Catalog

Tarih, edebiyat ve zaman AHMET YILDIZ "Zaman Yılı adlı kıtabın tkı ay once ptyataya çıktı Bu kttaht yazma ftk rı nercden doğdu ıt kıtap hangı tarıhtı vazııdı ? Zaman Yeli, lx nını doöa ve tarıh lıakkınJa, canlı bır laboratuvarda cdın dıgım deneyımlerın ve sezgılerın urunudııı Bu coğrafya bc nım kışılığımın altyapısıdır, sanırım hem okuryazar hem de Kayscrılı olmaktan ovunen tek ııibdn bcnım Zaman Yeli, 1992 ılkbaharında Ihlara Vadısı'ne gıtmemle bulıkte doğdu dene bılır Burada Sultan Mcsut'un olası bır freskını bulmak gıbı şahane bır hulyanın peşınde oldıığum ıçın bulunuyordum Doğrusu boyle bır treskın olabıleceğıne dau ıpucu yoktu, umudum vardı Bunun ncdenı "Art of ( appadocıa" ddlı bır ya pıtta so7u geçen St Gcorge Kılısesı'ndekı bır dııvar resmıydı Ukın bu resmı Sultan Mesut trebkı sanmış, harta bazı kaynak larda Sultan Mesut oldufiu yolunda bılgıIcre rastlamıştım Elımdekı kaynak bu sa rıklı kışiyı "Lnıır Basıl Giagoupes ' olarak tanıtıyordu Kılısenın kıtabesınde hmır'ın kaıısı rhamara'nın bu kıhbeyı yaptırdıgı belırtılıyordu Ihlaıa Vadısı'ndc bır dostumun yanıma kattıgı relıbcrle bırhkte St George Kılıse sı'nc ulaştığımda Vadıyı doldurmuş olan taşlarııı çolduguna şaşarak, yamaçları dol durınuş olan kovuklarda bır papazı kara cuppesı ıçınde gormek umuduyla bakına rak yuruyotdum Kapadokya'yı çok U7un sııredır tanıyor olmama karşın tlk kez bu kadar yalın ve dokunaklı bır yuruyuş yap tığım soylcnebılırdı Seferıs'ın sozunu et tığı gıbı bır durumdu bu "Bu yorede bır sure sakın bır bıçınıde yaşayabılmelı ın san Cıorduklerını bır daha gorebılmelı Oyalanabılmelı, duşuncelere dalabılmelı, duşunup tartabılmelı Onlenemez bır bı çımde yok olup gıtmış şcvlenn yanında geçmış bır /amanıtı ranıısına adanmıs, bu olaganustıı sunulaıdan aıta kalanları goz lemlcme karşılaştırınd olana£ıni7 olma lı ' (S^crıs'ın Kapadokya Kaya Kiliselerinde Üç Gun adlı kıtabının benım kıta bın arkasından cikuıasım sevınçle karşıla dığımı belırtmelıyıın ) Elımde yalnıza bıı ıllustrasyonu bulıınan ve ağır dcrecede talırıbata ujSranıı^ olan St Georgc Kılıse sı ndc nen.dt.yse bır sadt otıırdum en ııl.ık avııntılaıa varınc.ı\ ı k.ul ıı lıeı ŞCVI po/krımk t.ıı.ıdım, ne oldııgunu anlaya m ıdıgım ıkııuı bu sarıklı ad.ıının fotoğ ralmı çekmek tek tcsıllım oldu bu adaın l)iı ,\iu haksı ık LII nıı/ı.ıklı biçimdı rcs mcdılmıştı, yukanvı ışaıu ı.dı\ordu Bırdeıı Zaman ^ıılı nın ılk kıvıkımı çakü1 Çunku bu adımlıtın I Iırıstıyan ol CUMHURİYET KİTAP SAYI 276 Gürsel Korat'la berbat olduğu soylenıyor Lcnın ıse mo dernıst sanatı reddedıyordu Sosyalıst gerçcklıgı kalıplasmış oldugu ıçın ele^tırcn C hc Guevara ya bcvgıylc baktıgımı sakJayamam Kuba ıçın clınden gelenı ardına koynidyan Marqııe7 ın hıç bır romanının "devrımcı aydınlık bılıncı" yanbittığını ıddıa (.dcmeyız Çunku cdcbı yat polıtıkanın yaptığını vapacaksa rıedcn "edebiyat" adını taşısın'1 Gürsel Korat. "Zaman Ben polıtık cylcmı rcddctmıyorum po Yeli"nde bir ütopya lıtık eyleınımı polıtık sııreçlerde ytırut kuruyor Isyanctlara mem gcrektığıne ınanıyorum Sanat var karşı Selçuklu safında sın polıtık rant ıçın at koşturmasın, ama ıstıyorsa polıtık olaylar da dahd her şeyı çarpışıp esir düşmüş kör konu olarak alsm askerle sağır kilise Zaman Yılı, gınış soluLlu vt gtntj ressamının, Moğol ufuklu bır yapıt Önıı ulushırarau planda istilası yıllarında çıkmij gormek hıt, dc $a$ırtıcı bır ;ey uıyıl maz Sena lurktyt edebıyatı na\ıl ulusla Kapadokya'nın yeraltı rarası planda yır alabılır^ hkntk duzcvdı aleminc dınleri, ntlerın ustunde dunnak gı rtkır^ me/henlerı kaynaştıran Kuşkıın olmasın Turkıyc'nın uluslara rası planda bır edebiyat lobısı vardn' Bu bir ortalclaşmaçı hayatın lobı, edebıyatı bır turizm ve tanıma biriortaya çıkışını anlatıyor. mi olarak gorur vc ona gorc "tenıaslar' Korat la kitabı uzerinc yapar Boyle bır yaklaşımdan tıksınıyo konuştuk nım Cürse) Korat Ote yandan bır ulke edebıyatının ulus lararasi planda yer alabılmesının "Batı'da duklarından hıç şuphenı kalmamı^tı Sa tanhı Buradan Anadolu'nun uçuncu Ro tanınmak" anlamına geldığı bır dunyada nklı ve Hırıstıyan1 lyı bır basjlangıçtı bu ma versıyonu doftdu tlkı klasıktı, ıkıncisı "uınutlu olmamak" gerektığı de açıktır Eikı hoşgoru ortamını da yanutıyordu Hırıstıyan, uçuncusu ıse Musluman Çunku Ispanyol yazar Juan Goytıso bu reum? Hıçmr komplekse kapılmadan olanı lo'nun so7iınu ettığı bır şey çok onemlı ıfade etmıye çahbinalıyız Bır ulkenın dır Bır tanıma değıl, bır goruş gerektıren Bu "hoşgoru ' kavramı aslında bıraz halklar mozayığı olması ıçın ıle de uyum tartışmalı Sıyas.etın vc çıkarlann sınırını yazın yapıtları, Avrupa ve Kuzey çudığı bır şcy bu Ben Ortaçağ'ın hıçbır ve barış gerekmcz Amerıka'nın 'sıcak ulke romanlarına' donemınde hoşgoru olduöuna ınanmıyoUlkemıztn bır kulturıl mozaık olu^uy duşkunluğu nedenıyle kendılerıne yol rum ZorunluJuklar var yalnızca la tlgılı olarak bır çıkış yapmak gereğı wn açamazlar Yanı ısın pusulası bıraz lyı ama Zaman Yılı'nde ktlıselenn çan zamanlarda dıkkat çıken bır eguım olarak polıtıktır Zaman Yelı'nın Batı'da tanın kultlerınde tzan okuyan muezztnlerdcn gorunuyor Zaman Yeli boyle bır ıtktj one ması"ndan çok Yunan ve Italyan halk nstttı mı dıllendırıyor? mz cdılıyor larının ılgısını çekmesı duşledıgım bır Dofiru O gunku ıdeolo|ik tercıhlcnn Bu Zaman Yelı'nın dıllcndıremeyece şeydır, yalrıızcd bu halklann gosterdıgı ıl bugun bılmedıgımı/ kımı etkenlere bağlı ğı bır amaçtır Bır edebı yapıtın "dıllendı gının sahıcı olabilcceğını duşıınuyorum olarak ^ekıllendıgını duşıınuyorum Za recegı oncrmeler' yoktur, ancak ınsanda Ben "Turkıye edebıyatının Batıda ten Anadolu Hınstıvanlannın ve Musluuyandıracağı sezgıler, ça^rı^ımlar, duyum tanınması" gıbı bır sorunu, sorun olarak manlar'ının dınsel mu/Eiklerının çok ben lar vardır Kultur mozayıgı oldıığumuz kabul etmıyorum Yazdrın vatanı vardır /eşık olduldarı da goz onune alındığında bılgısını konu halınc getırdıgımude Za ancak uyrufiu yoktur Yazarın Tuıkıyelı kulturel ctkıle^ımın boyııtu anlaşılabılır man Yeli tanık olarak gosteıılebılır, ancak yahut Perulu olmasının edebiyat açısın Antak dengeler değıştığınde kılısdcrın Zaman Yeli bu bılgıyı konu cdındıgını ıd dan hıçbır onemı olamaz Edcoı urunıın ^an kıılesinde ezan okumak yerıne kılıse dıa edeıse yanlıs yapmi!} olur Çunku bu yı camı yapmak cgılımının ortaya çıktığını bılgının bılımsef uldıası ıle bır ıddıanın okur açısından onemı ıse psıkolo)iktıı çunku bıldıgı ycrlerde geçen olaylaıı oku unutmamalıyı/ cdebı gorunumu çok faıklı şeylerdır nıak ınsana ıyı gelır Yanı kıtap boylı bır bılınçlındtrmı ça Bu uızler Anadolu nun kultur mozayıZaman Yelı'ne dontlım Kıtaptakt J batı gudulmtdtn mı yaztldt? gı olduğunun nddı anlumına mı gtlıyor karakterler, yer adları vc kımı olayların Hayır kultur mo/ayığı olduğumuzu "Bıhnçlendırme " pedagojık bır kav gerçıkle ılışkısı nedır^ savunurken naırtık açma/ına dıışmek i!>te ramdır, edebı dıldt kullanmamak gerekır Kıtaptakı yer adları tamamıyla aslına mıyorum Ulkemı? çok buyuk bır halklar Ancak edebı yaşantının ınsaııa kattığı bı uygundur ve eskı bıçımıyle kullanılmıştır harmanıdır Bır kahvehancde kendımızı rıkım ve bılınc yadsınamaz Bu anlamda Hatta pek çok şey o kadar dslına uygun uluslaıaraM toplantıya katılmış gıbı hıs polıtıkanın etken fıılkrını edebiyat ıçın dur kı, bunu kıtdbın yayınlanmasından sctıncnıı/ çok normal bır şey Ancak naıf çok scıt buluyorum Sonuçta edebiyat bır sonra benı o yoreden arayan tanımadı^ım lık tehlıkesı şudur (jeçmıç yıllarda sankı propaganda ışı deiıl gonulluluk ı^ıdır ınsanlarm heyecanlı tepkılerındcn anlıyoı Islam ve Hıııstıyan tcba cancığer kıı/u Sanat vt Polıttka ılijkısız mıdırJ ve mutlu oluyorum Cıınku onlar Vasıl sarnidbi lıalındc ya^amış gıbı bır yanılsa Nasıl kı yoğurt \e mıız arasında ılı^kı deıcbinın Maçcan'dd, Aya Vabilıob mayı one surnıtk Bu bır tahrıfattan ote, yoktur" dcdı^ımı/dc muzlu youuıt bızı Kılısesı'nın Sınasos'ta olduğunu, Alay ıdeolo|ik tahrıbattıı I urk Islam sentc/cı yalancı çıkartıyorsa sanat ve polıtıka ılı% Han'ın kapısının ustunde cıft govdclı as lerının soyledı^ı de boyle bır ^ey dcgll kısızdır cledıgıınızde dc yalancı çıkarız lan rolyefı bulunduAunu bılıyorlar mı? "Iurklcı vc gavnmuslımkr eşıt yurt Ben kışısel olarak edebı eylemın polıtık ülaylaıın gcrçeklc ılışkısı ıse cıddı bıı taşlar olarak yaşıdılar denıyoı yanlış eylenıle bır ve aynı şcy halıne gclnu tchlı bıçımde anakronı/mden kaçınan fclscle Parıh dumılu7 bıı çi/gı dcgıl Anado kcsı karşısında tetıktc duruyorum Post ıle ılgılı bır retrospektıt kuıguyla açık lu'nıın lı ılklar lıaınunı Turklcr'ın bılek modernı/mın uslııp terbıvcsızlığını bu lanabılıı Yenıden kuıgu ancak saltık dıış /(inıvl.ı olu^nıadı cgcı bız bu ulkı <1L ba anlamda cıdclı bır tclıllkt olarak goıuyo tlegıl /atcn Zaman Yclı nın kurgusunun blt ı^galcl guclcr olsa>tlık Mogollaı gıbı nım Kantgıl vc modcrnıst denebılecck sahici olmasından h.ışka amacım oklugu defohıı fiderdık Işu mo?.ıvığın nıantığı bıı ıl ınl ır t ısnıh ban.ı yakm gclıyor da soylenemı/ olavlaıın gcn,ck olup ol Ycrlıltştn vc m .t/ kcndı dırıındcn ama l'ohtık mı ıçlaıııııın cdcbı aınaçlarınıla madı^ı bılım adamlarmm uğıaşacdgı bır larklı nu/luptcıı olanlara duydıı^ıı kın p.uakl olması zoıunlulu^u yok Devrımcı alandıı kadaı ba^kd dınlırc dc uzak olan oıılaı ondcılcrın cstctık beğemsı ıle polıtık dc datı (tkılcncn vt kımı /.ıınjn rakıplcııylc has.1 nasıl paralel değılse oylc Oıncğın Zaman Yeli/ Gurscl Korat/ Metıym dost kımt 7aman du^man olan halkların Marx'ın şaırlığı romantıktı ve şıırlerının Yayınları/ 104 s SAYFA 7