Katalog

FlYAT KONTROL KOMİTESİNE GEÇEN YIL 1531 ZAM TALEBİ YAPILDI MERKEZ BANKASI, nisan a>ı sonur.da toplanacak Hissecfarlar Kurulu için yıllık rapor hazırlamıştır. Bu raporda 1974 yıhnda Fiyat Kontrol Komitesine 1531 zam isteğinin geldiği ve bunların 357'sinir» Komite tarafından, geriye kaların da Sanayi ve Teknoloü Bakanl.ğmca karara bağlandığı «ç;klanmaktadır. Aynı rapor geçen yıl özel kesimin 617.5 milyon lirahk tahvil çıkardığırvı da bildirmektedir. TC. Merkez Bankasl, 25 ni<an 1975 tarihinde toplanacak Hissedarlar Genel Kuruluna IUnulmak üzere yıllık çalışmalarını özetleyen bir rapor hazırlamıştır. Bankanın kâr ve zarar hesabının inceleneceği bu gervel kurulda ayrıca görev süreleri dolan dört banka meclisi üyesi İçin seçim yapılacaktır. Bu yı!ın nisan ayı s'.nunda Merkez Bankasının en yüksek karar organı olan Banka Mecli<inin MC paıtilerin* yakın üç üyesi, Mehmet Arif Atalay. Turan Şahin, Haluk Timurtaş ile Hazine eski genel müdürlerinrien Zeki Toker'in görev süreleri dolmaktadır. CHP MSP Hü kümeti zamanında seçilen Şeref Bakşık ile Arif Hikmet Güner'in görev süreleri devam etmektedir. çıkardığı tahviller tcplam; 817.5 milyon liraya ulaşmı^tır. Buniarın yüzde 29'u dokuma ve giyim. yüzde 14'ü metalürji. makina ve motor. yüzde ll'i çimento. yüzde 10'u otomotiv, yüzde 8'i banka ve sigorta ve yüzde 2S"i diğer kesimlerde olmuşıur. i ( Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi • »• Zırai Donatım Kurumundan çıftçiye satılmış olan gübreler için indirim farkı talep edıiebılecek Yorum Gübre politikası Yalcın KÜCÜK DEMİREL, tümden gübreye bağlandı. Umudu, gübrede. K> sa şans aönemınde, bütün geleceğını gübreye bağlamış durumaa. Güvenoyu bile almadan güore fiyatlarıni indırerek indır©reğinı açıklayarak. veni bır iktıdar donemıni açmanın sevdasında. Umut, riünyası. Bu dünyada. busün vanlan asfcma Demirel için bile bir gelişme. Demırel'ci gelişîne böyle oluyor. Gerive doğru. Gübre fıyat indiriminin 1 Nisandan ıtibaren geçerli olması stokçulara da yarayacak Gübre fiyat indirimi haksız kazanca yolaçacak MC Hükümeti Başkanı Süleyman Demirel'in önce gübre fiyatlarının indirileceğini, sonra da bu indirimin 1 nisandan itıbaren geçerli olacağıru açıkl»masının elinde gübre bulunduranlann haksız kazanç sağlamasına yol açacağı bildirilmektedir. İlgilileıden alınan bilgilere göre, bu açıklamalar nedeniyie gübre satıcılarımn çiftçiye satmış oldukları giibreler için de Ziraî Donatım Kurumıı'ndan indırim farkı almalarını öniemek mümkün olmayacaktır. Ecevit liderligindeki CHP • MSP Hükümeti'nin, kendinden önceki hükiimetten devraldığı ve kamuoyunun kaçınılmaz gördüğü zamlarm yapılacağını ilân etmesini şiddetle eleştiren AP lideri Süleyman Demirel. gübre fiyatları dolayısıyla yapmış olduğu açıklamalarla haksız kazançlann doğmasına yol açmıştır. Haksız kazançlar, hükümet kurma fcazırlıüarı sırasında güb re fiyatlarının indirileceğinin ortaya atılmasından ve aradan bir süre geçtikten sonra da indirimin 1 nisandan itibaren geçerlı olacağır.ın açıklanmasından ileri gelmektedir. Türkiye'de kamu işletmeleri. özel işletmeler veya ithalât voluyla sağ'.anan bü:ün kimyasal giibreler Türkiye Ziral Donatım Kurumu tarahndan çıftçiye dağıtılmaktadır. Zirai Donatım ın dışında, tüm gübre tüketimimn vüzde 10'u çevresinde gübrenin dağıtımı da. pancar üreticiler:yle s:nırlı rlmak üzere. Türkiye Şeker ŞirkeUert tarafından vapılnıaktadır. Ancak dağıtımda 2000'i bulan tanm knoperatifleri ile Z:raat Odalaı'i aracı olarak kullanılmaktadır. Zirai Donatım Kunımu'riin olanakları. bu çok geniş dağıtım orgütünün denetimı için ye'erlı degildir. Gübre tıyatlanndaki indirim oranı belli olduğu zanıan Zirai Donatım Kurumu, tanm kooperatıfieri ile Zıraat Odalanna ellerındeki stok miktann'? tore iaık vermek zorunda ka^"akur. Ancak tanrr. kooperatıflen 1!» Zır&at Odajanaın çiftçiye saftıtlan eübreleı! de stok mevcuMi n ar&?:n(îa r.tyan ettiklen '^k.iırde Zırıi IDr"a.lım Kunımu'n^jn bıı rıeysı.iar kabul etmekten başka vol ı/len.fsî mümkün görüLııe.nfk,fd:t Çünktı Türkiye'nin ;A.K çeşıtü tolgeıenne yayılmış clan ıkı.»cil satıs örgütlerinin stoklarınu) ?P:ÇPK oiup olmadığını sritırnı?!î imkin dahüinde sayU:nu malvtpdır D^r^rei ır yapınış oldugı; açıK lamaların yol sçtıgı ve Zirai L)c natım Kurumu aracılığıyla riuzine'nin omui:»arvna yüklenecelt olan haksız kazançlann topiaînır.1. tahmırı e'nıek şu anda mürokürs iadır Haksız kazançl'îr v a k rndirim oranımi yCs.se\'v^r,e ve 'ndirimin beliı oiıra süı^p.nir. tı'c.kmesıne göre artacaktır TARIM üretimi insan otltmun en büyük d^vrimlerinden bin. Yerleşık tanm. Tanfıçıler boyle söylüyor. Yerlpşik tarımm re zaman basiadiâını sövleyemıvorlar. Söyledikleri oir de su var: Yerleşık tarımdan sonra gübre kulıa'imaya başlani'ik, insanogltınun ikinci büyük devrımı. BÜYÜKLÜĞÜ şuradan belli. Yerleçik tanmdi gübre kullanma teknolojisi, dünyanın oazı ycıelerinde peS az değ:şti. En azınrian iki Cın vıldaıı beri. deşismeyen ve Anadolu da dahıl dünyanın birçck vöresınrie hâl« ?ecerli olan gübreleme vrtntemi üç tarla sıstemıne davanıvor Örneein bir vil buğday, r ikinci vıl mioir ve üçünci) vılda nad^stan olusan üç arla sı^teını. En büjTik srübreleme Keşti bu. Büyüklüğü. bugiin de Anadolu'da kulJanılan temel çıibreleme vöntemi olmasınrt'ın aniaşılıyor. Meksika ile birlikte bugdiv tarımcıliğını illî kesfetfer yoıelerden bin olan Anadolu'da. MeksıKa ile Anadolu'nun bıı ba^ka benzerlıği daha var. Yirmıncı yüz vılın basmd3 mııli Oemokrarik devrıminin enoer örneklerini verme konusunda bıribiriyle yarıs halindeler. Bu ayrı konu. TARIMSAL TOPRAKLARIN YALNIZCAÜCTE BİRINDE GÜBRE KULLANILIYOR TÜRKİYE'de tarımsal toprakların ancak üçte birinde gübre kul lanılmaktadır. Çeşitli bitki türlerindeki gübre kullanım oranları değişmektedir. Tahıl tanmcılığında gübrelenen arazinin oranı. Tür kiye ortalamasının altına inerk"n. pamuk. ayçiçeği gibi endüstriyel bitkilerde yüzde yüze yaklasmak tadır. Türkiye tarımında gübre kulla nımının işletme büyükîüklerine gö re dağıhmını gösteren bilgiler yok denecek kadar azdır. Mevcutlar i>e güvenilir olmaktan uzaktır. Ancak gübre kullanımının bölgeieıe ve bitki türlerine göre dağılımına bakarak, gübre tüketimi ile isletme büyüklükleri arasındaki iîiçkiyle ilşili bazı sonuçlar çıkarmak mümkün olmaktadır. Gübre kullanımın bitki türlerine göre dağıhmını ortaya koyan en son bilgiler 1973 yılına aittir. Bu b'.lgilerden, Türkiye tanmmda arazi payı olarak. en büyük payı tutan yerli buğday ekiminde gübrelenen tarlalann oranmın yii ^ 25 olduğu ortaya çıkmakta dıı lkinci büyük tarım tüıü olan a.pa ekiminde bu oran yüzde 19'a inmektedir. Tahıl grubu içinde yer alan ve «diğerleri» başlığı al lmd:ı 'oplanan diğer hububat tür leıi'ide ise ortalama yüzde 9 olmaktadır. Tahıl tarımcıhğındaki bu düşüş gübre kullanımına khrşılık. endüstriyel bitki ekiminde yiiksek oranlarda gübre tüketilnektedir. Pamuk ekimine ayrılan topısk'.arın yüzde 82si: ayçiçeğinde yüzrie 72: şeker pancannda yüzde lfX) oraalarında gübre kullanılmaktadır. Fındığa ayrılan toprakların yüzde 80'inin gübrelenme=ine karşılık narenciye ve çay üretiminde bütün topraklara gübre atılmaktadır. Bütün bu bitki türleri bir araya getirilince tarıma elverişli 19 müyon 672 bin hektarl'.k arazinin 6 milyon 325 bin hektarının gübrelendiği ortaya ckmaktadır. Güb releme oranı yüzde 33 olmaktadır. ANADOLU insanlan yavaşladı. Batılılar hızlandı. Neden;er: de ayn Dir konu. Batı ve sonradan da Doeu'nun bir oölüırü kimyasal gübre kuüannıava ba.=iydı. nnğu'nun bıt bo[ü nü Rusçasiyle. «Himizatsia» diye y?ni bir kavram yarattı. Batılılar • »onradan bunu «Kimyasallastirma» aıye Kendı dıllerıne ıvü'. dular. Bu kelimenın İngilizceye. Fransızcaya ve Amerikaneayt firisı oldukça yeni. Öz olarak tanmda kimyasal güore sullan maya. sanayi teknoloiîsini kımyava davandırnıava kadar gidi yor. Meteorolojideki yeni gelişmeleri de içine alıyor. ANADOLU durdu. Cumhuriyet döneminde de duruyor. Bıi' £un Türkiye'nin tanm topraklanmn ancak üç1e bıri kımyaia! gubıeden yararlannor. Gelenekse! tarım türü olan taneli!erd< bıı oran daha dıişük. Genve kalan atadan kalma üç tarla sıstemine devam edıyur. Kimya«sl gübre k'illaranlar, kamu yönetımınin kimyasal gübre dagıtımı ile ilgili tutarlı uzmanlarır deyimi ile «tuzu k.uru» olanlar V'arlıklı çıftçiler. Pamuk, ayçı çeği, fındık üreticilerinin üst dilimleri. MC hükümetinin lideri JVmirel, şimdi bütün umudunu bun lara bağlamış Tuzu kuruları ucuzundan gübreleyerek bır lk> tidar kapısını açacağını sanıyor. Halktaa uzak düşenlerın bıı kez iktidardan inince bir daba dönemeveceğı kuralının farkında değil. Farkında olması da beklenemez Neyin farkında ki' Ayrıca farkında olmamak da bir özür sayılamaz. Fiyat komitesi MERKEZ BANKASl'nın raporunda, sekretaryasl Merkez Bankası içinde yer alan Fiyat Kontrol Komitesinin çalışmaları hakkında bilgi verilmekteriir. Bu bügilere göre 1974 yılı mart ayında Fiyat Kontrol Komitesinin çalısma düzeni yeniden değiştirilmiştir. Getirılen değisiklikler ırasırvda fiyat arttırımı için Komiteye yapılacak baj vurmalann iki *y içinde bîr k» rara bağlanmamaları halinde. başvurma konusu mamul >v in ön müsaarje alma zorunluluğunun kalkması da yer »lmaktadır. Fiyat Kontrol Komitesi'nin çalış ma düzeninde yapılan bu değişikliğin başvurmaları ve karar sayısını artırdığı anlaşılmaktadır. Ban ka raporunun 85'inci sayfasında komite'nin artan çalışmaları hakkında şu bilgi verilmektedir: .1974 yılında Fiyat Kontrol Ko mitesinden 1531 adet fiyat ayarlanması isteminde bulunulmuştur. Bu iâtemlerin 357 adedi Komitece ve geri kalanları 3003 sayılt kanun gereğince Sanayi ve Teknolo ji Bakanhğınca karara bağlanmıştır. Fiyat ayarlanması istemlerinde gıda ve temizlik maddeleri ve dayanıklı rüketim malları ile flgili olanlar ağırlığı teşkil etmekteriir.. Merkez Bankası'nın raporundd karara bağlanan zam istek lerindeki zam oranları hakkında bir bilgi verümemektedir. Ancak Deviet Plânlama Teşküâtı'nın yayımtadığı Ekonomik Rapor'da 1974 yılında özel kesirn ürünlerinin fabrika satış fiyatlannda gıda ke siminde yüzde 33. madeni eşya ts nayiinde yüzde 39. metal sanayiinde yüzde 41 ve dokumada yüzde 46 oranmda arnş olması, alınan kararların önemli Ölçüde fiyat artırıcı yönde olduğunu ortaya koymaktadır. Merkez Bankası'nın raporunda ayrıca 1974 yılında özel gektörün GÜBRE INDIRIMİNDEN EN ÇOK ÇUKUROVA, TRAKYA VE KARADENIZ YARARLANACAK Azotlu gübrelerin Türkiye'deki en büj'ük kullanıcısının Adana ili olduğu saptandı Türkiye gelecek yıl 2 müyon tonluk gübre ithalatı ile dünya gübre fiyatlannın sıçramasma yolaçacak TÜRKİYE'de gübre kullanımının bölgelerarası dağılunı, gübre fiyatlannda yapılacak herhangi bir indırimden en çok ;. ararlatıacak bölgelerin Cukurova Trakya ve Karadeniz sahüleri oMuğunu göstermektedir. Zirai Donatım Kunımu'nun 22 Bölge Müdürlüğünce 1974 yılı sonu itibariyle yapılan gübre satışları, üç gübre türüne göre, gruplanmış olarak tabloda görilnıektedir. Gruplamada her grıiDa giren gübre türleri normal agıılıklan yerine her ticari gübre içinde bulunan azot, fosfor veya potas miktarına göre hesaplanmıçm. Bu bakımdan tabloda gonilen toplamlar, gübrelerin fizıkı ağırlıklarma göre yayımlanan istatıstiklere uymamaktadır. Bu uyumsuzluğu doğuran b:r neden de gübre dağıtımın.n bir miktarrnın Şeker Şirketlerı tara fından pancar ekicilerine yapılnıa sıdjr. Ancak pancar ekicilerine yapılan gübre dagıtımı, Zirai Donatım Kunımu'nun yaptığı dajı tımın yüzde 10'unu geçmemekt? dir. 1974 YILINDA TZDKNUN BÖLGELEKE GÖRE GÜBRE SATIŞI (TON) BÖLGE ADI ADANA ANKARA ANTALYA AYDIN B.ALIKESİR DİYARBAKIR ERZURTJM ESKİŞEH'R tSKENDERUN İSTANBUL İZMİR KASTAVION"U KAYSEHt KONYA MALATY\ MANİSA MTJŞ SAK.\RYA SAMSUN SÎVAS TRABZOK ÜRFA TOPLAM A7.OTLL 194.419 58.120 59.710 »1.665 81.650 35.3K4 8.899 35.854 132.865 171.835 84.230 31.858 34 802 23.503 24.898 35.157 3.146 74.108 89 174 35.090 119.9R1 32.798 FOSFORLU 129.251 128.196 33.797 29.467 56.532 42.994. 2.043 58.047 79.010 214.971 36.722 17.835 45.433 25.249 18078 20 309 • 360 POTASI.I 3.9S4 3F 3.469 1.967 4.950 68 10 2.272 6.741 4.176 214 96 11)6 18 552 3 1.147 230 14 62 30.095 DEMİREL'in umudunu gübreye baglamasına kimse itira; edcmcz. Özgurlük kisvesı altında herkes ıstedığıni umut ede b'iir. Yalnii sadece umut etmekle kalmıvor Bir de iddıah Kaıkmma hamlesi^e kaldığı yerden Cevam edecekmış Bu iddîay «le almak gerek Gübrenin snmutunrfa Denıırel'în kaıkınmacılık iddiasını değerlenöirmek gerek. Sezar'ın hakkını Sezar'a ve reıek. AP lideri Demirel zamarunda da, son zamanlarda açıkçı ! »ta.sı olduğunu savunduğu Menderes zamanında da, Türkiye dı gubre fabrikası kuruldu tyı, kötü: Ekonomik veya değil. güb r fabrikaları ortaya çıktı. Bunu kimse lnkâr etmemeli Çünkı •* le gorunecek kadar ortada. ancak gözle görünmeyecek olaı ıKMklikier de var. Gürre üretirninin temel macfdeleri olan fos fat ile amonyak üretımi Demirel zamanında, Demirelden ön ce şimdiki aîası Menderes zamanında da Türkive'ye girmedl Türkiye'de gübre fabrikaları artîıkça gübre üretiminin ham maddesi için dıs bağımlılık arttı. Fosfat da amonyak da dışarı dan getirildı ŞÎMDİ Sezar'ın hakkını tam anlarcıyla Sezar'a vermentn za manı. Arapların kurduklan temel mal birükleri sadece^ petro :e ilgili tfeğil Bir de Arap Fosfat Kava=ı Birliği var. Cveleri Lübnan, Suriye, Libya, Ürdün, Tunus, Cezayir ve Fas Bu biı liğin bafinı Fas çekivur iju krallıkla ıdare edılen Fas VP Tür kiye'ye fosfat kayası ihraç ediliyor. thraç ettiği fosfat kayası nin bırim fiyat! 1%9 yılında 11 dolardan 1974 yılında H dolar; 0 çıktı. Türkive'ye fojfat kaysn ithal etmek için Demirel'ir. e; ki hükümetleri zamanında "Ski cuntacılar. eski cumhurbaşkan larınm oğulları yarıştı. Yarış sadece Türkive'nin ^enein fosfa kayası yataklarını tşietmekte görülmedi Mazı dağındakl fos fat kayalarınj, Demirel'in zamanından baslayan bu eksiklik an cak CHP Hükümetinin Enerii Bakanı Cahit Kayra zamanınd girlerildi. Arvcak Kayra'nin zamanmda. Mazı rfagı fosfat kayas yataklarını işletme çabalan başladı Bu çabalann sonunda bı vıl verli fosfat kayası kullanılabilecek BLT, bir. İkincisi amonyakla ilgili. Amonyak, gübre sanayiini ikinci teme! ham maddesi. Gübreci Demirel'in aklına amonya üretmek de gelmedi. Kalkmmacı Demirel'e Türkiye'ye Kuveyt'in d ortak olduğu gübre fabrikası kurdurdu ama amonyakı hep ithal et meyi tercih etti. Amonyak üretecek ve dışanya bağımlılıgı azalta cak fabrikanın temeli de CHP lideri Ecevit zamanında atıldı. ÎJ yılda fiyatı 36 dolardan 280 dolara çıkan amonyakı Türkiye'd bretmek amacıyla kurulan fabrikanın temelini Ecevit, Kıbrıs ha rekâtı'nın sıcağı soğumsdan istanbul yakınında «ttı. Kalkmmac ve gübre politikacı Demirel değiL DEMİREL, yarım kalmış «kalkmma hamlesini» tamamlamal için iktidara geldiğini ıddıa ediyor. Eğer gübreye bakılacak oluı sa yapacsğı iş. Halk Partisi'nin kısa hükümet döneminde başlat tıklarım sürdürmek. Onuruna yedirebilirse yapabileceği tek i bu. Ama bu işde onurdan ayrı engeüer var. Demirel'in kendisi. TÜRKİYE'de kalkuımanın önünde birçok engel olduğu ile! sürülebilir. Pazar sorunu ortaya atılabilir. Finansman güçlükle rinden söz edilebilir. Kamu yönetimini etkin bir biçimde kullan nıadan bahsedilebilir. Bütün bunların doğru olduğunda kuşk yok. Fakat Türkiye'de kalkınmanm önündeki en temel engel bur lar değil. Bunlardan da önemli olan dışa bağımlı politikacılar. De miıel'in kişıliğinde en saf örneğıni bulan politikacılar. Bu tür p lhikacılar ortadan çekilmedikçe Türkiye kalkınmayı göremez. HANGİ kalkınmayı? Dışa bağmlılık çemberini kırabilen kal kınmayı, zaten dışa bağımlılık çemberini kırmadan kalkmmad; hamle ohnaz. Olsa olsa, dışa bağımlı politikacıların, dışa bağım sermayenin istekleri ölçüsünde ve doğrultusunda gerçekleştirebi leceği bir kalkınma olur. Bugünkü gibi. Ne az ne çok. MC LİDERÎ bu açmazını gübreye dayanarak yenmenin peşin de. Somutta hiç bir şey değismeyecek. gübre fiyatlan değişece ve Anadolu'nun insanlan yakın bir seçimde Demirel'i iktidara ge tiiecek. İş bu kadar kolay değil. Anadolu'nun insanı bu kads saf, bu kadar tek yanlı değil. Demirel de bunu öğrenmiş olmal Yaptığı programdan belli. Programda ne yok ki? «Büyük bi dert halini alan. trafik kazalannın önlenmesi ve trafikte şikâye konusu olan hususların düzeltilmesi önemle ele alınacaktır. (Hü kümet programı, S. 38) bile var. BAŞKA ne var? Umutsuzlufa kapılan bir Insanın yapabi' leceği her şey. Tek kelıme ile taklitçilik. Demirel hükümetiniı programı, CHP hükümetinin programının kötü, tçten olmadıg yüze gülen bir taklidl. Halk Partisinln Meclis'e getirdiği ve tün partilerin sabote ederek çıkmasınl Ğnled:ğ1 kıdem tazminatlarının bır aya çıkarılması var. SoSyal adalet var. Kooperatifçl lik var. Aynı kelimelerle olmasa bile halk sektörü btle var Heı şey var. Samımiyetten başka 12 Mart'tan önce ve sonra ölenler:e alay edercesine «Kardes kavsasını önlemek» bile var. Bı kacfarı bıraz fazla. HÜKÜMET progıam.nd'a, azutia fojfafın karışımı biraz fazla yoğun. Ancak bu fazlaya da kızmamak gerek. Çünkü orta> ya çıkan sonuç, gübreyi de aşan Dir gübreleme politikasımn et kilerı Sol, özellıkle 1966 vılından sonra açıkça ilerlci düşün. cenin gübrelerini attı Türkiye topraklanna. Tuttu Ve ekim se. çimlerinden önce ve sonra. bu gübrelemenin etkisıvle bir Hal! Partisı çıktı Kendi yapısının elverdigı ölçüde Halk Partısi örneğinın başansını gören MC aynı s!o?anlan Kullanmava bas ladı. Halk Partisinin attığı şübrelerden btr vahan otu 2İbl CeP' he Hükümetinin programı çıktı. îçten olmadığı sırıtırcasıns bellL BL"N'A DA kl?mamak gerek. Cepheeilerir! b)<e ılertc: sloganiarın oy potansiyeünî anlam?ian ayrı bir kazanç Bundan da ayrı o!an su: Artık Türkive de sHhivor Ar!:k l'ıjrkive, söy. lener.ler kadar ve belki de sHylerenden daha çok klmın söyle. diJİT^fc bakıyor. Ekonomik Sözlük Hazine Sübvansiyonu ne anlama gelir? BELLİ bir malrn maliyet veya ithal tıyatınm altında satılması hahnde, satış fiyatı üe maliyet fiyatı arasındaki farkın Hazme'ce karşılanması. Bu karşılanma, ya önceden açıkça belli edilir. Tarım satış kooperatiflerınin üreticıden topladıklan pamuğu zararma ihraç etmeleri halinde zararm Hazine'ce karşılanacağının hükme bağlanrnası gibi. Ya da Zirai Donatım Kurumu'nun gübreyi .alış fiyatının altmda çiftçiye dağıtmasında farkı Hazine'den almaya hak kazanması gibi. Veya bu kadar açık o!ma?. Dem:r\'olları düşük tarıfeleri yiizür.den zarar eder. Zararı Hazine sonradan öder. Bu anlatımı ile sübvansiyonun niteüğinı görmek kolay. Ancak kolaylık b;r noktaya kadar. Anlatım «Hazine» kelimesine gelince iş bıraz karışıyor. Nedir Hazıne? Hazine'nin sahibi kim? Maliye B?kanlığı mı? Burada aç:k olmadan sübvansiyonu kimin yaptığı ortava çıkmıyor. Hazine de soyut bir kavram. Eğer, gelirleri vergilerden sağlanıyor ve bütün harcamalarını yetıyorsa iş bıraz farklı. Bu durumda. süb\"arısiyonu yapan, vergiyi ödeyenler. Somut olan, bu. Vergıyı kim fazla ödüyorsa, ayrıca bir ayırım yapıiamadığı için. sübvansiyonu da onlar yapıyor. Verg:yi daha çok işçı memur ödüyorsa, ömeğin gübrenin 5übvansıyonuriU Hazine değil, işçi rr.emur yapıyor. Eğer, Hazme'nn vergiler ve harcamalar dengesi kurulmuyorsa durum biraz daha farklı. Böyle b;r durumda Hazine, Merkez Bankası'na başvuracak. Öyleyse sübvansiyonu Merkez Bankası'nın yaptığı düşünülebilir. Ancak bu düşünce de yanlış. Çünkü Merke? Bankası kaynaklarım zorlamak enflasyonu körüklemek demek. Enflasyon da, hep bılındıği gibi, bir tür vergi. Bu verg.vı de fiyat'annı istedikleri gibi ayanayamayan, her an hızmetler.nin fiyatlarıni değiştiremeyen, işçi ve memurlar ödüyor. Bu ydzden Merkez Bankası aracıhğıyia yapılan bir sübvansıyon da işçi ve köylülerin omuzuna düşüyor. tşçilerin, çalışanlarm, etkin olmadığı yönetimlerde de bu tür sonuçiar ksçınılmaz. Bütün vollar, çalışanların omuzuna götürüyor. An'aşıian çalışanlarm o muzları tek dayanak. 21.887 17.302 9.543 2.169 28.184 1.017.379 Çoğunlukla endüstriyel bitki tarımcılığında kullanılan azotlu gübrelerin Türfciyedekı en biı vük kullanıcısı Adana ılı olmak tadır. Adana'dan sonra sadeıp Trakya bölgesine dağıtım yapan İstanbul ikinci sırayı dolaurmas tadır. İstanbul dan sonra Ha ay ın tümünün gübre ihtiyacını sağ layan Iskenderun ve Dogu Kara deniz şeridine gübre dağıtan Trabzon gelmektedir. ketiminde başı, Trakya bölgesine gübre sağlayan tstanbul çekmektedır. Foslorlu gübrede Trakya' dan sonra Adana ve Adana'dan sonra da Ankara gelmekteaır. öir tahıl ambarı olarak bılınen Knn ya'da hem azotlu, hem df f ırsfcır lu gü'oıe kullanımı ihmâl edilecek kadar azdır. Cukurova, Trakya ve Karadenız sahil şerıdinin Türkiye r.ıiı güb re tüketiminın çok bü>Tİk öır nö lümünü sağlamasır.ın doğal sonucu olarak diğer oölçelerın tüke timi az olmaKtadır. Az güore KUI lanan bölgelerin başında ise r>oğu Anadolu bulunrr.aktadır. Merkezleri Muş. Urfa, Erzurum ve Diyarbakır olan bölgelerdekı gübre satışının miktarlan, ihmâl faılebilecek düzeylerde kalmakıa dir. Fosforlu çiibre DAHA ÇOK taiııl tarımrıhŞı.nda kullanılan fosforlu gübre tü Gübre indirimiyle hazine sübvansiyonu, 1,5 milyardan 3 milyara çıkacak • Mevcut fiyat yapısına göre, yapılan hesaplar, yüzde 20 ölçüsünde gübre fiyatlannda yapılacak indirimin sübvansiyonu yüzde 100 artıracağını gösteriyor. Hazine'ye yüklenecek yeni yükle ilgili olarak bakanlıklarda çalışmalan halen sürüyor; uzmanların çeşitli seçenekler üzerinde durduklan bildiriliyor. İthal malı TURKIYE'de daiıa ÇOK saiııl şeritlerınde kullanılan gübrenin çok büyük bir bölümü ıtnal edi) mektedir. 1974 yılındaki yerli üretim ancak 900 bin ton oıınuştur. Bu yıhn üretımınde de en ı>i bir olasıhkla 1 milyon ton çevresınde olması beklenmektedır. Bu yıl ve geleces yıl gübre üreiım sapa sitesini arttıracak yatırım nevcut değildir. Bu yüzden gelecek yıl 3 milyon tonu aşması beklenen gübre tüketimini gerçtfcieştirmek için 2 milyon tona vakırî gübre ithâ! etmek gerekeceknr. Bu ithalâtın geîecek >alm ilk aylarına kadar tamamlar.ması gerekmektedir. Türkiye'nin geleces yıl ıçîr, 2 milyon tona yakın gübre tthâi etme zorunluluğunun dünya gübre fiyatiarıru artırıcı bir roi oy nayacagı ileri süralnıektedır. Tür kıye, Ç' n Halk Cumhurıyetı'nın pivasadan çekıhııesıyle en oüyü* ithalâtçı JUe durunıuna geloığı içm dünya fıyatlarını etkıieyeoJ mekteaıı Dünya'daki son zanıan larda beliren gübre fiyatlarırun düşme egıliminın de, bu vıl içır. stoklannı tamamlayan TürKiye nin piyasadan aynimasına oag lanmaktadır. Türkiye nin bu yıl sonundan itı baren 2 mıiyon tonluk ithalât için dünya pıy.ı ;asma çıkmasımn dünya fıvatlannı tekrar yiüselteceği üzennae durulmaktddır. Böv le bır 'î'.ırumda ise gelecek »aın başlannua gübre fiyatlarını teK rar yukseltmenm zorunlu olacağı ilerı sürulmektedir. DEMİREL başkanlığındakı *IC hükümetinın gübre satı? fıyatlarmda yapmayı kararlaştırdığı İndirimin oranı ve bu indirimin kamu maliyesine getireceği yeni yükün hacmi henüz saptanmamıştır. Ancak mevcut fiyat yapısına göre yapılan hesaplar, yiiz de 20 ölçüsünde bi r indirimin Hazine, sübvansiyonu, yüzde 100 artarak, 1^ milyardan 3 milyara çıkacağını göstennektedir. Türkiye'de çiftçiye dafıtılan kimyasal gübreler devamlı olarak maliyetin veya ithal fiyatırın altında bir fiyatla satıldığı için kamu maliyesi her yıl artan bir yük altına girmektedir. Dünya fiyatlarının, petrole dayalı olarak son yıilarda önem i ölçüde yükselmesı, çıftçiyı desteklemek amacıyle gübre satış fiyatlarının düşük tutulması nedeniyle kamu m£İiyes:n;n yükiınü arttırmıştır. 1973 r'!"nda 37^ milyon l;ra olan Haiine sübvansiyonu, 1974 yıhnda CHP MSP koaüsyonunun gübre fiyatlarıni »rttırmasına rağmen, 900 milyon iiraya çıkmıştır. 1975 yılında ise. mevcut fiyatların değ.ştinlmemesj halinde, Hazine'ye Zirai Donatım Kurumu'na ödemek zorunda kalacagı süvbansiyonun 1,5 milyar liraya çıkacağı hesaplanmaktadır. Çahşraalar DEMİREL HÜKÜMETİ'nin g"j venoyu alması halinde indirmeyı vaad ettigı gübre fiyatlarının Hazine'ye getireceği yeni >*ükle ilgili olarak ilgili bakanlıkîarda çalışmalar yapılmaktadır. Ancak Demirel veya bakanları, mdirım oranları üzerinde ilgili kamu kuruluşlanr.a her hangı bir bilgi vermediği için, çaüşmalar b'irım yüzdeleri üzerinden sürdürülmektedir. Bu çalışmalara göre. gübre fiyatlarında ortalama jüzde birlıx bir indirim sübvansıyon m.ktarında yüzde 5 oranında bir artışa yoi açacaktır. Eğer indirim oranı yüzde 20 olarak saptanacak olursa Hazine'nin yaptığı sübvansiyon ;ki mısline çıkacaktır. Bırim üzerinden yapılan bu hesaplar gübre türleri üzerindîn yapılan hesaplaria da dogrulanmaktadır. Örneğüı normal süper fosîat Türkiye'de 176 kuruşa ma; edilme'Kteoir. 20 kumşluk taşıma giderıyle bırlikıe satış malıyeti 196 kuruş olmaitadır . Ancak normal süper foslatın lcilosu 118 kuruştan satıldığı için kilo başına 78 kuruş Hazine'ce öderunektedır. Aynı şekilde 4To kuruşa ithal edılen ve 20 ituruş satış gideriyle birlikte 496 kuruşa mal olan DAP (di amonoyat fosfat) gübresi kiloda 52 kuruşluk sübvansiyon'a 444 kuruşa satılmaktadır. İki tür gübreden iki kilo gübre satıldığı zaman Hazine 130 kuruş sübvansiyon yapmaktadır. Boyiece gübre fıyailarinın yüzde 20 oranında indirilmesiyle toplam sübvansiyon iki mısli olacaktır. Kimyasal gübre çeşitli bileşımlerde ve dolayısıyle fıya:larda satılmaktadır. Cygulamüda ortalama fiyat olarak 31)0 kuruş kabul ediimek'.edir. Gübre fiya:lannda >"üzde 2O'l:k bir indirım. satış fiyatını ortalama olarak kilo başına 60 iiıruşluk bir farkla. ^40 kuruşa düşürecektir. Uzmanlar, siloda 60 kuruşluk bir indirimin çıftçiler bakimından önemsız olduğıınu ve doiayısıyla böyle bir kararın «sembolik» olmaktan öte bır anlara tRŞımayacağını ıleri sürmektadirler. Ancak kiloda 60 kuruşluk bir indirim bile Hazine'nin yükünü ıkı mislıne çıkararak 3 milyar lira yapmaktedır. İndir:m onnuıın yüzde 40'a çıkarılması ve dolayısıyla kilo başına 120 kuruşluk bir indırim yapılması halinde ise 1975 yıhnın sübvansiyonu, 4,5 milyar liraya çıkacaktır İndirim oranları DEMİREL HÜKÜMETt'nin gübre satı? fiyatlarıni vüzde 20 oranında indırmesi halinde normal süper fosfar.n 39, ve DAP' tan da 85 kuruş olmak üzere 124 kuruşîuk yeni bir sübvansıyon zorunlugu ortaya çıkjnalctadır.