Katalog

CUMHURÎYET 27 Aralık 1973 Toz Duman Içinde TALİP APAYDIN 97 Sağa sola baktı, tedlrgindl. «Eve mi gitsek şimdi? Yoksa Kadir ağayı bir yoklasak mı? Hem ada çayı saynatır, sıcak acak içerız.» Cübbesine bürünüp yürüdü. Sert bir rüsgâr esiyordu. Kimi evl6rin bacası tütüyordu, kimisi tütmüyordu. «Odunu, tezeğı yoksa nasıl tiitsün? Hele erkegi olmayan evler, dullar yetimler .. AUah sen yardım et.» Vanp pencereye vurdu. Soluk bir ışıfc vardı içerae. Kadır ağa keçi postunun üstune diz çötunüş, namaz kılıyordu. Başındd kulaklarına kadar geçırdıgi kara takkesi vardl. Kırçü sakalı oynayıp duruyordu. Başını çevirdı. Açın, ded:. Ziver hocanın vurusu. Çabukça okuyup namazını bitirdi. Hoş geldin sakalını sevdiğim, buyur. Ocak başma k&rşılıklı oturdular. Ziver ho ca ellerıni ateşe uzattı. Soğuk, dedı. Soğuk he. Ben bugün gelemeaim. Biraz keyıfsızim. ÜşütmÜsüm ellâm. Geçmıs olsun. Eağol. Çay suyu koyun şuraya Haticee! Ne var ne yok bakim dışanlarda? Valla bilmiyorum. Gayn hiçbir şeyo merak etmiyorum. Ne halleri varsa görsünler. Bize dokumnayan yılan... Dokunur hoca efendi. Yılan olur da dokunmaz olur mu? Yarın kan kustururlar bize. Allahsız dinsiz heriflerden hayır gelır mi? Bakalım . Iş olacağına vanr derler. Hep Allahtan bunlar. Kudreti ilâhi bir kere daha deniyor. Başa gelen çekilir. ne yapalım. Sab?hleyin o Mamıt olacağı gördüm, ata bmmış gostak gostak gider, nereye giderse... Bîr çalım, bir çalım herifte. Takmıs ayagına dolakJan, fışeklikleri dizmiş . ^ Neyin çalımıymış bu? >* Bümem. Vatanı kurtaracak! Kurtarsın bakalım, aha geliyor Yonan. Muradına ersm. Düşman dıye dıye getirculer en sonunda. Dürzüler. Em me dur bakalım, jarın ne olacak belli degıl. AUah yoldan çıkaru yola geurmeyi billr. Her şeyuı başı Hak. Öyle he. Bekliyelim bakalım neler olacak? Allah boyüktür. Bize düşen şimdilik sabredip beklemek. Ateşe bakıp başlannı sallıyorlardı. Koca papaz nerde? dedi Ziver hoca, Gene görünmez oldü bugünlerde? Bir muslümanı daha mı basmaya gitti kimbılir? Ulen ne ıştır be, goz göre göre soydular Hlıcı Nuri"yl. Hiç bir ip ucu bulunmadı. B&na kalırsa bu dürzülerdi, başkası degıl. Tabı bunlardı canım, $üphe mı var' Başka kim olur? Sonradan tanımış zati. Bıri • İbrahim beye benzıyordu» demış. Bir de utanmadan geçmış olsuna gitti defıl mi'' Valla korkulur bu adamlardan. Dins;z ımansız herifler. Obürü de Molla Mamıttı muhakkak Ben zati hep korkarım o kâfiroen. Katıl surathnın bırı. Şurda kimse yok şündl, biz bizeyiz, rüyama bile girdlği oluyor dUrzUnün. Tabanca silâh hepsi tekmil. Eşkiya canım, daha ötesi var mı? Çete kurmuşlar resmen. Ah hökümat eskisi gibi güçlu olacak, çökecek bunların ümUgune... Nerdee .. Hökümat mı kaldı? Tam onlann günü şimdi. öyle. Vatanı uçurumun kıyısın» getirdi hınzırlar. Çaydanlıkta su kaynıyordu. Çay getir Haticee! Kupalan da getir. Yandakı duvara vurdu. Biraz sonra ada çayım kenai eliyle demledi. Bardaklara doldurdu. Topak şekerden kUçük birer parça kopardı. San renklı, kokulu çayı içmeye başladılar. Ne olur dersin, bu Kemai Paşa isi nereye kadar götürebilir? Hiç bir şey yapamaz. Devlet idare etmek kolay degil. Yarın her şeyi ağzına ytizüne bulaştırır, bırakır. Düşmanlar da yiiklendıkçe yüklenirler. Görürsün bak, mılleti lyice batıracak bunlar. Bız hadi geldik geçiyoruz, lâkin gelecek müsîüman kuşaklar ne yapacaklar, ben hep onları düşünüyorum. Bu Kemal Paşa dediklerı gıbi işı başarır da idareyi ele geçirirse, müslümanlıgı ortadan kaldırır. Zati gâvur ıçinden gelmiş. Alnı secdeye değ. memiş. Ne idüğu belirsiz bir herif. Gâvur mu, muslüman mı bellj degıL Allah AlUh .. NaSıl gidjyoîiar den? Mılletin basireti bağlandı kardaşım Gözüne perde çekildi. Düşmanı koğbcağız fılân diyerek kandınyorlar. Aha bak bizım koydekilere, kım bunlar? Hep çoluk çocuk, imanı zayıf herifler. Kocakaş İbrahim beye müsluman diyebılir mısin sen? Başları o işte. Hepsı öyle... Allah sonumuzu hayır eyleye yarabbi... Bir çay daha içer misın? Doldur ıçelim, sıcak sıcak hora geçti. tnce sakalı kımıldanıp duruyordu. (Deranu Var) İLK MECLlS'TEN CUMHURİYETE Hıfzı Veldet VELİDEDEOĞLU ^Ulusumuzun5 kendi yazgısının sorumluluğunu yüklendiğini... ..bütüncihana duyurarak.... Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum..,, Henuz 1973'te ve Cumhuriyetin elltnci yılındayız. Ama bu ellınci yıla, eylemlı olarak, 53 yıl öncesinden geldik. 23 nisan 1920'de kurulan Bi rinci Türkiye Büyük Millet Meo lısi Anadolu'da ulusal egemenlığe dayalı yepyenı bir Türk devletı kurdu ve bu devlet Atatürk'ün bnderlıginde, Ulusal Kur tuluş Savaşını zaferle sona erdi rıp vatanı kurtardı ve saltanata son verdı. UıHlp» PU>ül|i Miltet Mec iisı bagım«ızlığımızi ve kapıtulas yonlann kaldırılmasını belgeleyen Lozan Banş Antlaşmasmı onayladı, Cumhurjyetı jlân ettı, hilafetı kaldırdı ve büyük Turk devriminin siyasal, sosyal ve tü zesel dogrultudakı en önemli ev relerini ard arda gerçekleştirdi. Bu yazı dizısınde bız bunlardan yalnız ulusal egemenlik ve Cumhurıyet üzerınde duracağız. 23 nisan 1920 Meclis hükümetınden 29 ekım 1923 Cumhunyetıne tek bir sıçrayışta varılmadı. Bırincı Meclisten ikinci Meclise, ikinci Meclisten Cumhuriyete gi den yol üzerinde bırbirini izleyen ve bırbırmı güçlendıren bir takım aşamalar vardır. Genel olarak kamusal ve yasal nitelikteki bu aşamalar bilinmeden Cumhuriyetın kuruluşunu bütünüyle gönip kavrama olanağı yolc tur. Bırınci Türkiye Büyük Millet Meclısi olmasaydı, daha doğ rusu bu Meclis ulusal egemenlik yolunda yüklendifi görevi başarıyle yenne getırmeseydi, Cumhuriyet kuralabilir miydi? Bu soruyu şöyle yanitlamak gerekır. Mustafa Kemal Pasa'yı kendısıne başkan seçen Bırınci Türkiye Büyük Millet Meclisi'nın, ulus yazgısının sorumluluğunu eylemli olarak yüklenmesı ve bütun kamu ışlennde Türk Ulusurrun bağsız koşulsuz egemenhğıni butun dünyaya ilân et mesi, tarıhsel ve siyasal bakımdan, Türkiye Cumhuriyetinin daha o zaman, adı söylenmeksizin, ilân edilmış olduğunu gosterır. Bu düşüncemızı kanıtlamak içın TBMM Tutunak Dergilerine ve tarıhsel belgelere dayanarak yu karıda söîünü ettigimiz aşamalan birer birer gozden geçırelım: Türkıye'de Cumhuriyetin ilk müjdecısı, Atatürk tarafından kaleme alınmış olup, ilk Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılışına en yaslı üye niteliğıyle başkanlık eden Sinop Milletvekili Şerıf Bey tarafından 23 nisan 1920 cuma günü ögleden sonr» saat 13.45de okunan (benım de o zaman ayakta dınlediğim) ko nuşmasindaki şu cümlede sakhdır: «Ulusumuzun Iç ve dı? tam bağımsızlık içinde kendi yazçısı nın sorumluluğunu doğnıdan doğ ruya vükleııip kendisini vrtnetmefe başladığını bütnn cihans du>Tirar»k Büyük DÜIlet Meclisini açıyonım.» Ulusun kendi kaderinin sorumluluğunu eline alıp kendi kendlsını yönetmege basladığının bütun cihana ilân olunması ne demektir? Bu, artık Osmanlı devletinin tarihe gömüldüğü ve Türk ulusunun kendi iradesinl egemen kılıp yeni bir devletin temelini attığı anlamından baska bir anlanı tasımaz. Bu nedenle bu aç^ konuşmasma «Cumhuriyetin ilk Müjdecisi» dedik. Gerçi Atatürk'ün kafastnda çok daha önceki tarihlerde oluşan dUşünceler, Amasya genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongrelerirun kararlan da Cumhuriyet doğrultusunda birer asama sayılabilirse de, bunlann anlamı daha çok ozel ve sınırlı bir niteliktedır. Bu belgeler, Cumhuriyetin kuruluju doğrultusunda tarihsel birer deger taşımakla birlikte, bunlann bütün ulus iradesini kapsayan genel ve ulusal ve en önem İisı, kamusal (resml) nıtelikleri yoktur. îlk Türkiye Büyük Millet Meclisindeki açış konuşması ise, bU tün ulus iradesini kapsayan genel ve kamusal bir belgedir. Bu nedenle biz Cumhuriyet'e giden yoldaki tarihsel aşamaların, 23 Nisan 1920 günü tarihe geçen bu belge ve ertesi günü Mustafa Kemal Paşa tarafından. bir ulusal hükümet kurulması yolunda verilip Meclisce kabul olunan önerMustafa Kemal Paşa, iîk Meclis üyelerinden bazılariyle TBMM önünde.. risi Uzerine hazırlanıp, Meclisin ilk toplantısından 5 giın sonra, 28 Nisan 1920 de Antalya Milletvekili Hamdullah Suphi (Tannbver) tarafından genel kurulda okunan bir yazımn Istanbul'daki padişab. Vahdettin'e gonderılmesi kararlaştırıldı. Ben o zaman Mec lısin Evrak Kalemınde, musvetteleri temıze çeken memur niteliğiyle, gorevli bulunuyor, yani şimdiki daJrtiloların yaptığı işi, el ^azısıyle, yapıyordum. Padişaa yaırian yazı Turkiy» BSfSlc Millet Meclisi Genel Kurulunda okunduktan sonra başkâtibimiz rahmetli Recep (Peker; bu müsvetteyi temize çekmek içın bana verdi. Yazdım. Recep Peker'in el yazısiyle yazdığı başlık ve kırrnızı kalemle yaptığı düzeltmeler ve koyduğu notlardan sonra yazıyı yeniden temize çekip kendısıne götürdüm. O zaman tarafım dan temize çekilmiş olan yazı, şimdı Ankara'da Türkiye Büyük Millet MecUsi Müzesindeki bir %ntrinde duruyor. Bu yazının Padısaha gonderilmesiyle güdilen amaç, yukarıda belirttigimiz gibi, bir karşı propaganda idı; yanı Padişahı Meclisin sadakatine inan dırmak degil, halkı ve Meclis içindeki bir grup milletvekilini, bu Meclısın toplanmasının padişaha karşı bir başkaldırma nlteliginde olmadığına inandırmaktı. daha Meclisin toplandığının erteolduğu ilk bildiride olduğu gibi, si günü, 24 Nisan 1920 de, yapmış (2) padişah'a yanlan yazıda da, yı olduğu uzun konuşma içinde yer kıcı propagandaları önleyecck bir alan şu sözlerle bellı olmuştu: karşı propaganda özü yatıyor•Hilâfet ve Saltanat jnakamının du. Işte bu nedenle bu yazıyı «po tahlısine muvaîfakıyet hâsıl cl litik> olarak nitelemek gerekir. duktan sonra padışahımız ve haİlk adım lifei müslimin efendımiz her ne23 Nisan 192ü'deki Meclis açıl vi cebrü ikrahlan azade ve tamamiyle hür ve müstakıl olarak konuşmasmda saklı olan Cumhu kendisırü milletin ağuşı sadaka riyet mujdesıni ilk aşama durutinde gördüğü gün, Meclisi siini muna getiren tarihsel olaya ertezin tanzim edeceği esasaü ka sı günü tamk oluyoruz. Cumhuri nuniye dairesinde vaz'ı muhteı'em yetin ilk terneli o gun, yani 24 nisan 1920 cumartesi günu alümıj ve mübeccelini ahzeder. (1). • bülunuyordu: O günkıi oturumBu ağdalı Osmanhca anlatımın da sdz alan Mustafa Kemal Paşa üzerindeki süslü sözcükler ve öğleden önce ve sonra birbirini yaldızlar silkelenip dokülünce ge izleyen ve biri gizli olarak yapıride yalın olarak fu anlam bclır lan beş oturumda, Mondros sılah mektedir: «Kesin zafere uiaşıhp bıraklşmasmdan başlayarak Tür Istanbul kurtarıldıktan sonra pa kiye Büyuk Millet Meclisinin sçı dişahın dunımu Türkiye Euyjk lışına değin (yani 30 ekim 1918'Millet Meclisince konulacak yas'a den 23 Nisan 1920 tarihine dek sü ile belirlenir.» Böylece .Mustafa ren zaman araiinda) geçen olayla Kemal Paşa açıkça diyordu ki:' ra iliskin olarak, kamusal belgele Padişah, Türkiye Büyük Alillct re dayanan uzun ve ayrnıülı Meclisinin ve dolayısiyle Türk , açıklamalarda bulundu. Be;inci Ulusunun buyruğuna bağlıdır ve oturuma geçüince, bir hukümet onun vereceği karara boyun ef teşküi, bugünkü deyimle, ksbine rnek zorundadır. kurulması ijinin görüşülınesvıe Padi?ahJığın kaldırılıp C'jmhu başlandı. riyetin ilftn edileceğini Atanlrk o YARIN: tarıhte daha açık söyleyemezdi. Yu karıda değindiğimiz gibi, düşman Atatürk'ün ünlü lar boş durmuyordu; ülkenin şu rasında burasında T. B. M. Mecönergesi lisine karşı hazırlanan başkaldırmalar hep <padişaha sadakat. (1) TBMM Zabıt Ceridesl Devre parolası altında yürütülüycrdu. 1, Cilt 1 (2. bası) s. 31. Bu nedenle TürkJye Büyük Mil(2) TBMM Zabıt Cerldesi Devn let Meclisinin halka yaymlamış t, Cüt 1 (2. bası) a. 60. MALKOCOĞLU yazan veçizen:Ayhan BAŞOĞLU SÜPHELI ZAFER Sözü edılen açış konuşmasimn başında ve scnunda halifemn ve sultanlığın tutsaklıgmdan ve kurtarılmasından da söz edılmekte ise de, bunun nedeni hepten pohtiktir. Vatanımıza saldıran düşman ve onun ardındaki büyuk devletler ve onlarla işbirligi yapan içteki hainler boş durmuyorlardı. Türkiye Büyük Millet Meclisınin Ankara'dakı kuruluşunu, o zaman «Osmanlıların Sultanı ve tüm Müslümanlann halifesi» denilen zata karşı bir baskaldırma niteliğınde gösterip Türk halkını etkıleyerek, Biyük Millet Meclisinin dnde gelen amacı olan Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı çokertmek istiyorlar ve bunun içın her araçtan yararlamp açık veya gizli kışkırtmalannı durmadan sürdürüyorlardı. Bu yıkıcı propagandalara engel olrnak için Izmit milletvekili Sırn Bey'in öne Propaganda girişimleri ^^ O zaman açıklanamayan karar Padişahlığm ve Padisahın gelecegı, Mustafa Kemal Paşa'nın, DİŞİ BOND TİFFANY JONES ME Ah*JEM BS2T1 U/DUIZDOBU LA£l GARTH • tSTBDİM 7OA4... SAhJA M£P DE . KtE 8 U BU