Catalog

Talebanın silahı: Şiddetli hava şartları Mıkdat Kadıoğlu (') A fganıstanda bu gunler Sıbırya yuksek basıncı etkıh ve yakm bır zaman da onemh bır yagış beklenmıyor Hava sıcakhklan gecelen 10 derecenın altın dayken gunduz hava sıcakhklan 30 dereceye yaklaşıyor Bagıl nem ogleyın %10 na kadar duşuyor ancak gecelen %50 cıvanna kadar yuksehyor Boylece gecegunduz sıcakhk farkı 15 20 derece arasında Dıger bır deyışle burada muthış bır karasal iklim hukum suruyor Şekll 1) Hlerapolb fehlr merkezlnln çok genel blr harltası. Harlta, tarlhsel depremler sıraunda meldana gelen yüzey kmklanm gostermektedlr. Şekll 2 de görülen hataHar bu zon Içerlslnde yer altr. Kırmızı çlzgl, konınması gereken alanın umrlanm göstermektedlr. mak konulannda uzman olan kışüere bu kursta ders verdırmek ve Hıerapohs anük kentınde de yuzey kıngı depremın bınalardakı etkılen restorasyon arkeolojık kazı gıbı konularda uygulama yaptırmak planlanmaktadır Hıerapohs te oluşturıüması duşunulen Arkeosıs molojı Parkı ıçın guzergâh ve hangı yapüann korunacagı behrlenmıştır ancak dığer çalışmalar ıçın maddı destek aranmaktadır Yaz okulu ıçın de çahşmalara başlanmışür Sonuç olarak depremler yerkabugundakı hareketlere baglı olarak meydana gelen degışık buyukluk leıde doğal olaylardır ve depremlerın oluşumları engeflenemez Ancak depremlerın neden oldugu maddı kayıplan ve can kayıplannı onlemek mumkundur Deprem olayını ve sonuçlannı nesılden nesüe aktarmak alınması gereken onlemlerın en başında gelır Bunun ıçın depremlerın bınalarda ve yeryuzunde neden oldugu etkılen gorsel olarak ınsanlara sergüemek gerekır Boylece ınsanlann deprem kıngından uzak durmalan saglanır ve Şekıl 3b de oldugu gıbı ınsanlann deprem kıngı uzenne bma yapmalannm onune de geçüebılır Hıerapohs antık kenn depremlerın hem bınalar uzerındekı etkılennın hem de yuzeydekı eüolennın en ıyı goruldugu bır yeıdır Hıerapohs annk kenünın Arkeosısmolojı Muzesı hahne donusturulmesı dunyada ılk ve tek olacagı gıbı deprem konusunda sadece Turkıye ınsanına degü butun ınsanhğa buyuk bır hızmet olacaknr Çunku deprem sadece Turkıyenın sorunu değıl dunyada bırçok ulkenın sorunudur Travertenlerden dolayı her yü dunyanın degışık yerlennden çok sayıda zıyaretçı bolgeye zaten gelmektedır ve zıyaretçıler boyle bır muzeyı de gezmeden aynhnazlar Aynca Arkeosısmolojı Muzesı yerbılımlen acısından da onemh olacagı ıçın Jeolojı Jeofizık Inşaat Arkeolojı ve Mımarîık gıbı depremlerle ılgıh bolumlenn ogrencüen ıçın laboratuvar şeklınde de kullanüabüecektır (*) Doç Dr Osmangazı UnıversıteSı, Muiıendıshk Mımarhk Fakultesı Jeolojı Muhendıskğı Bolumu, Es hşehır (**) Prof Dr Hıerapohs Italyan Kazı Heyeü Baş kato, Unıversıta Degh Studı Dı Lecce Italya Askerî Isnhbarann 1/3 unu meteorolojık şartlar oluşturur Bu nedenle ABD Hava Kuvvetien (USAF Envıronmental Technıcal Apphcaüons Center) Past VVeather Our Puture parolasıyla Turkıye dahıl bır çok ulkenın askeri ıkhm bügılennı behrleyıp yayınla mıştır USAFTAC ye gore • 1988 kışında oldugu gıbı Afganıstan daglannda kış şartlan oyle sert olur kı Pakıstan hava yolları Celalabad üe Termez hattının dogusunda kalan (3 5 km yukseklıge sahıp sıra dağlar) Afganıstan şehırlenne uçmaya Kasım ayının ortasından Mayıs ayının başına kadar garanu veremıyor • Kış ve ılkbahaıda yuksek kısımlarda kar yagışlan gorulur Ulke genelde kuraktır, Ozellıkle batı ve guney kısımlan çok kuraktır Iran sınınnda yagışın yılhk toplamı ortalama 100 kgdır (Istanbul ıçın bu deger 700 kg çıvanndadır) • Sonbahar yagış ve bulut kapalıhgının en duşuk oldugu (askerî operasyonlar ıçın en uygun) aydır • Sıstemler kışın her 46 gunde bır bolgeden geçer Bunlar çok tabakalı bulutlar yagış buzlanma turbulans duşuk bulut taban yuksekhklerı ve kotu goruş mesafesıne neden olur Ozelhkle sabah sıslen ve yagış anından goruş mesafelerı çok duşuktur • Sıcakhk yagış ve ruzgârlar genellıkle arazı kontrolundedır Aynı zamanda ruzgârlar kar yuksekhgını yer yer 34 5 metreye ulaştınr Savaşlardd hava şartldiının onemı ve ABD'nın 2000'h yü larda neden havaya sahıp olmayı hedefledıgını anlamak ıçın askerî meteorolojının gehşmış ulkeleıde geçırdıgı aşamalan ve Modern Asken Meteorolojının gunumuzdekı hedeflennı ıncelememız gerekmektedır Bıhndığı gıbı savaşlaıda ne dogru sılah ne de dogru takhk tek başına en fazla askerî başarıyı saglayabüıyor En ıyı başan ıçın çogu zaman dogru süah dogru takuk ve dogru hava şartlan gerekıyor ABD de Hava Kuvvetlerının 2025 yüında "Havaya Sahip Olmak" ( Own the weather ın the 21 8 * Century' Gen Gordon Sulhvan, US Army Chıef of Stafi) hedefi savaşlaıda havayı da kullanmayı ve askerî avantajlar sağlamak ıçın askerî operasyonlara entegre etmeyı amaçlamaktadır Havayı kazanmak ıçın sılah operatorlen ve meteorlar aruk hem kendılennın ve hem de duşmana aıt sılah sıstemlerının hava şartlanna bağlı olarak degışen performansını da tahmın etme len gerekmektedır Sılah ve hava şartlannın etkıleşımını anlamak askerlere savaş ıçın dogru havayı seçme ve 'havaya sahıp olma' avantajlannı getırecektır lanh, hava şartlannın sonucunda belirleyici rol oynamif savaşlar üe doludur Buna Cangiz Hanın Çın ışgalı Fransu Devrimi, Napolyonun Waterloo yenügısı Normandiye Çıkartması, Pearl Harbor baskını Kınm Savafı, Çanakkale Savaf ı vb gıbı nıcelennı ornek olarak sayabüırız Sankamış facıası ıse dıkkate ahnmayan meteorolojık şartlann Turk tanhıne kattıgı en acı olaylardan bındır Tanh boyunca meteorog ve meteorolojık şartlann savaşlann kade nnde oynadıgı role baküdıgında savaşlarda meteorolojüc bücp ve hava tahmınının buyuk takuk ve stratejık bır oneme sahıp oldugu gorulur Bu nedenle savaş anında meteorolojüc bügı ve hava tahmınlen askerî sır olarak saklanır "Havaya sahip olmak" askeri zafer için şart. Çin bilgini şöyle demiş: "Araziyi bil, düşmanını bil, havayı bil Ancak bundan sonra zafere ulaşırsın.''... M O 500 yüında Çın savaşçısı Snn Tza, "Arauyi bil, dflfmuuıu bil, havayı bil. Ancak bnndan •onra zafere ulaşıram" demıştır Gehşen teknolojı üe üerleyen askerî meteorolojı savaşlaıda komutanlara daha buyuk avantajlar saglamaya başlamışur Ne zaman ve nerede savaşa gırüecegıne ve askerî operasyonlara çıküacagına karar venrken duşmanın meteorolojüc bügüenne de ıhtıyaç vardır Bu nedenle gunumuzde Sun Tzu nun da soyledıgı güoı askerî Isnhbarat = Hava + Duşman + Ara zı (VVeather + Enemy ı Terraın (WET) = Intellıgence) şekhde tarıf ve organıze edümektedır Turkı ye nın çevresındekı ulkeler ıçın surekh olarak me teorolojık bügı toplaması ve "Aakeri KUmatoloJi" çahşmalannı bır an once başlaüp tamamlaması gerekmektedır Banşta büe donanmanın tum seyru sefen haber leşme sıvü ve askerî uçaklann bır havahmanından kalbp dıger havalımanına ınmesı askerî bırlüdenn sevkı vb dogru hava tahmınlennı gerekürmektedır Bır savaş anında ıse TSK'lefının ulke ıçındekı bazı noktalar ıçın oldugu kadar sınır otesı hedefler ıçın de hayaü onem taşıyan bır dogrulukta meteorolojüc bügı ve hava tahmınlenne üıtıyacı olacaknr Bu durumda her ulke kendı yaptıgı gozlemlere bans anında yapügı büımsel çalışmalara gore ve gehşnrdıgı yon temler üe hava tahrrunı yapmak ve askerî operasyonlara karar vermek zorundadır Bır savaş anında Turkıye nın kendısı ve çevresı ıçın hava tahrrunı yapabümesı banş anında "JLnalog Hava Tahmlni" yapabüme yetenegını gehştırmesıne baglı dır Banş anında Turkıye nın hava tahmınlen ıçın yurt dışına buyuk olçude bagımh otaıası savaş şartlannda hava tahmını yapabüecek alt yapı ve know how ımızı gelışurmede daha duyarh olmamızı gerektırmektedır Havaya sahıp olup kontrol etme kavramının temelmde savaşı yoneten komutana askerî meteorologlar tarafmdan daha ıyı ve guvenüır bügının üeülmesı yatmaktadır Çunku eksüc ve yanhş bügı kuvvete zarar venrken ıyı meteorolojüc bılgı onemh bır guç ve avantaj saglar Dığer bır deyışle, dogru ve aynntüı meteorolojüc bHgı havaya sahıp olmak ıçın gereklı dır Eğer meteorolojüc bügüerın ve tahmınlenn gehştınhnesı uzennde dunümazsa tum askerî kuvvetler kotu hava şartlan ue mucadele etmeye ve şartlaıdan sakınmaya devam edeceklerdır Dıger bır deyışle eger hıç bır şey yapümaz ıse hava şartlan savaşan taraflan ve savaş aldnlannı kontrol etmeye devam edeceknr Bu nedenle havaya sahıp olma çalışmalann da 2010 kadar kısa hava tahmınlennde buyuk gelışmelenn olması da amaçlanmışur ABD Hava Kuvvetlerının şuan la kısa vadelı hedefi ıse askerî amaçh meteorolojüc tahmınlenn başansını %10 15 artrmaktır Buna üaveten hava tahmınlen askerler ıçın bır anlam ıfade edecek ve askerî üıtıyaçlara cevap verebüecek şeküde olmahdır Orneğm yerden havaya firlatüarak başlayan bır fuze saldınsına karşı koymaya hazırlanan bır püot ıçın F 16 veya Apaçüeıden egücgoruş mesafesı ve atmosfenn nem ıçengı, 500 mb jeopotansıyel yuksekhgınden daha onerrüıdır Ancak askerî meteoroglar (dasık ve srvü hava anahzı ve tahmını man ,( . Yazının devamı 21. tayfada 760/19