Katalog

İKt MHP'sinln «Altaylar'dan Tuna'ya» adıru verdlği şblena iliskin baberler gazetelerde çıkügı gün, ben de, Çagdaş Yayınlan arasvnda öasılmış olan «Bır NesUn Dramı» »dhfcitatnokuyordum, iyi bır rastlanü olarak. Ankara'dan 120 kılometre uzaklıktaki «Azgın» yaylasında verılen şölenin gazetelerde gdrduğüm fotoğraflarmda Başbuğ Turkeş elıyle pilâv yıyordu; okuduğum kitabın yazan Hüsamettin Tuğaç da, anılanrun bir yerınde, bir kırgttkazak avulunda (çadınnda) ortsya getırilen pilâvı nasü kaşıkladıklanm arJatmaktaydı. Demek püâvı elle yemek bir Ortaasya geleneği imiş. Elbette rastlantı bununla bitmıyor; kitap tistüne, yerimin elverdiği ölçüd» yapacağun aktarmalar ve tanıtmalar, düsundurücu karşüaştırmalara yol açacaktır sanısındayun. Hüsamettin Tuğaç, 9 ocak 1915 günü, Kafkas Cephesınde Sankamış meydan savaşması sırasında Ruslara tutsak düşmüs ve tutsak olaralc Orta Asya'da oradan oraya sürulmüs. kaçrnış, yakalanmaş, gene kaçmış ve sonunda Azerbaycan'a gelerek yurda dönme olanagım bulmuş, çılekeş bır Osmanlı subayı. TutsakUkta geçen günleri hızmettan sayılarak dönüsünds yüzbaşüığa yükseltibnış. Bu meraklı serüvenin kuskusuz en ılgınç yanı, hem yakm geçmisinuzm çok önemlı bir olayının içyüzünü aynntüı, soluk kesıci bir anlatımla vermesi, hem de dıinle bagun arasmda gerçekten öğretıci, uyancı, dıişundürucü karşılaştınnalara olanai varatmasjdır. Benim bu yazıya. aktarmayı düşundügum parçalar, birbırinden meraklı olaylarla surüp gıden seruvemn tipık ömekleridir. Tegmen Hüsamettin, kaçak olarak geldigi Semipalat (Yedisaray) kasabasında, İsmail Gaspiralı kıtaplığını gezerken Taşkentli bır genç iie tanışıyor; tanıştaktan ve bırbırlerine güvenebıleceklerıni anladıktan sonra aralannda dostluk kuruluyor. Taşkentli genein, kendi kenti üstüne anlattıklan ozcl olarak şöyle: Çar yönetimi devrildikten sonra, Turkistanlı ılyalılar (aydınlar) yeni rejimden yararlanarak ulusal harekeüere girişmışler. Türkçe gazete v» dergıler çıkarmaya başlamışlar. Kusya'da Türk Hanlık yöneümlerin! canlandırmak ve ş«Tİat t«v melıne dayanan tnr ortaçag reılmi kurup furk' Un ve îslim'ıu talihsız k&deruıe yenideo egemen olmalrtı. Oys» bır ortaçag rejüninın Türkisîan'd» 6a saita yer tutmas» şimdıye kadar Rus yönetimirün de özledigi ve öngördügü bıx rejundi. Eski usul medreselere karsı cephe « v lan öyalılan halkın taşla Öldünnesi İçin fetvs veren ulema cemiyetinln vönetlmındeki seri mahkemelenn eylemleri cezasıa kalmıştı. «Bır Neslin Dramı» kitabının yazan, o *»• mankı Taşkenti anlatırken, Ruslann oturdugu bolge üe Türklenjo oturdugu bölge arasında bır karşüaştırma yapıyor; Ruslann Taşkent'i, dülenli guzel caddeleri. büyük yapılan, bahçeleri, heykelleri ile bir Avrupa kentıdır. «Islâm Taşkent'i lse Rus semtinden bir demır köprü ile ayrılır. Toprak sokaklar, hepsi yuksek avlu duvarlan İle çevrili tek katlı kerpıç evler. Sokaklardan arklar içinde sular geçer. Yer yer açılmış çukurlarda bırıkır ve bır çukurdan öbürüne atlar. Bu suları ıçerleT, abdest alırlar, ayaklar yıkanır, köpekleT de ıçer... Akarsu pıslüj tutmazmış. Mikrop nedir bılmesler. Bundan hastahk çıkacağını da anlamazlar. HasteUk Allahtan gelir, AUah dilers© geçer. Benım bulunduğuro o sıralarda îslâm Taşkent'ınde bulaşıcj hastalıklar vardı. Gün olur, sabahlan tabut tabutu takib ederdi.» Kişi ister lsteme? soruyor kendi kendine: Altaycılarla mâneviyatçılar, bu kitapta aynntılan ile anlatılan geri bır Ortaça» düzenıni niçın amaçlarlar? Atatürk de\Timlerinin getirdiğ: çağdaşlaşma atılımındaki venı TürkiveVi niçın çelmelemek lsterler? Pundan yararlanacak olanlar kımlerdır7 (Çar da olmadıgına eöre ) Hüsamettin Tuğaç'm bır tutsaklık serüveni içinde gorüp tanıdıgı ilkel Orta Asva toplumlarına ilişkuı anılarından çıkanlacak sonuçlar elbette bununla bitmıyor. Osmanlı tmparatorluğunu çöküş süreci içinde s&ran kırai düşlerin ve kbkü dışarda asılamalann doğurdugu aeması eylemler, okuru derin derın düsündürecek nıtelıktedır. CUMHUKİYBT 25 Temmu» 1975 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER SAY1N YARGIÇLAR, on gfinlerde yine hızlaodı Işler .. Kitaplar toplatüıyor, faıetecller tntuklamyor, yazarlar gözaltına alınıyor, gTevler yasakJanıyor, öçrenctler kov». Unıyor, finlversiteler çejnbere »üruyor; Türkiye'nin s«y£inbğmı dünyanuı EÖründe küçiik döşiirmek İçin ne eereHrse o yapıljyor. Bn »rada «Fransız Solunun Ortak HüKümet Programı» da hem toplatıldı, benı mahkemeye verildi I42'lnci ınaddedra .. Fnn«z Sosyalist re Komünist Partilerl 1912 yılında »nlaşıp bîr ortak proçram oluîturmuşlardı. Yarım vuzyüdan beri ilk kez bövle bir siyasal olay yaşanıyordu. Bütün dötv yanıo ?Ö7İerl Pransa'ya çevrilmlsti. Çesitli Toramlar yaph Uyor, fikirter 5ne sürfilüyordn. Aynı vılın hariran »nnda Ortak Program'ın iatışı 1 milyonu buldu. 19H Tonrs Konıtresinde sosvalistlerle komünistler arasında köprölerin atıldığını hüenler, şimdl ortaklıçın nasıl kuruldujuna merak ediyorlardı 1974 yıh Fransa Cumhurbaşkanı «eçimlertnıle Ortak Hilkümet Projramıyla seçime katılan sol; oylann ytiıde 49,33 ünii kazandı. Sosyalist Partisl lideri Mitterand, az kalsın Devlet Başkanı oiuyor; proçram» uyEulaına yollan açüıyordo. Vaşadı|ırniT dünvanın boyutlannı öğrenmek fstr\enler, bn proçr»md»n hshrrli olmak rorundavdı. rürkiye aznn yıllar Fransıı kiıltiirSnün afırlıcını ta«ımış bir ülkevdi. l^amartin'den Brieitte Bardot'va dek tanırriık Fransa'vı .. LuUs ırmdaevlerimizde Pari<î'in clzsileri İ7İpnirdi. Zenslnlerimbin salonlarında Paris'in pahalı hutiklerinden satın alınmı» ri'»ilrr föriilnrdü. Politika çevreierimlzde Fransa İle JHşkUet konaşularda Pekl. IM Fransız'dan blrlMnin olumlu oy verdiç] «ortak sol»un neyln nesl olduğunn öfrenmek jferekmez mivdl? Modasıra. kokusnna. otosunn, Iük<iün3 satın alacaktık da, Fransa'nın yansinı kapsaran ve vönetimlne biçim verecek olaa ıol orotramıni yaaaklıyacak ıtuydık? ÂMAÇLARI NE? Melih Cevdet ANDAY ve Müslüman topluluklan içinde olduğu gîbl, bunlar da bzerk bir ybnetim kurmak ve bunu ellerine almak istemişler. Fakat uiema sınıfı (hocalar) ve onlann aıkasındaki cahıl kara halk eski rejime, Çarlığa çok bağh. Ulema da bir Islâm birliği kunnayı ve Türkistan'da yonetımi kendi ellenne alınayı dusünüyoT. Bu nedenle slyalüarla geri düşünceliler arasında bir anlaşmaîhk, giderek savaşım baslıyor. Gerçekten ulema sırufı estdden bert Çann elinde oyuncak ve halkın başında bel» imis. Hus devriml, Çarlıgtn baskısuu Turklstan halkı üzerinden kaldırmış. Fakat bu halk şimdi karşılarında Çarlık ybnetınunden daha zalim bir ulema yönetimi buluyor. Ulema Rus Çan'na «Ak Padışab» dıye tapuuyor ve gençîer, aydınlar içın «katü helâldir» fetvasını veriyor. (Bizöm ulema da Mustala Kemal için benzeri fetvayı çıkarmıştı). Bunun üıerine halk bu gençlerın aleyhinde fcftrekete geçiyor, Hokantta altı genci taşla ÖldürOyorlar. Türkistan'ın büyuk kentlerınde saldınya ugrayan gençlerden bir çoğu öteye benye kaçıyor. Tegmen Hüsamettin «Türkistan'da hüküm süren en geri ve karanlık durum, içımde büyük bir hüzün uyandırdı» diye arilatmaktadır duygulannı. Semıpalat'ta tanıştıgı bu zıyalı gençten, gidecegı Taşkent içın gene bır zıyalının adresıni alan Tegmen Hüsametün, bu kez Tımur'un kentinde Münevver Kari adlı bır gençle dostluk kurar. Taşkent'te ve bütün Türkistan'da «atıka» okullan vardır, buralarda ancak Kur'an, îlmlhal öğretılmektedir. Buhara ve Kazan'da lse yuksek dın okullan bulunmaktadır. Müspet bılgi öğretiml ancak Hus okullannda yapılmaktadır. Mıine\rver Karl ise kadılarla iyi geçınmenin volunu bularak ve bundarı yararlanarak bır veni okul, bır müspet bilgı yuvası Vcurmayi başarmıstiT Münevver Kari'nin başmda bulunduğu zıvalılar Rus devrımının açtığı olanaklardan yararlanıp ulusal hareketlere ginşmeye çalışmaktadırlar. Hocalar zumresı ise boyle bur şey dıisünmemektedır. Bunun tam tersıne, kurduklar» «ulema cemıyetı» üe rıyalılara karşj amansız bir savaşım durumundadırlar. Münevver Kari'mn, Tegmen Hüsamettin'e anlattığına göre, bunlann (hocalann) amacı devrımden yararlamp eskl S YENİ ÇIKAN GÜNIJN BASKAN YAYINLARI A.Ş. İDEAL KİTAPUK Serislnln 48. kitabı KİTAPLARI Çocıığunuz tatilde iyi hituplar okuyor tnu? Bu konuda kuşkuluysanız sîze Scrüven Feşinde dizimizi salık veriyoruz: 1. 2. 3. 45. 6. 7. 8. Esrarlı Bilezik Amansız Öç Cenevre Casusu Üç Aslan Hanı Prens Eric Düşmar» Kardeşler Mavi Gezegen Hamburg Serüveni (10 TL.) (10 TL.) (10 TL.) (10 TL.) (10 TL.) (10 TL.) (15 TL.) (15 TL.) Evet, Tmsakladık. Simdl Tfirk rarçıçlannâ; vasaVlanan «FransiT Solunun Ortak Hükümet Proeramı» kltabından ban parçalar sunacapım Proeramın «ÖZEurlükler» hSlümüpde snnd maddr «Adalet Cıhansna avrılmıştır. Fran«ıı Sosvalist ve Komünıst Partilerl ikHd»r» leçtifinde ıdalet orçütü nasıl olacaktiT? Oknyfthnu < îktldar karşısında adalet cihazmın bcıgımsızlıgı y«nlden kurulmaiı VB güvcnce altında tutulmahdır. Yüksek Hâkimler Kumlu demokratiklestirtlecektir. Bu kurulun üyelennin bazılan Cumhurbaşkanı taralından, barolann ve hukuk fakültelerinin seçkin üvelerl arasından s»çüerek atanacak; bır kismı Millet Meclisl ve Senato tarafmdan seçilecek; diğerleri de kaza*nm (yarplama organırun1» çesitli kestmlerin! temsü edecekttr. yürürme organından bagımsız olacak bu kurul, duruşma yargıçlannın ve sorgu vargıçlannın atanma ve llerlemelerine bakacak ve meslekte ilerleme tablosunda yetenekler listesi dfeenliyecektlr Sorgu yarsıçlan bundan böyle, Öxelltkle slcllleri bakımmdan savcıhklara baglı kaltnıvacaklardır, Idari kaza yarpçlan da (bi7deki D3nıştay> durusma yarpıçlannın vararlandığı «gftrevden atınmazlık» Ukes) kapsatnına alır.acak ve bunlar Adalet Bakanlıftına bağlanacaktır. Devlet Guvenlık Mahkemeleri pbt veya banş zamanında faaliyet gösteren askeri rnahkerneler gıbi, olaöan dışı mahkemelenn varlığı sona erdirilecektır. Adlıyemn yetişldn personel ve malzeme lmkftnlan. adaleti yargılananlara ciaha yskınlastırmak Uzere arttınlacaktır. Usul hükümlert ve adhye dıli, yetenekleri ve öSrenım duzevleri ne olursa olsun nerkesçe kolayca kavranabilm»lıdir. Avukatm bağımsızlığı güvence altında tutulacak, bir klmse tutuklandığı andan itibaren avukata harekete geçebllecektir Ceza. ve cezaevleri rejiml, hükümlünün topluma yeniden kanşabılmesina imkân verscek sekilde reforma tâbl tutula«ktır. Göaetım altındafcl kımselerfn efitiml ıçm ftzel bu çaba narcanacaktır. îdam cezası kaldırüacaktır..» Kemal Özer {öyküler) Aziz Nesin'in önsözüyle Tan Oral'ın resimleriyle 15 lira • Televizyonda ilgiyle izledığiniz NASRETTİN HOCA KORKUSUZ KAHRAMAN ÎVANHOE Walter Scott (romon) Türkçeleştiren: Banş Pirhasan 15 lira ÇALINAN TABLO Dağıtım: BATEŞ ATDIN OLGUN BUYUBDU BtZE VERENLER Aziz Nesin (öyküler) 15 lira KÜÇÜK PRENS Safnt» Exupery (roman) 20 lira KIBRIS'IN ANATOMİSİ DEVİR LiDER 4 PULLAR*SAVAŞI Ülkü Tamer (övkü) 15 lira BUtün yönlen tle Kjbns Sorunu 18 TL. t«tem«: BUklüm Soit. 42/4 Tel: 12 Sl 35 25 53 44 &NKARA • 1. İnsan Bilinç Sistem Sevk ve İdare tkilemleri, Ya zan: TURGUT AĞAR. Piyatı: 40. TL. • SISTEM YAYIN DİZİSİ KÜÇÜK KAPTAN t»aul Biegel (roman) 15 lira günceyaymlan 2. Ağ Çözümleme Yöntemleri İLE PLANLAMA ye İZLEME Resimli temiz baskıstyle, akıcı Türkçeleriyle, iyi insan olmayı telkin eden, 1016 yaşta çocuklara hitap eden kitaplar. l$te saym yargıçlanmu .. , Fransıı Sosyalist ve Komünlst Partilerinln «komünlzm propasandası» yapmakla snçlanan Ortak Hükümet PTOgramı'ndakl adalet böliimü böyle... Konu üstünde lâfı uzatmayı artık gerekslz buluyoram. ANALAB. BABALARrÖGRETMENLER ÇOCUKLARINIZA TATÎLDE EN YAKIN ARKADAŞ ARKADAŞ KÎTAPLAB ARKADAŞ KÎTAPLAR Cem Yayınevi Oocuk Dizisi. Ankara Caddesi 40, istanbul Birincl hamur kigıt, çok tenkli oîset baskl DİRENEN CANLAR « DimîtrDimov . Yazan: S. Kaya Sağın PlyBtı: 60, TL. Genel Dağıtım: Oniverslteliler Kitabevi Bozdogan Kemer Caddesi 43/A Beyazıt İSTANBUL REMZİ KİTABEVİ REKORLAR KIRAN SıT«* "Ecevit Olayı5, Dizisi Bütünlendi FAŞİZME KARŞ1 SAVAŞMAK ÎSTEYEN Ş Ş OKUMAS1 GEREKEN TEMEL KİTAP: szıznesınçevrilmiş ın en çok yabancı dillere adlı kitabında topianmıştır 19 mizah hikâyesi200 sayfa 12J5 lira Ttkin Yaymevi kitabının 5 mcı basımmı ktvanç/a sunar Tekın Yayınevi Ankara Cad. 5 1 . İstanbul VViLHELM REiCH FAŞİZMÎN KÎTLE RUHU ANLAYIŞI ÇEVÎREN: BERTAN ONARAN 480 ssyt&.30 Un iCıtilsli sıssıl yaptık hikâyeleri KIB1US İLUUJİVIİ BİR BAŞBAKAN1N DOĞUŞU roman KAYHAN SAĞLAMER PAYEL YAYINEVİ P.K. 889 tSTANBUL e yayınlan Bayazlaı ülkamiz g«ldikl*ri zaman, onlar i n c i l » , biz topra,0a sahiptik; slmdl is», bizim I n c 11 i m i z, pnia rı n topr aQî v ar.' " tarık buğra 17 NİSMt KÖT Enstitülerini Sevenler Dernefi T»yını KÛGÛK AĞA ANKARA'DA BİLGİ YAYINEVİ C DIMITROl' Tonguç'dan Mektuplar Hiçbır yerde yayınlannıamış 37 mektup 5 hra Ödemeli göndenür, 5 kitaptan az satılmaz. Hazan Sok. 5, Bostancı ISTANBÜL A v uk at Prof. Dr. ADİL tZVEKEN • Üç kitaptan oluşan bir cılt içinde, bugünkü Iş Hukukunun bütun sorunları tüm mahkeme ıçtıhatlarıyle birlıkte açıklanmaktadır. • Fıyatı ciltlı olarak 150 TL.'dır. Ve P.K. 31 Maltepe Ankara adresinden ödemelı olarak gondeniır. 15 HUKUKU r :duarc!o Xİondlaıv P.K.1196 İSTANBUL YÜNTEM FASIZME VE SARI SENDİKALARA KARSI MÜCADELE YÖLLARI ECmM/KITU YAYMLAfB yılın şiir kitabı HİLMİ YAVUZ p.k. 655 istanbul I dîzisinde sunar 1 BÜTÜN VÖIMLERIYLE I PULCULUK ~> A MILLIYETÇI CEPHE VE GÖREVLERİMİZ «tkeni^r alttnda oluşur? BEDREDDİN ÜZERİNE 45 inci kitap : ŞİİRLER ; sanatcılan dîzîsi , ı.lDA prof. dr. cavit orhan tütengil I KIRSÂl TÜRKİYE'NİN YAPISI VE SORUHIÂRI 20 lira # Kol«ksiyonunuzu scrgiyt nasıi hazırlamatisın'Z * i Pulların muhafazisı ve daha 20.00 TL Ödfmcli gonde 1. Cilt (11. Baskı) 15 Lira 2. Cilt (5. Baskı) 20 Lira 3. Cilt («Kıbns Harekâtı»Yeni Çıktı) 20 lira Bütün Kitapçılarda Genel Oağıtnn: Tekln ı .>ıre\1, CaJaJoJlu fel: 27696S