Katalog

T ÎKÎ CUMHURİYET 22 Ağustos 1975 Nisan Köy Enstitülerl Sevenler Demeği, «Köy EnstitUJeri Defteri» admda bır dergı çıkarıyor. Dergınin hazıran ayın«I* basılan uçüncü sayısı, rahmetli büyük eğitünci Ismail Hakkı Tonguç'un mektuplanna aynlmış; «Tonguçtan Mektuplar I» baslığını taçıdığına göre, bunlann gelecek sayılarda da süroceği anlaşılmaktadır. Köy Enstitüleri ile ilgili hemen hiç bir yayım kaçırmam, çünkü o davaya gönül bağlamış olanlardan savanm kendimi, Ustelik bu yaym dogrudan Hakkı Tonguç'la ilişkili, onun kişiliğini veren bir nitelikte ise ilgim daha da artar. Bu yüzden «Köy Enstitüleri Deften»nin Tonguç'un mektuplanna ayrılan bu sayısım merakla okudum. Okurlanma da salık veririm. Birl dışmda, mektuplann tümü Şerif Tekben'e yazılmıs olanlardır. O bir teki ise, büyük eğitimcinin 1941 ekiminde Hürrem Arman'a yolladığı bir mektup. Bu yazımda o mektubu konu edınmek istiyorum. Ancak önce, bu mektubun açıklaması nitehğinde olan yazıdan kimi parçalar aktaracağım. Dergiyi çıkâranlar, bu •çıklama yazısında şöyle diyorlar: «Köy Enstitüsü müdürlerinin hemen heps! fehir uşağıydı. Kökleri köylü olanlar da kentlerde okumuş. kentlerde büyümüş, gelişmiş kişilerdi. Hemen hepimizın köy üzerlne bilgisi, Faruk Nafiz'in şıirlerinden, Çalıkuşu romanından edinilmis izlenimlerdi. Yaptığımız bir kaç yıllıfc köy öfretmenliği ise, her an köyden uzaklaşmak, büyük kentlere yerieşmek istegi ile çırpınan bir konuk gibi geçmişti. Cumhuriyet döneminin i!k ögretmenleri olarak ülkücü bir rutumun içındeydık. Ama ütopik bir ülkücülüktü bu » « . Bır gün bizlere dağ başlannda çalışmak, koylerde yaşamak, büyük kurumlar meydana getirmek gorevi verildi. Tekerleğin girmediği, tek ağacın, bır damla suyun bulunmadıgı bozkırlarda çahştık.» «... Bu şehir uşaklan nasıl oldu da bu yoksulluklara katlandüar, zorluklan yendiler ve bu işleri başararak yüze çıkardılar.» n OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Bir Ülkücünün Mektupları Melih Cevdet ANDAY t... Hü''°rvi Arman'm ük yüda bunalıp yazdığî bir mc. >.ba Tonguç'un verdigi yanıtı bu anlayıs içinde okursak, Hürrem Arman'ın başarılarınm nedenini anlanz.» Değerli efitimci Hürrem Arman'm basanlannı gözleriyle görmüş biriyim. Bu yüzden onun, Tonguç'tan aldığı mektubu dergiye vermeslni, bir çok bakımdan öğretici, etkileyicl bulduğumu söyliyeyün. Büyük işlere gırmiş hangi kişi bunahmlara düşmemiştir ki! Bir açıdan bunahm, bezginlik gibi duygular, gerçekte kişiyi basarıya götüren atılganlıklara dönüşür çogu zaman. tşte rahmetli Hakkı Tonguç da mektubunda bu konuya değiniyor, diyor ki«Kardeşim Hürrem, bu işlerde evvelâ pineklememeye çalışmalı. İş görebümenin birinci şartı budur. Bütün müşküllere rağmen onlan yenmek ve sahilin selâmet kıyısma çıkmak mümkündur. Saydıgın bütün menfi seyler bu melekette, her yerde mutlaka karşıla$ılan realitelerdir. Bun lan iyi seyler kadar tabii görmeli » «Öteki enstitüleri gördükten sonra kendi durumumuzla onlan mukayese ederek sızın kurumu sıfır kıymete irca etmek aslft doğru değildır. Her enstitü kendi hususiyetlerine göre tnkisaf edecektir. On, yirml hatte otuz yılda otacak şeyleri iki yıl sonra niçin tahakkuk etraediler diye ümitsizllğe kapılmak da çok yanlış bir düşünce tarzıdır. Toprağı dar, iklimi gayri müsait yerlerde hayata ünkânlar bulmak bir hamlede ve bir öri yılda olacak şeyler midir? Bu davalar o kadar büytik ve çetindir ki, bunlar halledilinceye kadar nesiller yıpranacaktır. Onun Için her şeyden önce sen tüm kurumu sevk Te idare edecek bir adam sıfatıyla mânevi durumunu normale çevirmelısin.» «Muhitten gelen menfi tesirler, aşağılık fi kir ve mUtalealar her yerde karşüaştığımız ve cenkleştiğimiz unsurlar olduğunu bizzat müşahede etmek imkânını buldugun halde bunlan yenılmez, yıkılmaz engeller zannetmene dogrusu hayret ettim. İş yapan ve işme güvenen insana bunlardan asla zarar gelmez. Bu bakımdan insan gonlünü ferah tutmasını bılmeli.» «Yapılacak !s, f^maT'a lhtiyaca, hususi du ruma. göre, gayri tabii ahvalin ortaya çıkardıgı müşküllere nazaran inşaat ve diger işleri halk tabiri ile kırıp sarmaktır. Korkmadan ve yılmadan. Mahkemeye düşmek korkusuna kapılan in ••»••••••••••••••••• san, çok memurlaşmı?, zihniyet itibariyle çok » • •• • • • • • • • • • • • • • • • • » darlaşmaya yüz tutmuş ınsan demektır. Bu memlekette İş görmeyer hangı ınsan mahkemelerde hüküm giyerek hapishanelerde çürümüştUrki iş görenler böyle olsunlar.» Bunun arkasmdan da elestirilere geçiyor ki, bunlan okurken onun önderlik defsrinı daha yakmdan tanımış oluyorsunuz. «Pakat bütün bunlardan sonra sizin bazı kusurlarınızı da yazmadaı. geçemeyecegim. tşleri planlamayı, işin üstüne tam vaktinde saldırmayı, • bnmiyorsnnuz. tş yapmaya en müsait ramanlan kaçınp sonra dızlerinizi dövüyorsunuz. Yerine göre hemen ve bizzat tedbir almavı bilmivorsunuz. Elinizde bu kadar geniş yetkiler oldugu halde dar bir dairenin içinde bir çıkmaza yurarlanmıs gibi döntip durujrorsunuz. Klâsik metotlan kırarak ir yeni ise göre yeni metotlar bulmak lüzumunu, bu bakımdan kafayı bir motor gibi isletmek gerektiftini takdır etmiyorsunuz. Hayatta imkân yaratmanın birinci şartı tefekkürdür. Başkalanndan üstün düşünmek, onlan istenilen noktaya sevkl temin edeceğini kestirmeniz lâzımdır.» Ismaü Hakkı Tonguç'un, lcimi parçalannı yukarıya aktardıgım bu mtktubunu okurken, düşüncem, Köy Enstitüleri davasının sınırlarını çok aşan bir kapsam kazandı; yurdunu seven. yurdunu düşünen, her hangi bir yurt sorununa gonül bağlamıs tllkücü kişilerin sık sık düstükleri umutsuzluğu yenmenin ve yen! olanaklar, yöntemler yaratmanm sorununu daha iyi algıladım. Bugun bu konuyu ele almamın nedeni budur. «Haya*a yeni imkanlar yaratmanm birinci şartı tefekkürdür» sözü, maddesel değişimlerin kişide yan sımasını, kişiliğin varhk nedenini özetleyen vüce bir deyişdir. DUşün yaratma gücünü bes'.eyen etmenler içinde elbet çaresizliklerin de yeri vardır. Kisiye diişen onları yenmek degil midir? O gün Hürrem Arnnan'ın icine düsHlfü bunalımlar. defişik biçımlerde olmak üzere, bugünün ülkucülenni de etkısl altında tutmuyormu? • TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI SUNAR Halifehğin Sonu Bıitun kitapçılarda ve Jş Bankası Şubelerinde. Genrl Dagıtım: BATEŞ Bayilık Teşkilitı A. Ş., Ctğaloglıı, ht . • • • • • •• •• • • • » • • • • • • • • • • • • • » • » • • • •• • • • • • • • < Bunca Genç Nıye öldü? OKTAY AKBAL Evet Hayır GÜNÜN KİTAPLARI UZUN SÜREDİR ARANAN KİTAP ÇIKTI. unca genç öldü, öldürüldü, sakat kaldı, yaralandı. içten dıştan yıkıldı, yaşamı söndü, ogrenımi yanm kaldı. Ne ıstıyorlardı? Ia63 • 70 dönemınde devTimcl gençler, o günlerde yerleşık düzenden yana olanlan pek kızdırıyordu. tkide bir boykot, işşral, mitıng, gösteri, kavga .. Amerifcan filosu gelmesin, NATO'va hayır, Türkıye'deki Usler kapatılsm, petrol şırketleri bize kazık atmasm, köylü. işçi yoksulhıktan kurtulsun, Türkıye Atatjrk çagınm dış politikasına dönsün, yurdumuz gerçekten «bağımsız» olsun .. B Teklnyayınpvt HOWARD FAST Harun Karadeniz o günlerde bir ünıve sıte öğrencısıydl. Teknik Üniversite Öğrenci Demegi Baskanı. Sık sık konuşuyorJu, gençler adına, devrimci güçler adına. En öndej'dı heu. Sdyledikleri, savundukları yukarda yazdığım konular çevresınde toplanıyordu. Başı dertlere gıriyordu. Oysa kanser daha 1368'de ba^lamıştı, kendi de bunu bilıyordu. Kurtuluş umudj azdı, sürekli bskım. ilgi. uyanıklık gerekhydi. Bir yüksek mühendis olacaktı, para kazanacaktı, yurt dışına gidecekti, buyük hastanelere yatabilirdi, ünlü uzmanlara kendıni gösterebilirdL Böyle yapmadı. Gerçek bir mıllıyetçi olarak meydana atıldı. Mimlendi. 12 Mart fırtuıasının ilk rüzgarlan onu aldı surükledi. Tutukevleri, hastane, mahkeme, dosjalar. yazışmalar, raporlar .. öyküsünü gazetemizde okudugunuz bir acı seruven.. Kanserlı bır gencin. ölümü kaçımlmaz sayılan bir hastanm bir gun b:le tutukevlerinde kalmaması gerekirdi. Oysa o günlerin yetkilileri gen çevirdiler dileklerinl. Ölmeliydi boyle biri, mademki egemen güçlere karşı çıkmıştı, madetnkl o günlerde tabu sayılan konulara dil uzatmıstı, fıkirleri içın eyleme geçmişti, ezilmeliydi, yok edilmeliydi. Nice nice genç aydınlar gibi... Bugün o tabu yıkıldı. Açın en sagcı gazeteyi, okuyun bir zamanlar en kovu Amerikancı yazarlann makalelerlni, fıkralarını, dınleyin iktidara ABD desteğiyle gelmiş politikacılann sdzlerini... 1970 öncesinin devrimci gençlertain dediklerini yineliyorlar. Bir Demirel ABD üslerini. kapatmak karannı verıyor. Bu üsler gerçekten kapanıyor yn da kapanmıyor, orası başka, ama hiç değılse ulus ve dünya karsısında ABD üslen Türk epemenliğine geçmiş gibi konuşuyor. Oysa bir zamanlar aynı politikacı Türkıye'de ABD Ussü yoktur, tesısleri vardır, derdi. Harun gibi devrimci gençlerin karşısına dikilır, onlan en ağır biçimde sııçlandınrdı, solcuydular, komünisttiler, anarşisttiler, şuydular, buydular. Demirel'i iktidardan düşüren muhtıracılar da, gerçeklerl söyleyen genç aydınlara karşı aynı yolu izledıler. Hatta daha da sert davrandılar. Tartısılan konulann özü yitip gıtti, söylenenler ne denli doğrudur, incelemek, tartışmak ortamj kalmadı, karşılıklı bir düşmanlık havası içinde Türk toplumu karanlık bir dönem yaşadı. Acılar büyüdü, derinleşti, yoğunlaştı. Süinmez izler bıraktı toplumda... Sonra olaylar döndü dolaştı o suçlanan, o tutuklanan, o adalet önüne çıkarılıp sonunda pek çogu aklanan gençlerin dedıklerine geldi. O kadar ki, bir zamanlann en koyu Amerikancılan bile HarunHann, 1970 öncesi devrimci gençlerinin çizgisine ulaşmak yarışında şimdi... Demek haklıymış o acımasızca davranışlara lâyık görülen gençlerimiz... «Go Home» derken Altmcı Pilo*ya, üslere, yabancı çıkarlara... Tam bağımsızlık diye bagmrken... Gerçek milliyetçi duygulan dile getiriyorlarmış. Bunu şimdi anlıyor bir çogumuz. Peki neydi o gençlerin suçu? diye soruyor kendi kendine. Gerçekleri bir kaç yıl önce görmek mi? Politikanuzın ulusal çıkarlara göre yön almasını istemek mi? Bakıyoruz yakın geçmişln en acı olaylarmm sorumlulan gerine gerine aramızda dolaşıyor. Görevler alıyor, seçimlere gıriyor, uiustan oy ıstiyor. Nerdeyse, madalya verilmesini önerecekler kendilerine! Bin kez yanümış, yanlış is görmüş msanlan bir daha bir daha denemeye, iş başına getırmeye kalkmak... Bu, ancak bizim toplumda görülür. Dün bir politikayı en acımasızca uygulayan kişi bir de bakıyorsunuz şimdi tam tersi bir yol tutmuş. O arada nice İyi niyeUi, suçsuz yurtsever ezilmiş gitmiş... Yunanistan'da 1967 darbesıyle işbaşına gelen cuntanm önde gelen kişüeri adalet önunde yargüanıyor. Bir eyleme girişmişler, iktidara gelıp yerleşmiş işkenceler yaptırmıslar, zındanlara insan kapatmışlar, gençleri öldürtmüşler, kırdırtmışlar, Yunan ulusunun başuıi daha büyük dertlere sokacaklarmış... Yunan ulusu şimdi hesap soruyor dünkü cuntacılardan. Biz hesap mesap sonnadığımız gibi böylelerini yeniden önemli yerlere getiriyoruz, gelmelerine seyirci kaUyoruz. Aşın sag kendi arasında bütünleşir, güçlenırken, Atatürk devrimini sürdürmek, ilerletmek, çağdas bir anlam kazandırmalt, yurdumuzu gerçek demokrasinin uygulandığı bir ülke yap.nak isteyenleri bir araya toplavamıyoruz. Olanlardan artık ders almalı, birşeyler öğrenmell... r SUÇSUZLAR 2. Basım Dünyayı sarsan bir olayın gerçek romanı. İ5Çİ sınıfının bas eserlerinden blri.. CX Lira) IK1LI ANLASMALARIN İÇYÜZÜ hâydartunçlonat DERSIM şiirier PAYEL YAYINEVt P.K. 889 ÎSTANBÜL •••** HASTALAR! Sizin için SAĞLIĞINIZIN TEK KILAVUZU Prof. Dr. MÜPÎDE KÜLEY Te Mütehassıs Arkadaslanmn D t l E T Adlı Eserinde: ŞEKER, KALP, BÖBREK, MÎDE, SAFRA KESESt, KARACtĞER, ALLERJt, DERÎ HASTALIKLABINDA, ROMATİZMA, EKZAMA «Mayasü» da yapılacak perhiz yemeklerinin listesı vardır... MEVCUDU AZALAN BU KIYMETLt ESEEÎ ALMAKTA ACELE EDÎNtZ.. FtYATI: 5 0 TL. Genel Bayii: SERHAT DAGlTTM: Nuruosmaniye Cad. 17/1 ISTANBTJL Tel.: 26 49 90 MAY Y4YINLAR1 SUNAR GORKİ Günümüzde ikili anlaşmalar, Emper. yalizmin uygulama araçlanndan birisL dir. Emperyalist dev. letler, bu anlaşmalar yoluyla, az gelişmiş ülkelertn önce iktisa. diyatuu ele geçinnek te. sonra siyasî ve as kerî alanlarda ağır. lıklannı duyurmak. tadır. ' ı 23 indirimli Utap Şimdi Kadıköy Bağdat Caddesinde BÜTÜN YAYINLAR Bağdat Caddesi 354'B Tel: 58 03 15 Şaskınbakkal Tekel karşısı ISTANBUL KİTAP KULÜBÜ GU1 Sineması yanı, Sehzadebaşı Tel: 27 98 72 Posta masrafsız indirimli ödemelı kıtap gondenlır. Ücretsız 2 nolu broşürümüzü isteyiniz. Mür.: Şehzadebaşı. Cuiı. l . r n » «Mii Çln Güncel Kitaplar Dizisi'nde Sunar: > CEKOSLOVAKYA HALKI SOSYALEMPERYAUSTLERI ALTEDECEKTIR'. Gsnel Dıiıtım : TXıflOA C t g j oulu / ISTAKBUL samginin hayatı klim (gençliK yılları) GORKİ ana u. *kırkyü* SAYIN KİTAP BAYİLERİ KAD1KÖY DAGITIM HIZMETINIZDEDİR ngin karadcntz KORNAROS THEMOS flVtltta 2.ba<h cocukları Bütün yaymları birarada bulabileceksiniz. Bağdat caddesi 354/B Şaskınbakkal İstanbul Tel: 58 03 15 Siparisler istanbul dahilinde gününde teslim edilir, dısanya ödemell gönderilir. TOPÜZ GfRÇFK YAYINFVJ pk. 655 istanbul dizisinde sur 45 inci kitap: prof. dr. cavitorhantütenffü 1 KfflSAL ÎİİRKİYE'HİH YAPISI VE SOBITNIARI 20 lira iirıııııiHiıımıııiMimnııımınıuııiMnıııııııımmınıııııııınımiHimiHiınııııııııniMimıııııiüiımıııtnııını petrol UPTON SİNCLAİR S.bctsk j Gazetemizde daha önce yayınlanan | ŞlKUgjV Ibaskı UGUR MUMCU'NUN ÜÇÜNCÜ BASKISI YAPILAN KiTABI i Harun Karadeniz'in 1 mezbahalanj | I | Olayh Yıllar ve Gençlık ÇIKTl MAY YAYINLARI | I | I HUKUKÇULAR VE HERKES tÇtN KONUSUNDA TEK KİTAP Tatbikatta ŞAHSÎ DAVA ve konu olan Suçlar Selçuk Aydıoöa • Konya EreğU Ceza Hâklml Hakaret ve sövme (basın yolu ayn bölüm» Dovmek, tebdıt. konut dokunuimazlıgl tedöirsızlikle yaralama. ızrar, halcsu rekabet, thtlra beratı, Markalar. Flkir ranat eserleıi K m nununa rouhalefet suçlan. Dâvanıo sartlan, taraflan, açılması, yürütülmesl sona ermesl kanun vollan tstıüatlar dıleKce ömeklerı Fivatr S TL. D ^IHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllllillllHİI llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli? tekin yayınevi ankara caddesi 51, istanbul çiKn 'I SUÇLULAR VE GÜÇLÜLER • • Ü1ÖK.1HTKJİ AJANLAK MUHBlH FHDFBSORLKH KlMUCK • KACILâR POLJTÎKAUILAK. ?âROICL>R SAVUILAH BELUELJSRLE CUNTA OYKOLERİ UUHTV YAZIIJIH 8 l H UKVRl Doğan Avcıoölu'nun BÜTÜN KİTAPÇTLARDA önsözüyle