Catalog

CUMHURIYET DERGİ. 24 TEMMUZ 1994. SAYI435 kilometrekareye yayılan Ladak'ın nüfusu bır buçuk milyona varmaz bile. Bunlardan Aryan Mon, çalgıcı göçebelerdır, diğer gruplarla evlenmczlcr. Dard grubundan Müslümanlar Drast'ta, Budistler ise lndus Ovası'nda oturur. Tibetliler daha çok Doğu ve Orta Ladak'ta egemense de öbür gruplarla kaynaşıp bağdaşık bir Ladak kurabilmişlerdir. Baltı çoğunluk Batı Ladak, Kargıl bölgesınde yaşar, Orta Asya ırklanndan Sakalardan geldıklerınc inanılır. 10 bin kişinin yaşam kurduğu, denizden 35 bin metre yükseklikteki Leh kentinde Budistler'in yanı sıra, ufak bir Hıristiyan toplumu ve Argoos denilen Yarkandı tüccarlarından gelme Müslümanlar da yaşar. Yüzyıllar önce Çin'den gelen ipek yolunda Önemli bir kervan durağı olan Leh kenti bugün zar zor ayakta durmaya çalışan bir yıkıntı örünümündedir. örneğin Tibet'teki Potala arayı'na çok benzeyen Leh Sarayı geçen yüzyıl Keşmir'ın saldırılarına uğradığından 16. yüzyıldaki görkemini yitirmıştir. Tepeye çıktığınızda lndus nehrini ve ardında yükselen Zanskar dağlannı görürsünüz. Nereye dönseniz bir Stupayla karşılaşırsınız bu kentte. lçinde kutsal kişilere ait eşyalar ya da yontuJar bulunan bu yarı dinsel koruncak ya da türbelere Tibetliler Chorten adını verir. Bu beyaz taşlar yol boyunca sıralanmışlardır. Tcpelerden yükselirler, dağ yamaçlarını süslerler. IVİogos denilen bele sıkıca oturmuş uzun kadifc mantolanyla salına salına giden Tıbetli kadınların alımına diyecek yoktur. Yakalanndan pembe gibi canlı bir renk bluz görünür. Çoraplan ve şallannı da bu renge uydurmaya çahşırlar. Başlanndaki o oldukça abartmalı başlığa Perak denir. Bunlann özel günlerdc takılanlan camgöbeği taşlarla bezenmiştir. TİBET 13 f O da büyüyeceh ve renUeri tantyacak... Ağır küpell Budistler Anayoldaki Keşmir esnafının her geçişinizde yakanıza yapışmasına kulak asmazsanız, insanların cana yakınlığı rahatlatıverecektir sizi. Dillerinden ufacık bir sözcük, örneğin "Düle" (merhaba) açar tüm kapılan. Sokaklarda en çok duyulan sözcük budur ve biraz "Güle Güle"ye benzer. Erkekler Fogo denilen çocuklannı renkli bir kuşakla toparlarlar. Bu kuşağın katlanna sigara, kibrit, para, bıçak vs. sıkıştırılabileceğinden bir cep görevini de almıştır. Leh kentine vanr varmaz bir iki gün dinlenip bünyenizi yüksekliğe alıştırmanız şarttır. Bu arada Rustık aşevlerinde Momo (Lokma), Thupka (Çorba) gibi Tibet yemeklerinin tadına varırsınız. Alana bakan pansiyonlardan birinde kalıyorsanız pazar günleri pencerenizden Polo yanşlannı izlcyebilmek gibi sürprizler çıkabilir karşınıza. Ladak Polosu, Moğol at oyunlarını anımsatan hızlı ve vahşi bir oyundur. Ve artık sıra çevrenizi tanımaya gelmiştir; Ladak'ın en eski dinsel merkezi vc en görkemli manastın Lamayuru; lndus nchrinin eteklerinde tahta oymalan, yontulan, freskoları ile ünlü Alçi; manaslırların en zengini Hemis; mimarisi ve Buda yontusunun eşsiz güzelliğiyle tanınan Tikse... Seçim size aittir... Yıkık dökük otobüslerin çamur ve pislik içinde kalkış saatini beklediği alana vanp soruşturmaya başlarsınız. Bir süre sağa sola koşuşturduktan sonra aradığınızı bulur, Tibet rahibi Lamaların, köylülcrin, ninelerin arasında yırtık pırtık bir koltuğa yerleşirsiniz. Biitün tanrılar barıştan yana olmalu.. Budist rahip müzikle tanrıya ulaşmanın yolunu artyor olmalu Yakarışları notaya yansıyor... Bu otobüs 19 Km. uzaklıktaki Tlkse Gompa'ya gitmektedir (Tibet Budizminin manastırlarına Gompa denir). San Takke Tarikatı'ndan yüz rahibin yaşadığı Tikse yüksek bir tepeye kurulmuştur. Tibet'teki Tashilimpo manastınndan buraya aktanlan yıllık el yazısı kitaplan içeren kitaplığıyla ünlüdür. Bu kitaplıgın baş köşesine geleceğin Buda'sı Champa Metri oturmuştur. Yankaranlık bir başka odada sayısız kollanna binlerce halka takmış Yama Darka ve bir üçüncü odada ise koca dışli canavar maskesiyle Lamurkan vardır ki buraya yalnız erkekler girebilir. Gerçi genç rahip kapı aralığından göz atmama izin verecektir. 15 metre yükseklikteki Koca Buda'nın iyicene sarkan kulak memclerinc küpclcr asılmıştır. (Aslında kulak memclerinin sarkık olması soyluluk sayıldığından tüm Budistler ağır küpeler takarak tanrının verdiğini ellerinden geldığince uzatmaya çahşırlar.) Tikse Gompa'dan, Shey Sarayfna giden yol boyu Chorten'ler ve üzerine kutsal imgelcr kazılmış adak taşlarından örülen Mane duvarlan sıralanmıştır. Bir devirde yüksek Ladak'ın başkentı olan Shey'in görkemli sarayı, krallık ailesine konut görevinin yanı sıra, tüm Ladak kraliçeleri tarafından doğum evi olarak kullanılıyordu. Ladak krallarının soyu ise bugüne dek geliyor. Yalnız Namgyal Hanedanı'ndan kraliçe şimdi Stok Gompası'nda yaşıyor. En degerli takılannı ise yanı başındaki müzeye armağan etmiş. Otururken bile 12 m., görkemli budanın kıvır kıvır saçlan çivit mavisi. 1635'te Kral Deldan Namgyal'ın babasının anısına yaptırdığı biliniyor. Yontunun içinde ise takı, kutsal eşyalar ve tahıl bulunuyor. Tepedeki onüç halkalı Chorten'in ise herbir halkası bilinç devrelerini simgeliyor. En tepede bir taç var. Oraya vannca artık nesnelden annmış oluyorsunuz. Nirvana gibi bir şey. Oysa geriye dönmeli ve bunu başkalanna öğretmelisiniz. IIWP^^^^^(KL \ Tuz, çay ve dua Leh kentinden 40 km ötedeki Hemis Gompası, Ladak Gompalan'nın en zengini, en ünlüsü ve de en büyüğü. 1630 yılında Sengge Namgyal devrinde kurulmuş. Tüm diğer manastırlar buradan yönetiliyor. Burada geceleyip ertesi sabah bir 1000 m. daha yükseklikte (denizden 3900 m.) Kotsang Gompaya çıkıyorum tam birbuçuk saat tırmanarak. Dimdik dağlar bıçak gibi kesiyor koyağı. Şınl şırıl su Biitün yaşanmışlıklar onun yüz ^