Katalog

Anayasa için halk oylaması yarın yapılıyor Tarın haDt <mma •umılaeak olan Kıbns Federe Türk Derlt>ti Acayasasmın taslağımn görü»ülmesin* geçtiğimiz 1 nisan giinü Kurucu Meclis't« başlanmıstı. Bu tırihi izleyen önemli «ç tarih ise şöyl» oidu: • 25 Nisan: Asayasasa taslağı oybirliği iie Kurucu Meclis'te onaylandı. • 5 Mayı*: R«*m! gazeted* yayınlandı. • İJ Mayıs: Halk oylamasına sunulması gerekirken Kıbns a ilişkin dış geüsmeler nedeniy; le 8 hazırana yani yarına ertelen di. Yann halk oyuna sunulacak olan Kıbrıs Federe Türk Devlett Anayasası. Kurucu Meclis'te 104.5 saatiik 15 meclis toplantısı süren hararetli tartışmalar «onunda oybirliği ile kabul edilmiş U. 6 bolum ve 45 maddeden oluşan t&slağın antidemokrank nitelikte görulen birçok hükmü belli ölçülerde temizlenmiş ve yeni m&ddelerin eklenmesiyle 6' st geçici olmak üzere 145 madde ye 8 bölümlük yeni anayasa ortaya çıkarılmıştır. Bu anayasanın belli başlı maddeleri ise öz?t le şöyledir: • Kıbrıs Federe Türk Devle tinirı deraokrasi. sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerme dayanan lâyik bir Cumhuriyet olduğu, resmi dilinin Türkçe oldugıı: anayasanın üstünlügü ve bağlayıcılığmı esas aldığı ilan edümektedir. • İki ay içinde Mecliste gru Hükümetin azledilmesi halkoyu ile belirlenecek Kurucu Meclis'de Ozerinde en çok tartışüan, fırtına kopanlan maddelerden biri de Bakanlar Kurulunun atatüsü iie ilgilıydi. Bu madde gereğince, B&kanlar Kurulu; Devlet Başkanı, Başbakan ve Bakanlardan olusuyor; Başbakamn atanması Devlet Başkanı. Bakanların atanması ise Başbakamn önerisi tizerine, yine Devlet Baskamnea yapılıyordu. Devlet Başkanının, Başbakan ve Bakanlan, istediği anda »zletme yetkisi vardı. Üstelik Bakanlar Kuruluna da. Devlet Başkanı başkanlık ediyor; Başbakan ise, ancak Devlet Başkanının istemi üzerine ye belli bir gündem için kurula baskanlık edebiliyordu. Bir başka hükme göre de hükümetin Meclise program runma yükümlülüğU yoktu. Hükümet adına Başbakamn sorumlu olduğu Meclis, güvensizlik oyunu yalnızca Başbakana karşı kullanabihrdi. Bu maddeye karşı olanların kanısınca. sistemin özü bu hükümlerde sakhydı. Bu hükümler, önerildiği şekilde kal»aydı, Mecise dayalı hükümet konusu ortadan kalkacaktı. Bu hüküm Anayasa taslağının 28. maddesinde yeralıyordu. Sürdürülen hareketli tartışmalar sooucunda, bu maddenin şu biçimde değiştirilmesl konusunda oybirliği ile anlaşma ortaya çıknııştı: Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlardan olusacak; mllletvekilleri arsından Başbakan ve Başbakamn önerisi üzerine Bakanlan, Devlet Başkanı atayacaktı. Bakanlar Kurulu da, progTamını Meclise sunmakia yükümlü olacaktı. Devlet Başkanı, Bakanların herhangi birisinin görevine. Bakanlar Kurulunun görevine son »erilmesi konusunu halk oylamasına sunacaktı. Göreve başlayan Bakînlar Kurulu için Meclis'te güvenoyuna başvurulmayacak; ancak en az yedi milletvekilinin önerisi ile programın okimmasmdan sonraki herhangi bir lamanda Başbakana karşı güvensizlik oyuna başvurulabilecekti. Meclise, güvensizlik oyu yanında. Meclis arastırma T« »oruşturroası yapma yetkisi de Terilmişti. Halk oyuna yarın sunulacak olan Kıbrıs Federe Türk Devleti Anayasası 104.5 saatiik 15 Meclis toplantısı sonunda oybirliği ile kabul edildi. Anayasa, 6'sı geçici olmak üzere 145 maddelik 6 bölümden olusuyor; Anayasa taslağının ise 6 bölüm ve 45 maddesi vardı Devlet Başkanının veto ettiği bir yasa, Meclis'in salt çoğunluk ile karar vermesiyle geçerlik kazanacak; taslakta üçte iki çoğunluk öngörülmüştü iki ay içinde hükümet kurulmaz veya 18 ay içinde Meclis, üç kez güvensizlik oyu verirse başkan; seçimlerin yenilenmesine karar verecek. Seçmen yaşı 18 olarak saptandı Kıbrıs Türk Anayasası Neler Getırjyor ? izzet Rıza YALIN Kıbns Federe Türk Derlet. Baskun Raof Denkta* Ecevit, başkanın yetkisine ilişkin hükmü sakıncalı bulmuştu CHP lideri; yaptığı temaslardan sonra Rauf Denktaş'a bir mektup yazmak gereğini duydu; sakıncalı bulduğu hükümleri Dışişleri Bakanlığı YunanKıbrıs dairesi Başkanı Barutçu'nun dikkatine sunmaktan da geri kalmadı Mart ayında bir çarşamb* fününün sabahıydı. «Altılar» gnıbımdan üç kişi Ercan Devlet Havaalamndan hareket ettüer. Bunlar, Ilkokul Öğretmenler Sendikası temsilcisi Turgut Mustafa, Eczacılar Birliği temsilcisi Fatma Sezer, Mülkiyeliler ODTÜ Mesunlar Birliği Akademililer Birliği temsilcisi Mustafa Akıncı idi. Kurucu Meclis şiddetli eleştiriler arasuıda anayasa Uslafcnı görüşmeye başlarken Ankara'daydılar. CHP'nin Çankaya Fartbi' deki Genel Merkezi'ne de ayaklarının tozuyla aym guniln sabahı trittiler. Önce Haluk Ülman, sonra Alev Coşkun, en sonunda da Deniz Baykalia ayrı ayn görüştüler. Genel Başkan Bülent Ecevitie gorüsmeleri ise, öğle üz«ri Deniı Baykal'ın aracılığıyle oldu. Mustafa Üstündağ'ın da katıldığı bu görüşme, kısa sürdü. Konuyu ilgiylo dinleyen Baykal, kesin çizgilerle aktardı Ecevit>... «Anayasa taslağmm, CHP yetkililerine anlatıldığı gibi olmadığını» söyledi. Kıbns'ta, «Bu anayasayı Türkiye, fakat özellikle Ecevit istiyor» dendiğini de bu arada aktardı. Deniz Baykal'ı sürekll dinlerken elindeki anayasa taslağı ü » rinde, ana maddeleri isaretlemeyi sürdüriiyordu. •Önemli bir konu bu! Yalnız izin yeriraeniz tekrar görüşebilir miyiz bunu?» dedi. Konuya ağırlık verebilmek için daha ayrmtıh görüşmek istiyordu. Ancak CHP Merkeı Yönetim Kunüu'nun toplantıaına katılması gerekmekteydi. Merkez Yönetim Kurulu toplanüsından socra daha aynntılı bir görüşme yapıldı. llkin Turgut Mustafa konustu. Baa noktalan, Mustafa Akmcı'yla Fatma Sezer tamamlad:. CHP Lideri Bölent Ece»it. Lefkofe'de KıbrısTı miUetvekillerince Vönetim Meclisinde karşılanırken. (Soldan sağa) I Ismall Bozkurt, Kenul Dent», Ecevit, Öcker lasın, Halil Fikret ve Fuat Veziroğiu ceğini» bildiriyordu. Denkta?. bu önemli mektubu daha uygun bulacaktı. açıklamamayı, narsik bir dikta rejimi öngören böylesine bir anayasayı onaylayan t«k bir yetkiliye, tek bir kuruluş temsilcisine, tek bir basın mensubuna. tek bir yurttaşa rastlamadık» diyorlardı. Fatma Sezer'in bunlan açıkladıgı 8 nisanın arifesinde, Kurucu Meclis müzakereleri, şiddetlenmiş şiddetli müzakere ve gürültülerden sonra da yarıda kalrmştı. Bundan önce de «Temel Haklar, Özgürlükler re ödevler» göriişülürken, kamulaştırma ve devletleştirme konusundaki tartışmalar büyümüş; ancak birleşimin yarıda kalmasını gerektirmemişti. Biiyükelçl Asaf bu bulunan siyasal parti liderlerine ve en sonunda bir bağınv sızın öneride bulunmasına rağınen iki ay içinde hükümet kuru lamaz veya 18 aylık süre içind» başbakana üç kez güvensizlik oyu verilirse, devlet başkanı, meclis seçimlerinin yenilenmesine karar verebilecektir. % Yasama ve yürütme organlan arasında sürtüşme çıktığı durumlarda da devlet başkanı. halk oylamasına başvurarak seçimlerin yenilenmesini isteyebilecektir • Kurucu Meclis'teki görüşm» ler sırasında önemli bir tart'.şma konusu oian ve devlet baskanını meclis karşısında çok güç ;ü kılan veto konusu, milletveki iı sayıs! 30'dan 4»'a çıkanlarak ve üyeleri 5 yıl için genel oyla seçilen meclisin, veto edilen bir 5asayı üçte iki çoğunluk yenne salt çoğımlukla aşması hükmünün getirilmesiyle dengelenmıştir. • Devlet Başkanı genel oyla 5'er vıllık iki dönem için seçilebilecek. a>Tiı zamanda devlet başkanlığı ile parti başkanhgı aynı kişide birlesemiveoektir. Devlet Başkanı. partili ise. partısinin kararlan ile bağlı olmavaoak, bağımsız hareket edecektir. • Meclis, Devlet Başkanını vatan hainliginden dolayı üye tam sayısmın en az üçte birinin önerisi üzerine üye tam sayısmın en az üçte ikisinın verecegi kararla suçlayabilecektır. Devlet Başkanı. Anayasa Mahkemesi olarak yüksek mahkeme de yarşnlanacaktır. • Devlet Baskanma daha önceki anayasa taslağında ver aldı»! gibi basbakan değil. Mec l'.s Başkanı vekalet edecektir. • Devlet Başkanı, Meclis Baş kanı ile Mecliste <rr.ıbu bulunan siyasal parti başkanlanma Sörüşlerini aldıktan sonra Bakanlar Kurulunun görevine son verilmesi konusunu halk oylamasına sunabilecektir. • Bakanlaı Kuruluna Devlet Başkanı değil. Başbakan başkanlık edecek ve başkan ge rekli, . gördüğü durumlarda ya da Başbakamn isteği üzerine Bakanlar Kuruluna başkanlık yapacaktır. • Anayasa Komitesinin ilk taslakta da önerdigi gibi. Bakanlar Kuruluna vasa gücünde kararname çıkarma yetkısi Anayasada öngöriilmüştür. • Yargıçlar sörevlerinden uzaklaştırılamıyacak, kendileri de istemedikçe Anayasada gösterilen vaştan önce emekliye sevkedilemiyeceklerdir. • Yasalann iptal edilmesi \çin Anayasa Mahkemesine Meclis'te grubu olsun olmasın tüm siyasal partiler basvurabilecektır. • Seçmen yaşı 18 olarak tes bit edilmiştir. 25 yaşını bitirmiş olanlara da seçilme hakkı verilmiştir. • Demokratik siyasal hayatın V3zgeçilmez unsurlan olarak sayılan siyasal partiler. izin almadan kurulup, serbestçe faaliyette bulunabilecekler, ancak tüzük, program ve faaliyetleriy le insan hak ve özgürlüklerina dayalı demokratik lâyik devlet ve Atatürk ilkelerine uymak zorunda olacaklardır. Bu ılkelere u>mayan partiler Ana yasa Mahkemesi olarak Yüksek Mahkeme tarafından temelli ka patılabileceklerdır. • Ücrette adalet sağlanması, sendika kurma, toplu sözleşme ve grev, sosyal güvenlik, sağlık ve konut hakkı ile kooperatiıçiligi geliştirme haklan Anayasada yer almıştır. alınıp Kıbns Cumhuriyeti Anayasasfnın, T.C. Anayasası"ndan dah» ileride olan maddeleri aktanlarak çağdaş düşünceye en yakın biçimde 58 maddeye yükseltilmişti. öte yandan, anayasa taslağının 25. maddesinde yeralan bir hüküm de taslaktan tümüyle çıkartılmıştı. Kurucu Mecliste fırtınalara yolaçan ve Başkan'a «Anayasal diktatörlük» sağlayacağı öne sürülen bu madde konusunda CHP lideri Bülent Ecevit de hoşnutsuzluğunu belli etmişti. Taslağın 2S/3üncü maddesinde şöy'e denilmekteydi: «Devlet Başkanı, devlet güvenliğinin tehlikeye düşmesi ve anayasada yeralan kuruluşların işleyememesi hallerinde istisnai ve geçici olarak gereken tedbırleri alır.» CHP'ye bağlanan umutlar «Kıbrıs yönünden Türkiye'ye büyük umutlar bağlandığını, bu umutlan yalnız CHP'nin boşa çıkarmadığmı; ancak bu umutları bosa çıkarmaya yönelik davranışlar bulunduğunu» anlattı, bir bir... «Anayasa taslağı konusunda CHP'nin de onayı alınmıştır, deniyor» dedi. «Anayasanın böyle olmasını Türkiye'nin istediği izlenimlerinin yaratılmaya çalışıldığını» aktardı. CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'in en büyük duyarlılığı. taılaktaki 25'inci maddenin üçüncü fıkrası uzeıinde görüldü. Bu madde uyarınca, «Devlet Başkanı. devlet güvenliğinin tehlikeye düşmesi ve anayasada yer alan kuruluşların işleyememesi hallerinde istisnai ve geçici olarak gereken tedbiıleri alacak>tı. Genel olarak, «Anayasa taslagınds müessese kavramını yerle?tirici madde bulunmadığı, müesseselere değil, kişilere önem verildiği» ortaya çıkıyordu. Ecevit de. «kişilere değil. müesseselere itıbar edilip ağırlık verilmesi gerektiği. temel hak ve özgürlükler fiilen sınırlandırılamayacağına göre, anayasayla da sınırlandınlamayacağı. kamu görevülerinin devlet başkanınca atanmasının sakıncalı olacağı, yerel seçimler yapılmadan genel seçimler yapmanın bir anlamı olmadığı, yerel seçimlerin genel seçimlerden önce yapılması gerektiği» görüşündeydi. Kamuoyu önünde açık tavır takmması ise, söz konusu değildi Ecevit'in .. Yalmz Ece\afi iyi tanıyan çevreler, özellikle CHP'liler, «Taslaktaki temel maddeler, Ecevit'in savunduğu temel görüş ve düşüncelere ters düştüğü için Ecevit, bu anayasaya «evet» diyemez. Derse, kendi savlarına aykırı düşer» diyorlardı. Ecevit 'in tutumunun ortaya çıkmasıyle. meclisteki kararsıalık da ortadan kalkmış; anayasa taslağında toplum gerçeklerine aykın, roplumun demokratik geleceği açısından sakıncalı yönler ortaya konuldukça, «Anavatan böyle istiyor» diye başlayan çıkışlar durmuştu. Ecevit'in sözlerinin ayrmtılannı açıklamaktan ve Zaman Halkın Sesi tartışmasmda devreye girmekten titizlikle kaçman «Üçler», «Türkiye anByasamızın bu şekilde olmasını istiyor diyenlerin, anayurt sözcüğiinü istismar ettikleri izlenimi edindiklerini» söylemekle yetiniyorlar; Fatma Sezer'in basma dağıttığı bildiriyle, «temaslarımız sırasında temel hak ye özgürlükleri askıya alan »e mo Ve sonuç Sonuçta. taslakta yedi satırlık tek bir madde olarak yer alan «Temel Haklar, Özgiirlükler ve ödevler», T.C. Anayasası model D'Estaing: "Sermaye kazançları vergilenecek,, Birleşik Amerika'da iş çtvrele rinın dergisi olan «B'jsiness Week», Fransa Cumhurbaşkanı Valery Giscard d"Estang ile çeşit li siyasal ve ekonomik konularda bir görüşme yapmıştır. Görüşmenin öz«tini okurlanmıza sunuyoruz: SORU Petrol fiyatlaruıın •oobaharda OPEC tarafınd»n ye niden vükseltilrceği söyleniyor, Böyle bir olufum, bir çok ülkenin iktisadl jelişimini (renlemeyectk mi? • CEVAP Doğru. Onun için petrol üreticileri ile bir diyaioğ kurmamız zorunludur. Petrol fiyatlarına yapılacak yeni zamın bazılannm sandığı kadar yüksek olacağına inanmıyorum. SORl Önümüzdeld bir iki yıl içinde petrol fiyatlarında önrmli bir tlüşüş safUnması olacağı Tü" mı? • CEVAP Yok. SORl Peki bu durumda. Av rııpa, ABD \r Japonya ekonomileri ncıınale dönebilirler mi? • CEVAP 3en dönebilecek lerine inanıyoruın. Halen yüksek petrol fiyatlarını ekonomimizin içine sindirdik. Bur.dan sonra petrol üreticileri ile sağlıklı öır dialog kurmaya çaîış.nalıyız. Ger çi, bu diyaloğla petrol fiyatları önemli ölçüde düşmez ama, kabul edemeyeceğimiz ölçüde de yükselmez. Dengeli bir tutum petrol GtSCARD D'ESTAİNG Sermaye kazançları nasıl vergüenüreticilerinin de yarannadır. dirilsin?... SORU Ama enflasyon devaın ettiği süre, petrol üreticilerinin • CEVAP Diyaloğ çok yararlı leidirnıe olanağına sa\ruşur. Pet mal alıyorlar ve bu ülkelerdeki petrol fiyatlarını vükstltmesi ka enfla^von petrolcü'.erin alım gücü çımlmazdır. Bu durumda diyalo olur. Çünkü iki tarafta durum rol üreticileri gerçi kazandıkları larını eercekci bir tiıtıımla. Artmr nın ne varan olabillr? Ecevit dedi mi, demedi mi? Kıbns'ta ise Dr. Küçük'ün gazetesi «Halkın Sesi», Ecevit'in, • Böyle Anayasa olmaz> dediğini yazarken, Denktaş'ın gazetesi «Zaman» da, «Ecevit'in «Böyle Anayasa olmaz» dediği tamamen yalandır> diyor. Ankara görüşmeleri konusunda bir basın toplantısı düzenleyen Fatma Sezer'in, «CHP yetkililerinin anayasa taslağına karşı çıktıklarını da doğrulamadığını• ifade ediyordu. Gerçek şuydu ki, Ecevit'in açık tavır takınreamasına karşın, «Anayasa taslağının ba2i maddelerinin, Ecevit'e göre, sakıncalı olduğu»ydu. Ecevit, «Böyle Anayasa olmaz» sözlerini kullanmamıştı ama, «Zaman»ın kanısını da taşımıyordu. Nitekim 23 nisanda Millet Meclisindeki CHP Başkanlık Odasın | da kendisiyle özel bir görüşme yapan ve Evkaf temsilcisi olarak Ku j rucu Meclis'te üye bulunan Dr. Kauf Ünsal'a, «İlgili uzmanların, kendisine bilgi verip, anayasa taslağına almak istedikleri başkanlık sistemine karşı çıkmadıklannı, ancak anayasa taslağının ilk şeklindeki ban maddelerin sakıncalı olduğunu saptadığını» ve «Üçler>e «bunu ifade ettiğini» söyleyecekti. Sonra, şunlan da ekleyecekti Ecevit, sözlerine: «Başkanlık sistemine karşı değilim. Başkanlık sistemi de demokratik bir sistemdir. Ancak sulandınlmıs şeklini gereksiz buluyorum. Belki de bu sistem. 100 bin nüfusluk küçük bir toplumda en uygun sistemdir. Yeter ki demokratik ilkeleri zedeleyici unsurlar getirmesin.» Fransa Devlet Başkanına göre, büyük kârdan sermaye vergisi almak, yatırımları olumsuz yönde etkilemez D'Estaing, bu tür vergilemeyi sosyal adaletin gereği olarak görüyor Denktaş'a mektup Ecevit, «Üçler»le görüştükten sonra, sakıncalı bulduğu maddeleri Dışişleri Fakanlığı Yunan Kıbns Dairesi Başkanı Ecmel Barutçu'nun dikkatine sunmuş; bu arada Denktaş'a bir mektup yazma gereğini duymuştu. «Üçlerle görüşmelerinin sonrasında. adı üzerinde tartışma yaratılmasından üzüntü duyan Ecevit, Denktas'a yazdığı mektupta da, €Ücler»e sövlediklerini tekrarlıvor: «Istenirse bunları acıklavabile gerekir ki, sanayüeşmiş ülkelerde enflasyon oranı ajiıı değildir. Örnegin Batı Almanya'da enflasyon oranı çok düşüktür. Bu bakımdan dünya'daki eııllasyon, petrolcülerin alım gücünü iddia edildiği kadar etküemıyor. Ayrıte, özellikle 3. dünya ülkelerinin gelişim hızmı arttırmalan geıekir. Kanıma göre bu, petrolcü ülkelerin de yararınadır. Tüm bu sorunları, petrolcü ülkelerle kurulacak diyaloğda denge îı biçimde tamşılabilir. SORU Bu diyalofun kurulnıası için ne yaptnalı? • CEVAP Kanıma göre, bu yaz, böyle bir diyaloğ kurulacak tır. Bu arada ABD gibi bazı ülkelerin tutumlanru yumuşatması zorunludur. SORU ABD ne yapmalı? •CEVAP Enerji konferansmda diğer ham maddelerin de görüşülmesini kabul etmeli. Gerçi Kissinger bu noktayı kabul ettiğini açıklamıştır. Ama ABD yönetimi bir açıklama ile yetınmeyip, bunda kararlı olduğıınu Arap'lara ınandırmalıdır. SORL Enerji konferansında kac ülke yer alacak? • CEVAP 27 ülke. SORU Kimi Ortadoğu u t manlanna göre, Ortadoğu'da s;ıvaş tehlikesi büyndi'ığü an yeni bir petrol ambarj;osu başiıyabilir. Siz ne düşünüvorsunuz? • CEVAP Ben buna inanmıyorum. Çünkü petrolcü ülkeler arasuıda Afrika ve Lâtın Amerika ülkelerinin sayısı giderek artmaktadır. Bu ülkeler ambargoya V.i'filHlrlnr Âunca tron rio arrı. bargoya katılmayacafım açıklamıştır. SORU Fransada kimi iktfsatçılar sizin tüketimi yelert derece teşvik etmediğinizi ileri sürerek hükümeti eleştiriyorlar. Tüketimi teşvik için yeni plânlannız var mı? • CEVAP Yok. Biz sadece yatırınu teşvik için plân yapıyoruz. Fransa'da işsizlık oranı sanayileşıniş ülkeler arasında en düsüklerinden biridır. Aynca 1974'te ekonominin gelisme oranı da oldukça yüksekti. Bu yıi da sınırlı gelişmeyi devam «ttireceğiz. Oysa kimi ülkelerde bu yıl gelisme oranı sıiır olacaktır. Bizira amacımız, tüketimi değil. yatırunı teşviktir. SORl) Yükseb gelirlerden sermaye kazaoçları vergisi alacağuuzı ve aynca daha ığır vergi kovacağınızı söylemiştiniz. Bu politika, yatmmlan teşvik politikası ile çelişkili değil cni? • CEVAP Hayır. Bu tutumun yatırunlan olumsuz yönda etkiieyeceğinı sanmıyorunı. Sermaye kazançlan vergısı aormal bir tedbirdir ve bir dızı Avrupa ülkesinde uygulanır. Müteşeooıslerin bu vergimn yatırunlan olumsuz yönde etkilediğinj ddıa etmeleri için bir sebep yontur. Bu tür vergıler ABD'de de vardır. Bunlar sosyal adaletin gerekh koşuludur. Bundan ötüru fransa'da da aym sistemi uygulayacağız. Gerçı bu vergilen aşın bir düzeyde tutmayaeağız. ama sosyal adalete uygun nıçımde koymaktan da çekinmeyeceğiz.