Catalog

HILMI ZAFER SAHIN arıh, oyun yazarları için her zaman önemli bir işleve sahip olmuştur. Hele ulusal tarih, oyun yazarının dündcn bugüne, bugünden yanna vazgeçemediği konular, olaylar toplamı gibidir. Oyun yazarı, duşünsel ve sanatsal yaklaşımına uygıın olarak, ulusal tarihine bakar ve seçmeci bir ycintemle, tiyatronun anlatım olanakları içinde tarihsel konuyu oyuna dönüştürür. Bu seçiıni yaparken temel amacı, geçmışteki konunun, olayın ya da kişinin, bugün açısından taşıdiğı toplumsal, siyasal, düşünsel işlevidir. Boyut Yayınevi'nin Tiyatro/Oyun Dizisi'nde Ataol Behramoğlu'nun Lozan ve îyi Bir Yurttaş Aranıyor adlı T Ataol Behramoglu "Lozari'la emperyalizm üzerine düşünüyor nin, Türk halkının görüşleri farklı sahnelerdc aktarılryor. Bu aktarma yapılırken, oyunun öyküsüne uygun tiyatro anlatım ulanaklanndan yararlanilmış. özellikle, oyun kişilerinin tiplc melerinde, konunun akışına uygun olarak anlatım biçimleri kullanılmış. Kukla, geleneksel tiyatronun tiplerinin konuşma biçimleri, mekanik oyunculuk ve müzik anlatıma duruma uygun olarak yer alıyor. Buna en guzel ömek, 2. Perde 15. Sahne'deoyuncuların boks eldivenleriyle, boks maçındaymış gibı karşı karşiya gelmeleri. Ataol Behramoglu emperyalizmi tartışma düşuncesini, belgelere dayandırarak oyun boyunca sürdürüyor. Yorumu da seyredene bırakmayı yeğliyor. Böylece oyun aracılığıyla, emperyalizm, sosyalizm ve ülkemizin izlediği yol açısından tarihsel sürece, Lozan Antlaşması gerçeğinde tarklı açılardan bakılabilmekte. Lozan'dan tarihsel sürece bakıs... oyunları bir arada yayımlandı. Lozan, bu yıl kuüanan 70. yıldönümü adına tarihtiyatro ilişkisi açısından ayrı bir önem taşımakta. İyi Bir Yurttaş Aranıyor ise, ülkemizin yakm dönemine, hatta bugününe bakıyor. Şiirsel anlatımındaki içerik ise, oyunu gelecek adına belgesel kılmakta. Lozan, Ataol Behramoğlu'nun 1978'den 1992 yılına oluşturduğu bir çalışma. Lozan'a ilişkin kitapları, belgeleri bir araya getirme çabasıyla başlayan çalışma, 1978 yılında ilkin taslak biçiminde oluşturulmuş. Uzun yülar bir köşede kalan taslak, 1992'de yayımlanan biçime dönüştürülmüş... Hem de Lozan Antlaşması'nın değişik ideolojik yaklaşımlar karşısında farklı farklı değerlendirildiği bir dönemde.İşte bu noktada, Ataol Behramoğlu'nun yaklaşım bıçimi önem kazanıyor. Oyunun girişine yazdı ğı önsözde, Lozan'ın emperyalizm üzerine düşünmek olduğunu vurguladıktan sonra, "Bugün de Lozan'ın bir 'zafer' mi, yoksa 'hezimet' mi olduğunu tartışmaktan çok, emperyalizmin ne olduğunu tartışmamız geS AY F A "Lozan", Ataol Behramoğlu'nun 1978'den 1992 yılına oluşturduğu bir çalışma. Lozan'a ilişkin kitapları, belgeleri bir araya getirme çabasıyla başlayan çalışma, 1978 yılında ilkin taslak biçiminde oluşturulmuş. Uzun yıllar bir köşede kalan taslak, 1992'de yayımlanan biçime dönüştürülmüş... Hem de Lozan Antlaşması'nın değişik ideolojik yaklaşımlar karşısında farklı farklı değerlendirildiği bir dönemde. Ataol BF.HRAMOÖll] rektiğine inanıyorum" diyor. Böylebir saptama, oyunun biçemine de yansıyor. Örneğin, oyun kişilerinden Ya zar, oyunun başından sonuna kadar, bir yandan bilgisini arttırırken, diğer yandan da kafasındaki sorulara yanıtlar arıyor. Ayrıca bu arayış, zaman zaman sahne geçişlerinde önemli bir işlev yerine getiriyor ve seyircinin bilgilenmesıni sağlıyor. İki perdelik oyun, konu olarak Lozan öncesini ve Lozan Anda^ması dönemini anlatıyor. İşgal kuvvetlerinin sivil ve askeri yöneticilerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri Kitabın ikinci oyunu, îyi Bir Yurttaş Aranıyor. 198 l d e Deniz Türkali'nin ilk kez Ankara Sanat Tiyatrosu'nda, Rutkay Aziz'in rtjisiyle seyirciye ulaştirdığı tek kişilik oyun, gündelik yaşamdan toplumsal yaşama Behramoğlu'nunfciiriylebakıyor. İki perdelik oyun, on sekiz ^iirden oluşmakta I Ier şiir kendi içinde belli bir bütünlük ve tamamlanmışlık içerirken, yaşamın birçok konusuna, sorusuna değinerek, yaşama genelde geniş bir perspektiften baktırıyor. Ama sonuçta, sevgiden kadınlık sorununa, muhbirlikten toplumsal sorumluluğunu yitirmiş aydına, çarpık eğitimden Batı tutkunluğuna, çalışma ortamtnın, sömürünün umutsuzlaştırdığı işçiye, onlarca konu bir araya gelince, yaşam karşımızdabeliriveriyor. Oyunun sonunda, her şiire ilişkin müzik notaları yer almakta. Ezginin, şiirin ve tiyatral anlatımın bir araya gcldiği İyi Bir Yurttaş Aranıyor, kabare olarak tanımlanmış. Belki de bunun nedeni, oyundaki anlatım biçemi ve araçları kadar, toplumsal konulara değinmesinde de yatmakta. Bu sezon Antalya Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenen Lozan ve İyi Bir Yurttaş Aranıyor; şair, çevirmen ve araştırmacı yanıyla tanıdığımız Ataol Behramoğlu'nun, yazın yaşamımıza oyun yazarı olarak da katılacağının ilk örneği. • Lozanlyi Bir Yurttaş Aranıyor/ Ataol Behramoglu/ Boyut, TıyatroOyundızısı. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 196