Catalog

24 MART 1987 CUMHURtYETBÜKOMA '87 EKİ/5 Elektronik yayıncılık, klasik yazıbaşı işlerini altüst etti Romanlar ekrana taşındı ABDV/e 100 bin satan "Deadline" adlı program, gerçek bir polis romanı türünde; okuyucu, ekranın önünde dedektif rolü oynayarak katili buluyor. "Gün, pişmanlık içinde, hiizünlü ve sisli doğdu..." Roman yazarı, ekrandaki bu cümleyi çok sıradan buldu. "Sisli" sözcüğünü değiştirmek istedi. Klavyedeki bir tuşa dokundu. Bilgisayar, "sisli "nin yerine koyabileceği çok sayıda sözcük önerdi. Önerilerin içinden "puslu"yu yeğledi. Son paragrafta yaptığı yazım yanlışını düzeltti. Yazdığı bölümü hafızaya aldı. Kitabını, parmağının bir dokunuşuyla yayımcısına telematik mesaj gönderen bölüme aktardı. Basımevleri, yayınevleri, dağV tımcılar ve kitabevleri artık işlerini bilgisayarlarla yürütüyorlar. Giderek, bazı yazarlar da bilgiFransa Ulusal Yayıncılık Sendikası Başkaru JeanManuel Bourgois büyük bir ciddiyetle şu açıklamada bulunuyordu: "Yazann, yayınevinin, basımevinin, dağıtımcının ve kitabevinin işi, biitiiniiyle altüst olmak üzeredir." Zincirin ilk halkası, kuşkusuz yayıncıydı. Remingtonlar artık müzeye kaJdınlacaktı. Bundan böyle temize cekilecek el yazıları da olmayacaktı. Ekrana yazılacak metinler numaralanacak, hafızaya alınacak, dahası telematiğe geçirilecekti. Bir mikro bilgisayar (kişisel bilgisayar), sıfırdan bilişime kadar, aşamalı olarak, bir daktilo makinesinin işini görmekte. Ancak sözcüklerle de ovnavabil tJnlü îtalyan yazar Italo Calvino, ölümünden önce yazdığı son öyküsü "Cinayetin Düzeni''ni bilgisayara programlamıştı.Aygıt, 91 milyon olasılıktan birini seçiyordu. larak çaJıştığını belirtiyor. Makinenin yapımcısı, Umberto Eco'ya ve diğer İtalyan yazarlara da yaptığı gibi, Bramly'ye bilgisayarı "dostça anlaşarak uygun bir fiyattan" satmış. Paris'te Ecole Pratique des Haute Etudes'te (Uygulamalı Sanatlar Yüksek Okulu) öğretim görevl.isi JeanPierre Bardet, "Bir İngiliz anahtan nasıl ele yardım ediyorsa, bilgisayar da beyne yardım eder" diyor. Araştırmacı Joel de Rosnay içinse, bilişim, yalnızca bir âlet değil, bir yasama biçimi. "Yaşam Y'olları" adlı yapıtın yazarı, evinde 2 mikro bilgisayarla yaşıyor. Biri Olivetti M 10, öteki Apple II. Yazar, bir dosya kaDünyanın çeşitli ülkelerinde bilişimden, rehber ve yılhkJar kadar sözlükler ve ansiklopedilerde de yararlanılmakta. Örneğin Fransa'da, 5. Cumhuriyetin isteği doğrultusunda, 196O'lı yıllarda, CNRS (Bilimsel Araştırmalar Ulusal Merkezi) bugün Gallimard tarafından dağıtılan Le Tresor de la langue français (Fransız dili hazinesi) adlı yeni sözlüğün yazımını bilgisayar aracıhğıyla gerçekleştirdi. Sözlükbilimcilikte devrim ağır adımlarla ilerledi. 1984'te 10. cildi yayınlanan yapıtın ilk cildi 1971'de piyasaya çıktı. Çalışan 50 kişi, sözlüğü oluşturmak için araştırmacıhğa yönelirken, bilgisayar kopyalar çıkardı, sınıflandırdı, karşılaştırma yaptı, seçti, yeniden grupladı, saydı. Sonucu, Fransız Dili Ulusal Enstitüsü yöneticisi Bernard Quemada "Bizim belgeselimiz, Littreninkinden 100 kat daha önemlidir" sözleriyle açıkladı. Aynı yönteme ABD, Encyclopaedia Britannica'da ve Hollanda, Spectrum ansiklopedisinde başvurdu. Ancak, CNRS'in bütçesi, Fransız Dili Hazinesi'nde, bilgisayarın yukünü daha fazla kaldıramadı. Yayınlarının üçte ikisini sözlüklere ve ansiklopedilere ayıran Larousse Kitabevi de, 10 ciltlik "Büyük Ansiklopedik Sözlük"te kodladığı bütün bilgileri hafızaya aldı. Bilgisayar ayrıca, bir sözcüğün değişik anlamlannı da veriyor ve bilgiler düzenli olarak güncelleştiriliyordu. Larousse'un "Bay Bilişim" adı verilen üst düzeyde görevlisi Gilles de Luze, çalışmalann bütünüyle otomatikleştirilememesinden yakınıyor ve çoğunlukla düzeltmelerin bilgisayar aracılığıyla yapıldığını vurguluyordu. Ancak, bilgisayar, düzeltmenin yanlışlarını da bulup çıkardığı gibi, bir süre sonra Larousse, alıcıya kolaylık sağlamak amacıyla, piyasaya küçük bir bilgisayar çıkartarak, yazım yan hşlannı aJıcının düzeltmesine olanak sağlıyordu. Gene de bilgisayar, kâğıdın ölümü anlamına gelmiyor. JeanManuel Bourgois, "Elektronik yayıncılık, klasik yayıncıhğı tamamlıyor, onun yerine geçmiyor" diyerek kâğıt üreticilerini rahatlatıyordu. "Yeni edebiyat" Fransa'nın önde gelen yayınevleri, bilgisayar firmalanyla anlaşma imzalıyorlar. Örneğin Nathan ve yan kuruluşu ViFi, Thomson ile, Hachette Yayınevi Matra ile ve Hatier Yayınevi Atari ile anlaşmaya girmiş. Basılan yayınların arasında oyun disketlerinin yanısıra okul kitaplan çoğunluğu oluşturuyor. Böylelikle, okul kitaplan piyasasının yayıncılara kapandığı söylenebilir. Ancak, madalyonun öteki yüzü, birtakım sorunları beraberinde getiriyor. Yazarlar, korsan elektronik yayıncılığa karşı nasıl korunacak? Yazara ödenen ücret, telif hakkı sorun haline mi gelecek? cüklerle oynamayı yeğliyorlar. Bu durumda, bilgisayar, oluşturulan kurala göre, bir cümlenin tek ya da birçok öğesinin yerini değiştirebiliyor. Robert Desnos, atasözlerinden, alıntılardan ve başka ifadelerden yararlanılan Araştırmaa Joel de Rosnay, bilgisayarla çalışmayı biraz heykelciliğe benzetiyor: "Önce bir kitap yazıyorsunuz, sonra tıraslıyorsunuz. Yazılan kitap, anında elektronik eleştiri saıvosuna da hedef tutulabiliyor. Yazar, tepkileri ölçmek, yanlışlan görmek için, yazdığı metinleri, arkadaşlarınm ekranlanna doğrudan gönderebiliyor. Yapıta biçem getirme dışında, yazara bir şey kalmıyor." sayarlann yardımına başvurmaya başladılar. Iki yılı aşkın bir süredir, diinyanın çeşitli ülkelerinde "elektronik yayıncılıktan" söz ediliyor. 1984'te, Meksiko'da Uluslararası Yayıncılar Birliği Kongresi'nde bu yeni akım şiddetli tartışmalara yol açarken, Fransa'nın başkenti Paris'te Ulusal Yayıncılık Sendikası, Grand Plais'te düzenlenen 4. Kitap Fuarı'nda elektronik yayıncıhğı tüm boyutlanyla ele alıyordu. Remingtonlar müzeye mekte. Metin programlanmakta, yanhşlar silinmekte, paragraflar otomatik olarak tersine çevrilmekte. Kuşkusuz, Amerika ve Fransa'da bütün yazarlar bilgisayar kullanmıyorlar. Ancak, tarihçiler, toplumbilimciler, bilim adamları gibi derinlemesine ve ayrıntılı bilgi toplamak isteyenler, bilgisayara uzman bir yardımcı gözüyle bakıyorlar. Örneğin, Paris'te Serge Bramly, SaintGermain'deki apartman katında bir " m i k r o " Olivetti'nin hafızasındaki tarihsel verilere güvenerek, Leonardo da Vinci'nin yaşam öyküsünü hazırlıyor. Disklerden biri Leonardo, öteki ise baba da Vinci'ye aynlmış. Hiçbir şey yitip gitmiyor. Yazar, en azından oyun oynarmış izlenimine kapılınlığındaki Olivetti M 10'u yatağında, takside ya da uçakta rahatça kullanabiliyor. Apple II ise, oldukça büyük ve beyaz bir masanın üzerinde duruyor. İki bilgisayar, hem aralarında hem de Avrupa'nın ve Amerika'nın çeşitli bankalanyla "görüşüyorlar". Rosnay, bilgisayarla çalışmayı biraz heykelciliğe benzetiyor. "Önce bir kitap yazıyorsunuz, sonra tıraslıyorsunuz" diyor. Yazılan kitap, anında elektronik eleştiri salvosuna da hedef tutulabiliyor. Yazar, tepkileri ölçmek, yanlışlan görmek için yazdığı metinleri arkadaşlarınm ekranlarına doğrudan gönderebiliyor. Kısacası, Rosnay'a, yapıtına biçem getirmenin ötesinde pek bir şey kalmıyor. B/r mikro bilgisayar, sıfırdan bilişime kadar, aşamalı olarak, bir daktilo makinesinin işini görüyor. Ancak, sözcüklerle de oynayabiliyor. Metin programlamyor, yanlışlar siliniyor, paragraflar otomatik olarak tersine çevriliyor. Amerika ve Fransa'da bütün yazarlar bilgisayar kullanmıvor kuşkusuz, ama ona "uzman bir yardımcı gözüyle hakanlar da hayli fazla. Bu arada, "yeni bir edebiyat türünün" de ortaya çıktığından söz edilebilir. ABD'de, 100 bin kadar satılan Deadline adlı bir program, gerçek bir polis romanı. Romanın konusu ekrana veriliyor. Okuyucu dedektif rolü oynayarak katili buluyor. İtalya'da ise, bilişim düşkünü İtalo Calvino, ölümünden bir yıl önce, "Cinayetin Düzeni" adlı öyküsünü bilgisayarla yazdı. Yazar, kişileri veolaylan, yalnızca mikro bilgisayarın ortaya çıkarabileceği biçimde çoğalttı. Yalnızca son programın yazımını gerçekleştiren yazar, bilgisayarı, 91 milyon olasılıktan birini seçecek biçimde düzenledi. Aynı biçimde, bilgisayardan elektronik devrelerle, senaryonun oluşturulmasında da yararlanıbyor. Bazı yazarlar ise, sözbu yönteme "pişmiş dil" adını veriyor. Bu arada, yapay zekâya yönelik klasik tartışmalar da güncelliğinden hiçbir şey yitirmiyor. Karşıt görüşü savunanlar, bilgisayarın " a p t a l " olduğunu öne sürüyorlar: "Bilgisayar, kesinlikle gerçek bir yaratıcı olamaz." Ozan Jacques Roubaud, " H e r şey programın niteliğine bağlı. İyi ve kötü yazalar olduğu gibi, bilgisayarda da mantıksallığı ve programlamayı iyi ve kötü yapan yazarlar vardır" diyor. Türkiye'de bilgisayar (*) Türkiye Bilişim Derneği'nin yaptığı araştırmaya göre, son yıllarda mikro bilgisayar sayısı Türkiye'de hızla artmakla birlikte, dünyadaki örneklerle karşılastınldığında, eldc edilen sayı Bilgisayar teknolojisinin sözcük dağarcığındaki "bilişim" bugüne kadar bilinen baskı tekniğini altüst ediyor, geleneksel kitap basımını yutarcasına ortadan kaldınyordu. Bu arada bunlara örnek olarak sayılabihr. Bankacılık alanı dışında geniş kitlelerin yararlanmasına açık uygulamaların geliştirilmeye başlandığı görülmektedir. Türk Hava Yollan'nın ve Devlet Demir Yollan'nın şehirlerarası bilet satışı, BağKur'un üyelerine hizmet sunması da bu örnekler arasındadır. Türkiye'de bilişim alanı ile ilgiü olarak devlet kuruluşları, üniversiteler, bilişim alanındaki dergiler ve bilgisayar pazarlayıcı fırmaların yaptığı araştırmalara göre, ülkemizde kurulan bilgisayarlar ile bunları banndıran bilgi işlem merkezlerinin sayısı sürekli artmaktadır. Ülkemizde en çok kullanılan dil RPG ve Cobol'dur. Bunları, 137 bilgi işlem merkezinden birleştirici dili ve Fortran izle125'i kamunun, 12'si özel sektömektedir. Mikro bilgisayarlar ründür. için genellikle BASIC kullanılBir yönetim birim olarak ilk maktadır. Çeşitli bilgi işlem merbilgi işlem birimi, 1927'de Tekel kezlerinde bu denli çeşitli dil kulGenel Müdürlüğü'nde kuruldu, donanım edinmek için de ilk söz lanılması, geliştirilen programlann diğer merkezlere aktarılmaleşme 1933'te imzalandı. Aynı yıllarda, Devlet İstatistik Ensti sını güçleştirmekte ve hazır paket program kullanımını sınırlatüsü ve Ziraat Bankası'nda kartlı bilgi işlem makineleri kullanıl maktadır. Toplam 299 bilgi işlem merkezinde paket program maya başlandı. Türkiye'de ilk bilgisayar edin veren bilgi geliştirilmiş olmakla me sözleşmesi 1959'da imzalan birlikte, kurum dışına paket program veren bilgi işlem merdı ve bir yıl sonra Karayolları Genel Müdürlüğü'nde ilk bilgi kezi sayısı sadece 115'tir. Paket sayar sistemi kuruldu. Bunu, di program en çok maliye, bütçe ve ğer sistemlerin kurulması izJedi. stok denetimi alanlarında kulla1980'den başlayarak kamu kesi nılmaktadır. (*) Sağnak M., İnelman E., minde bilgisayar kuilanımı arttı. Nüfus, emniyet, adli sicil, ver Malkoç B., Aydın E., Yücel G., gi işlemleri alanlarında başlatı Uraz Ç., Bilgisayar. AraştırmaISLn gcniş kapsamlı uygulâmalar Pazartama, Istanbul 1985'ten. oldukça düşüktür. Ankete göre, bilgisayar merkezi sayısı en fazla olan il İstanbul, bilgi işlem merkezlerinin en çok kullanıldığı alan ise üretim sanayiidir. Üretim sanayii alanında etkinlik gösteren toplam Aşağıdaki rakam, 28.02.1987'ye kadar sayın kullanıcıların hızmetine verilen EPSON Bilgiyazar adedidir. MERKEZ: Rıhtım Cad. Tahir Han 201, Karaköy 80030 İSTANBUL Tel.: 149 91 70 Faks: 149 91 70 Teleks: 25404 ıbec tr 24073 mkmk tr ABACUS BİLKOLL.ŞTİ.'ADIM MÜH.LTD.ŞTİ. • AGELKOM LTD.ŞTİ. • AKA DANIŞMANLIK AKUSTİK ELK.SAN. • ALBİM LTD.ŞTİ. • ALPAN BİLKURSLARI • ALSİS SİS.İLSER. • ALTINBAŞAK LTD.ŞTİ. »ALTINOK DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. • ALTINOK A.Ş. »ANALİZ LTD.ŞTİ. • ARKMAN BİLGİ. VE PROG. A.Ş. • AS ELEKTRONİK» AYDIN KOMPÜTER» AYKER A.Ş.'AYMA LTD.ŞTİ. • AYTAÇ BİLGİSAYAR • BAŞKENT TELEFON KOLL.ŞTİ. • BECERİKLİLER LTD.ŞTİ. • BEKAROĞLU ELK.SAN.TİC. • BENTAŞ A.Ş. • BEST LTD.ŞTİ. • BİEM BİLLTD.ŞTİ. • BİLÇAĞ LTD.ŞTİ. • BİLGİSAFIAY DEMİR ÖNENGÜT» BİLFOPAŞ TİC. • BİLKOM A.Ş. • BİLİŞİM LTD.ŞTİ. • BİLMERK BİLGİ MER. • BİLMAK A.Ş. • BİLMAŞ A.Ş. • BİLPAZ A.Ş. • BİLSAR A.O. • BİLSER KOLL.ŞTİ. • BİLTAM A.Ş. • BİLTEK LTD.ŞTİ. • BİLTİM A.Ş. • BİMAKS LTD.ŞTİ. • BİMEL LTD.ŞTİ. • BİTON LTD.ŞTİ. • BOĞAZİÇİ BİLGİSAYAR • BORDATA A.Ş. • BORONKAY A.Ş. • BOSS LTD.ŞTİ. • BOYUT A.Ş. • CAN MÜHENDİSLİK'ÇAĞRI ELK. »ÇAKIR BİLGİ İŞL • CEMAL TASHAN • CENTER KOLL.ŞTİ. • CHİP BİLBÜRO MAK.»CİP BİLGİSAYAR • COMPAS • ÇÖZÜM LTD.ŞTİ. • DATASER BİL İŞL A.Ş. • DEMO BİLGİ VE ELK. BÜRO LTD.ŞTİ. • DENBA A.Ş. • DENSAN A.Ş. • DESTEK BİLGİ İŞLEM • Dİ&A İTH.PAZ.REK.LTD.ŞTİ. • EBİM A.Ş. • EBA BİLG. EVİ • ECOM MÜH.SAN. VE TİC. »EGE BİLGİ İŞL.MER. • EGEBİM • EKSEN LTD.ŞTİ. • EKSPRESS BİM A.Ş. • EKOM BİL. • ELEKTROFORM A.Ş. • ELEKTROMED A.Ş. • ELİT LTD.ŞTİ. • ELİMKO LTD.ŞTİ. • EMPAŞ • EMTEK LTD.ŞTİ. • ENKA PAZ. A.Ş. • ENTEGRE LTD.ŞTİ. «ENTER A.Ş. • EPROM LTD.ŞTİ. • ERBAY BİL.TİC.LTD.ŞTİ. • ERCAN LTD.ŞTİ. • EREKOM A.Ş. • ERKMAN ELEKTRONİK A.Ş. • ERMAN ELEKTRONİK» EVAC«GALAXY COMPUTER MARKET«GOLF A.Ş. • GÖGE KOM.ŞTİ. • GÖNPA A.Ş. • HACER SEBZECİ • HAKAN GÜVEN • HALICI BİLGİ İŞLEM • HESMAK A.Ş. • HOBBY ELEKTRONİK • İBSAŞ A.Ş. • İDEAL LTD.ŞTİ. • İKAMAK A.Ş. • İKON A.Ş. • İLKER ERDEM • İLTEK A.Ş. • İMAT A.Ş. • İNFO A.Ş. • İNFORMA LTD.ŞTİ. • İNMAK LTD.ŞTİ. • İSOMAK LTD.ŞTİ. • İSTANBUL PAZARLAMA A.Ş. • İŞLEM LTD.ŞTİ. • KALAFATOĞLU A.Ş. • KAYA ELEKTRONİK • KBM, BİLKUR BİLGİ MER. VE MÜH. HİZMET. • KİD KOMPUTER • İLETİŞİM A.Ş. • KOMAKS LTD.ŞTİ. İÇ ANADOLU BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ: Atatürk Bulvarı 233/10 Kavaklıdere 06660 ANKARA Tel.: 127 01 97 126 25 29 • KOMDATA LTD.ŞTİ. • KONAK BİLGİSAYAR • KOPİTEKNİK A.Ş. • KÖK MÜHENDİSLİK» KUĞU ELEKTRONİK • KÜRÜMLER A.Ş. • LİKOM A.Ş. • LİST BİLİŞİM • LOGO BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ • MAKİNA VE AMBALAJ SANAYİ A.Ş. • MAKRODATA • MAKRO BİL. • MASTER BİLGİSAYAR A.Ş. • MATEK A.Ş. • MB. BİM.BİLDER. • MCA BİLDEST.LTD.ŞTİ. • MEBUM A.Ş. • MEGA • MEKO A.Ş. • MELİH YOLCU • MEMORY • MERT SOFT • MESCİOĞLU A.Ş. • MEŞAH • METRO A.Ş. • MİCROPROSESSOR • MİKROBAHÇE A.Ş. • MİKRODATA A.Ş. • MİKROKOM • MİKRONET A.Ş. • MİKROSİSTEM LTD.ŞTİ. • MİNİ BİLGİ İŞLEM • M.SERHAN KUM • MOONSTAR • NCR A.Ş. • NEL EL.CİH.İM. VE TİC. A.Ş. • NETAŞ A.Ş. • NEVZAT ÇINAR»NORKOM BİLSİS.TİC.LTD.ŞTİ.» NORSAN BİL.SİS.A.Ş. • NOSİ BİLGİSAYAR • NOVA LTD.ŞTİ. • NURUS A.Ş. • OFİSDATA • OKYAL LTD.ŞTİ. • OMAK LTD.ŞTİ. • OPTRONİK LTD.ŞTİ. • ORAY LTD.ŞTİ. • OREL MÜH. • ORPA A.Ş. • ORTAŞ A.Ş. »ÖNEL ELEKTRONİK • ÖZBİLGİ A.Ş. • ÖZEL NÜKLEER TIP MERKEZİ • PERKOM LTD.ŞTİ. • PEVA • PORTAŞ A.Ş.»PRİZMA LTD.ŞTİ. • PROMAKS A.Ş. • PROTEK A.Ş. • RAMESA LTD.ŞTİ. • RANT A.Ş. • RETAB LTD.ŞTİ. • ROM BİLİŞL.MER. • SAMEKS LTD.ŞTİ. • SAVDATA TİCARET«SEBİM A.Ş. »ŞENAL BİLGİSAYAR» SERBİM A.Ş. • SERVO A.Ş. • SETİMUM LTD.ŞTİ. • SEZA LTD.ŞTİ. • SHOVVY • SİBERNETİK SİSTEMLER A.Ş. • SİNERJİ A.Ş. • SİSPA A.Ş. • SİSTEM BİL.İŞL A.Ş.'SİYAD LTD.ŞTİ. • SMART A.Ş. • SÜVARİ BİLİŞLLTD.ŞTİ. »STANDART ELEKTRONİK «TANIŞIK TİCARET TCF LTD.ŞTİ. • TEDA LTD.ŞTİ. • TEKDİL İNG. KURSLARI »TEKNİK OZALİT LTD.ŞTİ. • TEKNOKOM A.Ş. • TELSENTAŞ A.Ş. • TELESİS LTD.ŞTİ. • TELETEKNİK A.Ş.«TEMEL HARİTA A.Ş. »TEPUM LTD.ŞTİ. • TES BİLGİSAYAR A.Ş. »TESLA LTD.ŞTİ. «TİM ELEKTRONİK A.Ş.'TOBA MÜHENDİSLİK »TOFA» TRANSCOM A.Ş. • TRANSDATA TRANSTEK MAK.LTD.ŞTİ. »TRANŞTEK İTH.İHR.TİC. • TÜRK TELEKOM A.Ş.'TÜMAS LTD.ŞTİ. • TÜTEN PAZARLAMA • UYGAR ELEKTRONİK »VATAN TİC. KOLL.ŞTİ. »VETAŞ A.Ş. »VİDEO TEKNİK LTD. ŞTİ »YASA A.Ş. »YASİS LTD. ŞTİ. • YAŞATAN TİCARET • YAŞAR BİLGİ İŞLEM A.Ş. • YAZILIM LTD.ŞTİ. • YEDA A.Ş. • YÖNBİLTEK • ZENGER ELEKTRONİK