Katalog

DÖRT CUMHURİYET 23 TIa,ic I 0 ABDULCANBA2 HEKADAP. BiLtMMİN. &AHAK BüLMAK KulAy OfcuîL. 5ENİNKİNİN HALi VAKTÎ DE İ Hı'iKAT, BAVlLDlM MftlfuNA. FrtT|K. (rtöi. ÜALZAK Nufcî fr/DEJl ZAVALLI... DAHA üfcS.EY RAZİYE 13 Hacı: Işlıyordu, Işlemez ml? îşliyordu bir güel, dedı. Dun gece donüşünde yanmış orası... Dayıra: Nesı yanmış? dıye soruyor. Hacı, kasketının altından saçlarını kaşıyor. Balata dedıkleri, balatası yanmış. Dayım yukan, bıze bakıyor, sonra Vedia'ya aret ediyor gomleğimi at dıye, Vedia oracıkı, balkoniin kenarına serümış, belkı de kurujn dıye serünnş gomleğı tuttuğu gıbi bırakıOT aşağı, göralek ruzgâr bulmamış bir uçurtıa gıbı sağa sola yalpalayarak inıyor aşağı ve ayım daha yere duşmeden sıçrayarak havada apıyor gomlegi ve soruyor Hacı'ya: Kalleşlık edıyorlar bana, ama ben yutıam boyle martavallan, dıyor. Sonra bıze bakarak, elbette bana değıl, lşiri ızlediği anlaşılan Vedıa"ya: Kamyonu bıliyorsun, diyor, tam bizim îtmiz goruleceğı gun balata yanıyor. Ve gözlerinı kurnaz kurnaz kırpıyor. O zaman Hacı da baktı yukan, su istedi 'edıa'dan. Sozle değil de işaretle istedi. Kız bir oşu içeri gittı, elınde bir testi, bir bardakla ondü, koşarak indı merdivenlerden aşağı. Dayım: Çuvallar benzınlikte değil mi? diye soruor. Orada değıl mı hâlâ? Hacı suyunu içti, sonra: Bümem, deyiverdi. Dayım köpürüyor, bağırıyor. Bense gene gö ünUme dalmışım, denize ınen çamlı tepeye baıyorum. Sen nasü bilmezsin diyor dayım. Dün ak ara seni işın başına koymadım mı ben? Taşıın malı demedim mi? (Sağ elinin lşaret parıağı gene havalarda) Gece yüklenecekti mal, abah erken erken yola çıkacaktı. Ama sen gıt m evine uyudun. Uyudun değil ml? Hacı: Uyudum uyumasına, diyor. Ama sıcakan uyku tutmadı gene de. Eh, balata da yannış eibet, nerda, ueyi yükleyeceksln... Adam ta nır mamır diyor, almıyor malı. Ben de diyorum j , kendl kendime, tamır mamir olursa came.ânın önünden yükleriz malı. Dayım, ayakkabüannı gıyiyor. Hacı hemen ola koyulmak Istemedıği içın bir bardak su laha içtı, kasketini geri attı, başını kaldınp baıa baktı. Konuğunuz mu var? dıye soruyor dayına. tçinden, «Acelen ne, mal gitmeyiversin» dl'or, belli. Dayım: Yazan: Melih Cevdet ANDAY Evet, diyor, yegenim geldi, bekliyordum bugün, tam gününde geldi. Dınlenecek burada, aayıf düşmüş bıraz, bakacak kendine. Sonra: Kamyon nerde? diye soruyor. Hacı: Benzinhkte, dıye yanıtlıyor dayımı, son ra başını kaldınp gene bana bakıyor. Safa geldlnız, diyor. Safa bulduk, diyorum. tyidir burası, diyor Kacı. Sıcak olmasına sıcaktır, ama dışarı çıkmazsan, gündüzleri uyursun, duymazsın sıcağın zaranru. Sonra mey vemiz boldur, nar var. portakal var. Bal da var sonra. Fena acıkır insan burda. Sonra gülüyor: Yiyeceğın olduktan sonra, acık istediğin kadar. Yoğurt var. Ben getırinm her sabah. Bu sabah yoktu. Sonra bu balata yanmış dedik lerinde yoğurtu ihmal ettım bu sabah. Çünkü sıcak da çok agırdı... Dayım: Hadl gidiyoruz, kalk, dedl Hacı'ya. Sonra Vedia'ya acele acele sesleniyor: Smith Wesson'u getir bana kemeri lle. Bir de Prens Albert'i doldur ver! Kız merdivenleri ürişer, Uçer atlayarak yukan çıktı, hole daldı. Onun bu çevık davranışı dıkkatimi çekmışti. Donüp baktım, duvardan tabancayı aldı, cam masamn üstunden seçtiği bir pipoyu oracıkta doldurdu, çakmağı da unut madı. Gene öyle acele merdivenlerden lnerek iki üç dakıka içinde dayımın buyruğunu yerine getirmiş oldu. Dayım önce kemerli tabancasmı, gömleginln altmdan beline taktı, sonra piposunu ve çakmağını aldı, onlan da kısa pantalonumm cebine yerleştırdi. Hacı: Yalnız ysnma değil bu, dedi. Ermis Yusuf un düşü de var arada. Dayım: Ne, ne? dedi. Ermiş Yusuf'un dtiştl mü? O budala düş gördıiyse bıze ne bundan? Hacı: Yormuş düşünü de, kamyon yola çıkmasın demiş. Bundan sonra geliyor kamyon, geliyor ki, balata yanmış. Gene Ermiş Yusuf'un sozü çıktı dediler kahvede, bildl yanac&gını. Ne demek? dedi dayım, Ermiş Yusuf düs gördü diye mi kalkmıyor kamyon? Hayır. dedi Hacı, tam öyle değil, ama ba lata da yandığına gore, artık çıkmasın yola diyorlar kahvede. Isteksiz isteksiz kalkıyor yerlnden, başından kasketini çıkanp bir İki kıçına vuruyor, sonra ağır ağır yola koyuluyor, «Kısmetae olur» diyor pes sesle, ama dayıma duyurmak isteyerek. (DEVAM1 VAR> KURTULUŞ SÂVAŞININ İLK YILI VAHDETTİN KENDİ DURUMUNÜ KURTARMAK İÇİN 40 GÜN ÎÇİNDE İNGİLİZLER NEZDÎNDE ÜÇ GİRİŞİMüE BULUNDU H 4 aralık 1918'de üyeîerinin çoğu Osmanlı gazete başyazarlan olan Vilson Prensıpleri Cemiyetı kuruldu. Bu, Osmanü ülkesıni ABD vesayetine sokarak butün lUğunü korumak yönünde llk v« pek biçimlenememiş girisimdir. Cemıyetin kuruluşundan 2 nafta sonra Browne adında Sultan Reşat zamanında ABD elçılık musteşarlığı ve ışgüderlık yapınış bir Arnenkalı, Vahdettın'in huzuruna çıktı ve Wılson'a başvurma sını, ABD uzmanlan istemesıni sağlık verdı. Kaynaklardan, Vahdettın'm bu gınşımden hiç hoşlanmadığını anlıyoruz ve bunun nedenıni Vahdettın'in Ingllızcilığı ne baglamak mümkun gorünmeistedır. îngiltere'yi ABD'ye terclh eden bu tutumun geçerli bir gerekçesı şu olabilır ki, Wilson ilkelenyle çok uluslu lmparatorluklan bağdaştırmak imkânsızdı. Bu bakımdan ABD'ye yaklasmak, çok uluslu genış Osmanlı Devletınin sonu demek olacaktı. Zaten ABD, Vilson ılkelerinl ortaya atmamış da olsaydı Arap illeri tngiltere ve bir ölçüde Fransa'nın elınde kalacağına göre, Tıirkıye'nın ABD vesayetine girmesı, üsmanlı Devletıni kendüiğınden parçalayacak bir olaydı. Oysa Türkıye' nın tngilizlere kalması, belkı uzun vâdede, hatta belM banşla bırlıkte, Ingilizlerin Işgalındeki Arap illeriyle bir yenlden bırleşme. savaş bncesi Osmanlı bütünlüğllne kavusma anlamına gelebilecekti. Hattâ, kım büir. belki Vahdettin'm hayali daha önceii bazı îngıliz ve muhalıflerinkl denli zengtn olup, Britanya lmparatorluğuna gbstenlecek şaş Mustafa Kemal ve arkadaşları mücadeleye devam ediyordu maz bir bağlılık sayesinde, Yavuz Sultan Selım'm bıle hayâl edemeyecegi bir şeye, dmen, Mısır ve Sudan'dan başka, Hındıstan muslumanlarına da soz geçır me olanağma zamanla kuvuştuıulacağmı, Canterbury Başpıskopo su AngUkan Kilısesi için neyst, kendismın de halıfe olarak Britanya împaratorluğu ıçınde una benzer bır durum elde edebıleceğıni umuyordu. Kısaca Vahdtttın, boyle hayâller kuruyor ıdiyse, Yahya Kemal'in dedığı gıbi, Turk yurdunun «dar henaesesmden» kurtuluyor, ve Bntanyanın cıhan ımparatorluğunun engınınde «ruh» (Islâmlığın «Papaıtsı) oluyordu. Vahdettin bu sırada Ingüizlenn Turkiye'yı ezmek karannda olduklannı bilseydi, boyle düşünmesi belkl bıraz zor olurdu ama, herhalde kendısi henuz boyle bır karardan nabersizdi. Fakat bir noktadan sonra, Ingılızlerın Türkleri ezme karannı bıldiğı halde, özledığı çozumun ardından gıdecekü. ABD hunayesıne gelince, bu hiç de Îngıliz hımayesinin vaad etüğı zengın ımkânları taşımıyordu. En ı>i ihtımalle, ufak bir Türluyenın ciüzenli bir ülke haline geimesını sağlardı. Sonra Vahdettin açısın dan bır sakınca daha vardı ki, o da cumhunyetle yönetılen ve Guney ve Orta Amerıka'da cumhunyetlen uydulaştırmağa, onlarla çalışmağa alışmış bır ABD'nın, saltanatla uyuşamaması lntımpli yardı. Osmanlı Devletiyle Alman İmparatorluğunun durumlan ne denli farklı olursa olsun, Wılson' un Hohenzollern saltanatının yıkılışını tahnk etmiş olması olayı da vardı. Oysa Ingiltere nıcedir egemenliğını Şeyh, Hidıv, Sultan, Mihrace glbl vonetımler eUyle yürütmeğe alışıku. Bütun bu nedenler, Vahdettin'ın ABD karşısındaki tutumunu beUrlemış olabüir. kadaşlannı «temir ve teskin» etmelerini istedi. Aslmda dağıtma, Kanunu Esasi çığnenerek yapılmıştı. Şımdl de, Kanunu Esa sinm buyurduğu, dagıtmadan sonra 4 ay lçlnde seçim yapılacagı hükmüj banştan sonra 4* ay dıye duyuruldu kl, bu niyeî tın de ne ölçüde içten oldugu hiç belli değıldi. Meclis'in dağıtümasiyle birlikte, 30 eylül 1919'a dek surecek üilı* bir mutlakiyet donemi başlıyordu. uğurda pek çok tâvizler vermeğe hazırdı. Fakat ingıltere, müttefiklertyle blrhkte hareket etmek durumunda olduğu için, bu temaslann gizll yürürülmesl gerekiyordu. Kasıra 1918 sonunda ılk girlsim yapıldı. Sadnâzam, Ingluz Yüksek Komiserliğlne. görüşmelerde bulunmak üzere Londra'ya gizll blr temsilci gön dermek lstediklerml bildirdl. 16 aralıkta padlsah, tngiliz genel karargâhına Sami Bey adında birinl gönderdl. Mümkün olan en Insa zamanda, îngiltere"nln, Türldye yönetlmlne el koyması için «yalvarmakla» (implore) gö revlendlrümiştl. Banşa dek bek lendiğl takdirde, çok geç olurdu. Medlne'de ve başka yerlerde Ingüiz yönetlmi altında «banş ve refah» lçlnde yaşayan milyonlarca Müslümana uygulanan «aydın» jrönetimin TUrkiye' j*e de sağlanması için vardım istenlyordu. Denetlemek ve yönetıme yardımcı olmak üzere, în Osmanlı ülkesini ABD vesayetine sokmayı amaçlayan «Vilson Prensipleri Cemiyeti» kısa bir süre sonra dağılmıştı. Bunda Vahdettin'in ingiliz vesayetini tercih eğiliminde oluşu da rol oynamıştı. M. Kemal'in temaslan liŞi BOND \L Kemal ve arkadaşlannın iktidar mücadelesl bu sırada devam ediyordu. Dunım henüz belirginlik kazanmamış olduğu 1çin, M. Kemal, her ttlrlü çevrelerle temaslannı sürdUrüyordu. örneğin, ön saf tTTileriyle temaslar vardı. Bu sayede Mlnber gazetesi için Cavlt Bey aracılığiyle para sağlanıyor, ön saf İ T lılenyle M. Kemal grubu arasında blr yakınlaşma oluşturuluyordu. Bu sayede Tevfik Paşa mek istlyordu. Blr de kendisi nın çok önemli saydığı hılâfel fahiplığınm tngilizlerce destekle nıp desteklenmeyecegım bihne) arzusundaydı. tngllizler bu şı rişımlere olumlu bir tepkl gös termedller. Fakat Vahdettlniı 40 gün içinde 3 ayn yoldan yap tığı bu glrişlmler bir telâş eser olarak yorumlanabllir ve bu te lâş. blraz da Amenkancı akımıı güçlenmeslne bağlanabillr. mart 1919'a defln Vahdettin . benzer girişimde daha buluna caktı. Tevfik Paşanın yeni hükümeti 13 Ocakta kurulan venl Tevfı Paşa hükümetinin iki dzelliği va dı. Biri H^bıve Nezar<»Hne me tepli Cevat Paşa (ÇobanlO yer ne brr Abdülhamit bendesl ola emekli Penk ömer Yaver Paşt nın getirümesiydi. öbürü d« Dahiliye Nezaretine o sırada h« nüz tsviçre'den dönmemiş ola eskl Dahiliye Nazın Reşlt Beyi getirilmek ıs+enmesiydl. Reş! Beyin muhalıflik vanında e önemli özelliğl Pransızcı olara tanmmasıydı. Anlaşılıyor U, ÎT gilizlerden nenüz aradıgı vüzü b lamayan Vahdettin, Ingilizleri ilgisini çekmek tçin Pransızlar «cilve» yapıvordu. Bu hükümelm yaptığı en öner li ış eskı İTIileri tutuklatma oldu. Gerçi Vahdettin, bu lşe g nsmeden önre İngilizlerden mu temel tepkilerden korunacağın dalr teminat istemisti. Pakat bl yandan Hürrivet ve ttiîaf Pırkt sının (HI) öte vandan îngilizlf nn baskısı ve aynra Ermer tehcirl sonımıularından eskl D yarbakır Valisi Dr. Reşit'ta hapi haneden kacması, hükümeti eı ken davranmaga sevkettl, 29 oca gecesi 30 kadar tTII tutukland Olavdan sonra Vahdettin, Tür geldi ve Ahmet Rıza'va. olanlaı dan habersiz olduğunu söyleyı bılmiştı. SANİA Ni ALMI? BEltLfyoB İARTH UZUNVCLSOK1A E0MECTEDİD MEBUSAN MECLiSi'NiN DAÛITILMASINDAN SONRA VAHDETTiN'iN İLK YAPTIĞI i$ 30 KADAR ESKi iTTiHAT VE TERAKKiCiYi TUTUKLATMAK OLMUŞTU. ANCAK SONRADAN «BU İŞTEN HABERSiZ OLDUĞUNU» SÖYLEDi Mebusan Meclisinin dağıtılması Vahdettın'in, ÎT'nin sırtmdakl savaş yenilgisi ve ımparatorluğu parçalama sorumluluğundan yararlanarak, 1908 öncesi mutlakıyet düzenıni getirmek istediği anlaşılıyor. Hele o sıradaki Mebusan Meclisi glbi, üyelerl IT tarafından seçilmiş bir Mebusana ise hiç tahammül edemeyeceği kesindl. Ne var ki, Meclisin bu sırada dağıtılması çok büyük ve apaçık ortada olan sakmcalar taşıyordu, şöyle ki, birçok bdlgelenn işgal altına girmiş olması dolayısiyle, Teniden seçim yapıldığında buralardan mebus seçilemeyecek, yeni Meclis'te buralar temsil edilemeyecekti. Bu da, Osmanlı Devletınin buralardald id^üssını fiilen zayıflatmış olacaktı, çünkü o bölgeler adma, mebuslar gibi yetkiyle konuşabılecek kimseler kalmamış olacaktı. Bu apaçıklığa M. Kemal tarafından Vakit gazetesinde 18 kasımda işaret olunduğu gibi, Mabeyin Başkâtıbı Ali Puat (Türkgeldi) de bunu daha önce Padişaha ve Tevfik Pasava anlat mıs. Onlar da onun görüşünü onaylamışlardı. Buna rağmen Mebusan Meclisi bir gensoru öner gesiyle daha önce güvenoyu verdiği Tevfik Paşa kabınesinl devirmek için harekete gectıfınden. Vahdettin, Meclisi dagıtmakta tereddüt etmedi (21 aralık 1918) Yalnız çok ıhtıyatlı ve «Mlkl ml zaçlı» olduğundan, Ali Fuat Be ye bunu. yabancıların bır talebl olarak sundu. Aynca, ordudan gelebilecek bir tepkivi önlemek için M. Kemal f20 aralık) ve Rauf Bevle Borüserek onların ar Istanbul Belediye Başkanlığından Istanbul Belediye Meclisinin * SAYIN ÜYELERÎNE Istanbul Belediye Meclisinin, 4. seçira dönemimn, Ddnci toplantı yılında yapacağı Haziran toplantısının illc birleşimıni 3 6.1975 tarıhıne rastlayan Salı gunü saat 14.30'da yapacağırjdan, Saym Mecüs üyelennin o gün muayyen saatte Belediye Meclısi salonuna teşrifleri rica olunur. 20.5.1975 GtNDEM: 1 Beledıve Meclisi Riyaset Divanına, a) 1. Reıs Vekılı, b) 2. Reıs Veluli, c) Luzumu kadar kâtip seçiml, 2 Belediye Başkan Vekılı seçimi, 3 Feledıje Enc"nenıne 4 üye seçiml, 4 Ihtısas Encümenleri seçimi, 5 Belediye Başkanınm senelık çalışma raporu, (Basın: 15950) 4057 i LAN TÜRKiYE DEMiR VE ÇELiK iŞLETMELERi iSKENDERUN DEMiR VE ÇELiK FABRiKALARI MÜESSESE MÜDÜRLÜGÜNDEN 57.000 adet muhtelif Waltlık ampul ve 2000 adet starter satınalınacaktır. Bu işle ilgill olarak hazırlanan dosya: 1 a) Iskenderun'da Müessesemlz Ticaret Müdürlüğünden, bl Ankara'da Tunus Cad. No: 63 Kavaklıdere adresindekl Tevsiat ve Koordinasyon Müessese Müdür MuavınUği Ticaret Şefliğmden 100, TL./Adet mukabılinde tetnin edilebEir. 2 thale 30.5.1975 cuma günu saat 1530'da Müessesemiz Satınalma Komisyonunda yapılacağından B0645 No. lu dosya lle ügilidir, meşruhatlı kapalı teklıf mektuplarının muvakkat teminatlan lle birlikte engeç aynı gün saat 14 30'a kadar Muhaberat Şeflifimize tevdı edılmiş olması gerekmektedir. 3 Postada vaM gecikmeler sebebiyle belirtilen gün ve saatten sonra gelen teklifler nazan ıtibare alınmayacaktır. 4 Müessesemlz 2490 sayılı kanuna tâbi değıldir. (Basın: 15978) 4055 hakkında gensoru önergesl iki grubun, Teceddütçülerle Hürriyetperver Avam Fırkasının ortak girişimiyle venlebıliyordu. tkınci bir temas, Ahmet Rıza ileydi. O, Vahdettin lle olan yakınlığına güvenerek Sadnâzam olabileceğinl sanıyor. Vahdettin de bu tür umutlan kıracak hiç bır şey söylememeğe dikkat edlyordu. Üçüncü olarak, tzzet Paşa ve başka komutanlarla yapüan temaslan görüyoruz. Bunlar, İktidar çevrelerince cccunta» havalı davranışlar olarak yorumlanıyordu. Ddrdüncü olarak, Padlşahla yapılan temaslar anılabıllr. Beşinci olarak, Itılâf devletlerinden Ingıltere ve îtalya ile olan temaslar anılabılir. M. Kemal, sılâhlar terkolunduğuna göre, galip devletlerle mümkün olduğu denli iyi Uişkiler kurmak gerektiğine inantyordu. Bu sırada arkadaşlariyle Istanbul'da iktidar olmanın yollannı aradığına göre, bu tür temaslara da önem vermesi doğaldı. Atatürk bütun bu temaslar sonunda. Vahdettın' in ne söylerse söylesin kendlslne ve arkadaşlarma tktidar yolunu açmamak niyetinde olduğunu anladı. MUtarekenın sürekll olarak çiğnenmesi ve en son olarak îzmir'in Yunanlıiara İşgal ettırılmesl İse, bağımsızhk düşüncesi taşıyanların ttılâl dev letleriyle uyuşamayacaklannı, çünkti bu devletlertn Türkıve'vi ezmek karannda olduklannı gbs terdi. gillz subaylannın dahile göndenlmesinl rica edlyordu. Buna karşılık. Kafkasya'ya tngikz askeri göndermek zor olduğundan, oradakl Türk askerlnl tngilizlerin buyTuğuna vermeSe, tstenmeyen subaylan görevlerinden almağa ve birlikleri tnglliz subaylannın komutası altına vermege hazır bulunuyordu. Böylece TOrk ordusu, tngllız emperyalizmlnln «landarmalıgını» va« mıs olacaktı. Öçüncü bir eınşım, «bir tngiliz centilmenimn» padlşahla görüşmesi sonucunda ortaya çıktı. Vahdettin, onunla göTiderdıği naberde bütün umu dunun tneilizlerde oldufunu. ka binedeü tT'ye eğihmli kışılen değıştirmek lstedığinı. îngılizlerin istediği «her bir kışinin» tutuklanıp cezalandmlmasmı saglamaya hazır oldugunu bıldırmis tı. Yalnız, siddetle harekete geçtiğinde bir tepkiden çekındıSi için, bu durumda basta fneilizler olmak üzere müttefiklerin kendlsinl etkln olarak destpkieylp desteklemeyeceklerini ögren YARIN: M. KE1MAL GRUBU YENİ BİR YOL ARIYOR GE\EL KCRÜL ÇAĞKIS1 Türkiye Milll Gençlik Teşküs tı Pederasyonu 19. olağan gene kurulu, 7.6.1975 s^ınü saat lü'fi msaplı 14 6 ı975 gunü saat 10'd nısapsız olarak teşkılât gene merkezı salonunda vapılacaktu Uveiere duvurulur. G Ü N D E M: 1 Açılış 2 Dıvan seçimi 3 Çalışma raporlannm c kunmasj 4 Denetçi raporunun okuı ması 5 Aklama 6 Seçımler 7 Dılekler ve (tapanış. (Cumhurivet: 4068» t Otonuz için Soğuk Hava Cihazı AÎRCONDÎTİON ORİJtNAL AMRRIKAN 5(10(1 TL. Yalvaran bir Padişah Vahdettin tek umut Kavrv*ı nı, tnçili7İerle anlaşnn"1<ta enruyordu. GöreceSımia üzerp bu MÜNiR BAYKURT 4 LEVErTI OTO SANAi'l S i r t s t Mf FRES , CADDESİ. D. 21 1 KL: R4 U5 32 (Cumhunyet: 4069)