Katalog

Halk ve Devlet lf^ustafa Ketnal nı, Ulusal Kurtuluş Sa\aşının ^r'sıjasal jonunu anlatan şu sozlerı, Anadolu halıt Urıhının akışında ^uzyıiların kuşatmas rı \aian bK cievrırncı çıkış gucu taşır «Incelerurse bızım goruşlerımız kı. halkçüıktu ku^etın gucun egemenl gm jonetımın dogru can dogruya iıalka verılmesıdır, halk n ehnde bulundurulmasıdır » «HukumeN. Turkçe Sozluk te *Bır aciıetm yurutrae kuruîu dıye karşılanıyor Ulusal Kurtuluş Savaşı gunlermde, 1121 de Maturk bu yurutme kurulunun nıtelıgını «o\le behrtı^or «Halk Hukumetı. Anadolu' nun haU tanhınae halkı sıyasal guce ılk katan bır devımdır, bu. Halk hukumetı demek, deUetın yurutme gııcunu haK'n elme vernek demektır. (Oyleyse, jasaları da halk vapacaktır). Cumhunyet kavram, d?ha orada joktur \ p var kı, Vustafa Kemal ın de 'ımcı snzlugunde Halk Hukumetı Cumhumet anlanın? gelrrektedır Deilet agacma halt dalınm aşılandıgı bır donemın başlangıcındav z o\'e\>;e Halkm ışı.\le gucujle ugraçıp de\let işlcrı ne karışmaması %urt >onetımıne katılmaması Osmanlı de.let >apısının yoğurduğu seçkınıerın, tnprak derebe\îıs:ı ıle elele halkı polıtıka dışmda uj \jda tutması Tum baskı çıkar ve tekel cuzenlerı bır egemen sımf adına ou uyuşturu c ı balı vurturnr^a çplı>urlar HaİK bukumsn, deuet ı^'.pr rı vurt •vonetımım baş^alarına bı rak^m gunaelık ı^lerıvle ugraşsm' Somut ornegı su luo koşullannı ele alırsak Halk kasaopda kovde Istanbul'a bojun egsın çarşısında tirlasında kalsın oyle sessız dırenışsız hi1kametın \uksek duzejde emperyalızmle gırdısi pazarlıga karışmasın Uyuttnacatun ki'ralı boyle. O\sa \ur* yonetımınm halkm gundelık ışlennden başka ka\nagi amacı joktur Mastafa Kemal Anadolu dan halka yaydığı seslc bu ovunj bu uyutmacayı bozujor, bu de\rımcı sesın jarkısı şu olujor Anadolu halkı etkıvle \a da eonullu Halk Hukümrtının ordusunda 5er almaja başhyor Gundelık ışınm, çar^ı«=ının toprağının bagımsızlıkla ılgısını bı lıncle >a da el jordamıyle ayırdedı>or Halk Hukjmehnn bır bağımsızlık hUKÜmetı olması, bu u\anısm tarıhsel tan yenne uvraaktadır Egemenlıgır, vonetımın gucun d«grudan dogm\a halkın elıne geçme^ı re demek*ır'> Halkın kendı gundelık ışını yaşantısını deVetın 'emel ışı halıne getırmesı demektır Ulusal Kurtuluş Savaşında tohumları atılan Cuıahurıjetın Anadolu halk tarıhının koklsııne ınen en behrgın bılaııısı «uııUır Devlet halk ıçındır. I OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Halk Tarihinin Akısında.. Ceyhun Atuf KANSU algılayabılmelenne alkıs tutmamak eld«ı gelmedı » Ola kı Anadolu'da başlayan ve suresı altı avı aşmajan ulusal orglJtlenmeyı, Erzururn ve Snas kongrplennı Batılı polıtıkacılar ve ga*et«cı er degerlendirdıkten sonra, çok sonra Osmanlı paşaları ve yonetıcılen, olavlann korktuklan bır jola donuştuğunu yenı avırdedıyorlardı Yabancı gaze^ecı bıraz geç ayırdernuş, baçla\an ulusal başkaldınnm Cumhunvetle sonuçlanacagını bır Frzurum gecesınde Mazhar Muf't'e yazdırtan riogrudan doğru\a Mustafa Kemal ın kendısıdır bunu bijemezdı kuşkusuz. Mazhar Mufıt Kansu, «Erzurum'dan olumune kadar <\tatur<1e Beraber> adlı kıtabına aldıjı anılannda (Turk Tarıh Kurumu Yavını Cılt I, Ankara, I%M Llusal Kurtuluş Savaşı utkusjndan sonra gerçekleşi .1 ılecek ılk ışın Cumhur j e t yonetımırı kurmak olduğunu Mustafa Kemal ın bır «çız» gıbı kenaı defterıne yazd.rttıgını anlatır Defterıne geçırdığı de\nm eylemlerının ılk maddesını Mustafa Kemal ın sozleriyle çojle yazar • 7aferden sonra hukumet bıçımi Cumhurtjet olacaktır Bunu sıze daha once de bır sorunuzla ılışkılı olarak soyleıruştım . Bu. bır » Bu anılarda, «Mustafa Kemal ve Cumhuriyet» bolıımunde ajnca şu ılgınç bügi venlır «AtatU'k Cumhunyet» ılamnı hadıselerın akışı \e zaferlenn elde edılışi ıçınde mı duşundu joksa daha onceden mı bu arzu ve kararda ıdıîşte bu <=oruyu tarih huzurunda aydınlatmak ve tevs'k <"tmek içın bu bahsı araya »olnıjorum Cunku Fıivıık Ata'nın • ^ekl 1 hukumet Cumhuriyet olacaktır. demesı Erzurum Kongresı'nın toplanmasından oncedır » Cumhunyet dılsüncesl ilk önce bir gizdır, e\lemın ozıinde saklanır Bunu Batılı g07İemcılenn «ezınlemeM ve Sıvas Kongresınm hava«mda bır Anadolu Cumhurnetının dopus sancılarını ayırdetmelen halk tanhımn behrleyıcı nıtehgme ujar ^ e kı burada Cumhunvet kavramı ıle Anadoıu Turk halkı arasmdakı tanhsel jlıntıjı baglamak gerekir Mustafa Kemal ın »gız» dedığı devrımcı tohum, tanhın ilenct çekırde£mı taşır «Ben ulusun vicdanında ve geleceğınde sezınlevıp avırdettiglm buyuk gelışım \eteneğım, bır ulusal gız (mıllı sır) gıbı vıcdanım da taşıvarak » Burada ulusal tanhın ilerıcı akışıjle kendı devrımci kışılığındekı ulusal gızı ozdeşletınyor Ataturk O zaman soru îiıraya eelır. Cumhunyet duşuncesı, onun ıçınde taş'dığı bır gız ıse bu devnmcı o», ulusunun, halkının ısteklerıne, ozlemlerıne uymakta mıdır 1 Anadolu halkının tarıhsel akısında Cumhurıyetın kavnaklan, ısıltılı izlerl, bu ugurda •»erılmış çabalar savaşlar var mıdır' Cumhurı;et, bır jerde, eskı Yunan, ya da çagdaş jonetım ka\ramı olduğuna gore 1919 un ortaçağ vapılı Anadolusu ıçm soru şoyle olmalı Anadolu halk tanhınde halkın yonetımı ele almasım amaçlayan devrımcı olaylar, devrımcı bır gelenek var mıdır' Öz topragımızda bır halk yonetımı tohumu var mıdır 1 \ ardiT Horasan goçılnden ve Selçuklu gununden başlayarak Anadolu Turk halkı yonetımmın içınde kendı vaşantısıyle doğrudan ılgılı bır halk ve ha« düzenı kurmak ıçın savaşa gelmıştır Bovle bır savaş, tanhsel bır benzerhkle Selçuıclu devletının bağımsızlıjtını yıtırdığı yıllara onuçuncü ^zyıl ortalanna rastlıyordu Bagımsızlıkla halk duzeni arasın4a bır kan bağı vardı Selçuk'u devlet yonetıcılennın baskısına, halkı soyup joksul kırakmalanna ve duzenm halka vabancılaşmasına karşı Horasan oğretısı dıyebılecejımiî halk gızemcılıgı (tasavvufu) ıle kı. Tanrıyı ınsanda nesnelleştıren bır Insannhgı toolumsal eşıtlıği ıçerır uyanmış Anadolu Ttırkmenlen «yenı bır duzen» kurmak ıçın avaklanmışlardı Bu ayaklanma, Selçuklu düzenınde yıtırilmıs bağımsızlıgı ve Anadolu Türk halkını kurtarmak gıbı ikılı bir amaç guduyordu. Samsun'dan Havza'ja oradan Amasva"ya geçen Mustafa Kemal'in yolu tanhsel bır rastlaotıjla Anadolu halk tanhınin ırmagını ızler Omegın, 1919 haziranında konakladıgı Amasya'da Tü'kmen halk devrımcısi Baba Ishak'ın sesı denndei derine uguldar. Amasya genelgesındeta yenmcı maddenın başlangıç sözlennl anımsayalım «Her olasılığa karşı durumun bır sırrı mılll (u'.usnl Biz) halınde tutulması » Sımdılık trlzlenmesi saw lanması gereken nedir** Bağımsızlık içm uUısun syaklanması karandır Bu gız, onuçUncü yiiryı'dan berl ılk bnce Selçukluya, sonra Osmarhva karşı Anadolu Türtc halkının gbnlünde ta.jıdıgı kurtuluş umııdunu taşır. BIT anı Anadolu halk tanhınuı akısında bır anlamı vardır Haoı Bektas Veh, <Ernuç), Bab» t*hak »yaklanmasının kanla bastınlmssından »onra, Turlcmen eylenurı gerlye çeken halk bnderlennden bındır Kısıhğınde ermı$ devnmclnin yüîünıl brter Selçuklu kıvımından kurtulmu? bırçols halk gızemcisı orda burda kurdukları tekkelerde naık demeklerlnde bır çeşıt sıgınağa çekılerek baba Ishak oğretısını (Turkmenlerın bağırosızlii ve kovlu duzenl ozlemıni) dılde, gonülde saklsrlar Bu bagımsızlık ve halk dıizenı savaşçılannm, Ana dolu Turkluğunu koruyan bu akıncılann Osmanlı Devletının Kuruluşunda, Anadolu gaalen alp erenlen adıyle ortaya atılmaları \c en onde savaşmaları tanhsel bır gozlem değen taşır. A rî 52' nci Yılın Soruları C Halkçılık Öğretisi Bağımsızlığın yıtinlei azdıgı ve Anadolu halkının ezım ezım ezıldıği bır sırada, yeni bıt dtvlet durenlı adına ortaya atılan bir gızemcı kol daha \ardır bunlar da Anadolu Ahılendır Ahı Evran. Moğol kırımı sırasında canından bezm ş Anadolu halkının üretlci gucünü \hılik kurumu çevresınde örgtitleyıp dln tutmuştu OnüçuncJ yüzyıl Anadolusunda bu tür gizemcı 'mistık rrutasavvıf) halk bnderlennın, gonul bğretm«rtenn^n ışlevmı «Bır Türk kurumu olan Ahılık» adlı \apıtmda (Ankara Ünlversitesı yayınlan 1974) Prof Neşet Çağatay şöyle belırtmektedır .Uaba llvas yonetıme karşı krıtiklenyle Mevlânâ *<cnya'da saray ve vonetıcilenne ahlâk ve hoş görü telkınleriyle Hacı Bektaş köylü ve goçebe hilk arasına gırerek onlann her tür davranış »e gereklen ıle, dıllerıyle, şıirlenyle muzıklenyle, nhlâklarıyle Ugılenerek, Ahl Evran esnaf ve s&ratkârları bir bırlık altında toplavarak sanat ve ticaret ahlâkını. üretlci ve tüketıcı çıkarlanrj RÜven aitına almak surrtiyle bır kotü polıtık ve eko nomık atmosfer içınde onlara yaşama ve dırenma gucu verdiler » Eylul 1920'de Mustafa Kemal'ın bir Anava«» tasansı olarak Turkiye Büvtık Mıllet Mecü'ine sunduğu Halkçılık Programı kasım 1920 günîennde tartısılıp konuşularak bir bıldinvle dmurulur Bu bıldıride ulusal kurtuluş savaşı oğretısimn Jort llkesi gün vüzune çıkar ki, bunlar 1 fmv ' alizme ve kapitalıame karşı ulusal savaş 2 Tam bagımsızlık 3 Yurt vonetıminde halkın ağırhgı. halk vönetimi (demokrasO. 4 Yoksul /nadolu halkını dirlığe kavuşturacak devnmle donUşümlerdir Bu bildıride, halkın yoksulHCunın venılmesi içm halk vdnetlmınce, pnşılecek >«ıleş tıncı düzeltıci işlerin içtimat uhuvvpt toplum«al knrdeslık ve ıctımai teavün toplumsal imece (Ahl lığın Ankaralı havasmı anımsatan ıkı ılke>nın temel tutularak ele alınacagı duyurulmaktadır BuradR orüçüncü yüzyıldan yirmmcı vuzvıla ei'l« kmla gelmiş Anadolu Türk halkının dırem*W!e geçmış tarihınm, ulusal kurtuluş savaşırın haikçı bırlıgınde, karmaşık, yansıması soz konus ıdur. Cumhunvet, ilkbnce evet, Mustafa Kemal'ır. sozlüeünde Batı devrimlermin çagdaş bır yan'KW ola rak ver almıştır ama. Anadolu halk tanhin n akı şmdaki çılelt bzlemi de dogrulamıstır Çanka>a'nm bapevınde kararlaştmlan cumhuriyet. cnı so nu, sadece bır 1908 kaynagından gelme bır knktencı devnmcinın defeıl. halk tanhmm içınde otusup pı=en bır çelıskınm de çozıimu olmuştur Tıîrk halkı ortacağdan bırdenbıre cağdaş tanhe, bagım sızlık ve halk yonetımıvle »dım atmıştir. Kfrdı ınsancı uygarhjtını ve ezılmış geriye ltılmiş, ba«tınhms duşlenni «eTçeklestirmek yolu boylece »çıl mıştır Bu daf yolunun başında, Cumhurbsskîinı Gazı Mu"=tafa Kemal, jerlı ve Batılı bır sımge gıbı durmaktadır. umhur, halk demektir. Cumhurlye» halk yone»ıml, yant 6* mokrası anlamma gelır. Cumhuriyet ın 52'ncl yılında Tdrkly»de halk yonetiml kurulabilmiş mldlr? N« yanından bakarsanız bakın, bu soruya cevet» karjılığmı veremezsınız. Şu guzel gunde, geçıt toreni, nutuk, şiır, çelenk, çlçek, bando mızıkayla koruklenen sevınç duygularımızm ustun» 52 yılın başarısızlığı bır koyu golge gıbı vurmaktadır. Dunyanın mazlum ulkelerl arasında Cumhunyet bayrağını toprağına dıken ılk toplumuz ama, y«rım yuzyılda dogru durust bir halk yoneHml kurjmadık. Oysa yarım yuzyılda çok değışti dunya... 1«0'lerın, 1»30'ların dunyasında krallarm taçları, lahlları, tırmaları, «poletleri, nişanları, gorkemll blr «uldurtı yaratıyordu pelıtika galerisindc... Aradan geçen zamanda hepsi mumyalar müzesındeki yerlerlni almışlardır. Ne var kı bundan elli yıl ör>ceki somurgeler, dommvonlar, protektoralar ve manda yönetımler! arasında, Alatürk Turkıynının Cumhuriyeti bir yıtdız gibl parlıyordu. Yoksul ama onurlu bır ulus, Ulusal Kurtuluş Sava»ını ilk kez yazmıştı tarıhe... Emperyalızmi dıze getırmış, bağım»ızlığının anılmı dikmiştı. Curıhurıyetın yıldonumlerınd» minl mini okul oirendleri, meydanlara kurulmus kursülere çıkıp inançlı »eslerlyle şıırler okudukça geleceğın umutlarını yaralıyorlardı Ve gençler bir ağızdan soyluyorlardı: On jılda on beş mıljon Genç >arattık her jaştan. O gunlerln dunyası neydi? Bugün yeryüzünün Oçünea devl Çin uyuyordu. Arap şeyhteri ve kralları dunya petrol fiyatlarını »aptamak şoyle dursun; Ingillı ve Fransız cızmelerı allında paspas gıbıydıler. Afrıka baştan başa karanlıklar ulkesiydı. Kotkoca Hındıstan, koskoca bır somurgeydi ancak .. Turkıye ısa çağdas bağımsız Cumhuriyet kımlıgıyle çagrılıyordu Milletler Cemiyetıne . Yoksulduk ama onurluyduk; yakın geçmı»imizde başarı vardı, geleceğımızda guven... Aradan geçen surede, dunva llerledl, biz Ise emekledık Savaşlar, devrımler, ulusal kurtuluş eylemleri baştan başa değıştirdi yeryuzunu... Cezayır, Fransa yi dıze getirdi, Vietnam Amerıka'yı; Araplar somurge zıncırlerini kırarak dunyada soz sahıbl oldular. Afrika'nın ilkel kabilelerl bile bajımsız devlet olma yolunda sıyasal adımlarını attılar; iktisadi adımlarını atmaya çalışıyorlar Bağımsızlık, demokrasi ve kalkınma; uç şları •Idu mazlum ulkelerın... Biz yerimızde saydık mehter marşı çala çala; Iki aHım g«rl, bir adım Ilen, sozde ilerlıyor ve kalkınıyoruz. Cumhuriyetin 52'ncl yılındayız ama; ne sanayı devrlmıni tamamlayabildık, ne demokraslyi garçekleştırebıldık. Savunmamız ABD'ye baglı. FıVır özgurluğunden urak yaşıyoruz. Halkımız yoksul; zenalnlmiı lengın... Bu ıkisl arasmdaki uçurum gun geçtıkçe derinleşiyer. Padlşahı amperyalısllcrın uşağı oldu diye kovmuştuk yurttan; feodal duzenin cmperyalızme bağlanan sultanına layık olduğu |ibl davranmıştık. Dışa bağımlı saray yerıne, dışa bağımlı seımaya sınıfı krallarını be»ledık buyutluk ma<allah yarım yuzyılda .. En buyük Türk ozamnı hain sayıp şürlerinl yasaklar; yazarlırımızı mahpushanelere atar, uyduculuk felsefesını benlmser; sonra da kursülere çıkıp nutuklar soylerız. Bu nutuklar, kof, çuruk, ınancsız, blçımsel, zorakıdır Heyecandan yoksun, gerçeklerden uzaktır Çunku rejimın erdemlerıni yolsuzluk va hırnzlıklara bulaşmış polıtikacıların slyasal Iktidarları [çin Cumhunyet Bayramını kutlamak, dostlar alış verlşle gorsiın kabılinden bir prolokol mecburıyeti olmuştur. 52 ncı yılda Cumhuriyete nutuk düzen polttikacılarımıu sorulacak sorular vardır 52 yılda nedtn sanaylleşemedik? 52 yıl sonra neden halk halâ yoksul 9 52 yıl «onra zanginler neden daha çok zenglnleştl? M. Kemal ve Cumhuriyet 22 e<,lul 1111 tarıhlı The Tımes gazetesi «u haber başlıçıru kullannor «Sıvas takı Anaaolu Cumhumet ı» Anadolu da jenı başlavan u u s al kjrtuluş savaşmın tarıhsel akısta bır Cumhurıjetle son ıçlanacagını ılk sezmleven bu gaze*"ecı mırîır'' Öv e gorunuvor Mustafa Kemal' n gonlundekı «ulu^al gi7ın vurt toprağına ekıldıgı 1119 guzunde (evlül ekım gunlennde) Istanbul da o zamarkı Başbakan Mı Rıza Paşa bır sovieşı sırasmda, Ahmet Izzet Paşa'ya Mustaîa Kemal 1 çekıştınr, ondan duyduğu kuşkuju açıklarken bırden «Gumhunjet yapacaklar, Cumhunyet'> dıye bağınr Bu çığlıkta bır buluş bır onemlı sezıntı vardır, ojle sovler, Atatirk so\le\ınde Bu Osmanlı paşalarvnvn tanhsel olavlan i7İe\ıp değerlendırmelenndekı gerl kalışla s'glıkla kendı bıçemınde (uslubunda) a'ay eder «Ulusal gırışımlerın, Cumhurıyetı amaçladığını bu denh hızla ve kolaylıkla sezıp Cumhuriyeti Kuralım, Paşatn Ulusal Kurtuluş Savaşının örgutleyıclsi Mustafa Kemal Samsun. Kavza, Amasya. Tokat, Erzu rum Sıvas'tan geçen Ankara yolculugunda 1919 aralıjhnda bır gece Hacı Bektaş kasabasmda ko nuk kalır .Cumhunvet. sozcugunun bır de oarada, Hacı Bektaş otagında konuk odasında gfçugını, Mazhar Mufıt arılannda yazar Hacı Bel'taş geleneğının ılen gelenlernden Cemaıettm (^elebı hem Kuvayı Mıllıjeyı tuttugunu soyler, hem de bır ara, «Pasam. Ankara'da Cumhuryetı kuralım•• dıye ıleri bır duşunce ortaja ata B ı konu uzennde Mustafa Kemal «ulusal gızi» kendi smde saklnarak .daha \akt enşmedığını» konuksever %e ılerıcı Hacı Bektaş ızleyıcısıne duj ırur. 51 yıl »onra Cumhuriyet rejlminde neden fıkır ozgurluja yok? Bu Olaylar bir Uyarıdır OKTAY AKBAL Evet Hayır CUMHURİYETİN KÖKENİ H sr 39 îTkim dc eskd bır ]narşın «Dalgalansın her tarafta şanh Turk un râvetı (Bayrağı) / Mustafa Gazı Kemal ın unutulmaz hımmetı» dızelerını anımsar ustelık ezgisıni mınldanmadan edemem Bu bende kokenını yalnız Ataturk se\gı»ınden alan bır davranış olmasa gerek Sanınm kı onda elU yıl oncesındekı anılara bır çeşıt donuşun de ruhu okşavıcı etkısıni bulmaktayım Buyuk adam 1919' dan 1938 e dek Turk toplumsal jaşamında bır guneş gıbı parladı Bu surenm her jılı bır oncekıne oranla daha aydınlık olarak saptandı Cunku o bır kuramcı degıl, tanhın gosterdıgı en atu gan devrımcı, halkçı ejlemcıler den bırı belkı de bırıncısıjdı Çağdaşlaştırma gerektınnelennı toplumsal yonden ortaçağın bır tur kahntısuıı andıran «Kuçuk Asya» halkuıa ılkın uygular sonra açık, seçık, ozet bır konuşmayla bunları butun dunva>a bıldırirdı Y K Karaosmanoglu onu «Evrensel bır platform uzerınde vuku bulmuş, umumî tanhın seyrıne şâmil (Akışını kap sajan) \e butun msanlığın mu kadderâtıjla (Yazgısıyla) alâka'ı, genıs blr hâdısenın kahramanıdır» dı>e tanunlamaktadır «Bu tun ınsanlıgın yazgısıvla ılgılı ge nış bır olaynsa, soj lemek bıle fazla «Yan Somurge», «Somur»e» olmak talıhsızlığıne uğramış uluslann bagımsızlıklannı almalan eşdejamle anamalcı emperyahzmm kırılası çanına ot tıkanması dır. Gazı Mustafa Kemâl Paşa somurge halklarının da toıncık onden olmuştur Ingıhz subaj larının kamçısı altındakı Hındıs tanlı gencın koynunda Mahatma Gandhı'nın değıl onun resmı Ceza>ırU bağımsızlık savaşçısının bovnundakı madaljonda onun kutsal adı çok gorulmuştur O askerlıkte buyük bır «Strategıste» olduğu gıbı, sıjasal yaşamda da eşı bulunmaz bır «Tactıcıen» dı Evlemlennın her çeşıdınde karşısma engelleyıcı olarak neler çıkarsa once onlan ortadan kal dmrdı Bunu yapamazsa karşıt etkenler içın gereklı onlemlen el alMnda bulundururdu Gaz» Mustafa Kemâl Paşa yapacağı ışlerı sankı Tanrısal kokerlı, tıtretıcı, çekıcı bır sırmış (Mysterıum Tre mendum et Fascınanst gıbı sak lamakta da essizdı Bunîarın arasındakı en unlü lerden ıkı ornegı kurtuluş sava şımızın tanhını ıncelemış olanlar çok ıyı büırler O, 23 nısan 1920 de TBMM'ru açmıştı Bun dan oturu \erdigi sovlevde «Mılletın ıstıklâl, tamâmıjetı muıkı \e (Toprak bıitünlugıl"» temıni ıçın çalışmakta olduğunu padı sah halıfe olan zâtın da bundan başka bır şey düşünmesıne ve arzu etmesine imkân bulunmadıgmı» bıldırdıkten sonra «Bur.un pksını onun ağzıı.dan ışıtsem ınanmam, mutlaka bunun ıcbâr (Zor kullanma) \e tazyık altında soyletıldığınt kabul edenm» demekteydı. Bu sozler padışah, halife olan C«manoğ!u'nun bır tur güçlu sa\ unmasından başka bır anlam taşımamaktaydJ Oysa Mustafa Kemâl Paşa kurtuluş s?vasına basladıgında değil daha ılk gençlık vıllarında padı«?hlık, halıfelık kurumlannm tum olarak vozlaştıgmı bunlann ba şma geçecek »damdan ulke\e «ayıp ona katılmak y* d« y w « n l bır devlet kımlıgıyle acunun iSnune çıkmak Sağcı gencl olmayan Gazı Mustafa Kemal Paşa nın bırıncı yolda yurumesıne kesenkes olanak yoktu. Ama bunu açıkça soylemesıne de hiç gerek joktu Onun ıçındır kı Paşa'run bazan bır sır perdesımn arkasına çekılmesı bazan da sozlenyle eylemlen arasmda göruntüsel çelişkılenn bulunmasına hıç şaşmamalıdır Işte cumhunyet, BalDoc. Dr. Sırrı AKINC1 kan savaşında (1912) Varna onunde tedbırsızlığuîden «Hamıdıve» ye Bulgarlardan torpü yedıren, az sonra «Mondros Denız Savaşı»nda torpıdo saldınsı yapma(dâhıi yakışırcasma çok bırine pek uymaz tutumlann n«v sı gerekırken becenksiîlığtntien tan sezmış ustelık bunları bır denını nasıl açıklıyacagız1 Bu so bunu japamayıp, Yunan savaş sır olarak saklamışlı Buyuk za runun karşılıgını «Buyük Nutuk» gemısı «Averofnu kaçıran, bu ba ferden sonraysa meclısı açış "io> ta bulmaktayız Orada kı açıkla şansızlıklannı ortmek için Akdelevındekı bıldırılenn espnsıne nıalarda «Çunku efkâr (fıkırler) mz de akınlar düzenleyıp, üç beş tam karşıt bır davranışla padı temâyülâtı umumıye (genelleş Yunan şılebını batınp ucuzca şahlık halıfelık gıbı çağdışı kat mış eğılımler) henuz padışah \e «Kahraman» olan, lstanbul"un ları (makamlan) Turk sıjasal halıfenın mağdur (haksızlığa uğ ışgalınde (1920), Anadolu Va kaçyasammdan sokup atmıştır Dık ramış) mevunde bulunduğu mer ma olanağı varken tngılızlere ^okat edılırse gozlemlenn bırmcı kezmdeydı Hatta meclıste ılk nullu tutsak dusüp Malta'ja susıvle otekiler arasında belırli bır anda nıakam 1 hılafet ve salta rulen, askerı sıyasal kanyerı çelışkı bulunnıaktadır Baska bır natla ırtıbat ve hukumet 1 merke pek parlak olmavan Htiseyın Ragozlemse kurtuluş savaşı sure zıve (Istanbul Hukumetı) ıle ıtı uf'un (Orbay), sankı bır ışmış sınce cumhunyetm kurulmasını lâf (bırleşme) aramak cereyanı gıbı başını çektıgi bu tutucu vakından uzaktan bır ımleme baş gostermıştı» demektedır Go mılletvekıllenvle, tstanbul'dakı (Imâ> bıçımınde de olsa agzuıa nilmektedır kı onun kurdugu, birtakım gazetecılenn «Hakraıhıç almaması, suskunluguyle sal güvendığı, dajandıgı Meclıs ın yet ı Mıllıye» (Ulusal Egemenlık) tanatın sankı yanda^ıvmış gîbı ıçersmde sağcı gencı bır grup sloganı altında «Gemı Aaya alırgorunmeyı \eğlemesıdır Boylece çabucak olusmuştur Bunu dogal casına» şahlanmalarına karşın, o gene bır «Sır KUmi»dur Ama karşılamak gerekır Çünkü onlar eşsız Gazı'yle çevresındekı bır koşullar «Vakt erıştı, çok alâ bıt gıbıdırler Az gelışmış ulke avuç llencı mılletvekılının bıraz metler behrdı» dızesıne uvar bı koşullannda uremelen durduru da olupbıttıye getırmelenjle kuçıme gırdığınde « Arkadaslar, lamaz Soz konusu grup salta rulmuştur Rauf (Orbay) yaşamıyarın Cumhunyeti ıl&n edecegız'» natla hılâfetle ılkın baglantı kur nın son yıllannda yaptıklarınm, demekten de kendısını alamama mak sonra da bırlesmek amacın yaptırdıklarınm ezıklığı altında sı beİKi şaşırtıcıdır Şımdı sora da\dı Ovsa «Toplanan Meclıs'ın Prof Dr Tank Zarer Tunava va bılırız Gazı Mustafa Kemal Pa bıncık amacınm >enı bıı devlet «O, (Gazıt olmasaydı biz bırbişa ıkı yuzlu bir adam mıvdı"' Ya kurulması» olduğunu «Gercek rımıze duşer tavâıf1 müluk (Ülnıtımız eskılerın devımıvle bır kurtuluşun ancak bojle olabıle kerun parçalanması) olurdu» dı çıft sözcuktur « Asla \e ceğını», paşaya çok bağlı ılerici yerek, bır çeşıt sıyasal «Gunah Kat'a'» Onu vakından tanıyan mılletvekıllennden Yunus Nadı' çıkarma» yoluna gıdıp, saltanatFalıh Rıfkı Atay, Paşanm ozel nın anılarından oğrenmekteyız çıhğıra, halife yandaşlığım bu yasamında en kızdığı şe> lerden sozlerın ortusü altında dolaylı bırının ıkı yıizluluk olduğunu Yurdu duşmanlardan kurtar bıçımde açıklamıştır Bunları osovlemektedır Pekıyı sıvasal vakuyunca ınsanm bu Osmanlı deşamının bır kesımındekı bu bır dıktan sonra De Facto (Piılen) n'z subayına. « Yonettığınız sıyıkılmış Osmanlı Dpvletını var yasal gemınin baştankara etmesi kaçınılıpazdı Çunkü tanhın •••••»•••••< akışına ters gıtmektej'dı Ama sız bunu çok geç anlayabıldıniz» TEŞEKKUR TEŞEKKÜ R dıyeceğl gelmektedır. Sozun kı Anı vefatı ıle hepımızl sonsası Turkiye de cumhuri\et ıs Eşım suz ac^ara garkeden sevgılı tenmeye ıstenmeye cumhunyete Deniz Seher Hızır'ın gıdılmıştır Buna benzer bir olw kardeşımız Istanbul Beledı amelıyatını ustun bır başan vesi Basın ve Tunzm Mudür guyu Fransız Buyük Deynmı'nde ve ılgı ıle yüruten gereklı ıh Muavını, de gormekteyız. tımam \e bakımı sağlajan buyuk deger, tTURAN ÖZBEK'in Sayın Op. Dr Turk Cumhunyeti"yle P A Aulard bulgularının ışıgındakı T cenaze torenine eerek bizaat İzzet Cevdet Fransız Buyuk Devrımı'nın getır t katılma zahmetınde bulunan Yurtseven'e dığı cumhuriyet karşüaştınlırsa • gerekse evlerımıze kadar ge her ıkısının oluşumunda ezıcı Sn Dr. Huseiın KUÇLKA1 A J lerek veva telefon ve tel bır «Karşı Koyma» oğesının orSn \s. Dr Serkıs GLLSELe 4> srafla tazıyette bulunan \e taklaşa bulunduğu gorulur Ama rahatsızlı*ı nedenıjle vakın • çelenk eondermek lutfunda bu 1792 Fransasında duşünsel, ılgısını esırgemıyen gerçek J bulunmuş olan muhterem 1923 Turkıye'sınde sıyasal alandost eşsız ınsan X Beledıye rr"»nsubu arkadaşla da kendinı bellı etmıştır Ne var Sa%ın Op Dr • rı ıle sınıf arkadaslanna ve kı Turk Cumhunyeti'ran ko<e• butun akraba ve dostlanmı Ayten Vardar'a nınde bır «Mıstık» değıl, Ataturk£ za avn ayrı teşekkurü borç alenen teşekkur etmevı Dır çu gerçekçılığın (realızmın) bu• bılıriz. borç bıhrım lunduğu soz goturmez Onun • KİIFKI E*l Mehmet NazmJ HIZIR »•»•••••••••••»••••••• ıçındır kı «Turkıve Cumhunyeti mutlu başanlı ve rauıaffer ola(Cumnarıvet caktır» dıven Gazl Mustafa Kemâl Paşa her zaman haklı ç'kacaktır 52 yıl sonra gercek demokrasi neden kurulamadı? 52 yıl sonra savunmamız neden ABD'ne bağlı? Somurgelerın bağımsızlaştığı, yoksulların kalkmdığı, mazlumların başlarının dıkleştıgı 52 yıl içlnde gorgusuz bir zengın svrmayı sıntfı uretiık dışarıya bajjımlı... Nasıl Mvınebıllnı bu guztlim yıldonumunde? K endi ulusuna, h i ; d«j!ls* ulusun y a r ı ı ı n ı kırşı kurulmus btr ceph» hukumeti Turkiyı'yi bir çıkmazın onune gttlrlp bırakmıjtır. Iklıdarı geldlğinden b«rt ı«4 gucu «komunızmle »avaş», «solcularla uğr«şma» olan bir iktıdar, dunyaya, dış sorunlara karşı gozlerıni yummujtu. Gormtzlikten gelsek dc, gormemek Istesek da e torunlar gelır yolumuza çıkarlar, kafamıza çarparlar. MUSTAFA KEMAL, ULUHWWü£ ŞINA BAŞLADIĞINDA DEĞıL, DAHA ıLK GENÇLıK YILLARINDA PADÎŞAHLIK, HALİFELÎK KURUMLARININ YOZLAŞIP ÇOKTUĞUNU SEZM1ŞT1R. MEVLİD Perihan PARLA için 31 Ekim Curaa gunü bğle namazından sonra Şısll Camıınde mevud okunacaktır. Duyurulur. (Cumhuriyet: 8«1) Kıbru Işl Ecevıt zamanında bır çozume bajlanmak uzere Idl. Adanın be;ta ikısi Turk ordusunun elındeydı Soz bıze geçmıştı, masaya oturup Kıbrıs Rumlarıyle ve Yunanıstanla saglam bır pa zarhk yapabılecek durumdaydık. Adanın b«şle bir nufuıu Turktu, elbette Adanın uçte ıkısı bızım olamazdı. Hem bunu isteyen de yektu, doğru, yerınde goren de. Ada Türklerınln durumları guvence allına alınınca »ınırlarda birtakım duzeltmeler yapılabıleceğınl hep bılıyorduk. Ama bunu yapacak ki«ln!n ve başında bulunduğu hukumetın halka dayanan, halk cogunluğundan guç alan bır İktıdar olması gereklıydi. Oyıa MC partılerı her türlu sorumdan uzak, yalnızca guncel yararlar, ozel heuplar ardında koşuyordu Varsa yok»a, kıyım yapan, solculara saldıran, halkın bilınçlenmesını onlemeye çalışan... Sorunlar olduğu yerde sürgıt duramaz, kısa zamanda çoıumlenmesi gerekır, yoksa kangren olur, baska acı durumlar yenı yenı sorunlar yaratır. Bır (ikmaz noktada saplanıp kaian Kıbrıs sorunundan da başka sonuçlar beklenemezdı. Işte Turkiye nın yabancı ulkelerdekı buyuk elçılerıne karşı bırbıri ardına ışlenen cınayetler bu çıkmazda saplanıp kalan bunalımın urunlerıdır Gercek sorunlara egılmeyen bır MC ıktıdarı, guncel kısır tartışmalarla vakıt olduren bır Demırel hukumeti, kayılsızlığı, başarısızlığı ile bu acı sonuçlara olanak sağlamıştır dense yanlış olmaı. Once Vıyana Buyukelçımiz Oanış Tunalıgıl, sonra Parıs Buyukelçımız Ismaıl Erez... İkısi de kırk sekız saat arayia oldurulduler. Bırı odasında, bırı arabasında şoforuyle bıriikte... Bu ısleri yapanların kendı kafalarına gore bır oç alma hevesı guttugunu anlamak kolaydır. EOKAB adlı sağcı orgutun bu cınayetlerın tertıpçısı ve uygulayıcısı oldugu soylenmektedır EOKAB, bıldıgınız gıbı Kıbrıs'ta Amerıkan çıkarlarına uygun bır darbe yaparak Makanos u gorevınden uzaklaştırmışlı. Amacı Enosıs 1 gerçeklest rmek, Atına'daki fasıst cuntayı daha da guçlendırmektı. Amerıkan polıtıkası da bunu ıstıyordu, desteklıyordu Açık açık yazıldı, soylendı, nerdeyse kanıtlandı butun bunlar . Turkıye'de o gunlerde ıktıdarda bulunan Ecevıt hukumetının kesın, kararlı ve gercek uluscu tuUımu Kıbrıs ın tumuyle Yunanıstan m elıne geçmesını engelledı Turk ordıısu kısa zimanda hem Adayı kurtar dı, hem EOKAB nın lıderı Samson'u ıklıdardan duşurdu, hem de Yunamstan'dakı cunta yonetımini yıktı B H basarının ardından saglam bır tulumlaj 151 sonuçlandırabılirdık, yenıden Amerıkan dumen suyuna kapılmamak, tambargo kaldırılıyor* dıye oduncu bır polıtıknya gırmemek gerekırdı Oysa ıkı uç oyluk bır cogıınluğu turlu yollardan saglayan bır Demırel hukumetı, dort sağcı partının destegıvle ısbasına geldı ve Ecevit hukumetının ulus yararına, kısılık snhıbı, guven veren, tutar'ı polıhkasına ters bır yol tııttu. Dıkkatterı de başka yone çektiler, komando baskmları, solcuları temızleme heveslerı, gercek ulusçuları bır yana ıtmek gırışımleri v b . Hangi buyuk quclere dayandıgı bılınmeyen tedTııs örcjııtleri havayı uygun bulmuslardır Kangrcnlesmeye yur tutan Kıbrıs sorunu sınıdı yenı da^^'anmalar yarata'dktır. Bu ıki korkıınç cınayetın ardından baska gırışımlerın, olayların çıkmasından korkulur Kıbrıs ta yenı bır patlama, ıkı toplunun, dolayısıyle ikı komsu ulkenın dusmanca bır lutuma gırmelen, onu alınamayacak hale gelmiş kmlerın, nefretlerın sılahlı bır çatısmaya donusmesı . Ikı buyuk elçımızın olriurulmesınde EOKAE nın parmagı kesınlıkle varsa, kı oylc oldugu sanıtıyor karsımıza >ıkacak yenı durum'ara kendımızı hazırlamamız gerekecektır. Polılıka ya^amına egrmen olan buyüklu, kueuklu partılere, liderlere dusen bır sey var, o da ıc dusmanlıkları, kısır tartısmaları bır yana bırakıp gercek ulıısculuk çızglsınrie bırlesmektır. Butun bu kıyımlsr, zulumler, yurtlaşı yurttasa vurdurma heveslerı, butunlııgumuzu parcalamak isteyen dış guçlerın ışıdır. Turkiye bır an once igercek» bır hukumete, halkın guvenıne sahip bır ıktıdara kavusturjlmalıdır Bu elbette genel bır seçımle olur. O zamana kadar btıyuk nartılerımız belırlı ılkelerde anlasarak erken bir seçıme kadar bu yurdu, bu ulusu aydınlıga çı''armak içın ışbırlıgı efmcüdırler B'rbırı ardına ışlenen bu ıkı korkunç cınayet acı bır uyarıdır Kendımıze gelmemu ıçın... VEFAT Izmit, Çatalca Maliye Müfettişlennden Lebrt) Bey »• Rebia Hanım'ın ogullan, Kaymakam Cemıl Bey ve Fatrna Hanım'ın damatlan, Dürdane Sayıner'ın kardeşl, Yenıasır Gazetesi müdürlennden Cemıl Devnm'm, Bedirhan Erer Hanım ın enışteleri, Ulay Ailesı'nin buvükdanlan, MuKaddes Gıriy'm eşı, ilk Galatasaar mezunlanndan Kulak, Burun, Boğaz Doktoru Saip GİRAY Hakkm rahmetine kavuşmuştur Kadıkov Osmanaga Camllnde oğle namazını müteakıber 29 ekım 1975 gunü Karacaantnnt Mezarlıgında ebedi Istirahaigahma tevdı edıleceKtu. Tann rahrcet eylesın AİLESİ Cumhunyet ACI KAYBIMIZ Akademimızc bağlı Mimarlık Yuksek Okulu Genel Sek reteri ve öğretım Gorevlısı Sezer GÜVEN Ü muessif bir olay sonucu vefat etmıştır Kederli aılesme ve Akademı camıasına baş saglığı dılera. DEVLKT GÜZEL SANATLAR AK.\Ufc.Mİht (Pa^ın «477 Temel Fen Eğitimi ile HbDEF: UEV BtR OE.\\i. TÜRK DONAVA1A VAKFINA VAPACıGlNlZ TARDIMLARLA BD HEDEFE Ct„^SABtLtRtZ Kadıköy vakasında oturan ögrenctler» Strashourg ünııersıtesı mezunu oajan öğıetmen taraiındao Fransuca dersı venlır FRANSIZCA Tel: 58 68 96 ÜNMERSİTEYE HAZIRLAMA 4.DEVRE:3 Kasım tTILYAN Tel 33 67 i2 MOBILTA 1 cı elden acele satılıktır (Ilancıhk 3774) . . (Motıf. 176) 8475