Catalog

gelişmesi için dilimizin gelişmesi gerekir. Dilin gelişmesi içinse türetilmesi gereklidir. Yani dilin gelişmesi demek, türetilebilir olması deınektir. Bu çok önemli! Türetilehilmek için ise, kök anlamının bizim olması gerekir. Sü/gelimi istiklâl sö/cüğü yüzyıllarca kullanılmıştır O kökten, kıllet kökünden iki tane türetilebilmiş: İstiklâl, müstakil. Kök bizim değil, neresini türetirsiniz bıınun? Buna karşılık, bağgillcrdenbağımsızlık... Bağkökünden 38 tane liiretmiş bulunuyoruz. Daha 138 tane de türetiriz. Bağımlı, bağımsiz, bağlaşık, bağdaşım... İstediğiniz kadar türetin, çünkü kök sizin! Türetemeyince beynimizi de geliştiremiyoruz. düşüncemizi geliştirmek için dilimizigeliştirmekgertfk.Dilimizigeliştirebilmek içinse, dilin türetilebilir olması gerek. Dilin türetilebilir olması için deTürkçeolması gerek." Türkçe Sözlük'ü (1992'de Türk Dili Sözlüğü adıyla yayımlandı) hangi yöntemlerle hazırlandığını sordum. Aynı coşkuyla sürdürdü: "Türkçe nedir, bu on altı dilin içinde hangisi Türkçe? Bu çok zor bir iş. Ama çok zevk alarak çalışıyorum. Sözgelimi bugün amaç sözcüğünü birçok kimse Türkçe sanır. Türk Dil Kurumu sözlüğüne bakın, Türkçe olarak gösterir. Değil. Farsça. Çok eskiden Orta Asya Türkleri ummaç derlermiş. Farslar buuu almışlar, amaç yapmışlar. Hatta amaçgâh diyorlar; nişangâh, hedef an lamında. Biz de onlardan yeniden alıp Türkçe diye kullanmışız. Erek, gaye anlamında. Sözde Türkçeleştirdik... Ben yirmi beş yıl Türk Dil Kurumu'nda yönetim kurulu üyeliği yaptım. Hep seçildim. Ama o Türkçeleştirmelerin yüzde 9O'ı Türkçe değü. Sözgelimi sermaye, kapital yerine anamal dedik. Mal, Türkçe değil. Animizm yerine canlılık dedik, Türkçe değil. Çünkü can Türkçe değil! Ruhiyat yerine ruhbilim... Ne farkeder? Ruh Türkçe değil ki... Onun için, Türkçeyi bulııp çıkarmak çok zor. Ama çok zevkli bir çalışma yapıyorum, iyi bir sonuç alacağımı umuyorum. Tabii üstadlarım önümde açık. Şemseddin Sami başta olmak üzere... Ozellikle Divanü Lugatit Türk... Sonra Kaşgarh Mahmud, çok onemli. Hazine, benim için hazine... Sonra Hüseyin Kâzım Kadri Beyin dört ciltlik koca infolio baskı Büyük Türk Lugatı. İsmet Zeki Eyüboğlu'nun çok iyi çalışmaları var. Harika bir etimoloji sözlüğü çıkardı, ikinci cildini hazırlıyor. Biliyorsunuz, etimoloji sözlüğü kolay iş değil. Biz otuz yıl önce Dil Kurumu'nda Hasan Eren'e ısmarladık, otuz yilda hâlâ yapamadı." Yeni Dil Kurumu üzcrine görüşlerini sordum. Hançerlioğlu iyi şeyler söyC U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 177 naryo çalışmalarından da söz ettik. "Onlar para kazanmak için yaptığım şeyler," dedi. "Aslında bana bir sürü senaryo yazdırdılar, kendi adlarını kullandılar. Öyle patronlar vardı bir zaman, kendini senarist olarak kabul ettirmek isteyen... Bunların içindeunlü senaryolar da vardır. Öldüren Şehir gibi..." Elli dolayında takma ad kullanmıştı Orhan Hançerlioğlu. Buna ilişkin sorum üzerine, "Beş Sanat diye bir dergi çıkardım," dedi. "Finanse eden, Eminönü Halkevi'ydi. Başkanı Kemal Çilingiroğlu arkadaşımdı, bana rica etti. Ben de etrafıma arkadaşlarımı topladım. Sabahattin Kudret Aksal, Necip Alsan, Baha Çalt'lar filan... Orhan Veli de arasıra bize şiir verirdi. İki yıl bir sü rü takma ad kullandım orada. Sonra kimi gazetelerde günlük fıkralar yazdım, takma adlarla. Aslında sevmediğimişlerdi onlar." Konuşmamızın sonunda, sorularım üzerine, Masonlukla ilgili bilgiler de verdi Hançerlioğlu. "Masonluk bilindiği gibi bir şey değil," diye başladı. "Hep yanlış anlaşılmıştır, gizli kapaklı bir dernek sayılmıştır. Aslında güzel bir dernektir. Beni çok gençken aldılar. O zaman bir merakla girdim. Girince tutuluyorsunuz... Bugün başkanlarıyım." Hançerlioğlu'nun bu konudaki açıklamalarını, Masonların 1964'te ikiye ayrdmaları olayı üzerine anlattıklarını 2 Ocak 1989 günü Cumhuriyet'teyayımlananyazımaaktardım. lemedi. "Apartman kapıcısının vasiyetini bile değiştiremezsiniz, Atatürk'ün vasiyeti değiştirildi," dedi. "Bunları yazmasanız iyi edersiniz," diye ekledi. TtYATRO, SİNEMA, TAKMA ADLAR.MASONLUK... Orhan Hançerlioğlu tiyatroyla da ilgilenmişti; Musahipzade Celal'in Biitün Oyunları'nı baskıya hazırlamıştı. Bu konudaki sorum üzerine şunları söyledi: "Şehir Tiyatroları'nda müdürlük ettim. Musahipzade o zaman benim memurumdu. Dramaturg olarak görevlendirilmişti. Amacımız aylık vermekti ona, kendisinden bir iş beklediğimiz yoktu. Musahipzade çok önemli bir yazar. Ama bugün Musahipzade'nin bütün esprisi Osmanlıca ile alay etmektir. O dili bilmiyorlar ki bugün... Çocukluğumda babam götürürdü beni, arkadaşlan yerlere yatarlardı gülmekten. Çünkü anlarlardıoesprileri." Hançerlioğlu örnekler verdi. "Bugün kim anlar da kim güler? Musahipzade budemektir." Hançerlioğlu'nun 1950'lerdeki seNERDE YAKMAYAN O GÜNEŞ? îkinci ölüm yıldönümünde, düşünce ve edebiyat alanlarımıza katkılarından dolayı anısı önünde saygıyla cğildiğimiz Orhan Hançerlioğlu, radyo konuşmalarını dinleyenlerin anımsadıkları o tok ve gür sesiyle gençlik şirlerinden birini okuyor ses alma aygmna şiındi: Nerdc yakmayan o güneş, Nerde üşütmeyen o rüzgâr? Nerde, nerde anneciğim Bana vadertiğin bahar? O R H A N H A N Ç E R L İ O Ğ L U ' N U N dinci Gün (Roman, 1957); Borda mıza Vuran Deniz (Roman, 1960); Başka Dünyalar (Karanlık Dünya, oyun, Kutu Kutu İçinde'nin bir arada basımı, 1962); Bütün Romanları (2 cilt); Erdem Açısından Düşünce Tarihi; Mutluluk Düşüncesi; Özgürlük Duşüncesi; Düşünce Tarihi (1983);Fclsefe Sözlüğü; E S E R L E R I Ekonomi Sözlüğü (1986);Ticaret Sözlüğü (1982); İnanç Sözlüğü (1975); İslam İnançları Sözlüğü (1984); Felsefe Ansiklopedisi 1 (Kavramlar, Akımlar. 7 Cilt); Fel sefe Ansiklopedisi 1 ( Düşünceler. 2 Cilt); Toplum BilimSözlüğü (1986); Ruh Bilim Sözlüğü (1988),Türk Dili Sözlüğü (1992) Kıvılcım (Şiirler, 1936); Karanlık Dünya ( Roman, 1951); Büyük Balıklar (Roman, 1952); İnsansız Şehir (Öyküler, 1953); Oyun (Roman, 1953); Ekilmemiş Topraklar (Roman, 1954); Ali (Roman,1955. Bu roman Türk Dil Kurumu 1956 Edebiyat ödülunü kazandı.); Kutu kutu İçinde (Roman, 1956); Ye SAYFA 17