Catalog

CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI (17 NİSAN 1890 / 13 EKİM 1973) Halikarnas Balıkçısı: ‘Anadolu cennetinin kapılarını açan altın anahtar!’ le, Bodrum, Gökova Körfezi, İzmir, Ak- ÖNER YAĞCI deniz kıyıları” başlıklarında Anadolu’yu anlatıp tarihin ilk ozanı Homeros’u, “de- sıl adı Musa Cevat Şakir olan Cevat Şakir Kabaağaçlı’yı nizkızları, Saba Melikesi Belkıs, Apol- Halikarnas Balıkçısı (17 Nisan 1890-13 Ekim 1973) lon, Dyiyonisos, Apollon, Dafne, Hepha- A adıyla tanırız. Yazdığı bir öykü nedeniyle 24 Nisan istos” söylencelerini aktarır. 1925’te gözaltına alınarak İstiklal Mahkemesi’nde yargılanır Sonsuzluk Sessiz Büyür’de, ve Bodrum’da 3 yıl sürgün cezasına (kalebentlik) çarptırılır. “Homeros’un şiir yazdığı mağaradan Halikarnas Balıkçısı ve Bir Duruşmanın Öyküsü (Sadi Borak, Girit’teki son kazılara, İzmir kentinin Bilgi Yayınevi) adlı kitapta bu yargılanmanın öyküsü anlatılır. kuruluşuna ve ilk dinlere, Ana Tanrı-Ba- Birkaç ay sonra, iki jandarmayla üç buçuk aylık bir yolculuk- ba Tanrı savaşımına, Güzellik Tanrıça- la getirildiği Bodrum’da 1.5 yıl kaldıktan sonra cezası affedi- sı Afrodit’in doğuşuna, İzmir’in Hititler, lince İstanbul’a döner ama âşık olup özlediği için geri döner. Hattuşaş, Troya’yla ilişkilerine” uzanır, 1947’ye kadar 25 yıl kaldığı Bodrum’un antik dönemdeki Eski İzmir’i getirir günümüze. (Karyalılar) adı “Halikarnas”ı ve denizin insanlarını kendi- Anadolu’yu sevdirmek için yaşayan sine ad olarak alır. O, artık “Halikarnas Balıkçısı”dır. İstan- Halikarnas Balıkçısı’nın, Yunan uygar- bul’daki evinden alınarak Ankara’ya götürülmesini, yargı- lığının, “Anadolu uygarlığının öncü- lanmasını, tanıştığı Bodrum’a sevdalanmasını, orada yaşadı- sü değil izleyicisi” olduğu savı, ölümün- ğı yılları Mavi Sürgün’de (1961) anlatır. den yıllar sonra zafere ulaşmış ve bugün Öğretmen okulu öğrencisiyken okuduğum ve bende derin bilim dünyasında Anadolu uygarlığının izler bırakan Halikarnas Balıkçısı’nın her kütüphanede bu- Yunan uygarlığından çok önceleri var lunmasını dilediğim unutulmaz yapıtı, ölümünün 50. yılında olduğu kanıtlanmıştır. tüm kitaplarını yayımlayan Bilgi Yayınevi’nce numaralan- Eski ve yeni Yunanca, Latince, Arapça, Farsça, İngilizce, Sabahattin Eyuboğlu, “…Eloğlu bahçeyi alır çekirdek dırılmış özel bir baskıyla (büyük boy, ciltli, fotoğraflar ve Fransızca, İtalyanca, Almanca, İspanyolca dillerini iyi bilen vermez, Balıkçı çekirdeği alır bahçe verir… ‘Ölülere can belgelerle ve Zülfü Livaneli’nin sunuşuyla) yayımlandı. ve Herodot Tarihi dışında 100 kadar çevirisi olan Halikar- vermekten daha zor ne var?’ diye sormuşlar Balıkçı’ya; Mavi Sürgün Olayı (Cevdet Kudret) ve Mavi Sürgüne nas Balıkçısı’nın yazdıklarının tümüyle bir insanlık şiiri ‘Canlılara can vermek’ demiş balıkçı…” diyerek bu büyük Doğru (Cüneyd Okay) adlı kitaplarda anlatılan bu serüven- olduğunun tanığı, “Cevat Şakir, hepimizden büyük şair” ustasını selamlarken Azra Erhat, “Anadolu cennetinin kapı- de, teknesiyle çevre koyları tek tek gezen, Akdeniz uygar- diyen Nâzım Hikmet’tir. Orhan Kemal, “O duygularını oku- larını ‘Halikarnas Balıkçısı’ adlı altın anahtarla açtık” der. lığıyla ilgili araştırmalar, çeviriler yapan, mimar, arkeolog, yanlarına aktarıyor. Onu okurken insanın dünyayı onun gibi “Mavi Yolculuk”un yaratıcısı, öncüsü Halikarnas Balıkçı- yazar, turist rehberi, tarihçi bir balıkçıyla dost oluruz. onun kadar sevmemesine imkân var mı?” der. sı, öykü ve romanımıza denizi taşır. Ege Kıyılarından, Mer- Kaktüsler, tropikal çiçekler, mimozalar, amberler, begon- Azra Erhat (Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı), kı- haba Akdeniz, Ege’nin Dibi, Gülen Ada, Ege’den Denize viller, okaliptüsler, palmiyeler, fıstık ağaçları, hurma fidele- zı İsmet Kabaağaçlı Noonan (Anılar Akın Akın), Demir- Bırakılmış Bir Çiçek, Gençlik Denizlerinde, Yaşasın Akde- ri diken, ülkemizi greyfurt fidanıyla tanıştıran, çeşitli porta- can Türkdoğan (Anılarla Balıkçı’ya Merhaba), İlknur Ha- niz, Parmak Damgası, Çiçeklerin Düğünü, Dalgıçlar ve ço- kal ve mandalinalarla narenciyenin yaygınlaşmasını sağla- tice Önal (Halikarnas Balıkçısı: Hayatı Kişiliği, Eserleri), cuklar için yazdığı Yol Ver Deniz, Denizin Çağırışı adlı ki- yan bir bahçıvanla buluşuruz. Yaşar Aksoy (Halikarnas Kadırgası), Sevim Kahraman (Ka- taplarda toplanan öykülerinde Ege’yi, geçimlerini denizden Denizin, kıyıların tarihini, balıkçıları, denizcileri, adaları, ranlık ve Mavi), Nermin Yazıcı (Halikarnas Balıkçısı’nın sağlayan deniz insanlarını, balıkçıları, dalgıçları, süngercile- koyları, balıkları, kuşları, bitkileri anlatan bir aydın, denizci, Eserlerinde Tabiat), Sönmez Taner-Rüştü Tezcan (Halikar- ri, korsanları, bunların ilişkide olduğu insanları anlatır. botanikçi, mitoloji uzmanı, çağdaş destancı, romancı, öykü- nas Balıkçısı’nın Mirası), Metin Erdoğan-Selen Cambazoğ- Knidos’u, Afrodit tapınağını, tarihinden başlayarak Bodrum’un, cü, denemeci bir bilge olan Halikarnas Balıkçısı aydınlığıy- lu (Akdeniz’in Ebedi Genci), Cenk Şahin (Cevat Şakir Ha- Ege’nin sonsuz kıyılarını, koylarını, derinliklerini, söylence- la kucaklaşırız. likarnas Balıkçısı), Meltem Ulu (Halikarnas Balıkçısı’nın leri de katarak Ege kıyılarında yaşayan insanları öyküleştirir. Anadolu uygarlığının savunucusu Halikarnas Balıkçısı, Yolculuğu) gibi birçok kitap onu daha yakından tanıma fır- Aganta Burina Burinata, Ötelerin Çocukları, Deniz Gur- Bodrum ve Asia Minor adlı iki kitabında Anadolu’nun es- satı yarattı. betçileri ve Bulamaç adlı romanlarının konusu da deniz ve ki tarihlerini inceler. Anadolu Efsaneleri’nde “Amazonlar, ‘Merhaba’ Halikarnas Balıkçısı adlı kitabında yaşamını ve Bosphorus, Troya Savaşı, İda Dağı, Dünyanın İlk Güzellik deniz insanlarının yaşamlarından alınmıştır. Uluç Reis, Tur- yapıtlarını değerlendiren İ. Hatice Orman’ın aktardığı İlhami gut Reis adlı romanlarında ele aldığı tarih, coğrafi öğeleriyle Yarışması, Atina Kralı Aigeus, İzmir, Tantalos, Nyobe, Gor- Bekir’in şu sözleri tam olarak onu anlatıyor: çevrenin tanıtılması ve o çevre içindeki insan ilişkilerinin de dion, Kybele, Hermes, Midas, Dionysos, Herakles, Eros, “Onda öyle bir yürek vardı ki kuşları, çiçekleri ve insan- Orman Perileri” gibi onlarca söylenceyi aktarır. Anado- yansıtılmalarıyla zenginleşen bir tarihtir. larıyla yaradılışın sonsuz sevgisi, yakan, kül eden merhame- Yaşamın sanatlaştırılması, sanatla iç içe, sanatı yaşar gi- lu Tanrıları’nda “Olymposlu Tanrıları, Girit Minoenlerinin ti bu yüreğe dolmuştu da yine az gelmişti. Bu, ‘İnsan ve in- dinlerini, Mykene uygarlığını, Hititler’i Kybele’yi, kökeni bi hayatı yaşamanın güzellenmesi rüzgârının estiği romanla- sanlık uğruna yanmak, tutuşmak, yok olmak istiyorum’ di- Anadolu olan Tanrılar grubunu” anlatır. Anadolu’nun Sesi, rındaki gerçeklik, sonsuz doğayı, bu doğada sonsuz bir ya- yen bir yürekti.” şam sürdüren, güvendiği, anlamaya çalıştığı insanı anlatma Hey Koca Yurt, ölümünden sonra yayımlanan Düşün Yazıla- Yapıtları, Bilgi Yayınevi tarafından “Bütün Eserleri” di- rı, Altıncı Kıta Akdeniz, İmbat Serinliği Arşipel adlı kitapla- sevdasındadır. Yazdıklarında ezilen ve sömürülen insandan zisinde 22 ciltte sunulan Halikarnas Balıkçısı’nı, Şadan rında Akdeniz uygarlığını, Anadolu’nun dününü işler. yana, hümanist bir yaklaşımı olan Halikarnas Balıkçısı’nın Gökovalı’nın sözleriyle analım: “Ne mutlu Balıkçı’ya ki Merhaba Anadolu’da, “Troya, Efes, Bergama, Pamukka- tüm yapıtlarında şiirsel bir anlatım ve coşku vardır. Anadolu’su;/ Ne mutlu Anadolu’ya ki Balıkçı’sı var.” n 4 25 Nisan 2024 ARA GÜLER