Catalog

resinde çeşitli modeller isimleri açık açık konmasa da gündemc geldi: Nâsıreı model, Sovyet modeli, sonrada herçeşıt sosyalist model... öteyandan da bunlann kendi iç sorunları, oluşumları, geldikleri yer sırasındada ıç /iiyılMlanbilinmiyordu. Kuşkusuz gereklı, yararh bır arayıştı bu. Gerçekten de, bugünkü topluma, o dönemden bır miras kalmışsa, o ılk yıllarla ılgıli bir mirastır bu. • Ortalama on ytldır Avrupa'dasm. Bu dönemde A vrupa 'daki dUşünce yaşamı üzerine ne gibi gözlemlerin oldu? • 1960 sonrasında, kısa bir sure Paris'e gitmiş(ım. Şımdi aradan birkaç on yıl geçtiktcn sonra, birçok Avrupa ülkesinın ckonomilerinin büyüdllğü anlaşılıyor. tskandinav ülkelerinin, tutarlı zenginliklerinin yanında, Almanya'nın, Fransa'mn, Ttalya'nın cn çok, öteki ülkclerin de çok önemli ölçülerde ekonomilerini büyUttükleri çok açık. Bu refah düzeyinde, köklü üniversiteler felsefı sistemleri okutuyorlar elbette. Ama öyle sanıyorum ki, felsefelerin ve dünya görüşlcrinın topluma yansıyan yanlarıyla, zcnginleşen Avrupa'da ideolujiler (ideolojik dtlşUnme sistcmlerı) gözden duşmüş gibi. öylc sanıyorum ki, kamuoyu ile enteligensia uzerinde etkili olanlar, ideolojik yapıları one sürmekten çok, sorunları tek tek ele alıp, çözüm yolları araştırıyorlar. Toplumların genel yaşamları içinde de, ideolojik tutumlar, şu yıllarda fazla etkili dcğil. Avrupa, ideolojilerin geçmiş deneyler dc göz önüne alınıısa insanlara pek mutluluk getirmediğini düşünüyor sanıyorum. Düşünce alanında, bizim şu ya da bu ölçüde ilgilendiğimiz alanların dışında, en çok gelişmelerın, benim Paris'ten 1962'de dönuşümden sonra, gerçekleştiği anlaşılıyor. 1979'da Türkiye'den çıktıktan sonra, birçok alanda gerı kalmış olduğumu anladım. özellikle dilbilimden sonra, dilbilim terimleri dc kullanan insan bilimleri, bu tarıhten sonra gelişmişler. LeMStrauss'un, etnolojı çalışmaları dolayısıyla insan duşüncesine, Avrupa insanının dünyaya bakışına getirdigi yenı perspektıflerın önemi, bu tarihlerden sonra, daha iyi anlaşılmış. Ama insan bilimleri çevresinde, çeşitli dallarda çalışan birçok düşünürle bilim adamı var. Butun bu çalışmalar, yeni bir insan anlayışını gündeme getirmiş. İnsan bilimlcrinin ctnolojının, dilbilimle ilgili alanların, psikoanalizin, dilbilimsel psikanalızin, ycni edebiyal eleştirisinin ortaya koydıığu insan ideolojilerin kahnımansı insanı değil. Düşüncelerin, idcolojılcr ıçuıde biriktirildiği, hatta II. Dünya Savaşı'na neden olan sentetik ideolojilerin yaratıldığı bir dönemın ardından, insanı bambaşka ele alaıı yenı bilgi alaıv ları doğmuş. Bu savası yaşayan loplumlar, savaşın ideolojik nedenlerini dc ortadan kaldırmak istiyorlar. BUtün bu alanlarda, bitmeyen, durmadan değışeıı, zenginleşen çalışmalar var. Oysa Türkıye'de, benim bulunduğum sun yıllaıda yahancı dilde kılaplar dahı ılhal edilemiyordu. Bu alarılarla ilgilenmeyen bir topluın, nasıl çağdaşlaşabilir? • özellıkle 1960'tan .sonra gelişen insan hilımlerıyle, ınsanın derinlemesine keşfedılmeye başlandığını soylüyorsun. Pekı, bu geç oluşuın kariisında edebıyatm konumu neydı? • Kuşkusuz, bunun Onculü. 19 yu/yıl sonunüa ve 20. yüzyıl başında ortaya vıkan psikanali/dir. Bugün farklı bır alan oluştursa da. Daha genış bır deyimle 'dcrinlikler psikolojisi'dır. Otoriter rejimlerin [isikiuıalı/e duşman olmalarını anlamak zor değil. Psikanaliz yaygınlaştıkça, yenı Napolyonlar, yeni Hitlerlcr çıkmasını önluyor. Bizim onulmaz gericılığin "asker millel" kavramını bır düşün: Psikanalizlc, insan bilımlerı karşısında dayanabilecek midır bu, belkı dünyanın en vülger, en insan dısı demagojisı? Edebiyatsa, her zaman çok öndc gidiyordu. Edebiyat, ortaya çıktığından, özellıkle de numanizme evrıldıjinden beri zaten insanla iç içcydi, hep insana doğru gıdiyor, onu araştınyordu. Yapısı buydu onun. Bu yuzden edebiyat bu araştırmaya yüzyıllar önce başlamıştır. Ne zaman kı, butun insanların eğitimı, insancıl edebiyat UrUnleri Uzerine oturtulabılecek, işte o zaman gerçckten ınsani bır dünya oluşturma olanağı yakalanabilecek... D OTOROMA Kararları Cumhurbaşkant alıyor... I NCÎR ÇEKlRDEĞİ Kantinlerde okuma masası açılması yönetmeliğe aykırıdır PROF. DR. GÖNÜL ÖNEY £ge Universıtesı Edebiyat Fakullesı Dekanı Dalan parti kurmuş da gitmemiş miyiz? SÜHA TANIK ANAP Milletvektlı Ben Ceza Kanunu'nu çoktan unuttum. KAMRAN İNAN Devlet Bakanı Hükümet üyesinin görüşü olmaz, kararı olur. KAMRAN İNAN Devlet Bakanı Vatandaşlarımız sanmasınlar ki SHP'de anarşı var. SHP'de kanşıklık var. ERDALİNÖNÜ SHP Genel Başkanı Bunu açık söyleyeyım, en sorumlu biziz. İSMET ÖZARSLAN Devlet Bakanı Onlar sizin yüzünüze bakacak halde değıller. Yüzünüze baktırmayın. SÜLEYMAN DEMİREL DYP Genel Başkanı Açıklamalan Cumhurbaşkam yapıyor... Kaya Bey enflasyonu indirmişti. SEVİL ERDEM Kaya Erdem 'in eşi Biz vatandaşı çileden çıkartmak ıçın bu uygulamaları başlattık. HALİL ŞIVGIN Sağlık Bakanı'nm surçi lısanı Doğu ve Batı arasındaki yumuşamanın tek kurbanı benim. MEHMET ALİ AĞCA Terörlst Ben de rınglerın Naımi'yim. EYÜP CAN Boksör Gözlük takınca, "entel" dıye alay edeceklerinden korktum Ama sağlığım daha önemli. MELİKE "Unlversitell dansöz" Her an her şey olabilir. AJOA PEKKAN "Süperstar" Evde sıvalar dökülüyor, tuvaletlerin sıfonları çalışmıyor. Kalorıferler az yanıyor, bunlara çözüm bulunsun. ALAATTİN KURT DYP Mılletvekllı Peki neden 'ben başbakamm' deyince kimse inanmıyor. Namaz için cami yerine kiliseye mi gidecektim? MESUT YILMAZ Dışişlen Bakanı Papa benim sayemde şöhret oldu ve büyük kredi kazandı. MEHMET ALİ AĞCA Terörist Başbakan Yıldırım Akbulut (Fotoğraf: RIZA EZER)