Catalog

14 P» ze satamıyor. Böyle olunca da öteki ülke hatasını kendiödemekzorundakalıyor. Batı, petrol krizi sonrası enerjinin etkin kullanımı önlemlerini alarak bir adım ileri gitti.Mecburkaldi. Ama ek ındirımler yapılması gerekiyor. ABDJaponya ve Kanada'nın atmosfere salınan karbon dioksiti birton indirmesi, diyelim 1000 dolara mal oluyor. Ama teknoloji sattığı pazarda aynı miktar ındirimi yapması ona 50 dolara mal oluyor. örneğin, Istanbul'un lambalannı ben değiştireyim diyor ve biryatınm yapıyor. lndirdiğım miktan Amerika'nın indirmesi gereken miktardan sayın, diyor. Emisyon ticareti denen kavram gündeme geliyor. îklim Degişimi Anlaşması 'nı 1992 'den bu yana imzalamadık. Gerekçesi, bir kalkınalım, ondan sonra imzalanm... Ancak, geleceğinizi sürdürebilir bir enerji sistemine bağlamadığınız zaman kalkınmanız mümkündeğılzaten. Türkiye'nin enerji politikasında hangi kalemlervar? Türkiye 'nin politikası nükleer, kömür, doğalgaz, petrol kullanımının teşvikedilmesiydi. 30 yıllık doğalgaz anlaşması yapılıyor, nükleer santral deniliyor, bunlar varken de hington 'da Türklerin çalıştığı bir stratej ik merkez var, petrol dinamizmimizin nasıl olması gerektiğini planlayıp bize diktc cdiyor. Türkiye'nin enerji politikasında neye öncelik vermesi gerekiyor? Hidrolik santrallar için nediyorsunuz? Doğal çevrede enerji üretimi dediğımiz, ruzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle akla geliyor. Hidrolik santrallann büyükleri de iklim değışiklığıne yol açıyor. Ufaklan da eğer insanlann başka amaçla kullandıklan yerleri olumsuz etkiliyorsa, orman ve tanm urunleri kayıplanna yol açıyorsa önerilmiyor. Yeniteknolojilergeçmişinolumsuzlukyaşayan teknolojileri yerine, daha önce o sorunları yaşayan ülkelerin yerine geliştirdiği teknolojiler.Temizkömürdeniyor örneğin. Etrafı kirletme maliyeti de maliyetin içine katılıyor. Yani baca gazı koyduğunuz zaman etrafa dört kötülük yapıyorsa iki kötülük yapmış oluyor. Bu da bir oranda maliyeti arttırıyor. Doğalgazın da entegre çevrimleri gerçekleştiriliyor. Nükleerin yenisi geliştirilemiyor, çünkü 1990'lardan itibaren terk edilcnbirteknoloji.Birdebunlantamamenterk Eşitliğin sağlanması için yürütülen bir mücadele var. Yunanistan'ın,Portekiz'inAvrupaParlamcntosu'ndaki tcmsilcilerine düşüyor bu. Son olarak, Akdeniz'deki gönüllü çevre kuruluşlannı tcmsilenbirtoplantıya katıldım. Orada şunu anlatmaya çalıştım. Şu anda Türkiye'nin çevresi yann Avrupa'nın çevresi olacak. Bugünün Türkiye 'sine aktardığınız, çevreyi kirleten, çok enerji tüketen teknolojilenn olumsuzluklan yann ortak olumsuzluk olacak. Onun için şu andaki teknoloji akımını durdurmanız lazım. Biryandan standartlaryükselsin derken biryandan da bu standartların dışındaki teknolojin aktarılmaması lazım dedim. Bugün alacağımız kararlar birlikte olacağımız döncmleri etkiliyorsa bugün de kararları birlikte almamız gerekir dedim. KJmsedeitirazetmedı.Eleştirdiğinizpolitik kriterler vs. var. Ama politik kriterler konusundaki bu talebinizi ben çevre kriterleri konusunda da talep etmenizi istiyorum. Siz teknoloji transferi ve çevre kirliliği konusunda eleştirdiğiniz özelliklerden yararlanıyorsunuz. Buçifte standarttır. Biryandan standart CUMHURİYET DERGİ olarak bütün ülkelere gönderiyor. Bizim Enerji Bakanlığımız da bu modeli kullanarak kararlar veriyor. Geleceği planlarken aday görülen 50 değişik teknoloji var. Bizim modelimiz yalnız dört enerji biçimini görüyor. Doğalgaz ise anlaşmalann altına atılan imza ile otomatik giriyor planlamaya; aday olmamasına rağmen. Ya satın al ya öde anlaşmaları yapılıyor Çok matah bir şey ya doğal gaz, on beş yıllık anlaşma yapılıyor. Ya satın al ya öde anlaşması şu demek... Almayı öngördüğünüz doğalgazı alamazsanız iç boru hatlarınız, kullanım yerleriniz yoksaalmasanız da parasını ödüyorsunuz. Onlar da biliyorlar alamayacağınızı, 30 milyar metreküp mü, tabii diyorlar, nasılsa alamazlar, hiç değilse parasını alırız diyorlar. Doğalgaz kullanım yeri açmanız gerekiyor. Doğalgazla elektrik üretin diyorsunuz şirketlere, gelmese de doğal gelmiş ve siz de bize elektrik vermişsiniz gibi parasını ödeyeceğiz. Dünyanın bütün bu olumsuzluklar ışığında çözüm olarak gördüğü ve teknoloj ilerini geliştirdiği, rüzgâr, güneş, jeotermal ve biyo kütleenerjisi... OECD ülkeleriyle ortak bir araştırma grubu var. Benim gibi araştırmacı ve öğretim üyelerinin bir araya geldiği bir ekip bu. Bu Antarktika tsınmcapenguenleryersizyurtsuz kalıyor. Buzlar artık çok hızlı eriyor. Rüzgâr enerjisigibi (en üstte) yenilenebilir enerji kaynaklarmayönelmek tek çözüm... bunlann daha az kullanılmasını öngören anlaşma imzalanmıyordu. Ancak, enerjinin etkin kullanımına, rüzgâr güneş gibi enerjilere geçilmesi gerekiyor. İklim Değişikliği Anlaşmasf nı imzalasaydık taraflarkonferansına katılma imkânımız olacaktı. Küresel olarak bağlayıcı bir karar alınırken Türkiye, bilgı, bekîenti ve talepleriylekararvermesüreçlerinekatılacaktı. Katılmadığımıztoplantılardaalınankararlara uymak gibi bir sonuçla yüz yüzeyiz. Dünyanın şunların yakılmasını durduralım dediği dönemde biz 30 yıllık, 20 yıllık anlaşma'lar yapmaya devam ediyoruz. Ulusal olarak kendi ülkemizin uzun vadelistratejikplanlamasınıyapmayıncaülkemizın ihtiyaçlarına değil, dışardan gelen telkinlere açık oluyoruz. Telkinler de telkın yapanınçıkanna oluyor. Kuzey Almanya yüzde yirmi enerjisini rüzgârtribünleri ile sağlarken ABD 1 milyon çatısının üstünü güneş pı I iy lc kaplamayı bina elemanları dahil planlarken, bize nükleer santral sızın için ıyıdir diyebiliyor. ABD,'78'den ben bir tanebıle nükleer santral kurmazken bize önerebiliyor. Veya siain için en iyisi bir boru hattı yapmak deniyor. Amakendilerinegelincevatandaşlarımızın vergisini bunlara yatırmayız, diyorlar. Wasedenyenilenebilirencrjiteknolojilerigelişiyor. Gelişmışülkelerin yenilenebilir enerji tcknolojilenni kendisikullanıpeski teknolojileri de bu işin farkında olmayan ülkelere aktarmagibibirçizgisi var. Neden? Bütün dünya aynı anda ısınmıyormu? Serbest piyasanın işleyişi böyle. Bilgisayar ve silahta da aynı politika izleniyor. Paraya dönüştürmek gerekiyor. Çöp olması gereken şey paraya dönüp onun ekonomisini canlandırıyor. Bireysel olarak yapabileceğimiz bir şeyler var mı?Örneğin enerji tasarruflu ampulükullanıpışıklarıkapatmakgibi... Duyarlılığınıztoplumdagenelbireğılım haline gelince sizin yapabileceğınız katkının düzeyinıvekalitenızigösteriyor. Yapılacak şey kamu iradesini etkilemek... Örneğin Avrupa Birliği'nde prosedür nasıl yürüyor? ABıklımdegişiklığıyleılgilibırşemsıye öncridc bulunuyor. AB bütün olarak yüzde 10 ındırım yapacak deniyor, ama Almanya'nın payı eksi 25. Portekız vc Yunanıstan yüzde 40 arttıracak deniyor. Yanı bu, AB içindc bazı cski teknolojiler Yunanıstan ve Portekiz'e aktanlacak anlâmına geliyor. yükselsin diyorsunuz, ama olumsuzluklan bir ülkeden diğerine aktarabiliyorsunuz diye konuştum. Türkiye'de enerji açısından ulusal çıkar korunmuyor... Enerji konulutoplantıyakonuylailgili bir kişi olarak Bülent Ecevit tarafından davet edildim. Bu tartışmaya konuyla ilgili bilgileri ulaştırdım. Dünyada nükleer santral siparişi olmadığını, Amcrika'nınçatılan güneş piliyle kapladığını. ..Enerji konusunda alınacakkararlarda temel olacak bilgileri karar vericilerin önüne koymak fırsatt oldu. Gerçekten BakanlarKurulu nükleer enerji ihalesini iptaletti. Bunaolumlu bir karar olarak bakıyorum. Şöyle ya da böyle katkımızolmuş olabılir. Herhangi bir karar alınırken doğrubilgilerin ve mevcut bilgilerin değerlendirmegrubu 10 yıldır bunu bütün kamu kuruluşlarına önerıyorum. Çevreyi de parametre olarak alıyor.geleceğinteknolojileriyle geleceği planlayabiliyor. Anladığım kadarıyla enerj i sektöründe uzun vadeli stratej ik planlama yapılması karar vericilerce sakıncalı bulunuyor. ABD'nin tklim Değişinıi Anlaşması'na ilişkin negatif tutumunu nasıl ö/etleyebiliriz? Birleşmiş Milletler'in örgütlediği İklim Değışimi Çerçeve Anlaşması'natarafolan ülkelerin, Hollanda'nın Lahey kentinde 2000 yılında yapılan 6. toplantısında müzakerelerin önünü tıkayan ABD'nin yeni başkanı George W. Bush, iklim değişimini önlemek üzere, Kyoto Protokolü'nün gereklerini yapmak istemedığini açıkladı. Dünya kamuoyu ABD'nin, iklim değışımının bassorum ye katılması, bu bilgilerin sistemli biçimdc değerlendirilmesi lazım. Bizde Enerji Bakanlığı'nda kullanılan enerji modeli 1970'lerde Viyana Elektrik Şırketı'nin geliştirdiği birbilgisayarmodeli. Kömür, petrol, hidrolik santrallan adaygörülmüş 70'lerde... Dünya nükleer enerjiyi henüz bilmiyor. Ardından nükleerı de katarak elektrik şirketı bu modeli bizegeliştirsin deniyor. Atom Enerjisi Ajansı bunu ücretsiz lularından biri olarak küresel ısınmayı önle mek üzere, BM müzakerelerindckı taahhütlerini yerine getırmcsini talep ediyor. George V . Bush' un başkanlık seçim kampanyasıV nın ABD'nin petrol devlerinceüesteklenmesinin bu konudaönemli biretkcn olduğu kanısındayım.^ eposta: tanayuyar@superonline.com