Catalog

B İ R S İ N E M A K İ T A B I CHAPLIN: Bilinmesi gerekenin gerçeği Eğer insanlar her şeyden önce ve özellikle onun kişiliğinin gerçekten özünü oluşturan birtakım değişmez iç değerler bulmasalardı, dtş görünümündeki ayırıcı özellikler son derece önemsiz kahrdı. Charlie Chaplin'in palyaço olarak nitelendirilmesi, sinema var olmasaydt doğru olabilirdi. CELAL KIRCI N edir bilinmesi gerekcn? Bir gerçek: Chaplin. Kcnsinglon Road duvarlannın dîhinde yaşamıııı sürdürcn ve "loplumun alt kcsimlcrindc" yaşayan kütuk bîr dilencinin yaşamını bir cfsuneye dönU$tUrmesi. Andr* Ba/in, an ncsi ukli dengesini yitirerck ölen Ctınplln'in kendisinin dc benzcr bîr bozuklu|un kıyısından kurtuldugunu ve bunu da yinc anncsinden uldıgı minı yeteneği sayesinde başardığını savunuyor. Charlie Chaplin, içine kapnnık bir eocuktu. Brtlfllırim'a göre "icekapanık ç<>cuk, ve^re^iııdeki ncsnclcrdcıı dalıa a/ ürkmekte ve dülayısıyla onlar iUcrindc ctkili nlahilmekredtr. Varltgını tchcfir edcr gibi gonıneıı >cyler, nesneler def.il. ins.aulardır yünku. Bununla birliktc ncsndcıı bcktcnilendcn farklı biçimdc kullanır." Dogıımunun yunlncu yılında hııpütı orııı düşılndlim. Onun lıarekellerine yal nız güldüğilın zamanlat, nıiııı ııcdiı bil mediğimden onu bir palyaço gibi görduğıını zamanlardı. Zaman içcrisindc onun küçilk fırça bıyığı ve paytak yürilyllşU gibi Ö7.i'lliklcrinin dışında, anlatmak isicdiklerini harckelkriyle vurguiayan bir sanulvı olduftunu anladım. Eğcr insanlar hcr şcydcrı önue ve ö/clliklc onun kişiliğinin gervektcn toünü oiu$tııran birıakım değişme/ iç değerler hıılmasalardı, dı$ pftrÜnümUndcki ayırtcı ö/.cllikleı soıı dcrcce öncmsi/ kalırdı, Charlie (lıuplin'in olarak nitelendirilmesi. sinema Mariı Omaln «• Chaplln "Tlllle'nln Karabasam" adlı ilk unlu guldurusunda Marle Drssslu Ite (solda) Unttad Artists'ln kuruculart Douglas Fairtanks, Mary Pickford, Charlie Chaplln, D.VV.Griffith. var ulmasaydı duğru olabilirdi. Bazin'e görc: "Zatcn C'hnplin'iıı un iyi filmlcıinin scyir zevki asla a/almaksızirı, lckrar tekrar seyredilebilmcsi de aıılamlıdır. Bu hiç ku>ku»uı, bclli gagfaıdan kaynaklanan seyir zcvkinin tUkcnnıeyccck kadar yogıın olnıasına, ama özellikle dc onun guldurü ttirıinün ve esrefik dejşerinin sürprı/k'rc dayalı olnıaına.sına bağlıdır. Sıirpriz, ilk seyirdcn sonra yerini çok daha încclnıif bir 7«vke bırakır. Işte bu, miikcnımclliğin ycniden keşFidir!" llasiı bir rtv alı; i(,in bilc olsa, ö/d!iklc de lıelli bir amaı; glltmcdigi /ainanlarda attığı lekmeler, Şarlo'nıın geçmi^e bağlı olmama vc pc^iudcn higbir şcyi siıriıklemcmc yönOndcki değişmc/. kaygısını olağantisıtl bir biçimdc anlatmaktadır. Bu tekmeler, ba»ka)dınyla karışık bir öç alma duygusundan tuluıı, "sonunda kurtuldurn" düsünccsinin caıılı bir sinıgcsine kadar, binlcrce ince ayrmııyı dilc gclirebilcctk niteliktedir. Charlie Chaplin, Şarlo'nun kijiliğinde katıksız bir bireycidir. Onun bircyciliği 19.^6 yılında çcvirdigi "Asri /tıntıınJar" ninıiııdc lopiııma vc onun mckunurnalartna kar^ı insanın yanında poliıikayı vc sosyolojiyi plunlamadan, ahlaki dcgcrkr ı>ığında hcr zanıaııki ushıbunda görülnıektcdir. "Patronlara karşı işçilcrdcn yana olmayı amaçlayan iczlî bir film, lali olarak da olsa, işçiyi gülıınt," lıale üukmaktan kavınacakıır... Şarlo'nun yokstjlların yanında olduğunu sciylemektense, onların Ijarlo'nun yaıııııda ycr atdı^nıı söylcmck dalıa dogru olacaktır." Chaplln. artık loptıınuın Şttrio lipindebulduftu sail yılldıirü unsıırlarının dı>ına ıa$ıp. yiııe onun ki;iii^indL ciddi konulara yönelip, biraz da düşttndurnıeyi amav'layan filmler çevinneye başbını>iır. Bu ciddiyele yöneli; /aıııanmda tcpkilcre yol avmiisa da, /amaıı her dctusmda Chaplin'i kcndi zanmnının öıcsindc haklı çıkarmı;tır. "Şarlo, hasnıını gülünv duruına duşılr«rek yok eimiyor. Bunu dencdiği öiçüdc (ilmın başarısız olduğu kesin. Hasnunı, kar^ısına mukemrncl, muılak, gerckli, kendisine kar^ı hicbir larihi, psikulojik yükUtnlülük ta$tnıadıgımu ycııi bir diktalörçtkartarak yok cdiyor." Şarlo'ıtun sinıjjesclliğinin eıı bdirgin gösiergesi, Şarlu'ya O/gu lakıtıa bıyığıydı. Zaıııanında lliller dc bu simeeidüge takılıp, kcndini Şıirlo'ya beıuetıııc ledbirüi/liğirti göMcıınc!>cydi, Hinkrl lipktnesi iv'iıı ChaplinV zengiıı bir kaynak olama/.dı. "Onun bıyığını çalmakla, Hlller isıer is(emc/ îjnrlıı'ıuın cliııc du)inüş oldu. O kücük Yulıudi'niıı ÜM dudagından çaldığı bir parva yaşam, Şario'ya bunun çuk daha Tazlasını geri alma, haııa Şarlo'dan v'ok, kalıksı/ hi^lik liınsali bir Uv'UncU ki^i yararına Hlller'in biyogralisindcn iumıiyle koparma tırsarını vcrmişıi... Şarlo onu geri almakla HİUer'in bi/./aı yu>amı UütUne ipoick koymuştu vc bıyıkla birlikıconun varhğını da ncraberinde ulrükleyip isıcdigi gibi kullanıyordıı." Dünya var olduğundun beri bir ıııııi bOyle.sinc evrcnsel bir bcnıınscyis, on bcş ytldan a/ bir sıirc ivcrisindc gUlünç f'raklı, fırça bıyıklı. clindc basionu ve nıelun japkasıyla bu kücuk adaını salı palyavo olarak görınckıcn çıkış, bu adamırı uluğanüstl) O/lligü, ayrıcaiıklı inandırıcılığı, davranışlannda psikolojiden yada fi?ikscl göriinUmden asla bağıınlı olmayan tuLarlılık, onu ccvresindcki kuklalardan farklı kılan, hdyOlll vc pırıltılı hakıj.lar, Chaplin'in (ok özcl bir gclcccği hakeimcsini saglanııstır. Andrc lla/.in vc Kric Rohnırr'in, Françnis Trııffnııi'nun ı'iıısıvuvlı1 daha da aııluııı ka/uıuuı kitapları, bıt küçtlk adaııı la dü^ünmcnin bclirli bir çizgide insan oiabilmekle eşdcğcrli olduğunu (ok bv lirgin biçimdc ortayu koyıııakta. D "OiktBttr" fllmlrKta II Ç ER Ç EV I Mayıs1989