Katalog

CUMHURÎYET 1 Ocak 1974 Toz Duman Içinde TALİP APAYDIN . 102 îbrahım beyın «oyledfltlennl dü0 »ünraeye başladı «Kaç lıra yolladı acaba Nasıl yolladı' Bu Ibrahun bey KftUeşük yapar da yuz altımn ustune yatar mı' Yapmaz herhai. de, boyie bır zamanda ajıp Insanliga sıgmaz. Gerçı canını tehhkeye koydu Ben de koydum lyı de başardıfc Emme kendımız ıçırı yapmadık bunu Vatanın kurtulması ıçın yaptık Çetenın ıhtıyaçlarını temın edeceğız dedık Hepımize çizme alacakmış, ıyı îki de at Sılah, mermi Epey para harcandı. Bır hesap çı. karsa da büsek. Nereye ne kadar verdı'' Sormak ayıp olur mu şimdı' «Sana güvenmıyoruz» der gıbi Cık, sırası değıl Adam hakkıy. le çaüşıyor Bızlm yapamıyacagımız şeyler yapıyor Hem akıllı, hem kurnaz dürzü O olmasaydı çete kurulamazdı Dur bakalım, böyle gltsın bu iş, nereye kadar gıder Hem de bıze ıyilıkleri oluyor tyice yakınlaştık. Bana guvenıyor Basıma bır İş gelse, ügılenir Bu zamanda böyle bir adamın olacak Gerekli » Ellenni başının altına yastık yaptı «Hacı Nurı 151 ardarsa bakalım ne olur? Onbeş gun falan geçtı, bır sızıltı çıkmadı Anlajamadı herhalde Anlasaydı sımdıje kadar yapacağını yapardı Korktu herıf, sındi kaldı Onun devri degıl Eskıden olsa, zaptıye komaz doldururdu buralara Butun koyiuyu da><ıktan geçirtırdı Tam zamanında yaptık, ıyı oldu. Burnu kınldı durzunun Keçı sakallı da ojle, sesı soluğu çıkmaz oldu Guvendığı dağlara kar yagdı Hele şu duşmanlar da bır tepelenırse gün bunm gayn Düsmanlar Kotj Yonan' Başkası kanşmasa Yonanı hakedenz biz Zatı azmışlar Hem de kendı topragımızda olunca, başımızda da Kemal Paşa . Ne demış'' «Tek başıma kalsam bıle savasacağım. Bızı oldü sanı>orlar, hayır bız daba olmedık'» Ne adamlar var şu dunyada1' Analar neler doğuruyor'' Arslan paşa' Bız de varız burada Tacım köyünde Kimse yoksa ben vanm En az 1 gâvuru haklamak boynumun borcu olon sun » Kollannı vukarı kaldırıp gerındı Uzun bır soluk koyverdı Karanlıkta gozlen parlıyordu lbrahım beyın avlusunda Dir kopek umdu Öburlerı de katıldılar Binsi uzun uzun uludu Yukanda îbrahim bey asagıdakı hanay evde K3ra Ztıhtü ıkısı bırden dogruldular Elleri yastıkların altına gıttı Zühtü fırladı pencereden sağa sola baktı, ortalıgı dinledı Bır ayak sesı, bır fısıltı aradı, duyamadı Gelıp yattı Tavşan uykusundaydı. Her Köpek ürüşıinde kalkıp bakıyordu Rahat edemedi Alagoz sesıni nıye uzatmıst: öyle' Kalkıp kurt postu gocugu omuzuna aldı, avluya çıktı Sağa sola baktı Elı tabar.cadaydı Ahırlann onune doğru gıttı Avlu duvannın üstunden uzanıp dışanya baktı, hıçbır şey goremedı Kopekler arkasında kuyruk sallıyorlardı lbrahım bey sırtında uzun gecelık, üst katın penceresıne egılmış, perde aralığmdan bakıyordu Kendıkendıne gulumsedı Perderun ucunu usulca ındırdı. Geldı tekrar yattı Genış tahta karyola gıcırdadı Ust uste senlmış yün yataklar yumuşacıktılar Tabancayı yastığın altına surdu, sonra sırustu donup kendısını bıraktı Gecelerı pek uyuyamıvor«iu Sabaha yakın gün ışıdıktan sonra uyuyor, kusıuk vaktl, bazan ögleye yakın kalkıyordu Bır suredır böyle alıştırmıştı kendlnı. Hep tetıkteydı Olanlan uzun uzun düşünuyordu En çok da duşman buralara kadar gelirse ne yapmalı dıye soruyordu kendme Geleceğını pek sanmıyordu Çok çok Salıhhye kadar gelebilirdı Dahi ıçenlere girmeyı göze alamazdı Alırsa işte o zaman başına belayı bulurdu Aşağıdan yukarıdan, Anadolunun dort bır yanınaan ustune çullanınca, kapana kısılır tebdıh şaşardı «Ko tü Yonan akülıvsa buralara kadar gelmesın» dedı Ama kendi bılır. ısterse gelsın Dersım venriz bır guzelce Hele bır hazırlanalım Çeteler toplansm, ordu hazırlansın Bak o zaman neler olur » Horozların sesinl aınledl • Bızım Molla Mahmut akşam nıye durgundu oyle9 Kemal Paşaya para yolladım deymce manmadı heriıalde Altınların ustune yatacak dije duşündu Yatmam Mahmut, kork ma Bız bu ışe kellemızı koyduk îkımız yaptık 15ın zorunu Sana ne kadar verırsem kendım de o kadar alırım, lazla almam Masraflarımız çıksın yeter Bak Hacının vanaşmasına on altm verdım Onu vermesevdım bu soygunu vapamazdık Gene de 9herıf olesıye dayak vedı lyı oldu mu kımbılır Ilende "beOü onu da aramıza alırız Hacı isurı ne dvecek bakalım bu 1Ş3' Er geç duyulur bu Olmazsa vurdururum dürzuyu Kendı altmıyle vurdururum On tanesını verdım mı sülalesım tenıızletırım Dur bakalım ne edecek' '"'evabım çok sert olur Ama bır halt »demıyecek Mahmud'un dedıgı dogru, bu zamanda başını kaldıramaz Onun devndegıl gayn Isterse bır sınasın Çetemı kurmusum kı, umuğune bmerım Kurşuna tutanm o evı Otursun oturduğu yerde. Bundan sonra bızım dedığımız olacak > (Dertunı Var) ILK MECLtS'TEN CUMHURİYETE Hıfzı Veldet VELİDEDEOĞLU Cumhuriyet'ten önceki haftalar ve Atatürk'ün ilkgirişimi Cumhurıyete goturen yolun son haftalarındakı en onemlı aşaması, 24 Temmuz 1923 de ımza edılıp 1kıncı Turkıye Buvuk Mıllet Meclısıncc 23 Ağustos 1923 de onaylanan Lozan Barış Antlaşmasıdır. Dunia dıploması arenasında o zamankı Batının en usta dıplomatlarıjla geçen çok çetın btr dıploması savaşı sonunda kazandıgı Lozan zaferıyle Sajın lsmet Inonu «Istıklâl Savası Kahramanı» umanına ek olarak • Lozan Kahramanı» unvanını da hakkıyle ka. zanmıştır Hem savaşın, hem barı şın kahramanı (•) Lozan Antlaşmasını bu antlasmanın 50 yılı vesılesıjle yayınladı gımız buHynzı dııtsirlçınîe anlatmış oldugumuzdan (Cumhurıyet, 7 8 9 ve 10 Ağustos 1973) şimdı bunun uzerınde ajrıca duracak degılız Yalnız bu antlaşmanın ard arda uç gun '21 22, 23 Ağustos 1923) suren çok çetın tartışmalar sonucunda <1) Turkıje Buyuk Mıllet Meclısınce onajlandığı gun, o tarıhte Dışıjlerı Bakanı bulunan lsmet Paşa'nın Meclıste >aptıgı hem oz, hem anlatım gucu bakı mından ustun degerdekı (oenım de can kulağı\le dınledıgıml konuşmasınm sadece şu satırlarını burada aktaracağım Turdeş ve tek duzenlı bir vatan bunun ıçın de dışarıva karşı nlagandısı bağlardan \e hukunıct ıçınde hukumet nıtelığınde ayrıca lıklardan armmış bır durum, olagandışı mali jukumlerden kurtul muş bır hal, savunma hakkı ke« ı kaynakları bol ve ozgur bır • n vatan Bu vatanın adı Turkhedır O Ttırkiye kı bu antlaşmalar onu anlatmakta ve açıklamaktadır. (2) Aslında lsmet Pasa nın 23 Ağus tos 1923 gunu bu kısa cumlelerle çok guzel tammladıgı Turkıye Lo zan Antlaşmasıyle sınırları kesınleşmış, bağımsız Turkıve Cumhu. rıvetı ıdı Fakat «Cumhurıjet» adı nm resmî olarak kullanılması, o gunun uzerınden dokuz hafta geç tıkten sonra kabul edılen yasa ıle gerçekleşecektı Işte bu nedenle Lozan Barış Antlaşması ve bu ant laşmayı onaylava^ dort >asa '23 Ağustos 1923 gur ve 340, 341, 342, 343 sayılı yasalaı) (3) Cumhurıje nne ben bunun bılıncıne vardıktan sonra ılk gençlık coşkusuyla (o tarıhte henuz 16 yaşımı tam doldurmadığım halde) artık kendımı onemlı bır kışı olarak gormeğe başlamıştım Mademkı ış tersme donerse ıpe gıdecek kışıler arasında bulunuyordum, o halde onemlı bir kışı olmalıydım herhalde' Tabu bu, benım o zamankı çocukluk ıle ılk gençlık arasındakı bır duygumdu Ama şunu hemen eklemelıyım kı, o çağımda bıle, daha ılk gununden başlayarak Mustafa Kemal Paşa'ya ınanmıştım ve Ulusal Kurtuluş Savaşımn başanyle sonuçlanacağından hıçbır zaman kuşkuya duşmemıştım. Cumhurı>etımızın ellıncı yılında bugun bu satırları yazabılmeklığım, bu inançta ne denlı haklı oldugu mun açık kanıtıdır Lozan Banşı tın ılânı doğrultusundaki en 5nemlı asamalardan bırıdır. Cumhurıyetımızın Ataturk'le bırlıkte kurucusu Inonu olduğunun başka bır tanhsel belgesıdır, Lozan Barış Antlaşması Cumhuriyet'in Açıklanması Hazırlığı Cumhurıyetın ilânmdan öncekı gunlerde ortalıkta zaten bır cumhunyet havası esıyor, lstanbul gazetelerı bunun ıçın ve>a buna karşı goruş ve eleştırıler yayımüyordu Ortam oldukça hazırlıklıydı Cumhurbaşkanlığı Koşkü Mutemetlığı (1924), Özel Kalem Mu durlugu (1927), Cumhurbaşkanı Genel Sekreter Vekıllığı (1932) \e Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterlığı (1934) gorev lerıyle Atatürkün ölümüne degin onun ya> nında ve yakınında sürekli olarak gorev yapmış bulunan Hasan Rıza Soyak, 1973 de Yapı \e Kredı Bankası'nca bastırılan «Ataturkten Hatıralar» başlıklı ıkı cıltlık kıtabımn bınncı cıldmde (s. 181186) Cumhurıyetın ılanından onceki aylann ve günlerm olaylarını şöyle anlatır* «1923 senesınm Temmuz ajmdaydı Büyük MUlet Meclısl ıkmcı devre seçimımn arkası yeni ahnmıştı Ataturk, Halk Partısının kuruluşunu tamamlamakla meşguldü, Lozan Antlaşması da o gunlerde ya ımza edılmış, yahut ımza edılmek uzereydı «Bır gun Çankava Köşkünden Ankara Istasyonundakı Hususî Kalem Bınası na gelen Kalem Muduru rahmetü Hayatı Bey, bem Pasa'nın (Ataturkun) ıstedıgınl soyledı, sebebfcı sordum, «Bılmıyorum» dedı «Gonderılen bır otomobılle köş ke çıktım Yanımda arkadaşım Bolu Mebusu ve Ataturk'un eskı yâverı rahmetlı Cevat Abbas (Gurer) de vardı «O sıralarda bır bağ evı olan eskl koşkun genışletılmesme ka Bir Anı ve Bir İnanç Bu satirlann yazan yenı Turk Devletının ve Turkıye Cumhunyettmn kuruluşuna, yukarıda sayılan asamalardan geçerek son bıçımım alısına, bu kuruluşun tam odak noktasın da, yanl Turkıye BUyük Millet Meclısmın ıçınde gorevlı olarak tanık olmak mutluluğuna ermış bır kışıdır Bır ammı buraya aktarmak istenm TUrkıye Buyük Mıllet Meclısının ılk açılışında Evrak Kalemı Müdur Yardımcısı olan rahmeth Ankara'U Tevf ık Bey 23 Nısan 1920 den bırkaç gun sonra bana «Oğlum, burada vazıfe kabul etmekle çok vatansever oldugunu ıspat ettın Çunkü bu ışın ucunda ıpe gıtmek de var» dedı ve Ankara'mn v ılayet kalemlermden çağnlan memurlardan, kendısı dışında, hıç kımsenın bu korku ıle Meclıs kalemınde gorev kabul etmedığını soyledı Okullar erken tatıl edıldığınden Meclıs kalemlerlndekı yazı ışlerını ögTetmenler gorüyordu Öğrencı olarak da ben vardım Tevflk Bey'den yukarıkı sozlerı duyunca, ıtıraf edeyım kı şaşırdım Çünkü «ıpe gıtme» olasıUgını daha once hıç duşunmemıştım Oysa gerçek buydu Eğer Ulusal Kurtuluş Savaşı başarıyle sona ermeseydı de bızler duşmanın ve\a lstanbuldakı haın Sultanlık hukumetımn elme duşseydık deilete ve hukümete ısyan suçundan ıdam edılırdık Tevfık Bey ın sozlerı uze rar venlmişti Bu maksatla evln arkasındaki kayalann bır stsmı atılıyor, yapılacak ilave ıçın mü saıt yer açılıyordu. «Atatürk benim geldığımi görünce, yanuıda bulunan sayın eşl Lâtıfe Hanımefendıyle Cevat Abbas, Siirt Mebusu Mahmut Bey' lere ve şımdl kımler oldugunu hatırlayamadıgım daha bir ikl mısafırine «Isterseniz bahçeye çıkıp kayalann nasıl atılaıgım gorelim. Bıraz hava da almış olu ruz» dedi ve arkasından ilâve ettı «Hadl siz buyrun, ben de gelıyorum «Onlar salondan çıktıktan sonra yanıma yaklaştı, yelek ceoınden birkaç küçük kâgıt parçası çıkanp bana uzsttı; bu kâğıtlar o zaman dalma kullandığı bır not deftennden kopanlmış yapraklardL «Bunlan müsvette halinde temi ze çekeceksın Yazılar bıraz ^arışıktır, dıkkat et, okuyamadığm, yahut anlayamadığın yer olursa benı buraya çağınr sorarsın Cumle duşukluğune raslarsan düzeltmeye mezunsun Aynı zamanda şunu da soyleyevım kı bunlan şımdılık yalnız sen ve ben bıleceğız Amırlerlne dahı bahsetmeğe luzum yoktur» buyur du, bana çalışmak için kendı masasım gosterdı, bahçeye çıktı. Atatürk'ün İlk Tasansı «O çıkıp gıttııcten sonra kâğıtlan okumağa başladım Daha ılk satırlarda buyük Dir heyecana kapıldım Bunlar o zaman mevcut olan 20 Ocak 1921 tarıhıı Anajasarun bazı madde erınj degı?tırme nıteügjıdeydl. (ince bınncı madöeye «Turkıye devletının hükumet biçımı Cumhurivettır» cumlesı llave edılmısti Ondan sonra aşağ.dagj maddeler sıralanmıştı Turln>e devleti B M M tarafından ıdarc olunnr. ıvieclis, hukumetın aynldığı ıdare şubelenm ıcr» tekülen vasıtasıyle ıdare eder Turldye Cumburreısı B M.M. Lmumi Heveti tarafından ve kendı azası tarafından ıntihab olunur Rıyaset vazıfesı, yenı Cumhurreisinın ıntıhabına kadar dev»m olur Tekrar ıntihab olunmak caizdır. Turkıve CumJıurreısi, devletın reısidir. Bu sıfatla, luzum gordükçe Meclıse \e Vekıller Heyetine reulık eder. Başvekıl, Cumhurreısi ta rafmdan ve Meclısin âzası ar% sından ıntihab olunur. Dıger vekiller, Başvekil tarafın. dan ve yıne Mechs aza«ı tara fından Intihab olunduktaa sonra hepsı birden Cumhurreısi tarafından Meclısin tasnbıne arz olunnr. Meclıs ıçtıma halinde değUse tasvıb keyfiyetı Meciısın ıçtımaın» talik olunur «\otlar bu maddelerden Ibarettı Gorulduğu gıbı Dunların arasında dıl ve dme ait bir kavıt mevcut degıldi «Çok kuçük harfıerle ve epeyce kanşık olarak yazılmış olan bu yazılan temıze çekerken ken dısi bır ıkı defa salcna gelerek vazdıklanmı kontrol etti; ıs bıtınce de yazdıklanmı aldı cebıne koydu ve kendı notlannı yutıp attı «Bundan sonra bir gün daha. çalıştı, o zamankl Teşkılâtı EsaSije Kanunu ıle eskı «Osmarüı Kanunu Esâsısıuni slysst, 1dan. malî ve kazal hükümlerlnl yenl duruma uygun şekle sokarak tdm bır Anayasa tasansı vücuda getirdı (Bu taslağ1 aşağıda bahsettığım Ilım ve Ihtısas Komis\onuna tevdi ettıginı zannediyorum) ve «Şimdı ounu al Adlije Vemli Seyıt Bey'e götür yarına kadar okusun, halk hâklmıjeti ve cumhuriyet mefhumlanyle umuml hukuk kaıdelert bakımmdan tetkik etsm, mütalâalarını bıldırsın. Meselenın şımdılık ücümüzun arasında kalmasını arzu ettıgımi de söylersin» emrını verdı •Seyıt Bey'i evınde ziyaret ettım Atatürk'ün ncaiannı bildırerek tasanyı kendısıne verdım. Ertesı gun. yıne evınde bulustuk «Pek mukemmeı, esasıarda tamamen mutatukım Yalnız bırkaç tali noktaaa emırlenne u\arak mutalaaıanmı not ettım» dedi. Tasanyı aıdım, Köşke çıkıp Atatürk'e takdlm ettım » r Y A R I N : Cumhuriyetin Belirtileri ve Hükümet Bunalımı (*) Rahmetli Inonu, bu yazı dızlsıııın gazeteje verıldıgi tarıhte henuz hayatta ıdı. (1> Ba tartışmalar için bakınıc T B.M M Zabıt Cerıdesı. I»onem U, CUt 1, (Ikınci Ba<ı) s. 212285. (2; T B M M Zabıt Cendc«l. Donem II, CUt 1. (Ikıno Bası) s. 281 (3) Turkıye Buvuk Mıllet "Icclıı Kavaııın Mecmuası, Cilt U, (1339 19?3) s 298 MALKOCOĞLU yazan veçızen:Ayhan BAŞOGLU SÜPHELİ ZAFER DİŞİ BOND TAKVİ M Rumı 1389 Aralık 19 Hıcrî 1393 1 Ocak Zilhicce 7 Güneş Öğle Ikındı Akşam Yatsı îmsak 7 24 2 1217 7 14.38 9 16.51 12 18 29 1 5 39 12 34 27 48 00 39 50 TİFFANY JONES K ONGR E Kulübumüzün (Demegimızın) yıllık olağan genel kurul toplan tısı, tüzügümüzün 21 ncı madda (b) fıkrası gereğınce aşağıdakı gundemi gorüşmek üzere 13. Ocak 1974 pazar günü saat 14 30 da, bu toplantıda yeter sayı sağlanamadığı takdırde 20 Ocak. 1974 pazar günü, yeter sayıya ba kılmaksızın aynı saatte kulüp lokalınde yapüacaktır Sayın üylere duyurulur lstanbul Tenıs Kulubu (Dernegı) Yonetım Kurulu GÜN DE M : 1 Açılış 2 Rıyaset Dıvanı seçımi. 3 Kulubün (Dernegın) yıllık m» lı ıdarı ve teknik faalıyetlerı hakkında yonetım kurulunun açıklarnas: t Denetleme Kurulu raporunun okunması 5 Yonetım Kurulunun mali ve ıdarı paklarunası 6 Kulubün (Derneom) yetkılı organlarının asıl ve yedek uyelermın seçılmcsı 7 Dılekler. 8 Yonetıra Kurulu ve dığer kurullann goruşülmesıni yararlı goreceğı başka konular Cumhurıvet 19 GARTH