Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
¯
YAMADA TORAJIRO’DAN
amada Torajir¯o’nun Japon
Y
Aynası’ndan Resimli Türkiye
‘Japon Aynasından
Gözlemleri (Çeviren: Selçuk Esenbel /
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları)
ülkemizin önde gelen Japon tarihçisi Ayşe
Resimli Türkiye Gözlemleri’
Selçuk Esenbel’in giriş yazısı ve açıklayıcı
dipnotlarıyla örnek bir yayın.
Kitapta, Esenbel’in ayrıntılı
değerlendirmesini, iş insanı Yamada
Torajir¯o’nun 1911’de Tokyo’da
yayımlanmış eseri izliyor. Resimlendirme
Toyama Akira’ya ait.
Torajir¯o, İstanbul’da, bugünkü İstiklal
Caddesi’nde on yıllarca Nakamura Sh¯oten
isimli, Japon Mağazası / Oyuncakçısı
diye bir mağaza işletmiştir. Osmanlı ile
Japonya arasında ithalat ve ihracat da
yapmaktadır; buradan tütün, deri; oradan
ipek, porselen gibi. 1925’te Osaka’da
Japonya-Türkiye Ticaret Cemiyeti’ni
kurmuş ve başkanlığını yapmıştır.
Cumhuriyet’in ilanının 7. yıl dönümünde
Atatürk’ün daveti üzerine Ankara’ya
gitmiş ve kendisiyle görüşmüştür. Onun
misyonu, sadece iki ülke arasında ticaret
olarak açıklanamaz, bir tür diplomat
görevi de ifa etmiştir.
tarihsel girizgâh ile, Osmanlı devlet teş- senin öncüsüdür. (s. xiii.)
SELİM KARAHASANOĞLU
kilatına ve İstanbul’daki saraylara ait bil- Torajir¯o, Osmanlı ülkesi ile Japonya
Istanbul Medeniyet Üniversitesi Tarih Bölümü
gi ile başlamaktadır. İstanbul’a ilk gelişi- arasında ithalat ve ihracat yapmaktadır:
nin de rastladığı Ramazan ayına özel bir Buradan tütün, deri; oradan ipek, porse-
“Japonya ile Türkiye arasında gidip geldiğim 18 yılı aş-
kısım ayıran yazar, şehrin abidevi yapıla- len gibi. (s. viii.) 1925’te Osaka’da Japon-
kın zaman zarfında Avrupa’nın doğusundaki bu atmosfe-
rından bazılarını bir bir anlatıyor. ya-Türkiye Ticaret Cemiyeti’ni kurmuş
ri, kültürü görüp tetkik etmek için epeyce fırsatım oldu.
Türk evi ile de ilgilenen Torajirv¯o, te- ve bu kurumun başkanlığını da yapmıştır.
Yine de burasının şartları hakkında hâlâ tam vâkıf ola-
mizlik ve hijyen anlayışına dikkat çek- Cumhuriyet’in ilanının 7. yıldönümünde
madığım hususlar şüphesiz kalmıştır (vurgu benim S.K.).
mektedir. Böylece, o, adeta Japon genel Atatürk’ün daveti üzerine Ankara’ya git-
Bu âlemde beş kıtanın genel ahval ve şeraiti hakkın-
okuyucu kitlesi için bir Osmanlı tarihi reh- miş ve kendisiyle görüşmüştür.
da mütalaada bulunarak, ülkemizin kaderini tayin etmek
beri hazırlamaktadır. Dönemine kadarki Görülüyor ki, misyonu, sadece iki ülke
gibi emelleri olan insanlar varsa da, benim isteğim bu
padişahların listesini dahi veriyor oluşu, arasında ticaret olarak açıklanamaz, bir tür
değil ve bunu yapmak istemiyorum.
İstanbul’un mekânsal tanıtımını yapma- diplomat görevi de ifa ettiği anlaşılıyor.
Bu derlemede sadece duyduklarımı, gördüklerimi ça-
sı bu görünümü güçlendiriyor. Eserin Tokyo’da basımı aşamasında
lakalem kaydettim. Bu cüretimle, ileri gelen dostlarımın
Torajir¯o’nun mekânsal düzleme ait söy- bazı değerli takdim yazıları da talep edi-
bir nebze iltifat ve tebessümlerine mazhar olmayı istiyo-
lediklerinden İstanbul’un 100 yıl içerisin- liyor. Bu takdim yazıları dahi Esenbel
rum sadece.” (s. 39)
de yaşadığı kimi değişimleri de izleyebiliyoruz. Örneğin çevirisinde yer bulmaktadır. Bu yazıların ilki eski Mali-
Böyle diyor Yamada Torajir¯o (1866-1957) kitabının ya-
köprü denince 20. yüzyıl başında ne anlaşılıyordu, bugün ye Bakanı Baron Sakatani Yoshir¯o’ya ait.
zım nedenini dile getirirken. Bence etkileyici bir giriş ya-
köprü denince neresi anlaşılıyor? Baron Sakatani de İstanbul’u görmüş bir Japon. Şöy-
pıyor. Yani, onun ülkesinin gelişimi için bir başka ülke-
Bugün İstanbullu, köprü ile Asya ile Avrupa’yı bağla- le anlatıyor: “Ben Türkiye payitahtın geldiğimde, o za-
de olup biteni rapor etmek gibi pragmatik bir amacı yok-
yan köprüleri anlarken, Torajir¯o’nun İstanbul yıllarında man Jön Türkler’in partisi iktidarı ele geçirip padişahtan
tur; salt tarihe not düşmek, yaşamında önemli yer tutan bir
Haliç’in üzerindeki köprüler anlaşılırdı. Haliç’in üzerinde- Meşrutiyet’i hayata geçireceğine ve Meclis’i toplayacağına
zaman diliminin kaybolmasını engellemek istemektedir.
ki köprüyü kullanmanın paralı oluşu da yine Torajir¯o’nun dair resmi olarak söz aldı. Halk bunu büyük tezahürat ile
Torajir¯o’nun Tokyo’nun (o zamanki adıyla Edo) (s.
bulunduğu dönemin İstanbulu’na özgü bir uygulamadır. karşıladı. Payitahtta bulunduğum günler zarfında, halkın
vii.) çok uzağında, Kahire’den İskenderiye’den dolaşa-
Yamada Torajir¯o, İstanbul’da kaldığı uzun müddette sa- hissiyatına şahit olup bu ahvali inceleyebildim.” (s. 26.)
rak 1892’de geldiği İstanbul’da geçirdiği yıllar şüphesiz
raya da çok sefer girip çıkma olanağına sahip olmuş, Sul- Bu aralık Yamada Torajir¯o İstanbul’da değildir. Şüp-
çok özeldi ve elbette kayda değerdi.
tan Abdülhamid’e hediyeler de sunmuştur. (s. xii.) hesiz Japonların dilinden okuduğumuz bu siyasal kesit,
Peki, dış bir memlekette kısa ya da uzun süre yaşayan
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nın Japon Ayna- Osmanlı-Türk siyasal tarihinin / rejiminin safahatı bakı-
bir yabancı, o topraklarda neler olup bittiğine ne kadar
sından Resimli Türkiye Gözlemleri adlı kitabı Ayşe Sel- mından ve Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri açısından
vakıf olabilir?
çuk Esenbel’in giriş yazısı ve açıklayıcı dipnotlarıy- da en ilginç dönemlerinden birine işaret etmektedir.
Yamada Torajir¯o, yukarıda alıntıladığım epigrafta Os-
la örnek bir yayın. Kitapta, ülkemizin önde gelen bu Ja- Torajir¯o, İstanbul’da bulunduğu dönemde, Japonya’da
manlı Devleti’ndeki koşulları hakkıyla anlayıp anlamadı-
pon tarihçisinin ayrıntılı değerlendirmesini, Yamada payitahta gelen misafirlerin mihmandarıdır. Üç No’lu tak-
ğı konusunda tereddüttedir, eser içerisinde de bu tereddüt
Torajir¯o’nun 1911’de Tokyo’da yayımlanmış eseri izli- dim yazısının yazarı, gazeteci Asahina Chisen’e öylesi-
hali tekrar etmektedir: “…Türkiye’nin payitahtının koşul-
yor. Resimlendirme ise Toyama Akira’ya ait. ne mükemmel ev sahipliği yapıyor ki, Chisen kendisini
larını epeyce anlayabildim.” (s. 224) (vurgu benim S.K.)
Yamada Torajir¯o bir iş insanı olup İstanbul’da Naka- evinde gibi hissediyor. Diyebiliriz ki Yamada Torajir¯o,
Torajir¯o’nun Türkçeye hakimiyet kazandığını öğreni- mura Sh¯oten isimli bir mağaza işletmektedir. Mağaza, o İstanbul’u sadece kendisine ev edinen dönemdeki na -
yoruz ki, bu gözlem gücü, kültüre hâkim olma anlamın-
zamanki adıyla Cadde-i Kebir’de, bugünkü İstiklal Cad- dir birkaç Japon’dan biri değildir aynı zamanda gelenle-
da epey önemlidir. (s. xiii.) desi’ndedir ve Japon Mağazası / Oyuncakçısı diye on yıl- rin de evde hissetmesini sağlayacak kadar misafirperver
Torajir¯o, kişisel gözlemlerini vermeden önce, eserine bir larca Beyoğlu ziyaretçilerinin hayatını süsleyen müesse- bir kimsedir.
n
12 29 Haziran 2023
Çizimler: TOYAMA AKIRA