Catalog

10 C S SEAN yeni küresel aktör mü? kümeti, “giderek hızlanan Asya treninin dışında kalmamalı” uyarılarına maruz kalıyor. Araştırmacıların, “küreselleşme sürecinde yeni aktörlerin belirginleşmesi” yorumlarına neden olan bu zirve, Asya’daki ABD müttefiklerinin artık bölgesel arabulucu olarak Washington’a bağımlı olmaktan çıkabileceğinin işaretini veriyor. 1960’larda, Japonya’nın ya da Çin’in dünya ekonomisindeki büyük oyunculara dönüşeceği ileri sürülüyordu. Bugün, kimse bunun gerçekliğinden kuşku duymuyor. 1980’lerde, Japon egemenliğinin gelmekte olduğuna dair görüşlerin yerini, 2000’li yıllarda Çin’in muhtemel hakimiyetinin gelişine dair analizler alıyor. Peki gerçeklik nedir? Doğu Asya’da Çin liderliğinde AB benzeri bir bölgesel entegrasyona mı gidiliyor? Bütün bu gelişmeler Türkiye’yi nasıl etkiler? TRATEJİ A ABD’siz Asya toplantıları Dr. Nuraniye HİDAYET EKREM Financial Times 14 Aralık TUSAM Uzak DoğuPasifik Araştırmaları Masası nekrem@tusam.net eçtiğimiz haftalarda Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da, Dünya nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan ASEAN+6 ülke liderleri bir araya gelerek “11. ASEAN Zirvesi”, “9. Çin ve Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN+1) Liderleri Toplantısı” ve “İlk Güneydoğu Asya Zirvesi” gibi bir dizi toplantı yaptı. Toplantıların hiç birine ABD’nin davet edilmemiş olması dikkat çekti. Bu durum, “ABD’nin Güneydoğu Asya’daki etkinliği azalıyor mu?” sorusunu akla getirirken, hem Asya hem de ABD basınında yoğun tartışmalara neden oldu. Japonya ve Avustralya gibi müttefiklerin Amerika’yı bu zirveden dışlama çabasına dikkat çekilmesinin yanında, Washington’un bölgedeki etkinliğinin azaldığı yorumları yapılıyor. Bu tür zirvelerde, Irak’la meşgul olan Bush yönetimi Asya’ya gereken önemi vermediği konusunda eleştiriliyor. Bölge ülkeleriyle ilişkileri geliştirme fırsatlarını kullanamama ve Çin’in izlediği kurnaz dış politikayı değil sadece askeri gelişimini dikkate almakla suçlanan ABD hü G Bu gelişmelerin diğer büyük merkezlere –en önemlisi süper güç olan ABD’ye göre ne anlama geldiği konusunda, ABD’nin Doğu Asya karşısında gerilediği ve şu an itibariyle Doğu Asya’da Çin’in hem siyasi hem de ekonomik olarak etkinliğinin arttığı söylenebilir. Diğer açıdan Türkiye’nin hedefi AB’ye tam üyelik olsa da Türkiye, Avrupa ile Asya arasında bir köprüdür ve bu köprünün her iki bacağına eşit ağırlık verdiğinde dengeleri koruyabilecektir. ASEAN’in amacı ve Çin ndonezya, Tayland, Singapur, Filipinler ve Malezya 1967’de Tayland’ın başkenti Bangkok’ta toplandılar. Toplantıda Bangkok Deklarasyonu yayınlandı ve 31 Temmuz 1961’de, beş üye ile kurulan Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), 1967’de on üye ülke ile resmen ilan edildi. ASEAN’nın amacı; ? Eşitlik ve işbirliği ruhu altında bölgenin ekonomik büyümesi, toplumsal ilerlemesi ve kültürelgelişiminin hızlandırılması için ortak çaba harcamak. ? Adalet, devletler arası kurallara ve “BM Ana Tüzüğü”ne uyarak bölgenin barışı ve istikrarını ilerletmek. ? Ekonomik, sosyal, kültürel, teknolojik ve bilimsel işbirliğini ilerletmek ve karşılıklı yardımı artırmak. ? Eğitim, meslek ve teknoloji, idari eğitim ve araştırma tesisleri gibi alanlarda karşılıklı yardım sağlamak. ? Tarım ve sanayiden kapsamlı şekilde yararlanarak, ticaretin geliştirilmesi, ulaşım ve taşımacılığın iyileştirilmesi ve halkın yaşam seviyesinin E yükseltilmesi gibi alanlarda daha verimli işbirliği yapmak. ? Güneydoğu Asya sorunuyla ilgili araştırmayı ilerletmek. ? Benzeri amaçlar ve hedefler taşıyan uluslararası ve bölgesel örgütlerle sıkı, karşılıklı yarara dayalı işbirliğini korumak ve bu örgütlerle daha sıkı işbirliği yapma yollarını aramak. ABD’nin son Asya zirvelerinin hiçbirine çağrılmama sebebi, ASEAN’a üye olmanın şartlarından kaynaklanmaktadır. ASEAN’a üye olabilmek için Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği ile ekonomik ve politik ilişki içinde olmak, bu örgüte üye ülkeler ile kapsamlı diyalog içinde bulunmak ve ASEAN dostluk ve işbirliği antlaşmasına taraf olmak gerekmektedir. İlk iki şart ABD’ye uymakta ancak üçüncü şartta, karşılıklı saldırmama, iç işlerine karışmama, sorunları ve anlaşmazlıkları barış yoluyla çözümleme ve kuvvete dayalı sorun çözmeye karşı çıkma gibi prensipler ABD’nin “önleyici vuruş” doktrinine ters düşmektedir. ASEAN üyesi olmayan ancak ASEAN’a üye ülkelerle diplomatik ilişki kuran Çin ise 1997 yılından beri ASEAN+1 adı altında bu bölgesel oluşum ile işbirliği çerçevesinde diyaloga girmektedir. Onuncu zirve toplantısında Çin ve ASEAN’ın 10 üyesi, daha önceden öngörüldüğü gibi 2012’den itibaren gümrük tarifelerini yüzde 0 ile yüzde 5 arasına indirme ve 2 milyardan fazla potansiyel tüketiciyi içine alacak şekilde serbest ticaret bölgesini oluşturma konusunda anlaşmaya vardılar. Bu anlaşmaya göre 2005 yılından itibaren imalat ve tarım ürünlerinde tarifeler kademeli olarak kaldırılmaya başlanacak ve 2015 yılında bir serbest ticaret alanı oluşacak. Şu anda Çin ile ASEAN ülkeleri arasındaki ticaret hacmi yıllık 100 ? The Economist 17 Aralık eçtiğmiiz günlerde Malezya’nın başkenti Kuala G Lumpur’da gerçekleştirilen toplantılara ABD davet edilmedi. Bu zirvelerde ABD’nin Güneydoğu Asya’daki müttefikleri Japonya ve Güney Kore yer aldı. Toplantılar ABD ve Asya basınında yoğun olarak tartışıldı. Bush yönetimi, Irak ile meşgul olurken Asya’ya gereken önemi veremediği gerekçesiyle eleştiriliyor.