Katalog

CUMHURİYET 8 Ocak 1974 Dünyada Bugün Politikada sorunlar Tarihten bir yaprak merika Birleşık Devletlerinin 32'nci Başkanı Franklin Delano Roosevelt, bütün ülkeyi ve dünyayı pençesıne alan büyük ckonomik buhranın en şiddetli olduğu dönemde, 1932"de bu göreve seçilmışti. B:lindığı gibi, Amerikan Eaşkanlarının seçilişleri ile görevi devralmaları arasında üç ayı agkın bir süre vardır. Bu süre boyunca, eski Başkan yine Ba;kan kalır. Yenı seçilene ise, •Seçılmiş, Başkan* denilır. Ülke kısa bir sur^ için ıki başkanh olur. Fakat y=r.i seçilen, >emın torenine kadar h.ç bir jetkiye sahip değildir. Ülke için bır geçiş, yeni başkan içınse bir aliftırma dönemidır bu... Ne var kı. Roosevelt'm bekleme süresi, onemlı ve acele kararlaıın alınrrasını gerektiren olaylarla clo luydu. Ekonomik buhran gıderek etkılerını artırıyordu. Bevaz Saray'da bulunan Bdşkan Hoover'e gore, problemın esası uluslararası nedenlerdeydi. Bu ınan cma dayanarak, yeni Başkanı da yüküm altında bırakacak uzun vadeli kararlar açıkhyor, konu$malar yapıyordu. Meselâ uluslararası para sisteminde altın temeli nin korunmasmı, savaş borçlarır.ın çozümlenmesini öneriyordu. Bu arada, 1933 'de Londra'da «Dünya Ekonomi Konferansı«nın toplanması kararlaştırılmıştı. Yemin etmek için 4 mart 1933'ü bekleyen Roosevelt, tutumunu ke sınlikle açıkladı. O kadar ki, Londra'daki Konferansa giden Amerikan delegelerine, <4 marttan sonra aJmacak kararlan düşünerek hareket etmele ri» gereğini bile haürlattı. Çünkü Roosevelt, Amerika ve dünyayı saran kriz ile çözümü hakkında, Hoover'den farkh düşünüyordu. Zaten böyle olması da gereküydi. Çünkü, Roosevelt'in Başkanıığa başladığı gün 22 eyalette bankalar çalışmıyor ve moratoryum ilân edilmiş bulunuyordu. Roosevelt, yeminden sonra yap tiğı konuşmada, «Sadece korkunun kendisinden korkmahyız... Ancak aptalca bir iyimser, günün karan lık gerçeklerini görmezden gelebi lir... Harekete ihtiyacımız var..» demişti. Ertesi gün, bütün Amerikan Ban kalannın 69 mart arası mecburi tatil yapacağı açıklandı. 20 mania yeni Bankalar Kanunu çıkaruldı Başkana bütçe harcamaları ıçln ozel yetki tanındı. Bankalann açıl dığı gün, içki yasağı kaldırılrn:;':. 1 mayısta ıse, dolaraltın bağ; ke sıliyordu. Petrol bunalımı turizm sanayiine ağır darbe indirecek LONDRA Uluslararası Turizm uzmanları, 1974 yılının turizm bakımından Ikinci Dün\a Savaşından bu yana en kötıl yıl olacağı üzerinde birleşmektedır ler. Geçtiğimiz yıllarda sürekîi olarak büyüme gösteren turizm endüstrısinde bu yıl içınde kaydedilecek gerilemenin en bellı başlı nedeni olarak petrol fiyatlarının büyuk olçüde yukselmesi gösterilmektedir Dünya tu rizmindeki olumsuz gelişmelerin ozellıkle Akdeniz ulkeleriyle Italya'yı etkileyeceği, uzmanlar tarafından belirtilmektedir. Petrol üreten Arap ulkeleriy. le Iran'ın ham petrol fiyatlarına yaptıklan iki katm uzerindeki zamların, Batı ekonomılerinde yarattığı olumsuz etkiler ile ozellikle yakıt fiyatlarmı arttırması turizm endüstrisini bu yıl büyük bır bunalıma ıteceği belirtilmektedir Bunda ha va yolu ulaşımının pahalılanmasi özellıkle olumsuz bir rol oynayacaktır. öte yandan, Batı ekonomileri paralarındaki değer dalgalanmalarının da turızmi etkilediği belirtilmektedir. Ozellikle Ameııkan dolarının geçtiğimiz ıki yıl içinde yüzde 20 civarında devalüe edilmesı, Amerikan yurttaşlarının yurt dışına çıkmalaruıı daha pahalı kılmıştır. ABD'de her yıl turizm rfengesınde 2 3 milyar dolara vakın açık verı!mektedir. Bu açığın, daha az Amerikalının 1974'de \urt dısına gitmesinden ötürü buyük olçüde kapanacağı ıfade edılmek tedır. Amenkan Express'e mensup bir turizm uzmanı, dünya *unzmmdeki selışmelen kaygıyl" izlediklerıni belirterek. «1974 yılında turızmde hiçbir artma olmayacağı açıktır. 1973 vılı cfu?eyınin tutturulabileceğini düşünmek bile belki iyimserlik oİur» demiştir. Geçtiğimiz on vıl içinde kendi yurtlarının dışına çıkan tu [ rist savısı 80 milyondan 200 mil yona çıkmıştır. Turistlerin yap , tıkları harcamalar ise 7 milyar , dolardar» 24 milvar dolara vük ' «elmıstır. Bu rakamlar gozonün ' de tutulduğunda turizm, dünva ] tıcaretindekı en önemli unsurlardan biri olmuştur. (Dıs Haberler Servisi) A Ingiltere'nin iktisadi durumu daha da bozuluyor LONDRA Komür madenı işçılerinın grevı nedenıyle ıktısadi bir çökuntünün eşığınde bulunan İngiltere'de, ışçı sendıkası liderleri. ısteklerinı elde ede bilmek için hükümet uzerırıdekı baskıyı daha da arttırmışlardır tskoçya'dakı Lokomotıl Makı nıstlerı Sendikası. ışı vavaşlatma hareketinı genel greve surdur mek için harekete geçerken Lon dra'da da, tren maltınistlen, hük. metin taviz vermez polir:kası kar şısmda daha sert bır tuîum ızle meyı kararlaştırmışlardır. Tren makınıstlerının ışı topyekün bırakması halınde ekonomınin daha büvu'.î bır çıkmaza gırmesinden korkulmaktadır Ulkedekı oütün kömüı maden lerınin ışletılmesınden sorumlu olan Ulusal Kömür Isletmelen Genel Müdurlügü. 26O.O(X) maden ışçisinın «fazla mesaı yasağındlan» ötürü uretımın son bır hat ta içinde % 38 azaldiRim bıldırmiştir. Durumun ıyice Kötüleşmesı kar şısmda, Başbakan Edward Heath'in kraliçeden. parlamentonun teshini ve genel seçımlere gidilmesinı ısteyecegı sanılmaktadır tngiliz gazetelenne servis yapan «Press Assocıatıon« Haber Ajansının siyasi muhabırı. Başbakan Heath'ın genel seçımler konusundakı kesın kararını bu hafta içinde vereceğinı söylemişÜT. Petrol ve Politika Ergun BALCI unyamızı saran petrol bunalımının uluslararası llişkılerde yaptığı, ya da yapabileceğı etkiler hakkında dizi ile yazı ve yorum çıkmaktadır. Petrol yüzünden Ortadoğu konusunda Bırlesık Amerika ile Ortakpazar ülkeleri kesinlikle birbirinden ayrılmış, Atlantik îttifakı içındekı ilişkiler gerginleşmiş. Japonya mazlum Ortadoğu ülkelerinin en ateşli savunucusu kesilmiş, borsalarda doların değeri yükselmeye başlamış, ashnda ABD'ye karsı bir silâh olarak başlatılan petrol ambargosunun, ilgınç bir rastlantı olarak Avrupa ile Japonya'yı sarsarken Washington'un ısine yaradığı görülmüştür. Petrol bunalımının dış politikaya yansıyan görünumüne ilişkin örnekleri çoğaltmak mümkündür Bunalımın ıç politikaya dönük yönü (hükümetlerin kısıtlavıcı tedbırler alması dışında) üzerinde ise pek durulmamıştır. Oysa petrol, uluslararası ilişkilerde köklü dönüşümlere yol açarken. ıçte de ıktidardaki hükümetlerin tutumlarını haklı costermek ıcın kullandıkları bir sılâh nıtelıgine bürünmektedır. Bu oluşumun en belırgin örneklerinı Federal Almanya ile Ingıltere'deki geli<;im!erden izlemek mümkünd'ur. Federal Alman Hükümeti geçen vıl Kasım aymda ülkeye vabancı isçı göçünü yasakladıgım açıkladıgı zaman, kararının tek nedeni olarak petrol bunalımını göstermişti. Oysa Almanva'da vaptığımız temaslarda petrol bunalımının Bonn Hükünıetının kararı için ivi bir bahane teşkll ettigl. eerçek nedenın yabancı ışçilerin vol açtıgı sosval «orunlar oldusu ortava çıkıyordu Nitekim 1973 Ka*ımında FeHpral Almanva'ya giren petrol mıktarında »o 15 oranında azalma olmuştu Ama hCkümetin aldıgı sürat kısıtlaması ve pazarları otomobil kullanma vasağı gibi tedbırler sonucu gene Kasım aymda petrol tüketiminde °,o 15 oranında tasarruf sağlanmıstı. Bu duruttıda petrol sıkıntısını Bonn Hükümetinin kararının temel nedeni olarak kabul etmek çok güçtü. O Japonya Yen'in değerini düşürdü, Dolar yükseliyor TOKYO Japonya Merkez Bankası'nın, Amerikan Doları karşısında gunlerdır gerıleyen Japon Yen'ini desteklemek uzere borsalara mudahaleyı durdurması üzerıne Yen fıılen devalüe edilmiştir. 1973 Ağustosundan itıbaren Dolar değer kazanmaya oaşlamış, ABD dış ticaret fazlası verince Dolar yeniden ıhracatta ödeme kolaylığı sağlama durumuna gelmıştir. Arapların petrol fiyatlarmı arttırmaları ödeme kolaylığına katkıda bulunmuş ve bu gelişmeler Japon Yen'inin değer kaybına yol açmıştır. Serbest borsada dun sabaha kadar 280 Yen üzerinden işlem goren Amerikan Doları. Japonya Merkez Bankası'nın destekleme alımlarıncfan vazgeçmesi üzerine bir anda 300 Yen'e kadar fırlamıştır. Japon Yen'inin yeru kur değeri. böylece Dolar karşısında gerilemış oimakîa dır. Alınan kararla bırükte Yen Dolara gore °o 6.5 oranında de value edılmış oldugu anlamını taşımaktadır öte yandan, borsa uzmanları resmî bir mudahalenın beklendığini, bunun ne zaman gerçekleşeceğini bılmediklerini söylemışlerdir. karşılığında değiştirilmiştir. Dolardakı değer artışı otekı ülkelerde beklenmedık sonuçlara vol açmıştır 1972 Martında Dolar, Alman Martına gore resmen "o 10 oran>nda devaiüe edılmış, dlğer uı keler İse durumdan fazla zarar sormemek amacıyle kendı Daralannı Dolar karşısında dalRalanmaya bırakmışlardı Ancak 1973 Ağustosundan itibaren Dolar yeniden ceğer kazanmaya başlamı? ve en düşük değeri olan 1 Dolar = 2 30 DM 'tan , 2.80 DM a kadar yükselmiştir. Doların kısa sure içınde artışı , Alman Merkez Bankasını der ha1 faalıyete Eeçırmi?. döviz pıya'asına müriahalerie bulunarat 1 Doları ancak 2.77 DM.a ındirebıKnlçtır. I HABERLER SKRVtSI) , U Dolar yükseliyor Son zamanlartfa Dolar beklen medik biçimde yeniden değer kazanmağa başlamıştır. Yeni .Nilm ilk çalışma gününde, ozel likle Batı Almanya'da Dolar 'tlebı birdenbire artmış ve hai ta Alman Mark'ı yüksek faız İngiltere îngiltere'de İse petrol bunalımının. hükümet tarafından toplumsal çelişkilerın iktidardaki sınıf doğrultusunda ayarlanmas! çabası ile kullanıldığı göze çarpmaktadır. Büyük Brltanya halen tkincı Dünva Savaşından bu yana en onemli ekonomik krizin çalkantılan ıçindedir Ülkedeki 25 milvon lşgücunun uçte ikisı geçen haftadan itibaren haftada 3 günlük çalışma duzenıne gırmiştır Gelecek ay ıssiz savısının 2 milyona yükselecegi tahmin edilmektedir Televizyon vayını 22^0'da sona ermekte. maSaza ve dükkânlara haftada 3 gün sürekli elektnk verilmektedir Bu vıl demir çelik üretiminin van yanya düsme«ı, enflasvon oranının ıse •• 10'u asması beklenmektedir / Ingiliz Havayolları Şirketi seferlerini szaltmış. hükümet kamu harcamalarını %2 oranmda indirmiştir. 280 bin demıryolu işçİ5İ ve 260 bin madencinin ücretlerine zam talebi Ue 12 kasım'dan beri ışi vavaslatmaları ekonomik buhranı daha da buyük boyutlara ulastırmıştır. Enerjisinin • TO'ini kömürden iağ« ' layan îngiltere'de kömür üretiminin »'«30 düşmesi ülke ekonomisıne ağır bir darbe indirmiştir. Ama bu madalyonun bir yüzüdür. Ya öteki vüzü? 12 Kasım'rto işçilerin işi yavaşlatmaya başlamalarının hemrn ertesınde Başbakan Edward HeaOı ülkede petrol bunalımı nedeni ile olağanüstü durum ilân etmis. ulusu kemerleri sıkmaya çağırmıştır Kısa süre sonra da endüstrinin 3 günlük çalıçma düzenine gireceei açıklanmıştır. Bu ortamda sokaktaki vatandşm ilk aklına gelen şu olacaktır: «Elektrik yetersiz, ısı yetersiz, petrol yetersiz. Su maden isçileri ile demiryolu isçilerinin işi yavaşlatmalarının sırası mıydı?» Oysa îngiltere dünyanın en zengin kömür yataklanna sahip ülkeler arasındadır ve petrol bunalımını öteki ülkelere kıyasla çok daha hafif atlatması gerekir Muhafazakâr hükümet işçilenn zam talebini kabui «tse. madenler tam randımanla çahsacak, s.kmtı büvük olçüde hafiflevecektir. Ama bu arada Heath'ın enflâsyonla ?avaş propramı darbe yiyecek. zam talepleri birbirini izleyecek, ondan da ötede isçi sendikalan muhafazakâr hüekümete karşı kesin bir zafer kazanmış olacaklardır. îşçi sınıfına bu zaferi tattırmak istemeyen Başbakan Heath tam istihdam ve üretim politikası yerine ülkedeki buhranı daha da büyüterek kamuoyunu madencilerin aleyhine çevirme yoluna yönelmiştir. Petrol sıkmtısı ise en güvendiği silâh niteliğine bürünmüştür. Soruna bu açıdan bakıldığında. tngiltere'nin halen içinde bulunduğu büyük ekonomik çalkantmın temelinde yatan gerçek nedenın petrol sıkıntısı değil, smıfsal çelişki olduğu görulebUir. Petrol bunalımı sade dıs politikada değil, fakat içte de »uııflararası ilişkilerde etkin bir rol oynama eğilimindedir. Bu noktayı gözden kaçırmamak gerekir. Kur değeri | NİLLİ PİYANGO | İ TARIN ÇEKtLİYOR. Ş NSINIZ flÇIK OLSÜN 1 In | YARIN YİNE SERVET YAĞACAKTIR | OPEC KONFERANSI , BAŞLADI CENEVRE Petrol ihraç e , d'en ülkeler orgütü (OPEC) ü, yesi 12 ülkenin bakanları, pet ı rol tüketen temsilcıleriyle pet ' rol fiyatlarını ıstikrara kavuşturmak ve enerjı sıkıntısını hafıfletmek amacıyle sörüşmelerde bulunma konusunu ıncelemek uzere dun Cenevre'de toplanmışlardır. Dunya petrol ihracatının 'o85 ini karşılavan OPEC uyeieri Ce nevre'de son erverji bunalımını ele alacaklardır. (a.f.p ) l Siyasi çevrelere gore, Heath, genel seçim karan alırken «bu ülkeyi kim idare edecek? Hükümet mi, yoksa işçı sendikalan mı?» tezmi öne süreıek haıktan destek isteyecektir Kömür madenı işçılerinın ışı yav&ştan almaları sonucu tnçih/ sanayi tesısleri haftada sadece uç gün çalışmaktadır Bu tedbır daha şimdiden 751 000 kışımn ışsız kalmasma yol açmıştır ve bütün belırtiler. bu rakamın hafta sonuna doğru bir mılyonu aşacağını göstermektedir ( a i p ) Roosevelt'in gorev günleri böyle başladı ve Amerikan toplu.ııu için başarılarla dolu olarak de» vam etti. Ülkeyi bir iflastan kurtarmıştı Roosevelt... Dünya yine ekonomik buhrar.la rın ortasmdadır. Bu günleri 1929 buhranmı izleyen günlerle karşılaştırmak, aşınya kaçmak olur Fakat istikrarsızlık vardır ve art maktadır. Örneğin Japon «Yen»i içine düş tüğü sarsıntıdan kurtulamamıştır. Tokyo'da başlayan «Dolara hücum», fiıli bir yen devalüasyonuna gelmiş dayanmıştır. Avrupa borsalarında altın fıyat ları olağanüstü sıçramalar göslerı yor. Mark'ın durumu belirsizdir şu anda. Fransız frangı ise, dolirın devalüasyon öncesi fiyatı ile aynı düzeye düştü geçen hafta.. Türkiye 1974 ün ilk günlerıne, boyle bir ortam içinde giriyor. İthalat için açıklanan rakamlar. 1974'te beklenen konjonktür da'.ja lanmalarına dayanabilecek mi, kes tiremiyoruz... Muhakkak olan, zaten kendi iç dengesizliklerinden sıkıntı duyan Türkiye'nin, dünya şartları ile daha da huzursuzlaşacağıdır. Bu döneme hiç olmazsa, hükümet buhranının atlatılarak girilme si gerekiyor. Ve görünürdeki çözümlerin en tutarlısının, «Erken Seçim» olduğu anlaşılmaya bajladı. Çünkü siyasl destekten yoksun şimdiki hükümetin aldığı her ka. rar, ddnemin özelliği dolayısiyle, ülkemizi uzun vadede etkileyecektir. Bu kararsızlığın ?ıderıl mesi için, mevcut demokratik yol ların en kısası ise «Erken Seçim» değil midir?. güvenliginizi aldınız mı ? Kral Hüseyin, 1948 kararını eleştirdi BEYRUT Ürdün Krah Hüseyın. Lübnan'da yayımlanan «El Havadıs» adlı haftalığa verdiği bır demeçte. Batı Şeria'nın 1948' de Doğu Şena'ya bağlanması «bir hata idi» demektedir. Kral Hüseyin şunları söylemektedir: «O zamarüar, Şeria'mn iki yakası arasında tam bir birleşmeyi gerçekleştirme düşünmesinde değildik. Büyük babam (Kral Abdullah), daha çok, Filistin halkına yurdunu kurtarabilme si için mümkün oldugunca yaı dım etmeyi düşünüyordu. Arap devletlerinin israr: üserinedir ki, savaşa girdik ve kurtarabildiğimiz kadannı kurtardık » «Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ), Filistin davasmı temsil etmesine, bütün Filistin üzerinde, Filistin halkının haklarını al mak istemesine karşı değilim» diyen Kral Hüseyin, FKÖ'nün Filistin halkının temsücisi olma iddiasma karşı olduğunu ima etmiş ve sözlerine şöyle devam etmiştir: «Doğu Şeria'da, 25 yıUık bir be raberlikten sonra bir FUistinli ile bir Ürdünlüyü ayırdetmek güç bır hale gelmişken ve Batı Şeria'da eşrai, birlikte yasadığı, hemşehrileri adına konuşma hak kına sahip olduğunu iddia ederken, bu nasıl mümkün olur?» Ürdün Krah, bütün bunlara rağtnen, «Filistin halkına, geleceği konusunda danısmak gerektıği»ne inanmakta, fakat, bu danışmanm işgal altmdaki toprakların kurtanlmasından sonra olmasını ve uluslararası gözetün altında yapılmasuu ıstemektedir. «Filistinli tedhişçiler yolcu uçaklarına karşı SAM 7 füzesi kullanacaklar» LONDRA tngiliz ordusunun büyük «Heathrow harekâtı» çerçevesinde alınan sıkı güvenlik tedbirleri dün de sürdUrulürken, Scotland Yard'a vakın bır lcaynak. Avrupa'nın bellı başlı bütün büyük hava alanlannda, benzeri tedbırlere başvurulduğunu ve gayenin, Pilistın'li tedhişçüerin şrişmeyı tasarladıklan «kanlı bir darbeyi» önlemek olduğunu söylemiştir. Bu kaynak. fMıstinll tedhişçilenn, Sovyet yapısı Şam7 uçaksavar füzelen ile sıvil yolcu uçaklarına saldırmayi planladıklarmı ileri sürmüştür Bazı aşın eğilimii öğrenci grup lan Ue ilisklsı bulundujhınu sövleyen Robin Orban adındaki Amenkalı genç kız. lade edıldiği Anaenka'da. Pedera! Soruşturma Bürosu (FBİ) aianlan tarafından sıkı bir soreuva cekılmistir. Bayan Orban'uı, îneiltere'ye, Pilistinli tedhişçiler ıcin silâh sokmaya çslışan bir şebekenin üvesı o!du£unu sfivlemektedir. Şebekenin diger dört mensubu halen nezarettedir (&A.) Mehmet BARLAS VİLDAN EROL ile HASAN DAĞLI evlendıler tstanbul 6,1/1974 Cumhuriyet 139 VEFATLAR İÇİN Bir kuşun kendi yaşama ortammın doğal güvenliğiyle yetinmeyip paraşül takması gerçek dışı bir olaydır elbet. Olayın gerçek yanıysa, tam bir gîivenlik için daha güçlü bir desfeğin gerekli olduğunu göstermesidir. însanm, sırtını güçlü bir desteğe dayatnaya, arkasında güven/iğini sağlama aîacak güçlü bir sigorta kuruluşuınm varlığını duymaya ihtiyacı vardır; Halk Sigorta gibi, hayattan yangına, kazadan ticarete kadar bütün sigorracılık MM ^ ^ dallarında çalışan güçlü bir kurulusun varlıüma... Kıymetli hocalar ve duahanlardan mütesekkil cenaze merasim ekibimız bir telefonla emrinizdedir. Gazete ılânı ve umum muamelât için ayn ücret almmaz. Cenaze işlerini ısletmemiz deruhte eder. Acı günlerinizi paylaşınz. [ TEŞEKKÜR Büyük babamız varüğımız, ECZACI eşim, A. Hamdi SflNflL'ın Vefatı dolayısiyle cenazeye gelen ve bizlerın acılarım paylaşan, akraba ve dost larımıza, Siyasi Partılere, uzak, yakın bilcümle kadirşinas arkadaşlanna ayrı ayrı teşekkür etmeye acılarimız manı oldugundan sayın gazetenız'n teşekkürlenmizm ıblâğma tavassutunu n ca ederım. At L E S t Cumhuriyet 137 TEL: 47 20 06 İslâm Cenaze İşleri NOT : Bütün muameleler işletmeye aıt olmak üzere yurt ıçl ve yurt dışı. yurt dışından yurcfa cenaze nakli yapıhr. Günün her saatinds emrinizdedir. Sürmeneli Mustafa Kâmîl Kaptan'ın oğlu. Petrol Ofisi eski Ankara bavileıinden VEF AT KÂZIM A K I N Sğ üveniğlnizin arkasndaki ish. tfy^L bir kurulusudur •„», (Radar Reklâm: 2301) 118 (Çiçek Reklâm: 4) 119 vefat etmiştir. Cenazesi 8.1.Î974 salı günü 'bugün) öğle namazını müteakip Hacı Bayram Camiinden alınarak ebedi istirahatgâhına tevdi edilecektir. Allab P.K~«« BTvleye Esi, Evlâtlan ve Kardeşleri fHeriş Rpt; MI 143