Catalog

$unmek, doğrudan felsefenın alanına gırer Bu açıdan 1 atmagul Buktay ın kıtabı zcvklı bır fclsclc kıtabı olarak da okıına bılır çıınkıı lelselc vaşamın ıçıne uzana bıklıgı oıanda ınlamlı vc keyıflı bır ça lışmadır Nasıl kı, yu/vılların ntcsındcn gelen bıı soıunu, ancak ıçındc yaşadi^ı nıı/ (jaöa bağlavabıldığımı/de bugunu muzle baglantılı olaıak dıışıınduğumu/ de anlamlı kılabıln oı sak, Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın d<\, vuzyıllaı dan bctı yaşamsallığmı koruyan bır so runa, ço/umlevıcı vc elcstucl bıı yon temle dcğınırkcn, okuyanın kendı kcn dını sorgulamasına, hangı kosullarda ya ^adıgını rarkctmesıne anlam ufukunu aydınlatmasma yol .ıçıyoı, "Zıhınscl kııı gulaı bıı bosluk ıçındc dcgıl, sonıut bır taııhsel vc toplumsal çcıçcvc ıçinde va lolııılaı vc bırebır do£rusallık du/cvın dc olmanıakla bırlıkte, o çeıçeveyı yan sıtular (s 37) so/leıı ılc dc dıışunme dunvasmın yaşamın ıçınden bıçımlenıçı nı vuıgııluyoı l o p l ı ı m s ı l dıı/ı. nlenmelerın ya da geçmıste olup bıtenleıın içınde kadınla rın konumlaıı ne olnıustuı ve nc olabılıı sorıılaıını yanıtlanıaya gırısmek cle, "ka dm" ka\ıamının kapsadıgı anlamları t>o ıııstuımak çozumkmek baska ka\ ı anı laıla baglantılandıtmak t.\,\ o/clhkk kcndı Lndısını kavıamak ve bılın^Iı ya samak ıstcvcn hıçbıı kadının go/aıdı cdemeyeceğı bır çaba Bıı çabavı, yan tutmaz bır aıastııma ıncclcmc vontemıy le sıırduu nlc ıın açtıgı \ol kadın olsıın cıkck olsun, yasamını daha bılıncle suı duımck ıstcycn herkese başka yolları da açacaktır Kadınlaıın kcndı araştırmalaıını kcn d ı k ı ı n ı n yapması gcıcktıöını belııtcn Buktav, bu belııtmeylc kadın aıastırma laıını c ı k c k k u kapatmıvor, yalnı/ca ka dınlatın kciıdıleııne yuklencn belıtle nınılcı \c tanımlamal ııla vctınmemelerı nın, kcndı kcndılcıını tanımlamalarının, ' k e n d ı a d l a ı ı n ı k c n d ı l c ı ı n ı n kcn malan'nın oncmını vurguluvoı Insanlı ğın ya/ılı kıılturunıın tumlını oluştuıan "adlandııma ' evlcmımn t O 3 bınyıl sonıı ılc 2 bınyı) başlarmda tskı Mezo potamya dınscl duşunusune gırdıgını ve aşagı yukaıı avm doncmde "yaratma" kavıamının ıçeıığının dcgıstığını bclır ten I atmagul Beıktay sozleıını şoyle surdurmuş Tıım yasamın yaratıcısı ola rak gotııkn vc vasamın kaynaj*ı olarak tapınılan dı^ıl ıfkcyı tcmsıl cclcn kadın doğurganlığının gızemlı gucıı aıtık vcıı nı, bılınçlı bıı \aratma cylemıne bırak maktadır Yaıatılacak olanın 'dusunce sı'ndc, 'kavıamı'nda, adı nda ıfadcsını bulacak olan bıı bılmçlılık ogcsı, top lumda guçcklesmış vc gcıçekksmckte olan sarsicı dcgışıklıklcıın ınsan bılın cındc, yarattığı degısmenın yansıması dıı (s 52 53) Kadının cıkckdcn cn bc lırgın farkını okıştuıan bıvoloıık doğur ma'nın, "duşunsel dog'uıma" kaısısında onemsi7İcsmcsı, kadının toplumsal ya^a mın kcnaılaıına çekılmesıyie, toplumsal du/cnlemeleıde soz sahıbı olmaktan çı karılmasiyla yakından bağlantılıdır Ka dınların toplumsal ya^amdan dı^lanma sıyla c y a m a n h olarak atacrkıllığın ku rıımla^ması vc so/un (Logos'un), ya da gcnel olaıak bılgının crkcklcrın clındc bıılıınduıduklaıı bıı dcnctlcme gucunc donuijmcsı, gunıımu7c dck ncıdeysc dc gışmcksizın gclmıştır Içındc bulundu f$umu/ vc goıccc ıkıı bıı cloncm olan 20 yu/vılda bılc hâla bıi(,ok ulkcnın anjyasasind.ı kadjnın konıımu crkcgın kınc do^ıudan bağınılıdıı Kadınlarm toplumun ıslcyı^ındc ycr almalaıı, hcp kısıtlamalarla bıı aıada gci(,cklc^ebı( mı^tıı Sc<,nıc vc sc(,ılmc okula gıtmc (^alısma hayatına gıınıc gıbı tcnicl nakla ıının bıi(,ok ulkcdc vcnı sayıkıbılccck bıı taııhtc onavlınnıası bıınu a^ık^a or taya koyar Kaldı kı bu haklaı yasal ola rak yuıurluktc olsalaı bılc tck tck kı^ılc ı ın yaşamlarında hâlâ tartışma konusu CUMHURİYET KİTAP SAYI 348 YüzyıNarın sorunu olmayı surdurmektcdıı Butun bunların sonucu olarak, crkcklcrın ustunluğunu savunup, bunu kanıtlamak i(,ın de taııh tekı başarıları onc surcnlcrın hcp soylc clığı gıbı geıçektcn dc nc dusuncc tarı hındc, ne sanat t.ıııhınde nc d t bılım ta ııhındc kadınlaıın ycrı ağırlıklıdır Am.ı bu .crkcklcıın usıunlugundcn <,ok bın yıllar boyunca kadınlaıın nasıl avınmsız ca czıldıkkrını gorunmez kılındıklarını vc sustıııulckıklaıını gostciır Çunku ta ııhı yazanlaı da gucu vc cgcıncnlığı cllc ıınclc turanlardır Bıı nctlcnlc bııcr ka dın olarak akıldan vc yaratıcılıktan yok sıın olmadığımı/ı gostcrmck ı<,ın /am ı nın ıçındc onc cjkmı^ kadın adlaıını ha tırlamava <,alışmanın otcsmdc, kcndı sc sımi7i duyurmanın kcndımızı ıfade cdc bılmenın kosullaıını onarma>a gırı^mc nıız gcrekır Cunku, kııltuı tarıhındc ka dınların eksiklığı, /atcn dusııncckrını ıradc ctmc vollaıınm, >ctcncklcıını gclıjj tırcbılnu olanaklaıının azlığından kav naklanıı Kadınlar, cıkeklcıın kendılcıı nc vuklcmi!} oldu^u degerleıı kendı o/ de^crlerıymışccsınc scırgusu7 sualsi7 lx nımscdık^c onların karşısında guçsuz kalmaya ınahkumduı ratmagul Bcrk tav kadınlarm kcndı adlarını kovması nın oncnıınc dcgınırkcn, bıı yandan da vasamın ıçındc kcndılcıını nasıl vaı kıla caklaıının volunu gostcııvoı Kaılınl ıı ıçın kcndı kadcıını bclııkmc mucadclc sı kaçınılnıa/ olarak kcndılcıınc davatı lan tanımliıa kar^ı çikışı vc altematıl ta nımlaı vaıatılmasını iccııı ' (s 216) (jcncllıklc bılımscl çalışmalaıda bılc kcndı araştıımasını kcndı vapmavan, da ha çok sankı bııcı otoııtc olarak dcger lendııdıgıını/ başkalaıının aıaştıımalaıı nı bcnımseyıvcıcn bıı toplum oldugu mıi7u sovlcmck hcıhaldc abamlı bıı gc ncllcnıe olnıa/ Bovle bır oıtamda nıı kadın olaıak kcndı tarıhını, bu tarıhtc kadına vukkncn dcöcrleıı bu değcık ıın hangı olumluluklaıa ve olumsıı/luk lara yol actıgını gozlcı o n ı ı n t s c ı c n Bcıktay'ın kıtabı, niç kuskusu/ sasııtıcı bıı çalısma Nasıl bır konumda oldugu mın (arkına varnıak bu konumun nc denlcıını açık vc asdınlık bır bıçımdc kavıamak aynı /aınanda vaşamını kcn dı clkıınc almavı vc olumlu vonck clo nu^tuımcvc yonclık bıı adım atmavı da bcıabcrındc gctınvor Kadınlar ıun da ha ozguı, dana yaıatıtı, daha etkın bıı vasamın, kcndı koşulları hakkında bılgı lenme sonucunda geıçckleşcce^ını bclıı tcn Bcrktay kadınlaı orncğındc aslında, butun scsı bastırılan, sılık ve suskun va şamaya /orlanan ya da baskalaıı taıarın dan Borunmez kılınan insanlaıın oncc lıkk Kcndı konıımlaıını bılmckle vanı bılgı gııcune sahıp olmakla baskılara kaışı dırcncbılcccğını kıtap bovunca vurguluyoı Kıtabın son savfalaıında soylcdıklcıı bılgıyc ba&lanan u m u d u açıkça dılc gttırmı^, bcn dc bu ya/ıyı o so/lerlc b ı t ı r m e k ı s t ı y o r u m Cskı Ahıt'tckı yaratılış mıtosu, bır kcz daha 1 oucault'vu hatırlayacak olursak, bıl gı'nın ya J<ı bılınçlıfıjiın onemınc vc dı renışc yol açarak, varolanı değıştıımc potansiytlıne ışaıct cdcr Tanıı'nın cı kcöın ayricalıgı olan bılgıyı cldc ctnıcvc kalkıstıgı ıçın kadını ccvalandırmış ol nıası bır rastlantı dcğıklır Oykysc, ka dınların, yasak mcyvcyı ycmc haklarına sahıp ukmalaıı vc aynı zamanda acl kov ma nakkını, o/cllıklc de kendı adlaıını koyma ve kcndı kcndılcrını tanımlama hakkını gcrı almalaıı gcrckıı " (s 216) • Notlar: (1)1 Jtmagul Bcrktav, Tektanrılı Dmler Karşısında Kadın, Mctıs Yavınları Ocak 1996, lstanbul, s 8 (Bundan son rakı avraç ıçındckı sayfa numaıalaıı bu kıtaba gondcımc vapmaktadıı ) (2) Aııstotcks Meiafizik, 98 la, Akta tan lconıan Dııralı Aristoteles'te Bilim ve Canlılar Sorunu, (^antav Kıtabc vı 1995 lstanbul s 114 (5) Ncımı IJvguı, relsefenın Çağrısı, YKY 1995 lstanbul s 37 38 "Federal Almanya'da Türklenn Kültürel Sorunlan" üzerine Güray Oz'le söyleşi İki kiiltür binbirini yeni tanıvor... ff Turkıye Aıaştırmalar Merkezı, Federal Almanya'da Yaşayan 7'urkler'ın Sorunlan konulu bır ara^tııma hazırladı Prof Dı. Faruk Şen'ın yonetımınde merkez uzmanlanndan Guray ()/ ve Ahmet îyıdıılı tarafından hazırlanan ara^tırma genı^ bır alan çalı^masına davanıyor Yazıı^leıı Mııdurumuz îbrahım Yıldız Guray Oz'le araştırma uzerıne goruştu İBRAHİM YILDIZ /~1 /; 1 < << r<ıl Alwını\ıi Jakı 7 ıırh / \ /(/ /;/ kullnrd sorıınlaıı ktmu\un \^J tld hıı (inışlırniıida {iilıştıııtz htdc itil Alınciuva da Tuık tuplnıı/ıı ılc Alınan loplııınu tiitiuııda bn l'ultunl çcit/yua, (</)/'< lıyt/r vcir ı>ııJ • tkı rarklı kııltur arasında ılışkıdcn so7 cttıgıııı/ /aman ılıskı sozunun çatı^mayı ıçcrdıjiını go7ardı cdemcyı/ Ama bu vu /csscl saptamavla da yetınılemez Baska k u h u ı k r her 7aman ıçın ılgı çckıcıdır Hatt ı denılebılır kı bcn/cmcz unsınla ı ın fa7İalıgı oıanında bu ılgı çckıcılık aı taı Aıastırmada değerlı bılım adamı Dr Saıgut Şolçun un bır saptamasından yola çıkarak Furk ve Alman kulturleıının Al ınanya dakı kaışılıklı konumları deger lendııılmcyc çalı^ılınıstı Dr Şolçun şoyle dıvor Batı yabancı unsurlarla kıtanın co^rafı vc lıkrı sınırlarının dışında karşı lasmava ozcl bır cle^er' verdı Alman ya dakı Tuık kulturu so/ konusu olduğu /aman ıstc bu durum tumuvlc değibiyor Bu kc/ kıtanın ıçındc taıklı bır kııfturle kaısı karşıya kaldı Almanlar Bu bclıılı zoıluklaı gctııdı U/aktavkcn ılgı çckıcı ve csıarlı gelcn yıi7 yuzc gcldığınız /a man gclen kıtknın bırlıkte getııdıgı cko nomık sosyolojık psıkoloıık sorunlan da lıesaba katars,ıni7 kı bunlar gclcnler açısından <İA soıundur can sıkıcı olabılır Ustelık Alman kııltuı ıı Batı Ilırıstıyan kııltuı unun dcgcıleımc çok da esnck yaklasamayan ama bu kulturc dc oııcmlı olçucle damgasını v uran bıı kulturdur Almanya ba^ka ulkclcıın kııltur dcj*crlc ıınc hi7İ,ı sıcak bakabılen bu konuda lıı/lı ve ıııetken olabılen bıı ıılkc degıl Alııı tnlar açısından konııya bakarsak bı /ım kııltuıumu/ kıtanın ulkcnın ıunde bndcnbıre ve deyım yerındcysc rızık scl' olarak bclırıveren ama Alman kul turune çok vabancı' çok "u/ak " bır kııltur oldu Isgucu ıstedıleı ınsanlar gel dı ınsanlaıla bcıabcı Lırklı bıı kııltuı dc gcldı Bu kııltuı hcm kıtapl ııdan ogıcnı lenlcıc bııc bır uvmuyoıdu hcm dc gc lciılcıdc cg/otık ogclci dcgıl gcıı kal mışlıgın ı/kıı ıcsımlerı tavııları dıkkatı çcknordu Bu goıuntıınun aıkasındakı kıılluıcl bıııkım ıse gozaıdı eclılıyorclu Ikı kııltuı aıasındakı ılı^kıyc damgasını vuıan ozcllıklc ılk yıllaıda çatışmadan çok, ılgısızlık ola rak tanımlanabılır (jflısmış sanayı ııl kesının ınsanlaıı nın vcnı gclcnlerı gormevdcn gelen tav ıı ılc gcıı kalmıs ulkedcn gclenlcnn kendı ıçınc kanan ma egılımı bırbııı nı tamamladı Boy lece ıkı tarallı bır ılgısı/lık oıtava çıktı Son vıllarda ozel lıkle 2 ve 3 kıışaklarda ıkı kııltuı bııbı rını "tanımaya ba^ladı Ama hâla so/ konusu ıktısımsı/lık aöıı basıyor vc etkı sını kolayca yıtıreee£eben7emıyor Gelenlerın vc gelınen ulkedekı ınsan ların farklı dınlerden olmaları, gclcnck ve gorcncklerınm tarzlarının çok farklı olması ıletısımsızlıgı besleycn bıı kaytıak oldu (îerçck anlamda vcıımlı olabılecck bır ılışkı, ıçındc çatısmavı, tartı^mayı ya nı dıyaloğu ıçercn bıı ılışkı henıız tam olarak var denılemez Ama kar^ılıklı ılgı nın aıttıgını gosteren bclırtılcı de yok degıl I urkıye'dckı son sıyası gelışmeler, Rt fab Partıiı'nın ıktıdara geunaı, Alman •\a'dakt i'ulturt'l thttştmı daba \orunlu btilı m lırır ıınJ • Kulturel de£crlcr oyk bıı çıınıda oı tava çıkmıyor, sekıllenmıyor, ya da gunu bırlık dcgışıkhklcıc, ovk sanılsa da ug lamnor Bı/ım kııltuıuımızde bcllı olçu lerdc* Islamın etkısı var Avnı zamanda Anadolu kultıııunu cskı Anadolu ve Akdenı/ uvgaı Iıklaıımn mııasından ko puk duşunemevız Otc yandan bı/ım clu ^unce tar/ımı/ Batı Hırıstıy ın dıışuncc tarzından son vu/vılm polıtık gclışmckıı ncdcnıyle de buyuk olçude etkılcndı Batı, l u ı k ı y c y ı Cumhuııvet'ten daha oncekı tarıhleıdc ctkılemeye başladı Daha sonra Tuıkıye yc yon veıcn Tuıkı vc yı ctkıleycn dıışunce akımları hemen tumuvlc Batı dân gcldıleı Ustclık bu ol gu hl/la değı^ebılır bır olgıı da ılc^ıldıı Turkıye nın Batı dan, Batı duşuncc tar zından kopması kopaıtılması /oı Jslam ulkeleıı Turkıvc ve ekonomık olaıak polıtık olarak clveıışlı bıı utuk sunaıııa/ Bcwlc bır ufka kcndıierı ıçın dc sahıp dc gıller Ayrıca kultmcl dc^crlerımız ıçındc onemlı bır yer tııtan lslamı anlayış, dıger tslam ulkelcrınm Arap ulkelerının anla yışlaıı ıle aynı dcgıldır () ulkclerdekı va şam ve dusunce tar/ım luıkıyeye taşı mak ıstcvcn sıyasal orgutler hızlı sonuç alamazlar, amaclarına ulaşaıııa/lar Kus kusuz bu orgutlcıın Almanva dakı U7an tılarınm gcıck cntegıasyon konusunda kı gcrck kulturel dıyalog konusundakı yaklaşııııları farklıdıı ve ctkılı olabılecck lerı alaıılaı da vaı Ama 2 mılvonluk kıt lenın Turkıye dckı clcjjcılcıı ele bıı olçu de soıgulayan tarklı kulturu, kcndı 7c mınınuc vc kendı geıcksınımlerı doüıul tusunda, kendı kavnaklaıından beslenc rek (bu kaynaklar Turkıye ve agırlıklı olarak yaşanılan ulkcdır) agıı agır gclıs mesını surdurcccktıı Olsa olsa Tuıkı ye'dc yaşanacak ve kulturel alana da yansıyacak olan tartışmanın, bellı olçu lerde buraya I\A buradakı toplumumu/a da yansıyacagını soyJeycbılırız Çalıyııada Alman\a dahı 7urhlcr ın hullunl sorunlarının artık buyuk ot^ınlı Alnıanya'da çozuııılııtıtıg'ını ıı bu \o runları çozccek olan tarafların da lurhltr vc Almanlar oldugu \o\L>u\or liıiızn bır çalij/nayı Almanlar ı koııudaıı habıı dar ctnıck ıçın yapnıayı duyınuyor mıı\u ııuz ? Evct Buradakı kulturel soıunlaıımı zın ç o z u m u n d c l u r k ı y e nın katkılaıı olabılır, ama asıl taıallar Almanyalı Turkler ve AlmanLır dır Bıı ıkı t.ır.ıhn ılıskılcrı, dıyaloğu vc konulaıa çok yonlu yakla^ımları sorunu olgunlastııabılıı vc bclırh çozıım yollarmı tahıık cdebılu Tuıkıvc Aıaştıımalaı Merkezı, sorunu bu açıdan clc alan vcnı bır çalışma \A\> mavı planlıyoı • Federal Almanya'da Turklerın Kulturel Sorunlan / / uruh ^ı ıı (siıni) ()~ Abııu t lytdırlı /Oıu I )a\ ım vı / 114\ SAYFA 13