Katalog

Batı ülkelerindeki ekonomik bunalım gün geçtikçe büyüyor Batıdakı bunalım ve üçüncü dünya SAMtR AMİN Ekonomik hegemonyası zayıflamaya başlayan ABD, yeniden eskı durumunu elde etmek için bunaiımı yaratmıştır,, Le Monde Dıpl<unatıque'den Batı'nın en büyük iki derdi: işsizlik ve enflasyon DIŞ HABERLER SERVtSt , Batı dünyasında gün geçtikçe işsizlik artmakta ve «*onomik bunalım dennleşmektedir. Ha.«ı oaslıca Batı ülkelennde ışsizliğin en yüksek düzeyde uiaugu sektörler, insaat, otomobil va tekstıl sanayii kesırruendır urtakpazar ülkelerinde toplam 3 milyon ışsız bulunmuktadıı ve bu sayı önümüzdeki Nisan ayında 4,1 milvona 'yanj orta.'ıma olarak toplam çalışabilir nüfusun vüzoe 4'üne) ulaşacaktır. Her ülkenin kendine göre bir azami «sızık haddi bulunmaktadır. örnegin bu, Amerika için yuzde o. Almanya içuı yüzde 2i'tur. öte yandan. Avrupa'aa apüıo bü durum söz konusudar. Grev'e giden ışcuer ams»çlannıı tarkında degillerdır. Bunun en ftüzel îJmegı ttaıvavan Tcnno kentınde grevci bir Fiat lsçisının *u «özıertair «BK neden grevdeyiz? Patron Angelli şu inda oue tes».klniı etmek ıstegi ile bekliyordur mutlaka» Ger^tk^en sanar ulkelennde asın üretımden kaçmak ıstevpt. ısverenier Uretımi kısmak dileğindedirler. Bu vüzdeı, de oır ö'çüdo grevler kendilerine zararlı olmaktan cos vara'lı oln aktadır Aşagıda Japonya ile belli başiı Avruoa UJteıennın son durumlarını kısaca gözden geçırilmekıedir. "Uçüncü dünya ülkeleri birleşmeli,, BatıdaM mn Iktisadi bmutbm üzerine yazılan en ilgioç makalelerden biri «LE MONDE Diplomatique»ın son «ayısında Satnir Amin imzası ile yavınlandı. D&kar Kalkın n u ve Planlama Enstitüsü'nün yöneticİ5İ olan Pakistanh iktisatçı Amin, son bunalımuı Araerika'nın Avnıpa ve Japonya'ya kaptırrnaya basladığı ekonomik liderliği yeniden ele geçirmek içın aldığı tedbirlerin üriinii olduğunu iieri «üruyor. BunalırruD basit bir tahlilini yaptıktan sonrs da üçüncü dünya ülkelerinin bu bunalımdaa almaları gereken dersleri ve fzlemeleri gereken politikayı belirtiyor. Bu Uginç makaleyi ana hatlan Ue okur lannuza sunuyoruz. En az sekiz yudan beri kapitalist sistemin yapısaı bunaiımı bas ltmış bulunuyor. Bu kriz ne çefitli ham madde fiyatlannm art masmın getirdığı bir dengestelıkten, ne de yıllardır İ2lenen büyü ıne modeli'nin «anlamsız», «ısraf çı», «adaletsiz» olmasının «bilin cıne varılmasından» ilerl gelmek tedir. Sorunun temeı nedenlert gerçeklerde aranarak şu sonı sorulnıalıdır: Son yirmi yılki büyüme r.eden devam etmeraektedtr ve neden sermaye içın verimliliğini kiybetnuştiT? Yırmı yıldır ıktısadı büyüme, tekelci rektbctin egemenliği altında dayanıklı mallar endüstrisi (özellikle otomobil) üzerine temellendirilmıştı. Bu büyüme dün y» ölçeğınde uluslararası bir ıs bölümünü de getirmiş ve «gelişroekte olan ülkeler» diye adlandınlan ülkeler ham maddeleri sağlamakla yükümlendirilmişlerdi. Buna karşılık da bu ülkelere sınırlı bir sanayılesme olanafı tanınmıştı. Işte bunahma girmış bulunan ve artık işleyişıni sürdüremeyen model bu modeldir. Bir yeni atılıın yaparak krizi atlatmak, yeni bir «rantabilite» elde etmek için sermavenın temel değiştirmesı gerekmektedir. \ani yeni hareketlendırici sanayiler (atom, uzay, vs.) geliştirntesi gereklidir. Ancak bütün bunlar büyiik vatınmlara ihtiyaç göstermektedir Bu yatırımlann fınansmanı nereden sağlanacaktır? Bunahmın aslı burada yatmaktadır. (Içüncü dünya ülkelerinin da petrol üreticileri yararlanması kaçınılmaz olmussa da Amerika ile bu ülkelerinin çıkarlannın birleşmiş olması sadece geçici bir rastlantıdan ıbarettır. Ancak uluslararası dengeyi kendı yararlarıııa değiştirmeyi düşünen UçüncU dünya ülkelen OPEC'in (Petrol îhracatçısı Ülkeler ÖrgUtü) yararlanmak istemişlerdir. Nitekim petrol krizi ile büyOk kârlar elde eden Amerikan petrol şirketleri birdeo bire petrol fiyatlannm düsUrülmesini istemişlerdır. Bundan sonra ızlenen stratejının anlasılması gayet kolaydır; üçüncü dünya ülkeleri cebren cezalandınlarak (Şilı, Ortadofu ömeklerinde olduğu gibı) hadlerini btlmeleri ıhtar edilecek ve Avnıpa ile Japonya'ya da, bundan böyle ancak, Amerika'nın koruması aitında var olabilecekleri hatırlaülacaktır. Fakat bu strateji terihrn akışına karşı olduğundan dünyada buyük çatısmalann doğması rısklerini içermesine ragmen kırüabilir bir stratejidır. bölümünün yerlesmesi söz konusudur. Az gelışmiş ülkeler klâsık sanayi maddelerinı ihraç ederken büyük merkezler, yeni hareketlendincı sahayı rezervlerı binktireceklerdır. Bu da üçüncü dünya ülkelerinin el emeginın ucuza kapatılarak somürülmesı ile olacaktır. Bu durumda üçüncü dünya ilk olarak Amenka'dan çok kendısıni askeri yönden tehdıt etme Nasıl bir ders? Bu olgudan üçüncü dünya ülkelerinin almalan gereken ders açıktır. Artık kapıtalist dünya sistemıne katkıda bulunma yo lunda bir politıka terk edilmelıdır. Çünkü bundan böyle yeniden eşitsiz bır uluslararası tş yen Arrupa ve Japonya ile anlasmalar yapmayı denemelıdır Bunun yanısıra da petrol Ureticısi ve tüketicisi Uçüncü dünya ülkeleri arasında yapılacak anlasmalar bu Ülkeleri bölme polıtıkasuu etkısız kılabilir Giderek uçüncü dünya Ülkelerinin kendi aralannda birligı sağlama yolunda bir inısiyatü* kullanmalan adaletsiz, şıddet Uzerine kurulmus uluslararası sistemden kurtulmak ısteyen herkesın dileği olmahdır. Fransa 750 bin işsîz Grevler Paris'te sonbahann gelenekseı oıayıan oUraV k»>"il edilmektedır. Ancak bu yıl güz mevsimının eel«ı üe oırı;ktt rransa İfcıncı Dünya Savaşindan bu yana gormed'ğı bır a<ize.dt ıssızlık le karşı karşıyadır. Halen Fransa'da issız saytsı sat>«ct 75ü oınm üstündedır ki ou da çalısabılen nüfusun vüzde 4 ılni oıusturtnaktadır. Çeşitlı yorumcular Fransa'dakı durumun 19^ Aiay & ayı..dakl «ihtılâl arifesı»nı hatırlattığım belirtmektedırler Goct'tımız av içın de yoğunlaşan toplumsal bunalım gıderek artmakt* ?rev.eT ve mıtinglerle kendini gostermektedir tktısatçılaı Frtns^ d« ışsızlıgin önlenmesı için ekonominin her vıl yüzde 61ık oir e3İ1:mf ^hsı.rme si gerekligını ılen sürmektedirler. ^ncak ışsızUKİe jıııiitte yatuımların da azaldığı dikkatl çeKmektedır. FRANSA BAŞKANİKOYU GRI GIYSlDEN HOŞLANMIYOR! D'ESTAlNG'İN BUYRUĞU: "MEMURLARIM ELBİSELERİNİN İÇINE RENKLI YÜN KAZAK' GİYSÎN!,, > FRANSA DEVLET BAŞKANININ tLGÎNÇ BtR ÖZELLtGİ DE, YANINDA ÇALIŞANLARIN SAĞLIKLI OLMALARINI İSTEMESÎDİR BU YÜZDEN ELYSEE SARAYININ EAKİNLERİ ZAMAN ZAMAN ASKER GİBÎ SIRAYA GÎRİP A5I OLURLAR. Italya 800 bin işsî Diğer Batı ülkcîefine oranla gerı bır eKonomlri olan t da işsizlik yüzde b oıanına ulaşmış bulunmaktadır BU oır Kiş.nın işsiz bulunması Italya'nın on yıldır karşılaşmadıSi oır duru>ı>aur. Italya'da ışsizliğin yanısıra sanayı üretimı de düsmeütedır Aeustos ayında bu düşüş bır yıl öncesıne oranla vüzdf 4j olmuş hyliıl a\Tna kadar da yüzde 2,8 oranında bir düşüş daha kavdeaiimıştır. öte yandan ttalya'nın dış tıcaret dengesindtki açı^ l«/4 »ıiınır» tlfe dokuz ayında, bır önceki yıldan 2,5 kat dahsı fazl? oınım ve * Wü > ) mılyar lirete ulaşmıştır. Bunalımına kendı oasınd ça.e ouıan ayan îtalya, Avrupa ve özellikle Amerika'dan b c ç aln.ak ısremektedır. Bunlann yanısıra liret geçen yıl ^ubat ayında 5ikae 21 o oraııında devalüe edilmiştir. Japonya CEstamg ı eskı Başkan Pompıdou'dan ayıran en önemli dzelliklerden biri de yeni Başkamn telefona olan duşkıinluğudür. Elysee Sarayının sakinleri Başkan'm her gün sayısız telefon konu$ması yaptığını belırtiyorlar. Elysee sarayına gelerek akşam saat 20'ye kadar aralıksız çalışmaktadır.» Elysee Sarayında çalışan görevlilerın anlattıgma göre, D'Estaing sabahlan işine geldığinde merdivenleri dörder dörder çıkarak binnci kattakı bürosuna girmekte ve eskı Başkan Pompıdou"nun da kullandığı bu büroda her pazartesi günü saat tam 10'da kabinesi üe bır toplanü yapmaktadır. Yeşıl kadife kaplı bir koltukta oturarak yönettiğı bu toplantıda Fransa Devlet Başkanı, Bakanlan ile bırlikte bır hafta ıçınde ne yapılacağını kararlaştırmaktadır. Toplantı sırasında çevresınde bir daire şeklinde oturan «ış arkadaşlanna» soyadlan ile hitabeden D'Estaing, Elysee Sarayının en önemli top lantılanndan olan bu olağan top lantılann yalnız bir tanesine o da hastalık nedenı ile gelememiştir. Sarayda kadın görevlılerin de bulunmasuıda yarar oldugunu ilen süren Başkan D'Estaing toplantılarda herkesın söz a larak konuşmasını, fikir beyan et mesini istedigini belırtmekte ve her fırsatta yardımcılanna «Akşamları sokaklarda gezin; yurt içınde ve dışında geziler yapın; en ilginç şeyler yönetım merkezınin dışmda söylenir ve fikirler dışarda bulunur» demektedır. Bu öğüdUnUn yerme getirilmesıni kolaylaştırmak için de arkadaşlanna saat 20'den sonra çalıs mamalannı söylemekte ve «gece geç saatlere kadar çalısmanuı komık olduğunu, msanın normal bir hayat sürmesı gerektiğini» J len surmektedir. DIŞ HABERLER SERVİSt Enflasyon ha<talıgı lktisatçılara göre 1974 yılı Japonya için lkıncı Uunya Savaşmdan bu yana en karanlık yıl olarak sona erecektir. Japon milli gelırının bu yü geçen yıla oranla yüzde 3 daha düşük olacağı tahmın edılmektedır. Avrupanın çok uzağında bulunmakla bırlikte aynı sisternın bir parçası olarak aynı rahatsızlıkları hisseden Japonya'da, 25 yıldır yuzde 1 oranında bulunan işsizlik, şimdi yüzde 1,4 oranına uiaşmı» bulunmaktadır ve önümüzdeki mart ayında bu oranın yiızde 2 olması beklenmektedir Ayrıca ülkede milyonlarca kişınin gayri resmi olarak rastlantısal selirlerle geçindıği bilinmektedir. Bu durumda ıktisadi gerılemenin ve enflasyon'un 110 milyon nüfuslu Japon adaiarında önemli bunalunlara yol açması beklenmektedir. Amerikan hegemonyaanın kınlması Buna paralel olarak yirroi yıl içınde sanayı uretımı giderek dü şen ve ıhracatlan Almanya'dan daha az bir düzeye inen Amerika nın ıktisadi hegemonyasının kınl makta olduğu gorülür. Amerinka'nın gucündekı bu düşüş altmış yıllarının ortasından bu yana ödemeler dengesindeki uçığın artması ve bununla bırlikte dola ıın degennin düşmesı üzerine uluslararası para sısteminin yıkıl ması ile belirginleşmişttr. Bu genleme belirtileri k&rşıgında uluslararası rekabette kötü bir duruma düşeceğının farkına varan Amenka, başlıea rakıplerı olan Avnıpa ve Japonya' yı dıze getırmek uzere bir karşı saldınya geçmiştır. Ve karşımızdakı kriz Amerika'nın aldıgı tek yanlj tedbırler üzeruıe patlamıştır. Bu tedbirler, dolartn altına çevrilme ıslemlerının durdurulması, tahıl, sonra ham madde ve enerji maddelen fiyatlannm arttınlması gıbi tedbirlerdir. Oysa bilindıği gibı Amenka nam madde ve enerjı maddeleri ihtıyaçlan bakımmdan Avrupa ve Japonya'ya oranla daha bağımsudır ve dünyanın en büyük tahıl üıracatçılanndan biridir. Bu arada tahıl fiyatlannın artması karşısında açlık tehlikesıne duşen üçüncü dünyanın durumuna karsı kayıtsız kalan Avrupa' mn ve Japonya'mn petrol fiyatlannm yeniden ayarlanması üserınde süreklı karşı durduguna dıkkati çekmek gerekir Bunun yanısıra Amenka'nuı aldıgı tedbirlerın etkısinı gosterdiğı, durumun Japonya ve Avrupa aleyhinde gehştiği de goriilmektedir. Bu stratejızi izlerken Amerıka teker teker bütün kozlaruu kullanmıştır: Çok uluslu Amerikan şirketleri, ulusal tanm politikagı ye nihayet askert güç göste j Gerçekten son nmanlarda D'Estaing hakkında çeşitü söylen tiler yaygırüaşmıştır. Bazıları Başkamn sık sık Paris'ın değişik köşelerinde basında kasket, dıreksiyonunun başmda tek başına görüldügünü ileri sürerek sabaiı erken saatler de boş sokaklarda, akşam vakti Galeries Lafayette'de, öğleleri de Boulogne koruluğunda köpeklerinı gezdirmekle meşgul olduğu nu söylerken, baskalan da, yardımcılanndan habersız önemli devlet adamlan Ue özel telefon görüşmeleri yaptıgıru belirtmektedirler. Ancak Elysee saünlen bütün bunlann yalan ve iftira olduğunu söylemektedirler. Bun lara göre, «Başkan çok hızlı çalışmakta ve Maliye Bakanlığı görevindeyken olduğu gibi işlerin gecikmesmden hoslanmamaktadır. Sabahlan saat 99^0'da Ingıltere 607 bîn işs'z Diğer ülkelerin aksine İngiltere'de ışsız sayısında bir düşüş görülmüştür. Halen Büyük Brıtanya Adaiarında 607 bin kışi, yanı çaiışabılir nüfusun yüzde 2,7'si işsizdır. Fakat uzmanlara göre işsız iayısındaki bu düîüş aslında lngiliz ekonomisinin sağlamlığını belirlememektedır. Çünkü grevlerle iyıce altüst olan o dillere destan yetersiz tngiliz ekonomisi hâlâ zamanı geçmiş eski siparişleri tamamlamak için çataalamaktadır ve gözlemciler. bu ülkede işsiz sayısımn ileride aıtaıak bir sonraki yıl 1 mılyona ulaşacağını ileri sürmektedirler. Işbılır İtalyanlar içın tatlı bır tıcaret alanı daha «Herkes sağlıkh olmalı» D'Estaing 'ın ılginv bır yanı da «Elysee Sarayında herkesın saglıklı olması gerekır» buyurmasıdır. Bunun üzerine de saraydakl herkes asker usulü sıraya girerek grip aşısı olmuştur Bu asılanma sırasında ığnenın acısuıdan bazılannın bağırması ıse Başkan'm «danışmanlarım ve beraber çalıştığun arkadaslarun fızık cesarete sahip olmahdırlar» nasihatinl vermesme yol açmıştır. HolJanda ve Danımarka işsizlik yaygınfanyor Papayla ilgili hediyelik eşyaîar su gibi satılıyor Roma'dakı dıni hatıra ejyası satan dükkânlardan yüzlercesi, son iamanlarda yeni bır tıcaret alanı keşfettüer: Papa'nın resim veya heykellennin bulunduğu hatıra eşyaları... Roma'yı zlyaret eden dındar turistler, bundan boyle a!çı, plastık, teneke ve mukavvadan vapılmıs Mukaddes Peder'i evlerine götürebüecekler!. Papa Altıncı Paul, 15 Ura kar şıllğında yaldız ile boyanmış kriçük bir kilise mihrabından gülümsüyor. Dindar katolikler, evlerindeki termometrede bile Papa'yı görmek isterlerse, 2& iıra ddemek zorundalar. Hatıra eşyalan aracılığıyla yapılan bu din Ucaretinln bir âe Iüks bölümü var Pıpanın refah ve saadet dileklennın parşomen kâğıdı veya deri üzerine yazılmı; olanlarına sahip olabflmek içinde, 100 • 500 lira arasında bir para ödemek gerek. Üstelik bu «dilekname.lerin pahalılarında Papanın re> ml büe var. Bu saadet düeklerınin üzerıtve, satınalanlann ad ları yazdırılıyor ve tüccarlar her dılekname satışından kilıseye 8 lira odüyorlar. Tüccarlardan bın, gelecek yıl ikı milvona yakın dılekname satılacağını iddia edlyor. Vatlkan'ın kasasına lse yalnızca bu yoldan 16 milyon lira girecek Ama yıne de, Vatikan'm göruş lerim yansltan «Osservatore Romano» gazetesi, ticaret amacı gütmediklerini, hedeflerinin kendllerine inananlara hizmet etmek olduğunu iddia edebıliyor. Dinî hatıra eşyası satan dükkânlardaki tüccarların da ban sıkıntıları var: Bu türden mallara talep, pıyasaya çıktıklarından kısa bir sure sonra çok azaimış. Tüccarlar yıne de tümüyle karamsar değıller. Bu yeni kesfettikleri ve oldukça kârlı olan dın ticaretınin, yaklaşmak ta olan Noel'de kendilerine büyük kazançlar tağlayacağı fikrindeler. Hollanda ve Danimarka'da 1950'lerden Den en VUKSPK işsizlik Renkli kazaklar düzeyı ile fcarşı karşıya bulunmajîtadır. tşsızlık .nr.la. > ıi'ji an.id cU Ancak bu nezle vakası üzerine yüzde 3#, Uanımarka'da ıse yüzde Hj'tUr Oiiıimaı«a aa »e<.enlerde D"Estaing'ın aldıgı bır dığer ted ışçiler bır mitıngle hükümetı protesto etmıs.eı re haıen issız oulubır de ilgınçtir; Fransa Devlet nan 100.00U kışıye ış bulunmasını ıstemışifcriiT ÖÎP vjncar Ho.lan Başkanı, memurlann koyu gri da'da ıse 160 bın Hollandalı ışsız bulunurken vap'mıs bijlunan anrenktekı elbıselennden hoşlanma lasmalar yüzünden 150 bın yabancı ışçı hâlâ umanlarrta celık ve tess dığını belirterek, herkesin elbi til sanayilerinde çahşmakta ve bu durum vogun r.otestD rla s a y selermın içme renkli yün kazak nak olmaktadır lar gıymesinı önermis böylece' hastalanmayacaklannı da söylemıştir. Telefonu seviyor j Federal AJmanya risi. j Bu son kozunu (Ortadoğu saraşı eırasında) kullanırken Amerika Birleşmiş Mılletler'i hiç dikkate almadığını göstermiş ve Sovyetler Birlığini nötralıze eden det&nt poUtikasımn da Amerika' nın bu uygulanmasına yardımcı olduğu ortaya çıkmıştır. Yaratılan bu durumdan b«zı Eski Başkan Pompidou üe D'Estaing'in arasındaki farklılık lardan biri de eskı Başkamn telefon kullanmaktan nefret etmesunn vanısıra Gıscard'm sık sık Diğer Avrupa ülkeleri ve Japonya'mn yanında Almanya. en iyi bu araca başvurmaktan hoşlan durumda olan ülkedır. Plâniama uzmanları ülkede işsızliğin variığınması, hatta telefonu baslıca ça dan komşuları kadar tedirgin olmamaktadırlar. Almanlar «bugünkü işlışma araçlarından birt haline sizlik yann tam istihdama dönüşebilır» demektedirler. Bu yolda alınagetirmesidır. Gerçekten DTteta cak tedbirler özel yatınmlan arttırarak 1975'e gayri safi milli basılayı ing her gün Elysee dahüi ve ha yüzde 2,5 oranında yükseltmeye yönelik olacaktır. Bu sayede istihdsm ricivle olduğu gibi yabancı 01 da yaratılmıs olacaktır. Alman Hükümetinin ekonomik danışmanlankelerle de sayısız telefon görüs na göre 1975 yılında GSMH'nuı artışuım yanı sıra fiyatlar vüzde 55^ meleri yapmaktadır. Hatta sık • oranında, ücretler yüzde 8,5 oranında müteşebbislerin gelirleri ise yüzsık toplantilanna ara verip tele ı de 124 oranında artacaktu, bunlarla bırlikte işsiz sayısı 600 binde tufonla görüştüğü de olmaktadır. 1 tulmuj olabüecektir. İşsizlikten fazla tedirgin değil