Catalog

gımn uretımı ıçın bır on koşuldur Yenı bügı mutiaka o gune kadar uretılmış bılgıye dayanüarak uretüebüır Bır başka deyışle, varolan bılgıden yararlanmadan yenı bügı uretmek olanaksız gıbıdrr Dolayısıyla, o gune kadar uretümış bügının büınmesı (ne olduğu, nerede ol duğu, kapsamı vb) ve kullanılabılmesı gerekmektedır Ozellıkle büımsel ardştırma yapanlar bu gerekhlıgı yakından bümektedırler Kısaca bılgıyı uretmek ıçın onu oncehkle denetiemek zorunlulugu bulunmaktadır Bır ulkede uretılen bügı o ulkenın ulusal kultur bınkımı ulusal hazmesı dnkmına gehr Ulusal bügı bı nkımı yetersız olan ulkelenn belleklennın guçlu olabılecegını soylemek olanaklı degüdır Bügıyı ulusal du zeyde denetleyemedıgınız yanı kımlüdeyıp elde edemedıgınız surece ulusal bellegı oluşturamdzsınız Şımdı, bügı uretimının ve ulusal bellegın zorunlu on koşulu olan ulusal bügı denetımmde Turkıye'dekı duruma kısaca bır goz atabüırız çok komıktır Yasaya uymayan yaymevı vb yaklaşık 6 5 müyon TL para cezasına çarptınlıyor Oysa 6 nusha kıtabm, ansüdopedı seünın ya da sanat eserının eden bu cezanın çok çok uzennde olmakta bu nedenle de yayıncüar genelde ceza odemeyı yeğlemektedır Bugun bu nedenle Turkıye de uretüen yaymlann sadece yaklaşüc %4050'sı derlenebümektedır Bu korkunç durum, "Turkıye uretugı bügının yaklaşık yansından haberdar degd yaıa, yansını denetleyemıyoı hızmete sunamıyor" arüamına gelmektedır Yanı araştırmacüdnn ügı duyanların Turkıye de uretüen bügının yansına ulaşma şansları yoktur ya da daha hafif deyımıyle tesaduflere bağhdır Derlemeye bağlı olarak çücan Turkıye Bıblıyografyası ve Turkıye Makaleler Bıblıyografyası da bu nedenle aslında Turkıye de yayımlanan yayınlann yansını büe ıçermemektedır Bu akü alır bır şey degüdır Bır ulkenın urettığı bügmın/kulturun yarısını bümemesı, gormemesı haberdar olmaması kullanmaması ne demektır1? Bu kabul edüebüır mı? Boyle bır ortamda ulusal bügı uretımı nasd sağlanır ve gelıştırüır' Bu ulkenın araştırmacısı büım adamı Smgapurda, Ingüterede, Fırüandıya'da Guney Afrıka Cumhurıyetı vb nde uretüen bügının kendı ulkesınde uretüen bügıden daha çoguna ulaşıyorsa ortada ulkemız adına kaygı duyulacak çok cıddı bır sorun var demektır Hele Derleme Mudurlugumuz üe derleme nushalan alan kutuphanelerımıze, ozellıkle personel sayı ve nıtelüderının yetersızlüden nedenıyle gelen yayınlarm yer aldıgı kolüerın dahı 12 yüdır henuz dçüdmadıgı depolarda bekletüdıgı gıbı bır durum da soz konusudur Turkıye nın yukaııda sozu edüeiı temel denetun kaynaklan olan bıbüyografyaları uzun yülar 24 yülık gecıkmelerle çüanış bu gecıkme son yülardd ancak 1 yüa ındırüebılmıştır Oysa büımsel araştırmalarda 'en son bügıye" ulaşmak buyuk onem tdşıı Ancak, bu kaynaklan çıkaran ulusal kutuphanemızın de koşulları/olanaksızlıkldrı yukarıda açık lanandan fdrklı degüdır Ululararası Yüsekokul ununıuzde yuksekogrenım dunya pazarında reklamı yapüdiı ve profesyonelce pazarlanan bır mal halını aldı Bazı ulkeler ıçın yuksek ogrenımde uluslararasüdşma ve pazarlama gıtükçe buyuk onem kazanmaktadır Ulkemız'de de bır yuksek ogretım programına gıremeyen bırüerce ogrencı şdnsını yurtdışında denemektedır, halen 69 ulkede 20 467 ogrencımız ' ozel ogrencı statusu" kaydı yapürarak yurtdışında ogrenım gorurken, yıne 20 000 cıvannda ogrencı grubu da YOK ve MEB'ın bügısı dışında yurtdışında egıümını surdurmektedır Yurtdışında okuyan ogrencüenn ortalama aylık harcamalan 2000 dolar oldugu varsayüarak, yühk yurtdışı egıum malıyeünın 1 müyar doların ustunde oldugu hesaplanmaktadır Konuyu satınahnan ve pazarlanan bır hızmet olarak ele alıp, konunun uluslararası ücarı boyutunu ortaya koymaya çalışacagız G Türkiye'de Bilginin Denetimi Bügının denetırru olgusu teknık olarak derleme terımıyle ıfdde edüır Derleme, bır ulkede uretüen her turden bügı kaynagının (kıtap, dergı, tez, fotograf, broşur poster plak, kaset, CD, pul vb) varolan ügüı yasa ve yonetmelıkler temelınde zorunlu olardk toplanması nı ıçermektedır Ulkenın herhangı bır yerınde uretüen bu turdekı bügı materyallerı yasa ve yonetmelüderde belırülen zaman ıçınde belırtüen sayıda ve belırülen kurumlara teslım edümek/gonderümek zorundadır Gonderümedıgınde bır takrm cıddı (agır para ve hapıs cezası dahü) yaptınmlar soz konusu olmaktadrr Boyle ce derleme yasalarıyla toplanan bügı materyallen sayesınde ulkede uretüen butun bügı kımlüdenmekte, ay nca bu materyaller belırlenen kuruphanelerde saklanıp duzenlenerek kulldnıma sunulmaktadır Bukonuda yuzde yuz baş an olanaklı gorunmemekle bırlıkte yuksek duzeylerde başan sağlayan ulkeler vardır Dunyada başlangıcı 16 yuzyüa kadar qıden derleme çalışmalan ulkemızde ne yazık kı cıddı olarak Cumhurıyet ın ük yülannda gundeme gelmekle bırlıkte, yasası 1934 yüında çücabüdı Bu yasa da 1925 yüına aıt Fransız Derleme Yasasının çevırısı nıtelıgındedrr Ve yıne ne yazık kı Turkıye Cumhurıyetı nde derleme ışlerı hâlâ bu, bır yazarın deyışıyle arkeolojık malzeme nıtelıgındekı yasayla yunıtulmeye çalışüıyor Bu yasaya gore Istanbulda Kultur Bakarüıgı'na baglı bır Derleme Mudurlugu bulunmakta, yayınevlen ve matbaalar uret üklerı materyalden 6 nushayı bu Mudurluğe ulaştınr Mudurluk de bu 6 nushayı Ankara Mülı Kutuphane Iz mır Mülı Kutuphane (aslında halk kutuphanesıdır), lstanbul II Halk Kutuphanesı lstanbul Unıversıtesı Kutup hanesı Ankara Adnan Otuken Ü Halk Kutuphanesı ve TBMM Kutuphanesıne dagıtır Mülı Kutuphane gelen bu derleme materyallerı üe Turkıye Bıbhyografyası ve Turkıye Makaleler Bıbhyografyası'nı aylık olarak çıkarmaktadu Aynca uç buyuk üımızde Türkiye'de uretüen butun bügı bu kuruphanelerde duzenlenıp korunup kullaruma sumümaktddır a Küresel Eğltlzn Patlaması Geçen on yüda bır çok ulkede yaşanan ekonomık, sosyal ve pohtık gelışmeler, egıtım alanında karşüüdı bu talep oluşmasına neden oldu Bu oluşum ozellıkle gelışmekte olan ulkeler ın genç ınsanlannın, gıttıkçe artan şeküde endustn ulkelerınde yuksek egıum almlan şeklmde ortaya çıkb Bu egüımın gelecek yülardd da devarn edecegme ınanü maktadır çunku yıne son on yüda, bügı, bügıyı kazanma ve bügı da<Jı lımı buyuk onem kazandı 1990 yüında dunyada 48 müyon yuksek ogrenım ogrencısı varken, bu rakamın 2010 yüında 97 müyona çıkacağı tahmın edümektedır (Time Hıgher Educatıon Supplement 13 3 99) b ülnslararası E^itim Pazan Yuksek nıtelüdı hızmet sektoru olan "egıtm", dunya ekonomısınde onemlı bır duraklama olmayacaksa, rucelık olarak, onem olarak gelecek yülarda da buyuyeceknr Dığer bır anlaümla egıtım pdzdrı' pur arz ve talebe gore gelışen, 20 müyar dolarlüc gekşrruş bır pazar durumundadır ABD'de kı egium ve araşürma olanaklan onemlı bır çekım nedenı olup ogrencüer ulkelen tdrdündan da desteklenmektedır ABD ve In güız Uraversıtelennın pazarlma faahyetlerı de bu konuda etküıdır 1995 yüının UNESCO ıstaüsuklenne gore uluslararası ogrencı sayısı 1 5 müyondur bunun uçte bın ABD'de, yarısı Avrupa'dadır, lngütere 200 000, Pransa 150 000 ve Almanya 100 000 üe dunya sıralamasındakı ük dort sırayı paylaşmaktadır Yabancı ogrencüerden okul ve konaklama ucretı olarak ABD 7 müyor dolar lngütere 2 2 müyar dolar ve yenı hızmet sektorunun yüdızı (shootıngstar) sayüan Avustralya 1 5 müyaı dolaı 18 müyon nufuslu ulke gelır elde etmektedır Bu ulkede on yü once yabancı ogrencı sa yısı 10 000 ücen bu gun 100 000 olmuş, bu sektorun gehr üana buyuk ıhraç kalemı ve sehzına buyuk ekonomık faktorduı lngütere 2000'lı yülarda ABD dışından gelen yabana ogrencı sa yısını beş yü ıçınde 75 000 artirmayı ve bu yolla üave 1 müyar dolar ge lır saglamayı hedetlemıştır Başbakan Tony Blair 18 6 1999'da London School of Economıcs'de 10 müyon dolarlüc pazarlama kampanyasını ('Cool Brıtannıa") başlatmışnr Yuksek ogıenımın paralı olmadıgı Ran sa da 1998de EDUFANCE üe yabana ogrencı payüı buyutecek yenı bır gınşım başlatmışnr Yıne unıversıtelen ucretsız olan Federal Almanya'da 1997'de Ingılızce 'Bachelor ve Master" derecesı veren programlanyla Ingüızce bı len yabana ogrencılenn bu ulkeye çekme planlanmıştır, halen Almanya'da 70 cıvannda program yurutulrnekte ve on yü ıçınde yabana ogrencı sayısının 200 000'e çıkarma hedeflenıyor Bu sayıya ulkede yaşayan yabancüar dahü degüdır (halen 20 000 Almana çccugu uruversıtelere kayıtlıdır) Bu pazann talep yonunu belırleyen Asya ve Pasüik bol gesınden 500 000 ogrencının %55'ı (275 000) ABD'yı, %10'u (50 000) lngütere ve Japonya'yı, %7'sı Avustralya'yı ve yalnızca %4'u Almanya'yı (20 000) seçmektedır Egıüm Bakanlıgı'nın rakamlanna gore 8 bın cıvannda hsanustu ogrencı dışında 22 bını kayıtlı 15 bını kayıtsız bsans ogrencısı yurt dışında ogrenım gormektedır Dovız fîyatlannda yaşanan kargaşanın bu rakamlan etküeyecegı ve yurtçı talebı arttracagı soylenebüır Ulkemız 5,3 müyonluk çag nufusa (1821 yaş) sahıptır, ancak açık ogretım hanç (%9), yuksek okullaşma oranı %16'dır Bır taraftan okıülaşma oranının ü duşuklugu Avrupa o4045 dıger yandan sehz yülüc zorunlu egıtım Yazmın devamı 21. sayfada 760/17 Sonuç Turn bu sorunlann genelde devleün egıüm kultur ve bügıye bakış. açısından kayndkldndıgını soylemek yanlış olmdyacaktır Bu ulkede bügı denetlenememektedır Sadece bu nedenle bu olumsuz koşullara karşın ulkemızde uretüen bügının azınmaması gerekngı duşunıüebüır Çunku bu anlayışldrla, bu yaklaşımlarla ve de bu sorumlularla Turkıye de büım adamlannın ışı gerçekten çok zor gorunmektedır Bır ulkede bügıye "bu kadar" deger verüıyorsa, yeni ekonomık toplumsal vb knzlen beklemeye ve orüarla yaşamaya dlı^maktan başka yapacak bır şey yoktur Keşke ulkemızde, büışım sektorunun "sımulasyonları"na bağış lanan ügının bınde bırı derlemeye yanı bügının denet lenmesıne gosterüebüseydı ve uretüen bügıyı denetiemedpn büışımın ne ışe yarayacagı bıze son hızla "neyı' 1 sunacagı sorgulanabüseydı Doç Dr. Bulent Yılmaz Hacettepe Unıversıtesı Kutuphanecüık Bolumu Ogretm Uyesı Pratikte farklı Kuramsal olarak boyle olan durum uygulamada ne yazık kı çok farklıdır Bır kere yasa çok eskıdır Yülardır ugraşümasına karşın Türkiye'de yaklaşık 65 yüdır yenı ve çağdaş bır Derleme Yasası çıkanlamadı So nımluluk dogrudan Kultur Bakanlıgı'na aıttır Var olan yasa bu halıyle çok vahım sonuçlara yol açıyor Bu ya sayla elektronık materyallenn toplanması sağlanamıyor Oysa, son yülarda ve ozellüde onumuzdekı yülar da en az basüı materyaller kadar, belkı de daha çok, elektrorak bügı kaynagı uretüecekur Yasa bu yonde buyuk bır kaçağa neden olacaktır Turkıye de sıyası ve adlı deneüm ıçın olanlan da sayarsak bır yaymcının her yaymdan ucretsız olarak toplam 16 nusha vermesı gerekmektedır Adlı/sıyası derlemenm yaptırım gucu (hapıs cezasını da ıçerdıgmden) çok daha fazla olmakta, oysa, kulturel amaçlı (kutuphaneler ıçın toplanan) derlemede cezaı yaptrnm