kuşkusuz bır sorumluluğu var. Şabsı kusurlan varsa, kışısel hukuki sorumluluğu olması gerekır. Sadece sıyası sorumluluğu yok. Sorumluluğu olan bır kışının yetkısi yoktur demek mantıklı olmuyor. Cumhurbaşkanı vesayet altında bır kışı mıdir? Sorumluluğu olan bır kışının yetkısı de olmak gerekır. Cezai sorumluluğunu Anayasa koymuş. Cumhurbaşkanı kral, kraüçe gıbı gelmış bır kışi değıl. Adeta ıki derecelı bır seçım sıstemı ıle göreve gelmiş bır kışı. Bu klşıye «yetkisızsın» demek çok zor. Cumhurbaşkanı gerek görduğünde Bakanlar Kuruluna başkanlık edıyor. Bu ne demek? Bu yetkıyı veren Anayasa ne demek ıstemış'' Bunun bır anlamı var. Uygulamada Cevdet Sunaj ın Urgüplu'nun lıstesını gerı çevırmesı, Başbakanüktan azletmesı ornekleri var. Anayasamız bır tepkı Anayasası Cumhurbaşkanı, Başbakan ıttıfakının bır tepkısını goruyoruz Bınrun vetkısı, dığerı ıle frenlenmek ıstenmış. Yurütme organı ıkı başlı Bır başt sıyasal, dığer başı sıyasal olmayan, Meclıse karşı bagımsız bır organ Yurutmenın sorumlu ve etkın olan sıyası kanadmı, tarafsız bır Cumhurbaşkanı ıle dengelemek ıstenmiş Anayasanın bu amacına bakınca, Cumhurbaşkanı her bnune gelen karamameyi imzalar demek bıraz zor. Ustelık bızım guçlU Cumhurbaşkanı geleneğımız var. ç. Pertev Bılgen Geleneğımizde Cumhurbaşkanınjn kurtancı bır değerı var. KAPI DIŞARI EDILEN YARIMN OĞRETMENLERI MÎLLt EĞÎTÎM BAKANI'NIN TELGRAF EMRİYLE 600 CAN SOKAĞA BIRAKILDI Soğuk, yıldızsız lâcıvert bir gece. Uçüncu gunUn akşamı. Az once toplum polısi geldı. Araçlanndan ındı hepsi teker teker. Burası Buca îzmır Egıtım Enstıtusü. 1886 oğrencıden 1600 öğrencı sürdürüyor boykotu Ttırklye'nm tek yatılı kız Eğıtım Enstitüsü olan Buca'da 600 yatılı oğrenci Mıllî Eğitim Bakanı Alı Naıli Erdem'm telgral emn uyannca mudur Hakkı Caner tarafmdan vatakhaneler den zor kullanılarak çıkarıldı ve kapı onune bırakıldılar 600 can ya otellerde, ya yakınlannın yanlarında ya da okul çevTesınde geçırıyorlar üç gundür geceyı Kıyımcı ve ldtap düşmanı Mıllî Eğitim Bakamnm 600 canı bır telgraf emnyle kapı onune bırakması, MC Hukumetınm oğrencüer fîzennde oynamak istedığı oyunun en somut orneğı Oğrencılenn ıstemleri yasal ol duğuna gore, neden kapı dısan atümak ıstenırler. Evet kendıle Yargj Kararına Aykın îmza ç. Yıldızhan Yayla Prensıpte Cumhurbaşkanı ınısıyatıfın Bakanlar Kurulundan geldığı kararlarda, bu kararlan ımzalaması gerekıyor. Ancak Cumhurbaşkanı onune gelen her kararı ımzalamak zorunda mıdır7 Butun kararları ımzalayacaktır dıye bır kural yok. Sıyası sorumluluk hukümette olduğuna gore, kural olarak imzalamak zorunda olduğu soylenebılır Ama açıkça yargı kararına aykın bır ışleme katılmak zorunda degıldır. Katılmamak gorevı vardır Yurutmenın başı olarak, j ıdan makam olarak, Anayasa hukümlerıne ve bunlardan bın olan, 132. madde hükmune (jasama, yurutme organlan ıle ıdare mahkeme kararlarına uymak zorundadır. Bu organlar ve ıdare mahkeme kararlanm hıçbır şekılde değıştıremez. Bunların yerıne getırılmesını gecıktıremez) hukmune uymak zorundadır TRT olayında somut bır yargı kararı vardır. Cumhurbaşkanı bu yargı kararına aykın hareket edemez. Hukuki Sorumluluğu Vardır Bir bilanco ve bir tesekkür Geçen y'ılki çağrılarımızda, yeteneklı ama olanaksız gençlerimîzîn oğrenim umudunu Türk Eğitim yakfı çelenkleriyl© yaşatmanızı istemiştik. Şimdi kıvançla bildiriyoruz: Hayırseverlikte bılinçli kişilerin TEV çelengi yardımlarıyla Turk Eğitim Vakfı'nın bu alandaki v 1975 geliri 2.027.000. TL'na ulaşmışür* Ve çelenk geliriyle, yalmzca 1975 yılı içinde, yeteneklı 220 gence oğrenim bursu verılmistir., Bu. çok olumlu bilançoyu yaratan bağışlar için teşekkuru borç biliyoruz. 1976'da hedefimiz, 500 genc. Dayanağımız yıne sizlersinız... ~* Saygıdeğer olulerm anısmı bılinçli bir hayırla daha da. yucelten sizlerl Yeteneklı ama olanaksız gençlerimizin öğrenim umudunu TEV çelenkleriyle yaşatın! rıyle gcSrüştügumüz ojrendler istemlenni şoyle sıraladılar bize. % Ders geçme sistemınin uygulanması, oğrencılenn 12 ders ten beklemeye bırakılmaması, okulda kalıp bır üst sınıfa devam edebılmesı. • Sağuk sorunlanmınn mer kea bir blçimde çbzümlenmesı, ünıversıte hastanesınden ücretsız tedavi olanağının sağlanması • Dısiphn yonetmeliğıne gbre. herhangl bır arkadaşımız okulu ivi derece ile bitırse büe, bölüm kurulunun «ogretmen olams» kararıvla öğretmenlik hakltnnı yıtırmektedir Geleceğımizi bir» kaç oğretmenın kaprısine bıraka bılecek olan bu antıdemokratik disıplm yönetmehğmin özellikle 46 ve 72. maddelennin değiştiril mesı 0 Gunduzlü arkadaşlann yemek yurt. ulaşım sorunlanmn hemen çozumlenmesi • Okulumuzun Akademi duzeyınde eğitim yapması... Yanıtsız dilekçeler Buca Eğitim Enstıtusü oğrencılen anlatıyorlar «Eğitim Enstıtusü oğrencılerı olarak sorunlanmızm çozumu ıçın defalarca dilekçeler verdık. Bundan 52 gun once uç gun sureli uyan boykotu yaptık Fakat sorunlarımız çozumlenmesi şöyle dursun. daha da attırılmıştır. Geleceğuı ogretmenlerı olacak olan bız Eğitim Enstitüsü ofrencıleri, tıim ulke çapında suresız boykota başladık Telaşa kapılan yonetıcıler, boykotumuzu kırmalc ıçın saflarımızı bdlmek ve hatta daha da ilen gıderek analanmızı ve babalanmızı bizımle karşı karşıja getırmek istıyorlar. Bu amaçla evlerimıze yalanlarla dolu mektuplar gondenyorlar » f. Said Guran Yargı kararının aksme olan bu davranıs sahsının hukukı sorumluluğunu da bırlıkte getırır ;. Yıldızhan Yayla Açıkça bır yargı kararı varsa, Cumhurbaş j kanı bu kararın geregını yapmak zorundadır Aslında Bakan ' lar Kurulu nun da bu konuda yetkısı yok. SORU Bır jargı kararı varsa, Cumhurbaşkanınm bu yargı kararına uymak zorunda oldugunda goruş biruğındesmız ga1 lıba? f. iıldıznan Yayla Evet bu konuda tartışmasız bır goruş bir1 lığı ıçındeyız Ancak ınısıyatıfın Cumhurbaşkanmda olmadığı ] kararlarda, ben Cumhurbaşkanının hukuka uvgunluk, aykırılık i denetunını yapamıyacağını savunuyorum. Bu konuda arkadaşlarım benden ılerde duşunuyorlar Yatakhaneye baskın Soğuk iyıce hissedıliyor. Kız öğrencıler demır parmaklann önünde bırbırlerıne sokulmuşlar. Bır grup erkek oğrenci gelıyor Buca Mımarlık ve Muhendıslık Fakultesı'nden Kız oğrencılen çembere alıyor polıs Bır anababa günu Bura Eğitim Enstıtusü' nun önü Alsancak'tan kalkan 18 10 tırenı gırıyor gara Insanlar yorgun yuzleriyle, ellermde fılelenyle evlenne donüyorlardı. Onların da çocuklan vardı, onlar da ana ve babaydı Dmleyuı şımdı ttım analar, babalar ve yurtseverler. Bır kız yatakhanesıne yapılan baskını kendı agızlanndan dınleym «Bız kapıları kılitlemıştıls Okul mudurü ve mustahdemler zorla ıçerı gınp çıkardılar bızlen » Oğrencılenn bu sav^a Okul Müduru Hakkı Caner ı«e su janıtı verdı «Mıllı Eğitim Bakamığı'nın telgraf emn gereğınce öğrencıler yatakhanelerden çıkarılmıştır. Bakanlık okulun gecegunduz açık tutulmasını, öğretmen ve oğrencılenn okuldan çıkarılmasını, jatınlıp vedinlmemesını ıstedı. Bız de buyruğa uyduk » Denge Görevi ç. Said Güran Sıyas! partılerm jen ve ağırlığı da gozonune alınmca, Parlamento sıyası agıriıgı olan bır yer Parlamento, hukumet ıttıfakına karşı ıse Cumhurbaşkanı bır denge ve de j netleme unsuru olarak Anayasada duşunulmustur. f. Pertev Bilgen Cumhurbaşkanınm gelen her karamameyi ım j zalamak zorunda oldugumı savunanlar, Anayasa'nın 98 mad1 desme dayanıyorlar (Cumhurbaşkanı gorevı ıle ılgılı ışlemlerden sorumlu değıl Kamu hukukunda jetkı bulunan yerde j sorumluluk vardır Cumhurbaşkanı sorumsuzca yetkısızdır) dı yorlar Oysa 98. madde sıyası sorumsuzluğu duzenhyor Soj rumluluk sıvasî sorumluluktan ıbaret degıldır 99 madde Cumj hurbaşkanına cezaı bakımdan en ağır sorumluluğu getırmıştır. I Turk hukukunda bulunmayan bır suç, vatan haınlığı suçu sa j dece Cumhurbaşkanı ıçın getırılmıştır Ornegın herhangı bır memurun rüşvet alması ruşvet suçu sayılırken, bu Cumhurbaşkanı ıçın vatan haınlığı suçudur Suçun vatan haınlığı olup! olmadığına da Meclıs karar verecektır. Herhangı bır suç, Cum j hurbaşkamnm vatan haını olarak yargılanmasma yol açabılır. Mali sorumluluğu ıse zaten vardır. Öte yanaan Bakanlar] Kurulunun sıyası sorumluluğu vardır. Ancak partl dısıplinı, j sıyası partı sosyolojısınm ısleyışı ıçmde gensoru pratık olarak 1 ışlemıyor. Bakanlar Kurulu sıyası partı ıçındekı gorevlennı? kaybetmedıkçe sıyası sorumluluk ışlemıyor Pratıkte Bakanlar Kurulu da sıyası bakımdan sorumsuz. Bundan vardığım sonuç sıyasl sorumluluğun Anayasa ve yasalardaki görunumune ba. karak Cumhurbaşkanını Bakanlar Kurulu kararlanna uymak zorunda gormenm yanlış olduğudur. Cumhurbaşkanı sorumsuz. dur, Bakanlar Kurulu sorumludur, Cumhurbaşkanı imzalamak rorundadır cüyemeyız. Bakanlar Kuruluuun ışlemıyen sıyasi va Kim sahip çıkacak? Mudur Caner boyle soylerken, ögrencıler şu yazılı açıklamayı yapmışlardır. çembere aldı Kız ogrencıler sloganlar atıyorlar «Okul mu karakol mu» «Coplar bızı yıldırmaz» «Demokratık eğıtım» ve «sokakta mı vatalım» Yurdun çesıtlı verlennden eelen 600 kız ögrenci bunlar. Insanm ıliklenne dek işleyen bir sojtuk.. l'un. ilerıcı demokratik kurulus lar avdmlar yazarlar ve tüm vurtseverler • Buca Egıtım Enstıf usü olavn MC ıktıdannın ogren cıler üzennde ovnamak istedıfiıi ovunun en somut ömeğıdir Durmavın sahip çıkın sız bu ögrencı ltre Onlar sızin. bızim cocuklanmız. kızlanmız bacılanmız. vannın ogretmenlerı Havdi dur Türk Eğitim \Skfi Çelenk bağişlarımz ıçın ' îstanbul Tel, 45 45 48 49 80 10 43 8011 Ankara Tel. 10 6154, îzaa Tel. İ41751 «Okul Muduru yatakhanenın ka pısını kırarak içerıye gırmıs. bızlen surukleyerek dışarıva çıkarmışlardır. Okul Mudüru bızlen tartaklamıs (Ben okul yonetıcı vım her yere pırenrm demıştır Ame bizi hıc bir sev vıldırmayaoaktır Istemlenmızi alana dek boykotumuz sürecektır Kahrolsun antıdemokratik ve gerıci egi tım sıstemı Yaşasın Egıtım En stıtü oSrencılen birlığı ve dava nısmalan Kahrolsun faşıst bas kılar » Soğuk. yıldızsır lâcıvert bır #Bu iutor, geten yıikf Jstanbul toplam çıçek satışım % S.S'uiar.